mutacje strukturalne delecja

( mutacje_strukturalne_delecja.pdf )

http://www.rapidfile.co.pl/p/?f=mutacje_strukturalne_delecja#

Podobne: prace semestralne religia, prace studialne definicja, prace maturalne cena,

praca maturalna religia, pytania maturalne lalka, prace maturalne polski,

prace maturalne zywiec, praca studialna definicja, prace maturalne wedrowka,

Naczelna wlasnoscia spoleczenstwa jest budowa spoleczna. Przejawia sie to m. in. w formie podzialow spolecznych, hierarchii, ukladzie rol, lokalizacji

spolecznych.

Wedle Stanislawa Ossowskiego struktura spoleczna to uklad miedzyludzkich dystansow, hierarchii, stosunkow, zaleznosci wynikajacych z podzialu

funkcji i stosunkow potegi.

mikrostruktura – siec powiazan miedzy elementarnymi skladnikami egzystencji spolecznego

makrostruktura – siec powiazan miedzy zlozonymi obiektami spolecznymi (ktore same maja strukture)

Ludzie sklada sie z wielosci roznych grup i zbiorowosci.

Cztery poziomy strukturalizacji globu spolecznego, wyroznione analitycznie, posiadajace wlasna swoistosc:

spoleczenstwo publiczne (spoleczenstwo jako calosc), analiza socjologiczna tyczy sie budowy, konstrukcje, mechanizmow postepu spolecznego (statyka

i dynamika spoleczna); wychodza tzw. „wielkie teorie socjologiczna―;

wielkie grupy i zbiorowosci spoleczne oparte na specyficznym typie wiezi, np. grupy zawodowe, partie polityczne, zbiorowosci etniczne a mianowicie

makrogrupy;

drobne grupy spoleczne, np. rodzina, grupy rowiesnicze, male spolecznosci lokalne;

poziom jednostkowy, poziom aktora spolecznego, jego zachowania i interakcje, motywy dzialalnosci, problem tozsamosci, jazni.

Rozbior na makrostrukture i mikrostrukture zakorzeniony wydaje sie byc w socjologii.

Klasycy socjologii przyjmowali perspektywe holistyczna (calosciowa), akcent spoczywal na makrostrukturach spolecznych (narodzie, panstwie,

gospodarce).

Wspolczesne teorie socjologiczne kluczowym przedmiotem analiz uczynily problem aktora spolecznego, jazni, charakteru – problem jednostki w

porownaniu do spoleczenstwa.

Paradygmaty wspolczesnych teorii:

normatywny (funkcjonalizm),

interpretatywny (interakcjonizm symboliczny, fenomenologie),

pomostowy (wspolczesna proba syntezy poprzednich paradygmatow).

Rzeczywistosc spoleczna jest niepodzielna, natomiast socjologia moze sie dzielic, analizowac rzeczywistosc pochodzace z roznych punktow widzenia.

NIEROWNOSCI I PODZIALY SPOLECZNE

Warianty roznic:

roznice na podlozu biologicznym – plec, wiek, rasa;

roznice spoleczne – wyksztalcenie, zamoznosc, prestiz spoleczny, zakres potegi, zawod, sposob zycia.

Socjologia interesuje mnie obiema kategoriami, takze biologicznymi, o ile maja istotne konsekwencje spoleczne (np. roznice rasowe i dyskryminacja

rasowa oraz konflikty pochodzace z nia polaczone, uprzedzenia, stereotypy, teorie polityczne o prymacie jakiejs rasy, takze zroznicowanie plciowe,

obroty emancypacyjne, ruch feministyczny, wiek i generacje pokoleniowe, zatarg pokolen, problem starzenia sie spoleczenstwa).

Nierownosci i podzialy spoleczne sa trwala jakoscia ludzkich spoleczenstw, przejawialy sie w rozmaitych formach (systemy klasowe, uklad stanowy,

kastowy, klasowo-warstwowy).

Socjologia analizuje nierownosci uzywajac jakichkolwiek pojec:

wytwornosc spoleczna, powloka spoleczna – pojecia przeroznie definiowane, istnieje pytanie, lub pojecie jakosci spolecznej wydaje sie byc pojeciem o

charakterze ogolnym czy historycznym;

stratyfikacja spoleczna (lac. stratum – warstwa), istota stratyfikacji polega pod nierownej dystrybucji przywilejow, uposledzen, wplywow,

podporzadkowania, co powoduje, ze jednostki pozostaja w stosunku do siebie w stosunku nizszosci i wyzszosci (Pitrim Sorokin);

zawod (profesja), zroznicowanie spoleczno – zawodowe, pojecie wezsze od czasu klasy spolecznej. Istnieje hierarchiczny podzial pod grupy spoleczno

– zawodowe:

klasa kierownicza w struktury przedsiebiorstw, oraz wysocy urzednicy panstwowi – elita potegi,

wolne prace, specjalisci – inteligencja;

technicy i fachmani sredniego szczebla (srednie zawodowe wyksztalcenie);

urzednicy sredniego i nizszych szczebli;

pracownicy propozycji i organizacji handlowych;

chlopi, robotnicy rolni;

robotnicy wyszkoleni;

robotnicy niewykwalifikowani.

Zroznicowanie spoleczne – rozbior spoleczny ma pewne cechy, ktore uznaje sie zbytnio wazne.

Dywergencje biologiczne i spoleczne maja wplyw pod szanse zyciowe ludzi oraz na sfere tozsamosci i samoidentyfikacji jednostki. Roznice spoleczne

wazne sa w zbiorowym zyciu zwazywszy na spoleczny rozbior pracy, leza u zasadach wielosci rol spolecznych.

By mowic i nierownosciach spolecznych musi wystapic cos wieksza ilosc wiadomosci, niz tylko i wylacznie zroznicowanie, zas mianowicie hierarchiczne

uporzadkowanie, kiedy jedni maja lepszy dostep do dobr, niz inni ludzie. Przejawami owego sa nierownosci materialne, nierownosci w dostepie do potegi,

prestiz spoleczny – zawsze sa to najistotniejsze plaszczyzny nierownosci. Odrebna jest plaszczyzna stylu egzystencji, uczestnictwa w calej kulturze,

wyksztalcenia.

Kazda jednostka miary jest usytuowana na roznym poziomie plaszczyzny bogactwa, prestizu itd. Wraz z tego wynikaja zbieznosci i rozbieznosci faktorow

prestizu spolecznego. Bada sie skutki spoleczne i psychologiczne tych dywergencji.

Rownosci i nierownosci przejawiaja sie w calej rozny sposob:

rownosc/nierownosc w stosunku do prawa (istnieje fundamentalna kwestia rownosci w stosunku do prawa – wszyscy sa rowni pochodzace z natury –

zapisana w calej Deklaracji Praw Czlowieka i Obywatela pochodzace z czasow Rewolucji Francuskiej, osoby rodza sie i umieraja wolni i rowni w

stosunku do prawa, jest to podstawa demokracji liberalnych, regula nie zawsze przestrzegana);

rownosc/nierownosc mozliwosci zyciowych (idea rownosci mozliwosci – kolejna regula liberalnych demokracji, jezeli nierownosci sa, to pierwotnego

uzasadnieniem dopuszczalny tylko to, ze osoby roznia sie naturalnymi talentami, pracowitoscia itd. );

Wspolczesnym uzasadnieniem nierownosci wydaje sie byc teoria merytokracji, ktora polega na formule:

IQ plus effort = merit, zasade te mniema sie sprawiedliwa, gwarantujaca sprawiedliwosc spoleczna – im wieksza ilosc wiadomosci dajesz

spoleczenstwu, tym wieksza ilosc wiadomosci otrzymujesz);

Dopuszczenie do roznorodnych dobr zalezy czesto od czasu czynnikow dziedzicznych. Jak zauwazyl Pierre Bourdieu, istnieje fundusz kulturowy, ktory to

jednostka dostaje od bliskich (np. za posrednictwem dbalosc o rozwoj intelektualny, kulturalny jednostki, odpowiednia socjalizacje, jezyk, jakim sie

poslugiwano, ksztaltowanie aspiracji edukacyjnych). Poza tym dziedziczymy rowniez kondycje materialna oraz fundusz spoleczny, to znaczy siec dobrych

kontaktow, koneksji, ktore moga byc przydatne dziecku w tej karierze. Maszyneria dziedziczenia spolecznego powoduje, iz teoria merytokracji w

tworczosci nie zawsze wydaje sie byc spelniania.

Regula rownosci mozliwosci nigdy nie jawi sie byc w kilkuset procentach spelniana, jest to pochodzace z wielu aspektow niemozliwe, poniewaz

spoleczenstwo nie jawi sie byc w stanie nadzorowac wszystkich faktorow wywolujacych nierownosc szans – heterogenicznosc wydaje sie byc wiec

trwala cecha spoleczenstwa.

Pojecie rownosci szans znalazlo najwiekszy wyraz w doswiadczeniach nad ruchliwoscia spoleczna (czy ludzie pochodzace z nizszych powlok maja takie

same szanse pod awans i degradacje spoleczna, jak inni ludzie? ).

rownosc/nierownosc warunkow zyciowych (idea nasza charakterystyczna wydaje sie byc dla rozmysla lewicowej, socjalistycznej – krytykujac

merytokratyczna regule rownosci argumentuje sie, iz rownosc mozliwosci nie produkuje automatycznie mocnych warunkow zyciowych. Kazdy czlowiek

niezaleznie od zwinnosci i wkladu pracy musi w tego typu samym poziomie uczestniczyc w calej podziale dobr – jest to stanowisko skrajnego

egalitaryzmu. ).

Problem nierownosci spolecznych za kazdym razem wiazal sie z watkiem moralnym, poszukiwaniem dobrego ladu spolecznego. Wynika pytanie, lub

wybrac polityke egalitarnego wyrownywania czy predzej stwarzac jednostkom rowne szanse, dac dywanom wolnosc doboru co do promocji, stylu

egzystencji. Ponadto nie ulega watpliwosci, ze ostateczny wynik zalezy nie tylko od czasu jednostki, ale rowniez od szczescia, zbiegu powodow. Na tym

tle rysuje sie konflikt miedzy socjalistami, liberalami, a takze klasycznymi konserwatystami.

Historyczne formy przejawiania sie nierownosci:

niewolnictwo – najbardziej skrajna, drastyczna forma przejawiania sie nierownosci, w ktorym miejscu istnieje kategoria ludzi pozbawionych wolnosci i

innych praw, a sytuacja ta uregulowana jest legalnie, ma fundamenty ustrojowe; samo niewolnictwo przejawialo sie w calej roznych formach, status

niewolnikow takze byl rozny;

uklad kastowy – (kasta od czasu port. „casta― – zadbana rasa); w calej samych Indiach istnialo okolo 200 rozmaitych kast, jest to bardzo

skomplikowana struktura spoleczna; w systemie varna najwyzsza kasta byla kasta kaplanska braminow, potem rycerska, w nastepnej kolejnosci kasta

srednia i najnizsza – niedotykalni, specyfika owego systemu wyplywa z silnego zakorzenienia w calej kulturze, sankcjach i normach religijnych i

prawnych, w ktorym miejscu szereg tabu dotyczacych egzystencji codziennego reguluje wzajemne stosunki miedzy kastami, rytual prestizu;

przynaleznosc kastowa jest dziedziczna i niezmienialna, pelnienie jakichkolwiek funkcji spolecznych jest scisle zwiazane pochodzace z przynaleznoscia

kastowa – sztywnosc systemu kastowego; system kastowy nadal istnieje, istnial rowniez np. w calej krajach apartheidu;

system stanowy – znamienny dla feudalnej Europy, rowniez w Japonii; kolejne wcielenie systemu hierarchicznego, poszczegolne stany spoleczne

odrozniaja sie co do mojej dziurki pod wzgledem przyslugujacych im praw, przywilejow, powinnosci, jest to regula zalegalizowana legalnie; istnial jakosc

rycersko-arystokratyczny, jakosc duchowny i stan trzeci, czyli pospolstwo; system stanowy byl skromniej sztywny, cechowal sie wyzsza mobilnoscia

anizeli system kastowy;

system klasowy – wg wiekszosci eksperymentatorow jest znamienny dla spoleczenstwa kapitalistycznego, pojawil sie z rozwojem kapitalizmu.

KLASY SPOLECZNE – MYSLI TEORETYCZNE

Socjologowie, opisujac nierownosci spoleczne, odwoluja sie w celu pojec jakosci spolecznej i stratyfikacji spolecznej.

KLASA SPOLECZNA – naczelny termin analizy socjologicznej, przeroznie rozumiany pod gruncie rozmaitych teorii, choc daje sie okreslic zespol

podstawowych zalozen, na jakich opieraja sie teorie klasowe:

mniema sie, iz system klasowy to uklad grup najwyzszego rzedu, poniewaz wydziela sie ich kilka, wyodrebnia sie je zwazywszy na doniosle dla zycia

spolecznego kryteria jak bogactwo, ranga, wladza;

rozbior klasowy polaczony jest za kazdym razem z systemem przywilejow i deprywacji (uposledzen), jakich zrodlem sa kryteria stricte spoleczne: gama,

wladza i ow uklad przywilejow i deprywacji powoduje, ze jakosci formuluja odrebne interesy grupowe, ktore sa przedmiotem roznorodnych dzialan i

zabiegow;

pozycja klasowa jednostki moze byc takze dziedziczona, jak i rowniez osiagana, zas zatem uklad klasowy cechuje sie mobilnoscia spoleczna i wydaje sie

byc mniej twardy, niz rozne systemy;

systemy klasowe opieraja sie na skromniej lub w wyzszym stopniu wyraznych barierach i dystansach miedzy klasami przejawiajacymi sie w sferze

kontaktow spolecznych (wzory malzenstw – endogamia, mezalians, kontakt towarzyskie w obrebie wlasnej jakosci spolecznej;

Veblen – „Teoria klasy prozniaczej―,

Warner – analiza konstrukcje spolecznej spoleczenstwa amerykanskiego,

Max Weber – koncepcja stanow spolecznych;

Odrebnosci kulturowe prawdziwe miedzy klasami (np. etos inteligencji, kultura chlopska, drobnomieszczanska) powoduja, iz klasy spoleczne wytwarzaja

wyrazne kultury na bazie poczucia obcosci miedzy innymi kregami srodowiska spolecznego, co bez watpienia oslabialo integracje spoleczna. Aktualnie

niektorzy socjologowie stawiaja teze, ze w calej dzisiejszym globalnym swiecie, w ktorym miejscu tresci kulturowe funkcjonuja miedzykontynentalnie,

trudno powiadamiac o odrebnosciach kulturowych sprzed wieku – globalna wioska jest pierwotnego zaprzeczeniem, dzisiaj mamy stycznosc raczej

wraz z smiercia klas spolecznych. Przeciwstawne stanowisko powiada, ze jakosci spoleczne ciagle istnieja, choc bariery zacieraja sie, zas dzisiejsze

spoleczenstwa w mniejszym stopniu sa klasowe, metrow. in. z wykorzystaniem powszechnego dostepu do edukacji, bogacenia sie spoleczenstw,

wyrownywania szans zyciowych.

Pojecie ―klasa― uzywane wydaje sie byc w trzech znaczeniach, sa dwie strony rozumienia naszej kategorii:

perspektywa strukturalna – Marks i kontynuatorzy; jakosci sa wyrozniane ze wzgledu na kryterium ekonomiczne, polaczone z gatunkiem stosunku w

celu srodkow produkowaniu, perspektywa nasza znamienna wydaje sie byc dla socjologow europejskich, jakosci traktowane sa jak byty nominalne,

wyodrebnia sie pierwotnego kilka, np. klasa kapitalistow, klasa proletariatu, klasa chlopska, inteligencja i drobnomieszczanstwo – brakuje hierarchii i

objetosci;

perspektywa gradacyjna (stratyfikacyjna) – znamienna dla socjologii amerykanskiej, klasy czynia tu hierarchie, np. wytwornosc wyzsza, srednia i

nizsza.

WARSTWA SPOLECZNA – pojecie to rowniez jest rozumiane roznie, w stosunku do perspektywy (jak wyzej):

Ad 1) powloka jako czastka, odlam jakosci, np. burzuazja przemyslowa, burzuazja finansowa; pojecie warstwy odwiedza takze wyrozniane w oparciu o

kryterium rodzaju pracy, np. inteligencja – praca umyslowa;

Ad 2) warstwa znaczy jeden pochodzace z poziomow np. gradacji gospodarczej spoleczenstwa;

Klasyczna teoria klas spolecznych (Marks) kontynuowana wydaje sie byc obecnie w calej wiekszym poziomie w socjologii zachodniej, hipoteza ta wydaje

sie byc podlozem lewicowej optyki.

Koncepcja klas spolecznych Karola Marksa:

Stanowi fragment rozwazan Marksa nad podstawa kapitalizmu. Fundamentalna teza naszej teorii – klasy spoleczne sa za kazdym razem odbiciem

stosunkow wlasnosciowych, gospodarczych w danym spoleczenstwie, zwiazane sa z odmiennym stosunkiem w celu srodkow produkowaniu –

ktokolwiek jest wlascicielem, ktos rozny jest wyzbyty wlasnosci, fakt ten rzutuje na zespol sytuacji zywotnej jednostki. Marks rozumial klase w ujeciu

historycznym – podzial klasowy jest znamienny dla spoleczenstwa kapitalistycznego, wolnokonkurencyjnego. Fakt zostania posiadaczem czy tez

nieposiadaczem srodkow produkcji wplywa na calkowity szereg wzgledow spolecznych obu tych grup – posiadacze moga nadzorowac dystrybucje dobr

wplywajac pod poziom egzystencji innych jednostek, posiadacze potrafia wplywac pod osrodki potegi, na pierwotnego decyzje (w slad zbytnio wlasnoscia

pojdzie wladza), maja wiekszy dzialanie na przytomnosc spoleczna pozostalych, moga manipulowac ta swiadomoscia, przekonaniami, preferencjami.

Pociaga to za soba roznice polityczne, w calej swiatopogladzie, przekonaniach. Klasy posiadaczy i jakosci nieposiadaczy odrozniaja sie w zakresie

biznesow grupowych, zas zatem porzadna cecha spoleczenstw klasowych wydaje sie byc konflikt biznesow, sytuacja walki klas, ktorej kulminacja wydaje

sie byc rewolucyjna odmiana porzadku spolecznego – dla Marksa zatarg klas byl glownym podlozem zmiany spolecznej i historycznej.

Klasa spoleczna jest powiazana specyficznym typem wiezi spolecznej – przytomnosc klasowa, przytomnosc wlasnej formie w spoleczenstwie,

swiadomosc zwiazku wlasnej jakosci do pozostalych klas. Swiadomosc klasowa wydaje sie byc stopniowalna, moze sie rozwinac. Marks wyodrebnia

„klase w calej sobie― i „klase dla siebie― jako dwie odmiany istnienia klas:

„klasa w calej sobie― – agregat statystyczny jednostek, ktore obiektywnie sa w tym danym polozeniu spoleczno-ekonomicznym;

„klasa dla siebie― – posiada przytomnosc wlasnego lokalizacji miasta, klasa w calej sensie calkowitym, jest w stanie podejmowac dzialania

zbiorowe.

Opisujac ludzie kapitalistyczne Marks poslugiwal sie dwoma typami analizy socjologicznej:

analiza oparta na biegunowym modelu spoleczenstwa kapitalistycznego (2 przeciwstawne jakosci spoleczne – proletariat produkcyjno-magazynowy i

burzuazja), uwypukla konfliktowy charakter biznesow pomiedzy klasami, jest to zatarg podstawowy, znamienny dla spoleczenstwa kapitalistycznego;

analiza oparta pod modelu skomplikowanym stosunkow klasowych (obok 2 klas ujrzec mozna jeszcze rozne – chlopska, inteligencja,

drobnomieszczanstwo, a takze odlamy w obrebie klas podstawowych), tego typu opis wydaje sie byc pelny, uwzglednia wszystkie prawdziwe klasy i

warstwy, ow typem analizy Marks poslugiwal sie w calej swoich pracach historycznych.

Zarzuty wobec mysli Marksa (krytyka marksowskiej mysli klasowej):

podlozem podzialow spolecznych jest lecz rowniez sfera stosunkow ekonomicznych, albowiem moze byc zanim takze domena wladzy, domena

spoleczno-kulturowa – odrzucenie determinizmu ekonomicznego poprzez krytykow mysli Marksa, nazbyt materialistyczne rozumienie spoleczenstwa;

nietrafna diagnoza i prognoza Marksa – twierdzil, ze w trakcie rozwoju ludzie kapitalistyczne pozostanie sie polaryzowac, bedzie wiecej robotnikow i

nieliczna wytwornosc wielkiej prywatnej wlasnosci, marniec bedzie calkowity srodek konstrukcje spolecznej, np. klasa drobnej i przecietnej wlasnosci;

prognoza ta wydaje sie byc calkowicie nietrafiona, okazalo sie, ze w najwyzszym stopniu dynamicznie rozpieczetowujaca sie jakoscia byla oczywiscie

klasa srednia (obecnie stanowi najwiekszy procent spoleczenstw kapitalistycznych, jest jakoscia dominujaca);

Karl Popper – Marks uczynil z zrozumienia „klasa spoleczna― swoisty wytrych, przy pomocy ktorego staral sie wyjasnic, wyjasniac wszystkie

dopuszczalne przeobrazenia spoleczne, cala dynamike spoleczna, zas nie komplet da sie socjologicznie dzieki temu wyjasnic;

Max Weber – marksowska mysl swiadomosci klasowej nie jest w celu przyjecia, Marks zakladal samoczynny, nieuchronny tok przeksztalcania sie od

„klasy w sobie― do „klasy dla siebie―, klasa za kazdym razem dojdzie w celu rewolucyjnej swiadomosci spolecznej, jednak klasa robotnicza

stracila

XIX-wieczny tempo rewolucyjny, w calej zachodnich spoleczenstwach takze robotnicy korzystaja pochodzace z dobrobytu, nastapilo zburzuazyjnienie

jakosci robotniczej.

Status marksowskiej mysli dzisiaj:

Wraz z pewnego miejsca widzenia jest to zabytek, jednak ze wzgledu na swoja prostote i sugestywnosc weszla do rozmyslania socjologicznego pod

trwale, nawiazuje sie w celu niej, choc czesto nieprzychylnie, weszla rowniez do rozmyslania potocznego – ludzie niezadowoleni mysla o rzeczywistosci

spolecznej wlasnie w calej kategoriach dychotomii, polaryzacji, w calej rozmaitych ruchach lewicowych mozna odnalezc tego typu sposob rozmyslania.

TEORIE STRATYFIKACJI SPOLECZNEJ

Z reguly teoria stratyfikacji spolecznej i teoria klas spolecznych uwazane byly jako wykluczajace sie, tymczasem sa one naprawde komplementarne.

Stratyfikacja to pojecie uzywane w calej szerszym i w wezszym znaczeniu.

Stratyfikacja w szerszym znaczeniu:

Wszechstronna nazwa dla okreslenia wszelkich mozliwych wariantow nierownosci spolecznych; typem systemu stratyfikacji dopuszczalny system

rangowy w spoleczenstwach plemiennych, uklad niewolniczy w calej spoleczenstwach dawnych, system stanowy, kastowy, klasowy.

Stratyfikacja w calej wezszym znaczeniu:

Stratyfikacja i system klasowy nie musza wrzucane w celu jednego worka, stratyfikacja odnosi sie do wertykalnego, hierarchicznego aspektu konstrukcje

spolecznej, odnosi sie do takich odmian nierownosci spolecznych, ktore przybieraja forme gradacji, hierarchii, ktore powstaja jako wynik nierownego

podzialu dobr spolecznie proszonych, ktore maja istote stopniowalny, czego efektem wydaje sie byc hierarchia powlok spolecznych. Powierzchni

spoleczne wytwarzaja swoista wspolnote, srodowisko spoleczne (Durkheim – podobienstwa maja silny bagaz wieziotworczy, grupotworczy), na rejonie

podobienstwa wytwarzaja sie rowniez wspolne biznesy.

Prekursorem ujecia struktury spolecznej w dzialach stratyfikacji spolecznej jest Max Weber, stratyfikacja to pojecie charakterystyczne dla socjologii

anglosaskiej.

Trzy kluczowe tradycje teoretyczno-badawcze zwiazane pochodzace z idea stratyfikacji spolecznej:

mysl Webera – wielowymiarowa stratyfikacja,

funkcjonalna hipoteza stratyfikacji (Davis, Moore),

testowania nad swiadomosciowymi wizjami stratyfikacji spolecznej (jak ludzie widza strukture spoleczna, w ktorej egzystuja, community studies –

Warner, Lynd).

Weberowska koncepcja stratyfikacji spolecznej

Od chwili czasow Marksa w sposob generalny zmienilo sie ludzie, kapitalizm zmienil swa forme, czesc prognoz Marksa odrzucic sprawdzila sie, zycie

spoleczne stawalo sie zbiurokratyzowane, wymagajace urzednikow – rozwoj jakosci sredniej. Wciaz utrzymywaly sie tradycyjne wyznaczniki prestizu,

co kazalo Weberowi zmienic spojrzenie – odrzucenie jednowymiarowej mysli spoleczenstwa opartej wylacznie o odmiennosc biznesow ekonomicznych,

okazala sie niewystarczajaca. Weber przyjal koncepcje, iz nierownosci to nie tylko wynik konkurowania o bogactwo, osoby konkuruja podobnie o

spoleczny respekt, ranga, wladze i wszystko to wypada uwzglednic – wielowymiarowa mysl stratyfikacji o trzech wymiarach:

ekonomiczny – przejawia sie w podziale na jakosci spoleczne,

statusow spolecznych – podzial pod stany spoleczne,

wladzy – podzial pod partie.

Ad 1) Okazuje sie byc tu pewna zbieznosc pochodzace z Marksem – zrodla klas w gospodarce krajowej rynkowej, jakosci to agregaty jednostek

scalone wspolnota warunkow rynkowych, jednostki maja niemile szanse osiagania dobr powszechnie pozadanych – rozna pozycja rynkowa, ktora to

zalezy mnostwo rzeczy, np. od pochodzenia spolecznego, etnicznego, od posiadanego zawodu i kwalifikacji, od czasu kapitalu i zasobow materialnych,

jakimi zawiaduje jednostka (ale sama mienie badz jej brak nie jawi sie byc jedynym podlozem podzialow klasowych, waznym podlozem jest typ

posiadanych kwalifikacji). Weber dokonuje zroznicowania pod klasy posiadania (kryterium wlasnosci) i jakosci zarobkowe (ci, ktorzy czerpia swoje zyski z

otrzymywania placy). Weber podkreslal, iz klasy maja tendencje w celu monopolizowania wlasnym szans rynkowych np. za posrednictwem stwarzanie

granic edukacyjnych, jest to wskaznik powodu zamykania sie klas.

Weber uwazal, iz interesy klas spolecznych odrzucic musza przyciagac za soba jakiegokolwiek badz wspolnego dzialalnosci, zwlaszcza rewolucyjnego,

bo czlonkowie klas potrafia akceptowac swoje polozenie i nie kontestuja takiego stanu rzeczy.

Ad 2) Stany spoleczne – inaczej grupy statusowe. Koncepcja ta zrodzila sie wraz z zdroworozsadkowej obserwacji spoleczenstwa. Potrzeba ludzi

wydaje sie byc poszukiwanie oznak prestizu, szacunku, respektu spolecznego, ludzi znamionuje orientacja pod status, sa uwrazliwieni na to, jak zobacza

ich inni ludzie i wypatruja o to, by widzieli ich jaj najlepiej. Nasza potrzeba przybiera zinstytucjonalizowana forme jako zasady spoleczne, symetryczne

oczekiwania, nakazy. Staja sie one zrodlem spolecznych dystansow – poczucia nizszosci i wyzszosci. Pewne grupy roszcza sobie prawo w celu

spolecznego szacunku, prestizu. Ow szacunek sytuuje ludzi w calej hierarchii spolecznej niezaleznie od pierwotnego pozycji klasowej – wynika

hierarchia stanowa. Pozycje statusowa jednostki definiuje:

pochodzenie spoleczne,

przynaleznosc w celu korporacji zawodowych,

pochodzenie etniczne.

Wszelkie grupy statusowe maja tendencje w celu wyznaczania przywilejow, nadawania dywanom rangi uswieconych przez ustawa oraz monopolizuja

dostep w celu nich.

Weber zajmowal sie takze zwiazkami miedzy klasami a warstwami. Aby byc w stanie prowadzic sposob zycia odpowiedni dla swojej warstwy nalezy

posiadac odpowiedni wlasnosc, ale duze pieniadze nie zapewniaja automatycznie dostepu do jakosci najwyzszej (ludzie nadal rozumuja w dzialach

feudalnych).

Ad 3) Aspekt wladzy budzi najwieksze zastrzezen, intencja Webera nie jest jasno okreslona.

Partie – grupy, stowarzyszenia, koordynacjekonfederacje, konfiguracje, federacje, instytucje, unie, technologie, hierarchie o jednym celu –

zapewnienie potegi swojej grupie przywodczej po to, azeby pozyskac konkretne korzysci materialne i znane dla wlasnym czlonkow. Wartosci te odrzucic

sa tylko i wylacznie osobiste, jednak moga opierac sie na wcielaniu w zywot pewnej polityki, wizji, zas zatem partie mozna porownac do terazniejszych

grup interesu, ktore zmierzaja do uzyskiwania wplywu pod decyzje (partia nie musi okazac sie koniecznie partia polityczna).

Stosunek miedzy takimi trzema wymiarami:

Wladza ekonomiczna moze byc podlozem wladzy, choc wladza zalezy nie tylko od czasu pozycji majatkowej, bo sa okreslone legalnie procedury

zdobywania wladzy (wybory, sukcesja) – wymiar legalny jest wazny. Zarowno wladza, jak i finanse moga zapewniac wysoki status spoleczny. Relacje

sa bardzo zlozone.

Weber przewidywal, iz kryterium potegi bedzie w calej coraz wiekszym stopniu okreslalo stratyfikacje i dostep w celu zrodel dobr – kapitalizm

polityczny.

Funkcjonalna teoria stratyfikacji (Davis, Moore)

Nierownosci spoleczne sa porzadna cecha kazdego ludzkiego spoleczenstwa, bez tych propozycji nie moglyby one egzystowac. Stratyfikacja spoleczna

stanowi pewien z podstawowych wymogow wygodnych spoleczenstwa, twierdzenie ta ma wydzwiek ideologiczny, apologetyczny, konserwujacy status

quo. Nierownosci sa niezbednym mechanizmem w zyciu spolecznym. Z ktorej prawidlowosci egzystencji spolecznego wynika to przekonanie? U podloza

owego zalozenia miesci sie przekonanie, iz trwala jakoscia spoleczenstw wydaje sie byc spoleczny rozbior pracy, osoby pelnia rozmaite funkcje nigdy

zbiorowym, faktycznie bylo za kazdym razem. Poszczegolne prace roznia sie jednak swa funkcjonalna waznoscia, to znaczy. w roznym stopniu sa

niezbedne w celu funkcjonowania spoleczenstwa jako calosci, do przetrwania danej historycznej formy spolecznej. Jakie sa kryteria naszej funkcjonalnej

waznosci? Kwesta nasza rozstrzygnieta wydaje sie byc dosc mgliscie, choc sa dwa wymogi:

zwiazane pochodzace z poziomem wyksztalcenia i kwalifikacji, z poziomem wymaganych talentow, uzdolnien;

dotyczace zakresu odpowiedzialnosci, jaki kojarzy sie z wykonywaniem danego zawodu, co przeklada sie na to, czy posiada sie funkcje kierownicza lub

podporzadkowana.

Pozostaly argument: prace zwiazane pochodzace z wyzszymi kompetencjami wymagaja ponoszenia dodatkowych znojow i poswiecen zwiazanych z

dlugim ksztalceniem sie. Jak zatem sklonic jednostki, aby podejmowaly wysilek nauczania sie, zdobywania kwalifikacji, aby chcialy podejmowac

odpowiedzialne stanowiska? Nie kazdy ma motywacje, trzeba zastosowac szczegolne nagrody. Ludzie musi przyznac jednostkom konkretne przywileje,

rekompensaty w postaci wyzszych dochodow, lepszego prestizu spolecznego, uznania, osobliwej gratyfikacji, wiekszego zakresu potegi. Te przywileje

tworza nierownosci spoleczne – spoleczenstwo stwarza system nierownosci spolecznych, maszyneria nierownego rozdzialu dobr. Czemu jest to

maszyneria funkcjonalny i niezbedny? Tylko takie zroznicowanie nagrod lub przywilejow spowoduje, ze funkcjonalnie wazne dla systemu spolecznego

pozycje zostana obsadzone poprzez ludzi najkorzystniej do tego gotowych – w tym miejscu jest uzyteczna waznosc stratyfikacji.

Krytyka teorii funkcjonalnej

Teorie Davis’a i Moore’a mozna uznac zbytnio taka, ktora to dobrze odbija amerykanska kulture i sposob myslenia o spoleczenstwie. Zaslania

sie za nia przekonanie, iz wszystko zalezy wylacznie od czasu samej jednostki, jej pomyslnosc opiera sie pod merytokratycznej formule. Czy jest to

rzeczywistosc?

Podwazono teze, iz poszczegolne prace maja roznorodna funkcjonalna waznosc. Wszystkie prace sa w calej rownym poziomie niezbedne (niezaleznie

od stopnia kwalifikacji) w dluzszym okresie czasu.

Za tezami Davis’a i Moore’a kryje sie apologia idealu rownych mozliwosci. Krytycy znajdowali, ze nawet w najbardziej demokratycznym

spoleczenstwie warunek ten nie jawi sie byc spelniony, albowiem wiele zalezy od faktorow pochodzenia spolecznego, ktorych Davis i Moore nie

uwzglednili w swojej teorii, w stosunku do czego calkowity wywod i argumentacja o funkcjonalnej nierownosci upada, poniewaz nie wszelakie osoby

uzdolnione zajmuja wlasciwie wysokie miejsca.

Zarzuty tycza takze psychologicznego zaplecza naszej teorii, ktore zdaniem krytykow jest falszywe. Ludzie potrafia sie kierowac w zyciu motywami

dwojakiego rodzaju:

motywy instrumentalne (osiagniecie jakiegos dobra traktujemy wylacznie jako srodek w celu celu),

powody autoteliczne (osiagniecie jakiejs wartosci, dobra traktujemy jako zamiar sam w calej sobie).

Pisarze przyjeli tego rodzaju wersje, iz ludzie kieruja sie tylko i wylacznie motywami instrumentalnymi i trzeba ich bezustannie bodzcowac.

Przypuszczenie, ze osoby sa jednakowi jest zalozeniem falszywym.

LUB WE WSPOLCZESNYM SPOLECZENSTWIE ISTNIEJA KLASY SPOLECZNE, CZY TEZ NIE? KTORE PODZIALY BEDA CHARAKTERYSTYCZNE

DLA ROZWINIETEGO RYNKOWEGO SWIATA?

Beda rozne stanowiska.

Rozwoj kapitalizmu potoczyl sie inaczej, anizeli przewidywal to Marks. Lub zatem tej teoria ma walory uzytecznosci przy opisie wspolczesnego

spoleczenstwa? Diagnoza Marksa dotyczaca XIX-wiecznego kapitalizmu byla zasadniczo poprawna. Ale od tego czasu zaszly ogromne zmiany

jakosciowe w kapitalizmie, obraz rysowany przez Marksa odchodzi w przeszlosc, jest niedorzeczny (Ralph Dahrendorf –tworca teorii konfliktu

spolecznego).

Inne wyobrazenie mowi jednak, ze analiza klasowa ma wciaz istotne znaczenie i jest potrzebna dla zrozumienia wspolczesnego spoleczenstwa

kapitalistycznego.

Totez – lub smierc klas spolecznych?

Wolno sformulowac teze, ze klasowosc jest jakoscia stopniowalna. Ktore sa empiryczne dowody naszej cechy spoleczenstwa?

Pierwszym owego wyroznikiem wydaje sie byc skala i rodzaj nierownosci spolecznych. Beda kapitalizmy kladace nacisk pod rownosc mozliwosci (USA),

odrzucic zajmujace sie rownoscia warunkow zyciowych, co za to charakterystyczne wydaje sie byc np. dla Szwecji – akcenty sa roznie rozlozone. Sa

spoleczenstwa, gdzie zakres nierownosci wydaje sie byc splaszczona i takie, gdzie rozpietosc nierownosci jest ogromna. Nierownosci, zdaniem wielu

pisarzy, sa elementem stymulujacym tworczosc i zdolnosc tworczego myslenia.

Druga sprzecznosc w obrebie spoleczenstw klasowych – ruchliwosc miedzypokoleniowa, spoleczenstwa odrozniaja sie szansami, ktore to na

modyfikacje swojej lokalizacji spolecznej wobec pozycji rodziny maja jednostki. Kiedy milusinski nie przerabia pozycji spolecznej, mamy stycznosc z

samoreprodukcja struktury spolecznej – oferuje to o nieprzenikalnosci klas spolecznych, ludzie staje sie zamykane. Spoleczenstwa odrozniaja sie wiec

odnosnie do stopnia otwartosci struktury spolecznej (badania – 25-30% populacji zmienia wspolczesnie swoja miejsca spoleczna, tyczy sie to

spoleczenstw zachodnich, ale rowniez postkomunistycznych). Stopien otwartosci spolecznej jest jednym pochodzace z najwazniejszych faktorow

swiadczacych o demokratyzacji spoleczenstwa. Szczegolnie wskaznikowa jest jedna sprawa – dostepnosc w celu elit spolecznych. W gre wchodza 4

kategorie elit:

ekonomiczna – przynaleznosc znacznie dziedziczna,

polityczna – w calej USA wydaje sie byc bardziej zamknieta niz na starym kontynencie, do establishmentu czesciej wchodza ludzie pochodzace z

gornych powlok ekonomicznych, mozliwe, iz dlatego, iz w Europie pozostala jest rola zwiazkow zawodowych i dzialalnosc w tych propozycji czesto

przeklada sie pod sukces polityczny,

zawodowe, profesjonalne – w najwyzszym stopniu otwarte.

Trzecia roznica pomiedzy spoleczenstwami wydaje sie byc ostrosc granic i dystansow spoleczno-kulturowych miedzy klasami. Mamy do czynienia wraz z

spoleczenstwami zunifikowanymi kulturowo i takimi spoleczenstwami, gdzie sa wyraznie odrebnosci kulturowe i spoleczne miedzy klasami. W tym

miejscu takze obserwuje sie odrebnosci miedzy NA JUKATAN a Europa. W spoleczenstwach europejskich odrebnosci zaznaczaja sie silniej, co wynika

pochodzace z tego, iz Europa znalazla tradycje spoleczenstw stanowych i to odciska swoje pietno. W NA JUKATAN spoleczenstwa stanowego nigdy

odrzucic bylo. Myslenie hierarchiczne wydaje sie byc bardziej zakodowane w starego testamentu europejskiej.

Czwartym kryterium klasowosci spolecznej wydaje sie byc stopien konfliktowosci stosunkow spolecznych. Przejawem konfliktowosci jest liczba strajkow,

spory etniczne, aktywnosc radykalnych ruchow spolecznych kontestujacych system. Posiadamy mozliwosc wyroznic spoleczenstwa mniej czy tez

bardziej stabilne, o slabszej badz silniejszej legitymizacji porzadku spolecznego.

Lub istnieja dzisiaj zatem jakosci?

Debata nasza ma aktualnie spora kulture – od lat ’50 20 w. i pod koniec 20 w. w zwiazku z ksiazka „Smierc klasy― Watersa i Pakulskiego.

Dowodzono, ze podzialy klasowe zacieraja sie poniewaz pojawiaja sie w calej strukturze spolecznej nowe grupy, kategorie srodeczka struktury

spolecznej wypelniajace teren miedzy klasami – nowa klasa srednia, skupiajace wielorakie kategorie najemnych pracownikow umyslowych. Niektorzy

jednak uwazali, iz mowienie o tych roznorodnych kategoriach jako o 1 klasie nie jawi sie byc trafne – nowa wytwornosc nie ma zwinnosci

klasotworczych, poniewaz jej czlonkowie sa zorientowani na indywidualne czynniki osiagania pozycji spolecznej, a odrzucic na kolektywne dzialania,

znamienne dla starego testamentu klasowej – nikly mozliwosci klasotworczy. Problem ten podjal m. in. Mills swej monografii o amerykanskiej kategorii

sredniej (ale raczej naszej nizszej) – „Biale kolnierzyki―. Klase ta cechuje polityczna biernosc i obojetnosc, niedobor podejmowania politycznych

dzialan. Reprezentatywne jest fenomen „paniki statusu―, czyli lek przed degradacja spoleczna. Kontrreakcja jest ostentacyjna manifestacja swojego

wyzszego statusu, konsumpcja przeszlo stan, przeszlo mozliwosci. Teza o „proletaryzacji bialych kolnierzykow―, czyli o zacieraniu sie roznic miedzy

najemnymi podwladnymi umyslowymi zas robotnikami to jeden z dowodow na rzecz podstawowej tezy o smierci klas spolecznych.

Inne argumenty wynikaly z przekonania Amerykanow, iz w przeciwienstwie do Swiata spoleczenstwo NA JUKATAN jest w wyzszym stopniu

demokratyczne, zas podzialy spoleczne nie sa tak surowe (slabe relacje zawodowe, nie ma podstaw dla ich dzialalnosci, male przeslanie partii

komunistycznej – zawsze sa to fakty popierajace to przekonanie).

Innym argumentem jest powszechny wzrost dobrobytu materialnego, w ktorym uczestniczyly wszelakie klasy spoleczne. Pojawila sie teza, sformulowana

przez angielskich socjologow, o „zburzuazyjnieniu robotnikow―. Robotnicy upodabniaja sie w celu klasy przecietnej w zakresie konsumpcji – jest to

sytuacja calkowicie inna anizeli ta pochodzace z XIX stulecia.

Dane swiadczace o zanikaniu klas spolecznych czesc socjologow uwaza zbytnio obraz nazbyt optymistyczny. Twierdza oni, iz schemat klasowy nadal ma

wartosc eksplikacyjna przy opisie spoleczenstwa. Podzialy klasowe odciskaja pietno pod wielu sferach zycia spolecznego:

szanse szkolne – ciagle silne zdeterminowane pochodzeniem spolecznym,

sfera stanu zdrowia i formie fizycznej,

wyznawany system wartosci i istote aspiracji zyciowych (klasa lepsza i srednia posiada uklad wartosci bazujacy o samosterownosc, przywiazanie rangi

do wartosci intelektualnych, samorealizacji, suwerennosci umuslowej – krytyczny stosunek w celu autorytetow; odmienna orientacja –

konformistyczna, polega na postawie podleglosci w stosunku do autorytetow, relatywnie malym krytycyzmie i malej autonomii poznawczej i

intelektualnej).

Struktura klasowa w NA JUKATAN:

Klasa lepsza – 1-3% spoleczenstwa, inteligencja pochodzenia skrzyzowana z elita finansowa, 4 warstwy:

ustroj arystokratyczny,

burzuazja przemyslowa,

burzuazja finansowa.

Takze gorne warstwy dyrektorsko-managerskie – zwazywszy na wysokie zyski.

Klasa wyzsza-srednia – 10-15%; kadry managerskie i profesjonalne nieco nizszego szczebla, wolne zawody, fachmani.

Klasa nizsza-srednia – 30-35%; szeregowi urzednicy („biale kolnierzyki―), nauczyciele, najemni pracownicy sektora uslug.

Proletariat – 40-45%; robotnicy przemyslowi i rolni, nizsze klasy pracownikow pochodzace z sektora propozycji.

Klasa nizsza – 20-25%; under-class, najnizsze dochody, zasilki, zajecia najnizej platne.

Klasa srednia

Klasa srednia to czolowy problem dyskusji socjologicznej na temat przemian wspolczesnego spoleczenstwa. Wedlug marksowskiej teorii klas klasa

srednia miala zaniknac, podczas gdy stala sie obecnie wytwornosc najliczniejsza – wspolczesne ludzie to ludzie klas sredniej wielkosci.

Okreslenie „nowa klasa srednia― swiadczy o tym, ze istniala jakas stara klasa srednia. Pojecie „klasa srednia― ma wiec sens historyczny, w

calej roznych fazach dziejowych tej sens zmienial sie:

glowna polowa 19 w. – klasa sytuujaca sie pomiedzy arystokracja zas ludem (oznaczalo nowo rodzaca sie burzuazje);

Marks – klasa srednia to synonim drobnomieszczanstwa, posiadaczy drobnego oszczednosci typu rzemieslniczego, manufakturowego, wytwornosc

sytuujaca sie pomiedzy burzuazja a proletariatem.

Dzis odrzucic mowi sie o 1 klasie przecietnej, a wykorzystuje sie predzej liczby mnogiej.

Stara wytwornosc srednia (w klasycznym sensie) – powloka drobnomieszczanstwa, mialki biznes.

Nowiutka klasa srednia – owe grupy zawodowe, ktore w calej skali masowej zaczely publikowane wraz z postepem spoleczenstwa kapitalistycznego,

biurokracji, spolecznej konsumpcji. Masowy kapitalizm wymagal profesjonalnych kadr managerskich, przybyl rozrost funkcji panstwa, rozwijanie struktur

biurokratycznych, urzedniczych. Nowatorskie panstwo chce specjalistow od czasu zarzadzania, postepu, kontroli, planowania, zwiazanych z

roznorodnymi rodzajami robocie umyslowej. Kapitalizm ewoluowal od czasu spoleczenstwa, w ktorym dominuje sektor II (produkcja przemyslowa) –

spoleczenstwo przemyslowe, do spoleczenstwa, w ktorym panuje sektor III (uslugi finansowe, ubezpieczenia, bazy, handel, wyksztalcenie, turystyka).

Mills – jakosci srednie to klasy srodeczka struktury spolecznej. Pod wzgledem przychodow, prestizu, stylu zycia sytuuja sie pomiedzy upper zas lower

class. Klasa srednia ma niezwykle zroznicowany istote, jest wewnetrznie heterogeniczna.

To, co laczy klase srednia, to charakterystyczny, wspolny etos – wspolnota spolecznych wartosci, orientacji zyciowych, ktore staja sie wzorotworcze dla

innych klas. Co sie sklada pod etos jakosci sredniej?:

indywidualizm jako przeciwienstwo kolektywizmu, przejawia sie w calej roznych ideach, na piedestale stawia sie uprawnienia jednostki, panuje wiara,

wiara w calej mozliwosci, mozliwosci jednostki, w calej jej przedsiebiorczosc, inicjatywe, samopoleganie – wzor self-made mena,

wysokie przywiazanie do wlasciwosci,

kult sukcesu zyciowego – sukces jako miernik wartosci kazdej jednostki,

styl zycia zdominowany przez konsumpcjonizm, konsumpcja jako os egzystencji, czlowiek jednowymiarowy (Daniel Bell), skoncentrowany pod

korzystaniu pochodzace z zycia; Riesmann – indywidualnosc zewnatrzsterowna, czlowiek zorientowany w calej zyciowej strategii na weryfikacje

otoczenia, na to, jakim prestizem sie jego obdarza.

Uchwycenie specyfiki jakosci sredniej wydaje sie byc kluczem w celu zrozumienia przemian wspolczesnego spoleczenstwa. (A. de Tocqueville – im

zdrowsza klasa srednia, tym lepszy fundament postepu i stalosci calego spoleczenstwa).

W debatach pojawia sie watek strukturalnego rozdarcia jakosci sredniej i jej trzech dusz – funkcjonowanie pod pograniczu trzech swiatow (Ralph

Dahrendorf):

ziemia kapitalistycznych posiadaczy,

swiat najemnych pracownikow umyslowych.

Istnieje rowniez teza o proletaryzacji dotykajacej „biale kolnierzyki―, a przede wszystkim kobiety, ktore stanowia znaczny procent nizszej klasy

przecietnej. Autorzy naszej tezy powoluja sie pod fakty:

nieduze zarobki (sprzedawcy, nauczyciele mniejszych szczebli),

zajmowanie nizszych stanowisk, sa to stanowiska wykonawcze,

szanse awansu zawodowego sa bardzo slabe – niska ruchliwosc spoleczna,

praca biurowa wydaje sie byc zrutynizowana, pozbawiona elementow tworczosci czy autonomii.

Wynika pochodzace z tego, iz status „bialych kolnierzykow― zbliza sie do statusu robotnikow.

Wykrywa sie fenomen „paniki statusu― – poczucie leku i zagrozenia degradacja spoleczna, jest to glowny psychologiczny rys nizszej klasy

przecietnej. „Biale kolnierzyki― stosuja pewna strategie obronna przeciw temu poczuciu wypadku – uciekanie w konsumpcje na pokaz, ponad

faktyczne mozliwosci finansowe.

Czesc socjologow uwaza, iz jest to wartosciowanie niesluszna i podkresla odmienny aspekt – zblizanie sie kadry managerskiej i dyrektorskiej do jakosci

wyzszej, pochodzace z ktorej czerpia wzorce.

Kryteria odrebnosci jakosci sredniej (koncepcja Davida Lockwood’a):

specyficzna pozycja rynkowa,

charakterystyczny charakter robocie,

specyficzny sposob zycia.

Ad 1. Dotyczy poziomie dochodow, mozliwosci awansu, pewnosci zatrudnienia. Zroznicowanie dochodow w calej nowej kategorii sredniej, stopniowanie

ekonomiczna i materialna wydaje sie byc bardzo silna. Nowym zdarzeniem jest fakt, ze awans do jakosci profesjonalistow wydaje sie byc dzisiaj

blokowany, a bezrobocie zaczyna przejmowac takze jednostek z dyplomami – status tej grupy jest teraz gorszy, reorganizacja firm, racjonalizacja

zatrudnienia dotyka najwyzszych kadr managerskich, dyrektorskich. „Panika statusu― zaczyna przejmowac wyzsze grupy

profesjonalno-managerskie, pozycja rynkowa ludzi grup, dotychczas stabilna, chce sie przeksztalcac na niekorzysc. Nowa klase srednia znamionuje inny

sposob rekrutacji. Czlonkostwo w starej klasie przecietnej wiazalo sie z posiadaniem kapitalu. Kosztowna do nowatorskiej klasy przecietnej prowadzi

poprzez kanal edukacyjny. Klase ta wyroznia rowniez specyficzny wariant kariery – kariera rodzaju biurokratycznego po kolejnych szczeblach, kariera

takowa jest przewidywalna. Jesli chodzi o spoleczny status profesji, to poniektore zawody jego maja (prawnicy, lekarze, profesorowie uniwersytetow), z

kolei szeregowe „biale kolnierzyki― maja nizszy ranga.

Ad 2. Chodzi o tresc, istote pracy – srodowiskiem robocie jest biuro w przeciwienstwie do hali, praca wydaje sie byc jednozmianowa w przeciwienstwie

do kilkuzmianowej. Istnieja takze roznice w zakresie decyzyjnosci i autonomii – rejon ten wysoki dla jakosci sredniej, z kolei w przypadku jakosci

robotniczej dysponujemy do czynienia pochodzace z podporzadkowaniem i funkcjami wykonawczymi.

Ad trzy. Nowa klase srednia znamionuje przywiazanie w celu wartosci symbolicznych wyzszego rzedu – w celu kultury, edukacji, dazenie w celu

utrzymania swojego statusu spolecznego i w celu manifestowania owego statusu niejednokrotnie w sposob ostentacyjny, pod pokaz. Psychologia nowej

jakosci sredniej rzadzi psychologia prestizu, rywalizacja o symbole statusu. Obawa zanim degradacja spoleczna rodzi ciag zjawisk psychologicznych:

manifestacja wrogosci wobec pozostalych grup spolecznych, ktore traktuje sie jako konkurencje w calej walce o awans, rodza sie uprzedzenia, prowadzi

to do rozmaitych form radykalizmu politycznego,

okazywanie statusu na dworze:

we przykladach konsumpcji (samochod, dom, obszar zamieszkania jako syntetyczny wyraz zajmowanej pozycji),

we przykladach spedzania czasu wolnego od wszelkich obowiazkow (rodzaj hobby, uprawnianych sportow, przynaleznosc w celu klubow),

we wzorach socjalizacji (wzory socjalizacji odrozniaja nowa klase srednia od pozostalych klas spolecznych, wzor bazujacy na samosterownosci,

przywiazaniu rangi do samorealizacji jednostki, permisywnosci – odwrot od karania i rygoryzmu, inwestowanie w calej dzieci, pierwotnego rozwoj

intelektualny i przyszla kariere).

Rola klasy przecietnej:

ostoja stalosci porzadku spolecznego, rownowagi systemu spolecznego, amortyzator napiec i konfliktow w calej spoleczenstwie, wytwornosc srednia

wydaje sie byc miedzy radykalizmem dolow spolecznych a konserwatyzmem sfer wyzszych, reprezentuje postury umiarkowane, glowne,

fundament spoleczenstwa obywatelskiego i spolecznej samoorganizacji, przywiazanie w celu wartosci liberalnych, demokratycznych, czestsze deklaracje

poparcia dla wolnosci osobistej, tolerancji. Socjologowie mniemaja, ze takich postawy potrafia manifestowac osoby o stabilnej sytuacji materialnej i

psychicznym poczuciu bezpieczenstwa,

fundament dobrobytu ekonomicznego spoleczenstwa, gwarantuje tej rozwoj, jest to konsekwencja tego, iz klase srednia cechuje przedsiebiorczosc,

innowacyjnosc. Klasa ta tworzy popyt, jet to rzesza konsumentow nakrecajaca koniunkture gospodarcza,

kreuje rozwoj technologiczny, wydaje sie byc sila stymulujaca rozwoj cywilizacyjny wspolczesnego spoleczenstwa – wydaje sie byc tu ogromna rola

jednostek wiedzy, rola tej grupy wzrasta, fachowa wiedza zapewnia wladze.

Robotnicy w postindustrialnym spoleczenstwie

Robotnicy jako wytwornosc sa wytworem rewolucji przemyslowej i kapitalizmu, w okresie przemyslowym stanowili najliczniejsza klase spoleczna.

Wedlug Marksa robotnicy posiadali byc grabarzem kapitalizmu, aczkolwiek to kapitalizm w wydaniu postindustrialnym sprawil, ze robotnicy sa jakoscia

schodzaca. Daniel Bell wiaze ten tok z nastapieniem ery postindustrialnej i nowego typu spoleczenstwa – przejscie od dominacji sektora II do dominacji

sektora III. Glownym powodem kurczenia sie klasy robotniczej jest bezrobocie technologiczne.

Istnieje jednak konkurencyjna teoria potakujaca, ze wkraczamy w ere superindustrializmu.

Teza o zburzuazyjnieniu wspolczesnej jakosci robotniczej – podniosl sie poziom egzystencji wspolczesnych robotnikow, a poziom konsumpcji zbliza sie

do kanonow klasy przecietnej. Zyjaca dostatnio klasa robotnicza stracila swoj radykalizm i rewolucyjnosc, co manifestuje sie w calej slabszym poparciu

dla lewicowych partii, ruchow spolecznych i ideologii – zamozny robotnik przestaje podwazac kapitalizm.

David Lockowood – badania w calej Anglii ponad srodowiskiem jakosci robotniczej, dotyczace wizji spoleczenstwa i kapitalizmu, jaka poteznieje w

swiadomosci spolecznej robotnikow i jak sie pochodzace z tym wiaza inne pierwotnego postawy i systemy wartosci.

Nie ma 1 klasy robotniczej, nie ma polaczonego wizerunku, sa trzy warianty mentalnosci robotnikow:

Tradycyjny, robotniczy typ swiadomosci klasowej, ktory to opiera sie pod kontestacji ladu kapitalistycznego i na radykalizmie dzialania, ludzie widziane

wydaje sie byc jako dychotomicznie podzielone – konfliktowa obraz kapitalistycznego spoleczenstwa. Taki sposob percepcji globu to za kazdym razem

wizja grup pokrzywdzonych, robotnicy maja potezne poczucie swoich interesow i walcza w calej ich obronie, sa aktywni w zwiazkach zawodowych. Jest

to elektorat brytyjskiej Partii Robocie (zabarwienie lewicowe). Mamy stycznosc z mocnym poczuciem identyfikacji z prywatna klasa, tozsamosc spoleczna

budowana jest wkolo faktu zostania robotnikiem. Robotnicy tacy z reguly naleza w celu tradycyjnych branzy przemyslu, ktore dzis sa na drugim planie

(gornictwo, hutnictwo, dokerzy), zamieszkuja osiedla i metropolie, osrodki przemyslu, wykonywany zawod przekazywany wydaje sie byc z pokolenia na

pokolenie, jest to rodzinna tradycja, sporzadza to bardzo silne wiezi i potezne wspolnoty spoleczne, wiezy sasiedzkie i rodzime buduja zwarta i solidarna

wspolnote.

Szablonowy typ swiadomosci, ale ulegly. Sa to z reguly robotnicy zatrudnieni w rolnictwie i drobnym przemysle, czesciej polaczeni ze srodowiskiem

prowincjonalnym – wiejskim i malomiasteczkowym. Posada w drobnych firmach ma charakter w wyzszym stopniu rzemieslniczy, stosunki pracy sa

patrymonialne, odrzucic przypominaja zwiazku biurokratycznych, wszyscy sie pojmuja, w pracy i w spolecznosci lokalnej poteznieje silna inspekcja

spoleczna. Robotnicy postrzegaja strukture spoleczna w calej kategoriach kooperacyjnych, niekonfliktowych, maja silne poczucie hierarchii spolecznej i

swojego miejsca w calej niej, odrzucic kontestuja ladu, akceptuja jego, od szefow oczekuja przewodnictwa w tematach spolecznych, politycznych. Maja

niechetny badz wrogi stosunek w celu zwiazkow zawodowych, nie strajkuja.

Sprywatyzowany wariant swiadomosci – nowy wariant robotnika, przewaza w dzisiejszych galeziach przemyslu. Jest to wariant robotnika najkorzystniej

wyksztalcony, mobilny spolecznie i geograficznie, odrzucic zakorzenia sie, prace traktuje w sposob wysoce sluzebny, jako droge do lepszego poziomu

egzystencji i konsumpcji, slabo identyfikuje sie pochodzace z wlasnym zawodem, sprawy jakosci interesuja jego wylacznie z punktu widzenia walki o

wyzsze dochody, solidarnosc i lojalnosc grupowa jest zle rozwinieta, w celu zwiazkow zawodowych i Partii Pracy podobnie ma akt milosny

instrumentalny, zas nie ideologiczny, jest ukierunkowany na zywot prywatne, rodzine, zapewnienie jej dobrobytu lokuje sie naprzod waznych wartosci,

brak silnych wiezi kolezenskich i sasiedzkich, nie zamieszkuje tradycyjnych dzielnic przemyslowych w calej wielkich metropoliach, a predzej

„sypialnie― ludzi miast – zycie wlasne toczy sie w izolacji i separacji. Ten wariant mentalnosci stal sie istota do zrobienia tezy o zburzuazyjnieniu

jakosci robotniczej.

Krytyka tez Lockwood’a

Inne testowania prowadzone w calej srodowisku gornikow, dokerow odrzucic potwierdzily istnienia pierwszego warianty mentalnosci, towarzystwo

drugiego rodzaju rowniez absolutnie sie odrzucic potwierdzila, z kolei w srodowisku wiejskim postury akceptacji okazaly sie znacznie rzadsze.

Badania Johna Goldthorp’a („Zamozny robotnik w calej strukturze klasowej―) wykazaly, iz zamozny robotnik nie jest automatycznie pokrewny do

posrednika klasy przecietnej w wlasnym postawach, systemie wartosci, sam dobrobyt odrzucic zmienia podobnie w sposob radykalny percepcji

rzeczywistosci, ciagle zachowane sa liczne atrybuty wyodrebniajace robotnika z pozostalych klas spolecznych:

widac odrebnosc w sferze pracy – miejscem robocie nadal wydaje sie byc hala fabryczna, a odrzucic biuro, rozny typ zachowan w pracy, pelnienie rol

wykonawczych, nie decyzyjnych czy probnych,

sfera stylu zycia, etosu klasy robotniczej – w calej sferze zasad obyczajowych, spotkan i rozmow towarzyskich, hobby robotnicy zachowuja odrebnosc,

domena aspiracji zyciowych – umyslowosc robotnika nie jawi sie byc uksztaltowana poprzez psychologie jakosci sredniej, posrod robotnikow wydaje sie

byc nizszy poziom aspiracji edukacyjnych w stosunku do swoich dzieci, slabsza jest asymilacja etosu sukcesu typowego dla klasy przecietnej, slabsza

wytlumaczenie do osiagniec.

Nie jest faktycznie, ze dobrobyt zmniejsza radykalizm, przeciwnie, dopuszczalny tak, iz w jakichkolwiek sytuacjach stymuluje radykalizmowi. Ludzie o

ogromnych aspiracjach konsumpcyjnych, kiedy wystapi niemoznosc pierwotnego spelnienia, tym wiecej beda sie buntowac.

Typologia Lockwood’a odrzucic uwzglednia rowniez specyfiki poszczegolnych krajow – podwaza sie uniwersalnosc naszej typologii.

Underclass

Underclass nowsze zjawisko w calej strukturze spolecznej.

Spoleczenstwo rynkowe to ludzie dwupoziomowe – jedni utrzymuja sie pochodzace z pracy, zas inni pochodzace z zasilkow, wsparcia panstwa. Wam

drudzy to nowy proletariat, nowi „ludzie zbedni―. Underclass powieksza swa liczebnosc mimo wzrostu zamoznosci spoleczenstwa.

Problem bezrobocia multimedialnego – aktualna forma bezrobocia zwiazana pochodzace z upadajacymi galeziami przemyslu i nieprzydatnymi

kwalifikacjami wskazujaca na to, ze underclass to odrzucic chwilowe fenomen.

Segmentacja sektora zatrudnienia i zwiekszanie sie ilosci stanowisk niskoplatnych i robot dorywczych (sektor glowny i sektor wtorny).

Naplyw imigrantow i w efekcie wieloetnicznosc mnogosci spoleczenstw zachodnich. Imigranci najczesciej trafiaja w celu gett i maja drobne zasoby

gotowki, wyksztalcenia, staja sie klientami firm turystycznych pomocy spolecznej.

Segregacja przestrzenna – lepsze i mniej znaczace dzielnice.

Naczelny trzon amerykanskiej underclass to ludnosc murzynska wielkich miejscowosci.

W underclass wyksztalcaja sie nowe projekty zycia i swoiste bledne kolo – zasilki powoduja strate poczucia odpowiedzialnosci za osobisty los, zabijaja

inicjatywe, powoduje sie uzaleznienie od ciebie – „wyuczona bezradnosc―. Zasilki dla samotnych matek sklaniaja do niezawierania malzenstw,

osoby decyduja sie na rozwody, co powoduje oslabienie wiezi rodzinnych i jest krokiem w kierunku patologii. Prace dorywcze takze sa czynnikiem

patologizujacym, popychaja w celu dzialalnosci przestepczej jako zastepczego sposobu zdobywania srodkow w celu zycia. Wykluczenie dotyczy rowniez

innych domen zycia, osoby ci odrzucic biora udzialu w zyciu politycznym, nie wystepuja w roli obywateli. Nie uczestnicza rowniez w zyciu eleganckim.

Mamy stycznosc z pokoleniowym dziedziczeniem biedy – najmlodszych wychowywane w calej srodowisku underclass ucza sie zyc faktycznie, jak

rodzice – reprodukcja kondycji spolecznej w dalszych pokoleniach.

Wyrozniki underclass:

zamieszkiwanie w izolowanych przestrzennie gettach,

bezrobocie najczesciej trwale, uzaleznienie od kurateli panstwa,

dlugie doswiadczanie biedy – bieda stanem permanentnym,

brak badz niskie kompetencji,

wysokie wskazniki przestepczosci i patologii – kryminalizacja srodowiska underclass.

Przedkladane strategie dzialalnosci w zwroceniu do underclass (dwa stanowiska):

Wine pod utrzymywanie sie i rozwoj underclass posiada welfare state i strategia nadmiernej opiekunczosci, ktora odrzucic sklania w celu poszukiwania

stalych zrodel utrzymania, uczy biernosci i bezradnosci – strategia panstwa nagradza zachowania, ktorym powinna przeciwdzialac.

Nalezy dac ludziom wedke, a odrzucic rybe, nalezy rozwijac systemy spoleczne uregulowane na aktywizacje zawodowa, podnoszenie kwalifikacji i

samooceny, wyprowadzenie ludzi pochodzace z gett i zagwarantowanie dywanom pracy – ale wymaga to kolosalnych nakladow skarbowych.

Stratyfikacja etniczna we terazniejszych spoleczenstwach

Systemu spolecznego zachodnie staly sie wieloetniczne w rezultacie migracji (np. USA – kraj imigrantow).

Struktura etniczna USA (1820-1975):

75% a mianowicie imigranci pochodzace z Europy, zwlaszcza z wysepek brytyjskich (mieli duza funkcje w konstytuowaniu sie zwiazanych z kultura USA

– jezyk, obyczaje);

18% a mianowicie Ameryka Lacinska i Kanada;

niecale 5% - Azja.

Najbardziej wplywowa grupa imigrantow do dzisiaj sa biali anglosascy protestanci, grupa nasza sytuuje sie na czele hierarchii etnicznej, wyodrebnia ja

czynnik rasowy, kult, etos, ktory to stal sie etosem amerykanskim (etyka robocie i mordegi, indywidualna przedsiebiorczosc, wartosc przywiazywana do

wlasciwosci i posiadania, wysoka ranga wartosci moralnych, wartosc autonomii wspolnot miejscowych, samorzadnosc i samoorganizacja) – fundament

zwiazanych z kultura amerykanskiej przeniesiony z Swiata.

W wyniku naplywu licznych grup etnicznych grupy te od czasu razy sa w sytuacji mniejszosci, sa obce na aktualnym terytorium, skromniej liczne anizeli

ludnosc miejscowa. Stanowia konkurencje do stanowisk zatrudnienia, w szkolach, szpitalach – panuje sytuacja konkurencji o rozmaite dobra i wartosci.

Ksztaltuje sie i narzuca innym konkretne kulturowe przekonania na temat okreslonej mniejszosci – stereotypy i przesady upowszechnione w

spoleczenstwie stanowia glebe dyskryminacji i ulatwiaja, usprawiedliwiaja ja. Legitymizuje sie nierownosci spoleczne w porownaniu do etnicznym.

Stratyfikacja etniczna – nieproporcjonalna przeznaczenie grup etnicznych do poszczegolnych klas spolecznych, grupy etniczne lokuja sie z reguly pod

dolnych szczeblach drabiny stratyfikacyjnej,

np. wolne zawody, fachmani (dot. mezczyzn):

ponad 14% - biali

7% a mianowicie Latynosi

6% - czarni

managerowie i dyrektorzy:

14% - biali

6% a mianowicie Latynosi

5% - czarni

sektor propozycji (pielegniarki, fryzjerzy itd., dot. kobiet):

37% - ciemne

25% a mianowicie Latynoski

21% - biale

Uprzedzenia – wroga badz negatywna wizerunek wobec przedstawicieli jakiejs grupy etnicznej, narodowej, regionalnej oparta na obludnych

uogolnieniach powstalych na skutek niekompletnych badz obludnych informacji.

Wraz z pojeciem uprzedzen zawsze kojarzy sie pojecie wrogosci i jej demonstrowanie.

Dyskryminacja – nierowny sposob traktowania ludzi zwazywszy na ich przynaleznosc etniczna, plec i tym podobne., przejawia sie w odmawianiu

czlonkom jakiejs grupy dostepu do cenionych dobr – pracy, wyksztalcenia, wladzy.

Uprzedzenia zazwyczaj sa uzasadnieniem dla dyskryminacji.

Typologia postaw wg Roberta Mertona:

czlowiek tolerancyjny bezwyjatkowo – nie ma uprzedzen na poziomie mentalnosci i zachowan

czlowiek tolerancyjny nie bezwyjatkowo – nie ma uprzedzen etnicznych i deklaruje to, jednak w specyficznych okolicznosciach, pod spodem presja

spoleczna, jest w stanie dyskryminowac

bojazliwy fanatyk – ma uprzedzenia, jednak nie jest ochoczy do dokumentow dyskryminacji w calej obawie zanim glosem refleksji publicznej

zatwardzialy fanatyk – ma uprzedzenia i jawnie je wyraza, dyskryminuje

Procentowo dominuja postury 2 i 3, postury skrajne sa w mniejszosci.

Nalezy odroznic dwie sprawy: dyskryminacje i uprzedzenia jako postawy indywidualne od pierwotnego postaci zinstytucjonalizowanej, kiedy wbudowane

sa w calej system spoleczny.

Turner stworzyl teoretyczny wzor wyjasniajacy, z jakiego powodu pewne grupy staja sie przedmiotem dyskryminacji, z jakiego powodu czlonkowie

pozostalych grup dyskryminuja (zasady dzialalnosci mocy dyskryminowania) – wzor antagonizmow etnicznych:

„Moc dyskryminowania― zalezy od czasu zasobow, ktore to dana ekipa etniczna dysponuje i pochodzace z ktorymi przychodzi do danego kraju.

Obiektem dyskryminacji staja sie czesciej owe grupy, ktore sa latwo rozpoznawalne zwazywszy na cechy powierzchowne, ktorymi sie odrozniaja.

Poziom dyskryminacji dopuszczalny rozny, przejawiac sie skromniej lub w wyzszym stopniu drastycznie:

masakra, czystki etniczne – najostrzejsza forma dyskryminacji,

segregacja przestrzenna, umieszczanie grup etnicznych w calej gettach, slumsach, okreslonych dzielnicach,

izolacja ekonomiczna, odciecie od czasu wyzej odplatnych zawodow, stanowisk, zepchniecie w celu pozycji underclass.

Czynnikiem wplywajacym na dyskryminacje jest poczucie zagrozenia, ktore to ma podana grupa. Nieistotne, czy podstawy tego poczucia sa realne, czy

urojone, poczucie leku pojawia sie, gdy ekipa uwaza, iz inne grupy konkuruja pochodzace z nia i ja warunkuja. Wiekszy lek wzbudza ogromna grupa

etniczna, bo bedzie w stanie opanowac miejsca pracy, dzielnice mieszkaniowa, polityke. Kazda kolejna taka ogromna imigracja wydaje sie byc

traktowana jako zagrozenie.

Wzajemne relacje formuja sie na bazie intensywnosci uprzedzen i pojawiania sie rozmaitych negatywnych stereotypow dotyczacych grup etnicznych.

Metody wyjscia pochodzace z dyskryminacji (sa dwa stanowiska):

Walka o zniesienie przejawow dyskryminacji, co przewaznie przebieg zdarzen sie pod forum politycznym (droga legalno-prawna).

Strategia asymilacji – wtopienia sie mniejszosciowej grupy etnicznej w duza liczba, moze miec rozmaite stopnie i szczeble, np. calkowita rezygnacja z

dotychczasowej tozsamosci kulturowej, przejecie obyczajow spoleczenstwa, wykorzenienie sie pochodzace z wlasnej zwiazanych z kultura, przebudowa

tozsamosci. Tempo asymilacji jest rozmaite w przypadku rozmaitych grup etnicznych.

Stratyfikacja wedle plci we wspolczesnych spoleczenstwach

Stratyfikacja plci istniala za kazdym razem, ale rozbior ten w calej dzisiejszych demokratycznych spoleczenstwach nabral rangi wyjatkowej. Problem

tenze zostal upolityczniony poprzez wzrost ideologii i ruchow feministycznych.

Plec to nie tylko fakt biologiczny, ale rowniez socjokulturowy, to znaczy. spoleczenstwa za kazdym razem okreslaly, co jest najlepsze i wlasciwe dla

niewiast, a co dla mezczyzn – sa to kulturowe wzory meskosci i kobiecosci, radykalnie sobie przeciwstawne. Mezczyzni tradycyjnie posiadali przejawiac

zwinnosci przywodcze, dominacje, agresywne zachowanie, twarde i bez emocji, ambicje, dazenie do sukcesu. Kobiety – uleglosc, pozycja zalezna,

ksztaltowanie wrazliwosci, emocjonalnosci, domena pierwotnego aktywnosci to dom i rodzina. Wzory te malutko zmienily sie przez wieki. Wzorzec

przekazywany jest za posrednictwem socjalizacje rodzinna, utrzymywany poprzez socjalizacje szkolna, media – istnieje mocny bodziec, ktory to

ksztaltowal przewidywania wobec niewiast i facetow.

Stratyfikacja wedle plci to nieproporcjonalne rozmieszczenie kobiet i mezczyzn pod drabinie stratyfikacyjnej.

Obszarem, w ktorym miejscu widoczne sa przejawy dyskryminacji wedlug plci, jest domena pracy. Damy mniej osiagaja na analogicznych stanowiskach,

jest to tendencja ogolnoswiatowa, kobiety sa czesciej zwalniane i zaprzataja w wlasnym zawodach zwlaszcza stanowiska niekierownicze i podrzedne.

Czesciej lokuja sie w calej zawodach o nizszym statusie spolecznym (wyrazna segregacja zawodowa).

Kobiety osiagaja mniej, poniewaz:

to chlopi ustalaja pensje kobiet, zajmujac stanowiska kierownicze,

kobiety maja na ogol nizsze aspiracje i traktuja robote zawodowa jedynie jako poboczne zrodlo przychodow rodziny, wypatruja prac opornych mniejszych

aspiracji i kwalifikacji (H. Domanski – niewiasta jako „zadowolony niewolnik―), akceptuja nizszy status zawodowy,

teorie dwusektorowego sektora zatrudnienia:

sektor podstawowy zwiazany pochodzace z zawodami wysoko wyspecjalizowanymi,

sektor wtorny, ktory to skupia prace o malych kwalifikacjach, kojarzy sie takze pochodzace z praca www.

Kobiety czesciej trafiaja w celu sektora wtornego, ma to dwie okolicznosci:

specyfika sektora zatrudnienia,

mentalnosc, poziom aspiracji i tradycyjny harmonogram roli dziewczyny akceptowany poprzez kobiety.

Sfera wladzy i polityki:

Wraz ze wszystkich testowan wynika, iz mezczyzni znacznie czesciej zaprzataja stanowiska kierownicze w administracji, polityce i gospodarce. Po sferze

polityki jest niedoreprezentacja kobiet.

Sfera obyczajowa:

W sytuacji dziewczat karze sie zbytnio sfere seksualna, co wyplywa z testowan nad sadami rodzinnymi. Dominuje patriarchalny wzor rodziny. Kobietom

czesciej przypina sie latke osoby zdemoralizowanej.

Socjologiczne wylozenia faktu istnienia nierownosci dotyczacych plcia:

funkcjonalisci: podzial robocie ze wzgledu na kryterium plci lepiej zapewnial przezycie spoleczenstw pierwotnych, o wedrownym trybie egzystencji,

podzial tenze utrwalil sie na kolejne wieki, kiedy juz odrzucic bylo w kierunku temu koniecznosci;

teoretycy konfliktu: mezczyzni silniejsi fizycznie wykorzystywali te zwyczajna przewage w celu utrzymywania przewazajacej pozycji w calej rodzinie;

teoretycy kultury: w calej spoleczenstwie za kazdym razem istnialy bardzo silne przekonania, ktore podkreslaly szczegolne predyspozycje kobiet w celu

wychowywania najmlodszych i zajmowania sie domem zwiazane pochodzace z jej konstrukcja psychiczna i fizyczna, staly sie one kulturowo

obowiazujacym wzorcem, ktory wpajany byl w calej socjalizacji.

Wyniki przelamywania wzorca kulturowego: dziewczyny, pracujac profesjonalnie, nadal trudnia sie tradycyjnymi obowiazkami zwiazanymi pochodzace z

domem i dziecmi, schemat rodziny partnerskiej to czesto tylko kategoria socjologiczna.

W Polsce prawie 90% respondentow wyrazilo poglad, iz najwazniejsza wartoscia dla dziewczyny jest domek i najmlodszych. W Holandii – 41%, w

Wielkiej Brytanii – 45%.

Na zapytanie, kto w momencie bezrobocia musi miec lepsze prawo w celu zatrudnienia, na terytorium polski ponad 50% respondentow orzeklo, ze

mezczyzna. W pozostalych krajach postkomunistycznych odsetek tenze jest w dalszym ciagu wiekszy – dlaczego?:

mlodosc tradycji demokratycznych, liberalne postury nie zdazyly sie w dalszym ciagu uksztaltowac,

ogromny wplyw kosciola katolickiego i wspieranego poprzez niego schemacie rodziny.

Przejawy zmian w calej tej domenie:

kobiety czesciej koncza szkola glowna ksztalcace w calej zawodzie dotychczas zdominowanym poprzez mezczyzn (np. prawo, informatyka),

rosnie udzial kobiet w calej polityce,

zachodza pewne przeksztalcenia w gatunku rodziny, ktory to ewoluuje w kierunku rodziny partnerskiej.

MOBILNOSC SPOLECZNA

Ludzie w calej spoleczenstwie bezustannie zmieniaja swoja pozycje spoleczna, status, miejsce stalego pobytu.

1927r. – Pitrim Sorokin wprowadzil pojecie mobilnosci – jest to wszystka zmiana lokalizacji przez jednostke („Social mobility―).

Sa 2 typy mobilnosci:

spoleczna – oznacza modyfikacje pozycji w calej hierarchii stratyfikacyjnej,

geograficzna – zmiana miejsca w plaszczyzny geograficznej.

Problematyka mobilnosci osiaga obecnie nieznany sens.

Poziom mobilnosci w danym kraju wydaje sie byc wskaznikiem kategorii otwartosci konstrukcje spolecznej, raportuje o tym, lub w danym spoleczenstwie

latwo wydaje sie byc przejsc pochodzace z klasy w celu klasy, badz istnieja jakiekolwiek bariery. Oraz zatem problem otwartosci konstrukcje odsyla nas

do sprawie praktyk dyskryminacyjnych.

Problematyka mobilnosci pozwala zweryfikowac teze o rownosci mozliwosci, orzec, lub faktycznie w danym spoleczenstwie rownosc szans piecia sie w

calej gore istnieje, czy to tylko ideologiczne haslo.

Ruchliwosc spoleczna to proces, w rezultacie ktorego wyrabia sie nazwany uklad spoleczny klas, powlok zawodowych.

Ruchliwosc na dzialanie na trwalosc porzadku spolecznego i pod jego legitymizacje. Ma rowniez wplyw pod poziom postepu ekonomicznego i

efektywnosc spoleczno-ekonomiczna.

Problem mobilnosci nalezy wiec do centralnych problemow, ktorymi zajmuje sie aktualna socjologia.

Poziom mobilnosci we wspolczesnych spoleczenstwach (badania empiryczne nad mobilnoscia):

Pitrim Sorokin – pierwsze badania ponad mobilnoscia w calej Stanach Zjednoczonych.

Testowania te zweryfikowaly poglad o USA jako o panstwie o najwazniejszej na swiecie mobilnosci – w calej Ameryce szanse szybkiego awansu sa

znacznie lepiej ograniczone, anizeli sadzono. Ruchliwosc istnieje, jednak nie ma spektakularnych przejsc, panuje model drobnych, krotkich ukonczyc na

miejsca tylko odrobine wyzsze – pokonywanie dluzszych dystansow wydaje sie byc rzadsze.

Peter Blau – jego testowania potwierdzily owe wnioski.

Benedix i Lipset – wielkie porownawcze testowania nad mobilnoscia przeprowadzone w calej 9 wysoko rozwinietych krajach swiata – okazalo sie, ze

we wszystkich ludzi krajach poziom mobilnosci wewnatrzgeneracyjnej jest bardzo podobny i oscyluje w stopniu 27-31%. Wskaznik ten tyczy sie

mobilnosci pelnej, kiedy rejestruje sie sam fakt zmiany pozycji (bez wzgledu na to, czy to awans, lub degradacja). We wszystkich krajach rozwinietych

obserwuje sie wysoka fale mobilnosci spolecznej (rozwiniety przemysl i rozwijajace sie uslugi – sektor III jest przyczyna takiego stanu rzeczy).

John Goldthorp – porownywal poziom mobilnosci na starym kontynencie Zachodniej i krajach budynku wielorodzinnym komunistycznego, poziom

mobilnosci okazal sie bardzo podobny, co wynika pochodzace z faktu, iz Polska i Wegry przeszly faze industrializacji, a to ten wariant spoleczenstwa

popyt na robotnikow, pracownikow umyslowych.

Najwieksze roznice istnieja miedzy Europa zas USA – w Ameryce czestszy wydaje sie byc awans pochodzace z klasy robotniczej do wspolzawodnictw

inteligenckich.

Ruchliwosc w dol

Frakcja ludzi zmniejsza swoj status, zarowno generacyjnie, jak i miedzygeneracyjnie. W NA JUKATAN 20% populacji osiaga nizszy status anizeli status

rodziny, ulega degradacji.

W zakresie generacyjnym jednostka miary o wyzszym statusie czasami spada na dol. Wzory mobilnosci indywidualnej sa bardzo rozmaite, degradacja

spoleczna dotyczy rowniez osob pochodzace z wyzszym wyksztalceniem – samo bezrobocie przestalo byc zdarzeniem dotyczacym tylko i wylacznie

nizszych powlok spolecznych (jest to zjawisko nowe). Degradacji spolecznej czesto podlegaja kobiety zmuszone przerwac robote np. pod okres ciazy,

wychowania dziecka, a powrot na sektor pracy wydaje sie byc bardzo trudny. Degradacja dotyka rowniez niejednokrotnie ludzi w calej srednim stulecia.

Szczegolnym przez przypadek mobilnosci wydaje sie byc problem otwartosci elit spolecznych roznego rodzaju:

elity profesjonalne,

elity polityczne – establishment,

elity gospodarcze.

Najbardziej otwarte sa elity profesjonalne, rura rekrutacji wydaje sie byc prosty (studia jako cenna wejscia w celu elity kompetentnej, szanse sa tu lepsze

w NA JUKATAN niz w calej Europie).

Elity polityczne – politycy amerykanscy w wiekszym stopniu anizeli europejscy rekrutuja sie pochodzace z klas wyzszych, kariere polityczna latwiej

uczynic w Europie, robotnicy robia na starym kontynencie kariere polityczna w wiekszym stopniu, co wynika wraz z specyfiki konstrukcje politycznej na

starym kontynencie (kariera za posrednictwem kanaly zwiazkowe, w Europie wieksza ilosc wiadomosci jest partii lewicowych, stanowiacych kanaly

promocji dla robotnikow).

Elity gospodarcze, biznesu – z testowan wynika, iz okolo 60% czlonkow elity biznesu dziedziczy swoja pozycje po rodzicach, elita bogactwa jest w

duzej mierze elita samoreprodukujaca sie; testowania nad brytyjskimi miliarderami Rubinsteina z polowki lat ’80 wskazuja, iz 42% brytyjskiej elity

interesu to osoby, ktorych ojczulkowie takze w celu niej nalezeli, 30% to osoby, jakich rodzice nalezeli do wyzszej klasy przecietnej, natomiast

pozostalosc miala rodowod zwiazany pochodzace z nizszymi szczeblami hierarchii spolecznej.

POLSKA

Adam Sarapata, Michal Pohoski, Henryk Domanski

Znakomity poziom mobilnosci byl tuz po wojnie, kiedy zaczal uprawiac sie pomysl 6-letni, oraz w dalszych latach, kiedy zaczeto socjalistyczna

industrializacje. Przybyl masowy doplyw ludnosci wraz z wsi w celu miasta w celu zawodow robotniczych i inteligenckich. Istniala obiektywna potrzeba

wyksztalcenia zastepow nowatorskiej inteligencji, lojalnej politycznie w stosunku do nowego ustroju – rozum ludowa.

Czasy ‘45-’59 – pracownicy umyslowi (mezczyzni):

od czasu 34% w celu 38% pochodzilo z jakosci chlopskiej

33%-35% z jakosci robotniczej

19%-24% z madrosci

Wsrod niewiast 60% pochodzilo z rodzin chlopskich.

Zamierzenie wyprodukowania madrosci ludowej pozostal zrealizowany. Okres masowego awansu ludnosci w zadnym razie pozniej sie juz odrzucic

powtorzyl.

Po latach ’70 i ’80 nastapil charakterystyczny spadek ruchliwosci miedzypokoleniowej, jednak tylko posrod mezczyzn, posrod kobiet przybyl

wzrost. Po schylkowym okresie PRL ruchliwosc ogolna zmalala.

Po zmianie ustroju: transformacja nie sprowadzila zadnego jasnego przelomu, ruchliwosc nie zwiekszyla sie, jednakowo w pozostalych krajach

postkomunistycznych. Pewne zmiany sa jednak wyrazne – w zwiezlym okresie (‘88-’93) 20% Mlodych polakow zmienilo wlasna kategorie

profesjonalna, glownie doplyw do drobnego i sredniego biznesu – mobilnosc pochodzace z sektora panstwowego do sektora prywatnego. Ruchliwosc

miedzypokoleniowa chociazby lekko sie zmniejszyla, jednak nie warto wyciagac zbyt stosownych wnioskow, poniewaz uplynelo nazbyt malo czasu.

Znaczna czesc mobilnosci to ruchliwosc w dol – bezrobocie.

Determinanty mobilnosci spolecznej

Jest to calosc dzialania mnostwo roznych faktorow:

proces industrializacji i poziom rozwoju gospodarczego, ruchliwosc wydaje sie byc wyzsza w calej krajach wysoko rozwinietych, po przekroczeniu

jakiegos progu uprzemyslowienia skala mobilnosci jest wielka,

urbanizacja i zwiazana pochodzace z nia wedrowka ludzi wraz z wsi i miasteczek w celu miast, osrodkow przemyslowych,

wojna i czas powojenny, wywoluja wysoka fale mobilnosci spolecznej (koniecznosc odbudowy kraju, zaglada pewnych grup, wojna sprawia, ze zwalnia

sie przytlaczajaca wiekszosc pozycji spolecznych, w przypadku Naszego kraju – rowniez powojenna emigracja),

emigracja,

toki demograficzne i wskaznik dzietnosci w poszczegolnych klasach, wzrost naturalny wydaje sie byc wyzszy w calej klasach mniejszych,

kultura i charakterystyczny zbior wartosci danego spoleczenstwa (etos kulturowy; rzadki przyklad to USA, w ktorym miejscu etos wydaje sie byc

kulturowym stymulatorem piecia sie w gore, w Polsce stosunek do promocji zmienia sie w zaleznosci od ustroju),

czynniki fauny i flory psychologicznej, osoby musza pragnac zmieniac pozycje, jest to rzecz motywacji i poziomu aspiracji zyciowych, „sila motywacji w

celu osiagniec― ksztaltowana w procesie socjalizacji.

Kanaly, mechanizmy, „instrumenty― mobilnosci w gore we terazniejszych spoleczenstwach:

w najwyzszym stopniu powszechny rura – edukacyjny, najbardziej dostepny i zgodny z duchem demokracji,

dziedziczenie dorobku, pozycji, fortuny bez swojego wysilku,

rura polityczny – awansuja i zajmuja miejsca w elicie ludzie, jacy naleza w celu okreslonego srodowiska politycznego, demonstruja lojalnosc –

nagradzani sa stanowiskami (szczegolnie istotny rura w ustroju komunistycznym – nomenklatura jako system awansu),

awans poprzez koligacje rodzime, korzystny ozenek badz zamazpojscie,

kosciol, przede wszystkim dla ludzi wraz z srodowiska wiejskiego,

kariery idoli, sportowcow, gwiazd filmowych.

Role mobilnosci spolecznej z perspektywy spoleczenstwa jako calosci:

funkcja strukturotworcza

Mobilnosc wplywa na forma struktury spolecznej.

Wysoki poziom ruchliwosci rozmywa przeszkody spoleczne, dystanse pomiedzy klasami, struktura klasowa przybiera forma kontinuum klas, a odrzucic

dychotomii.

Nieduza ruchliwosc spoleczna powoduje, iz w spoleczenstwie wytwarzaja sie ostre przeszkody i dystanse. Struktura klasowa krystalizuje sie w sposob

wyrazny.

Frank Parkin wyroznil dwie uzyte wowczas metody:

strategia klas uprzywilejowanych – zamkniecie spoleczne, zmonopolizowanie dostepu do jakichkolwiek dobr,

metoda uzurpacji – mobilizacja powlok nizej ulokowanych, rewindykacja dostepu do dobr w celu przelamania monopolu.

procedura efektywnosciowa

Lub proces mobilnosci przyczynia sie do stalosci spolecznej i efektywnosci gospodarczego systemu spolecznego, zaspokajania wymagan czlonkow

spoleczenstwa, czy tez odrzucic?

Mobilnosc stymuluje dobremu funkcjonowaniu systemu spolecznego wowczas, jak spelnia 2 kryteria:

jak opiera sie pod demokratycznych prawami, a scislej, na regule rownych mozliwosci dla wszelkich,

gdy polega na kryteriach merytokracji, to znaczy dzieje sie tak, iz wyzsze miejsca spoleczne zaprzataja osoby o najwyzszych kompetencjach.

Te definicji opisuja 2 teorie socjologiczne:

teoria Davis’a i Moore’a (funkcjonalizm),

hipoteza merytokracji.

Hipoteza Vilfredo Pareto – hipoteza cyrkulacji elit:

System spoleczny funkcjonuje produktywnie wowczas, kiedy rzadzaca elite opuszczaja jednostki niekompetentne, oszukancze, a naplywaja do zonie

ludzie o wysokich kompetencjach, o zdolnosciach przywodczych i innowacyjni – jest to ustawa spoleczne. Takowa cyrkulacja elit jest rozwojem

permanentnym, dokonuje sie stale, bo pozniej kazda inteligencja rutynizuje sie, traci wlasny potencjal kreatywny, moze poddac sie skorumpowaniu –

potencjal kazdej elity pozniej sie wyczerpuje i nie nadaje sie ona do rzadzenia, systemowi brak efektywnosci. Jesli elity odrzucic wymieniaja sie, wzrasta

rozczarowanie spoleczne i krytyka, sytuacja taka stymuluje konfliktom i napieciom spolecznym, a w calej skrajnych przykladach – rewolucji.

W krajach o szczytnej ruchliwosci i cyrkulacji elit mamy lepsze wskazniki postepu.

Wtedy, jak mobilnosc odrzucic opiera sie pod zasadach demokratycznych i merytokratycznych, a wyplywa z partykularnych interesow grup rzadzacych,

odrzucic sprzyja skutecznosci systemu (zjawiska klientelizmu, nepotyzmu – powszechnie klikowosc, np. system nomenklatury w czasach PRL, kiedy

centralne stanowiska w calej gospodarce, edukacji, kulturze i tym podobne. obsadzane dotychczasowy przez jednostek rekomendowanych poprzez

PZPR, nie zawsze przez jednostek kompetentnych).

Po systemach autorytarnych kryteria mobilnosci, dostepu w celu establishmentu sa sztywno konkretne, maja istote ideologiczny, zas nie merytokratyczny.

W ukladach demokratycznych definicji selekcji i dostepu w celu establishmentu wynikaja z regul demokracji, to znaczy. np. dostep do centralnych

stanowisk wykonywana jest w drodze quizow.

Wazne sa nie tylko mechanizmy selekcji w celu stanowisk, ale rowniez odplywu wraz z stanowisk, np. w ukladach autorytarnych – czystki, w calej

systemach demokratycznych – uplyw kadencji, przegrane wybory.

Ruchliwosc pozorna – w systemie demokratycznym upowszechnia sie ideologie rownych mozliwosci, wzbudza sie aspiracje i motywuje w celu

ksztalcenia, jednak system spoleczny nie jest w stanie wchlonac wszelkich wyksztalconych internautow, bo suma wyzszych lokalizacji jest obnizona, stad

obserwuje sie bezrobocie wsrod internautow z wyzszym wyksztalceniem. Ludzie ci zasilaja szeregi sfrustrowanych, ich zapatrywania sie radykalizuja –

jest to bomba pochodzace z opoznionym zaplonem. Wyjsciem wydaje sie byc mobilnosc sztuczna – uelastycznia sie hierarchie biurokratyczna, mnozy

sie stanowiska, aby dac zludzenie awansu, choc przerabia sie malutko, a tylko i wylacznie subiektywnie zapewnia to poczucie awansu. Ow typ mobilnosci

dominuje teraz – ruchliwosc krotkimi skokami.

funkcja integracyjna

Czy ruchliwosc spoleczna stymuluje integracji spolecznej, przyczynia sie do zaciesniania wiezi spolecznych, czy tez odrzucic?

Istnieja w tym miejscu trzy strony:

perspektywa legitymizacji systemu spolecznego

To, lub wladza dysponuje legitymizacje, zalezy od wielu faktorow, jednym z tych propozycji jest ruchliwosc (czy osoby moga dawac awans, czy odrzucic

wplywa to na zaspokojenie z systemu spolecznego i jego legitymizacje – wielka mobilnosc to swoista klapa bezpieczenstwa dla systemu,

zabezpieczenie jego stabilnosci), nalezy odszukac odpowiedz pod pytanie, co sie przebieg zdarzen w sytuacji awansu badz degradacji z pogladami,

przekonaniami jednostek? Frank Parkin – takze ci, jacy awansuja oraz ci, jacy ulegaja degradacji, zachowuja swoje dotychczasowe przekonania i

zapatrywania polityczne. Ludzka swiadomosc spoleczna, system wartosci zmienia sie bardzo stopniowo i odrzucic nadaza zbytnio zmiana

pragmatycznego polozenia spolecznego.

perspektywa komunikacji spolecznej

Pitrim Sorokin podkreslal, ze ruchliwosc to rowniez kanal miedzygrupowej wymiany wartosci, wzorow zachowania, stylow egzystencji, obyczajow.

Ruchliwosc spoleczna wykonuje do wymieszania doswiadczen spolecznych, kultury, przezyc, emocji, wyrabia sie cokolwiek, co socjologowie nazywaja

wspolnym mianownikiem kulturowym danego spoleczenstwa – wydaje sie byc on fundamentem wiezi spolecznej kazdego spoleczenstwa. Mobilnosc

stymuluje wiec integracji, ale znaczy rowniez, iz ludzie wykorzeniaja sie, zrywaja wiezi wraz z srodowiskiem pochodzenia. Zygmunt Bauman –

dzisiejszosc to „kultura wedrowca―, osoby przyjmuja optyke wedrowca, pierwotnego wiezi odrzucic sa intensywne.

perspektywa tozsamosci systemu spolecznego

Mobilnosc w calej systemach demokratycznych staje sie relewantna wartoscia spoleczna, elementem etosu, wytwarza sie pewna ideologia spoleczna

stanowiaca o tozsamosci systemu.

procedura psychologiczna

Jak na przyklad mobilnosc wplywa na strukture psychologiczna organizacji i grup spolecznych?

Ruchliwosc na poziomie jednostkowym czesto ma charakter niezsynchronizowany, sytuacja dywergencji czynnikow statusu rodzi bardzo rozne wyniki

psychologiczne:

klopoty z prywatna tozsamoscia,

klopoty zmiany dotychczasowych nawykow, stylu zycia (np. „psychologia nuworysza―),

nagla degradacja lub gwaltowny awans – E. Durkheim przeprowadzil studium na temat przyczyn samobojstw: pewna z nieustannych przyczyn byla

nieumiejetnosc psychologicznego i spolecznego znalezienia sie w nowatorskiej, zasadniczo odmiennej sytuacji.

WLADZA I LUDZIE

Problem potegi i spoleczenstwa to polityczny wymiar egzystencji spolecznego.

Polityka – owe procesy zachodzace w zbiorowosciach, dzieki ktorym jednostki lub grupy zdobywaja wladze, sprawuja i traca ja.

Relacja potegi (rzadzacy – rzadzeni, przewodni – podporzadkowani) jest naczelna relacja nigdy spoleczenstw ludzkich, trudno zobaczyc w wyobrazni

sobie jakas grupe bez przywodztwa czy tez podzialu rol na kierujacych i rzadzonych. Ta stosunek wystepuje pod wszystkich poziomach zycia

spolecznego – w calej rodzinie, w calej panstwie. Relacja wladzy wydaje sie byc elementarna nigdy spolecznym.

Ralph Dahrendorf – w tej teorii konfliktu spolecznego hhg wladze jako fundament egzystencji zbiorowego.

Max Weber – autorytet i klasyk naszej problematyki, stworzyl teorie potegi i polityki, koncepcje ciebie, koncepcje demokracji formalnej, strategie

biurokracji.

PROBLEMATYKA PANSTWA – analiza socjologiczna

Panstwo wydaje sie byc zbiorowoscia rodzaju politycznego, zas dokladniej – forma politycznej organizacji spolecznej.

Trzy koncepcje genezy ciebie:

koncepcja dokumenty urzedowe spolecznej – panstwo powstalo w wyniku dokumenty urzedowe spolecznej, w jakiej jednostki zrzekaja sie czesci swej

suwerennosci i poddaja sie decyzji zbiorowej, decyzji Lewiatana, zamiast za obrona swoich podstawowych praw bezpieczenstwa, wolnosci i tym

podobne. Panstwo chroni przed miszmaszem, walka wszelkich ze kazdymi (Hobbes, Rousseau, Locke);

klasowa teoria ciebie (marksizm) – panstwo to aparat przemocy pozostajacy pod uslugach jakosci panujacej;

panstwo jako spolecznosc naturalna (arystotelizm) – mysl polis, mysl czlowieka jako istoty pochodzace z natury politycznej, zyjacej we wspolnocie

politycznej dla ukojenia potrzeb i urzeczywistnienia czlowieczenstwa, panstwo musi istniec jako forma wspolnoty dla ubezpieczenia dobra ogolu, jest to

wspolnota naturalna.

Formy ksztaltowania sie panstwa:

Organizm rodowo-plemienny – okres przedpanstwowy, opieral sie na wiezach pokrewienstwa, pochodzeniu od polaczonego przodka, to regulowalo

duza liczba obowiazkow i norm zachowan.

Okres urzedowy:

wyodrebnienie sie instytucji wodza militarnego – centralnego osrodka wladzy, dokonywalo sie to na trasie podboju czy tez pokojowego laczenia sie

plemion;

okres ciebie patrymonialnego – terytorium ciebie traktowano jako wlasnosc krola, ksiecia, potrafilo by7c dzielone pomiedzy potomkow; wyodrebnianie

sie instytucji potegi administracyjnej i politycznej, istniala instytucja dworu krolewskiego (zespol urzedow i stanowisk – zaczatek przyszlej struktury

panstwa);

panstwo nowozytne – panstwo przestalo okazac sie wlasnoscia krola, a rozpoczelo byc widziane jako mienie ludu, narod rozumiany jako zbiorowosc o

wspolnych korzeniach kulturowych, etnicznych, wspolnym terenie, lud to narod – faza modelowania sie panstw narodowych:

separacja wlasnosci prywatnej krola od czasu wlasnosci publicznej,

oddzielenie administracji dworskiej od czasu publicznej,

stopniowe wyodrebnianie sie podstawowych struktur wladzy – wyodrebnienie sie kasty profesjonalnych urzednikow,

ksztaltowanie sie rozmaitych form partycypacji politycznej samych obywateli,

hierarchizowanie sie potegi panstwowej – powstanie biurokracji panstwowej.

Role panstwa

Plan istnienia ciebie: ma umozliwic realizacje dobra wspolnego.

Role zewnetrzne:

rekojmia bezpieczenstwa obywatelom,

przedstawicielstwo w calej stosunkach zagranicznych.

Funkcje wewnetrzne:

ustanawianie i zapewnianie porzadku prawnego,

opieka nad dzialalnoscia roznych agend – rekojmia ladu politycznego, ekonomicznego, kulturowego, informacyjnego,

procedura interwencyjna – interwencjonizm w calej zycie ekonomiczne, a przede wszystkim reguly dystrybucji dobr:

panstwo liberalne – „mniej panstwa―,

panstwo nawiazujace do starego testamentu kolektywistycznej – „wiecej panstwa―.

PANSTWO – wedlug definicji socjologicznej (Max Weber) wydaje sie byc instytucja, ktora posiada monopol pod sprawowanie przymusu w obrebie

danego terytorium.

panstwo jest aparatem sprawowania potegi

ma monopol na jej sprawowanie

wladza ma istote prawomocny

panstwo jest struktura oparta pod zasadzie terytorialnej, a odrzucic wiezach rodowych czy krwi

Cechy Weberowskiej koncepcji ciebie:

Weber traktowal panstwo jako instytucje o charakterze ponadklasowym, ogolnonarodowym, ktora to sluzy kazdej osobie, reprezentuje preferuje narodu

– jest to straznik dobra ogolu, bezstronny sedzia; nie jest instrumentem klasy panujacej, jak twierdzili marksisci;

panstwo jest wylaczna instytucja, ktora posiada monopol pod legalne uzycie sily i przymusu, moze ich uzyc w majestacie prawa;

zwrocenie uwagi pod biurokracje – panstwo wydaje sie byc organizacja biurokratyczna, co wydaje sie byc specyficzne, biurokracja rowniez wydaje sie

byc grupa ponadklasowa, ktora moze sluzyc dobru ogolu.

WLADZA

Istnieja rozmaite sposoby ujmowania istoty potegi:

ujecie tradycyjne (Weber), czesto przywolywane poprzez socjologow – wladza to zdolnosc kontrolowania zachowania pozostalych ludzi badz

wplywania pod zachowania pozostalych w sposob przez mojej dziurki pozadany, bez wzgledu, czy ci ludzie zgadzaja sie na to, czy odrzucic –

behawioralne rozumienie potegi;

wladza to zdolnosc osiagania zamierzonych skutkow, celow, wladza traktowana jako pewien typ potencji, moce – rozumienie teleologiczne;

byc wyposazonym wladze – dysponowac sila w celu podporzadkowania sobie zachowan innych jednostek, nacisk pod srodki – sila, przymus jako

atrybuty wladzy; Pascal: „Umowy spoleczne i ustawa sa zwykla kupa smieci posrod pozostalych broni. ― – realna wladze ma ten, kto ma moc;

potoczne mniemanie, ze wladza to sila;

wladza rozumiana jako mozliwosc wywierania oddzialywania na pozostalych, np. srodkiem wywierania oddzialywania na pozostalych moze byc gama,

realna wladza to podobnie np. dobrobyt takich srodkow wplywu, jak media.

Teorie wladzy

Beda dwa ujecia teoretyczne:

ujecie najszersze, w wyzszym stopniu filozoficzne – wladza to zdolnosc osiagania celow, uzyskiwania zamierzonych wynikow, zdolnosc ingerencji w

porzadek swiata (Jrgen Habermass, Talcott Parsons, Anthony Giddens) – ujecie to mozna okreslic jako niekonfliktowe rozumienie potegi, wladza

odrzucic laczy sie z jakimkolwiek badz konfliktem biznesow, wladza w calej konwencji uciechy o sumie niezerowej – nie ma wygranych i przegranych.

Talcott Parsons – wladza to umiejetnosc do mobilizacji zasobow spolecznych dla osiagniecia zbiorowych celow systemu spolecznego.

socjologiczna mysl wladzy – konfliktowe ujecie wladzy, stosunek wladzy udostepnia sie w momencie konfliktu miedzy grupami i jednostkami, przed

chwila w sytuacji konfliktu mozemy dostrzec, ze jedna strona ma przewage. Wladza to mozliwosc podejmowania selekcji w momentach konfliktu o jakies

dobra czy wartosci. Wladza wydaje sie byc gra o sumie zerowej. Tak rozumiana wladza ma rozne odcienie:

wladza kojarzy sie z rozstrzyganiem otwartych konfliktow, podejmowaniem rozstrzygajacych decyzji, moze odwolywac sie w celu przymusu,

wladza moze sie przejawiac w calej niedopuszczaniu w dodatku, by inna strona potrafila wyrazac swoje odmienne biznesy, wartosci, upodobania, w tym

sensie miec wladze to byc w stanie blokowac artykulacje interesow pozostalych grup,

wladza moze sie przejawiac w calej zdolnosci w celu kontrolowania ludzkich przekonan, pogladow, potrzeb, preferencji – X posiada wladze nad Y

wowczas, jak jest w stanie spowodowac, by Y zadal, wymagal tego, co X potrzebuje, by zadal i wymagal. Jest to w najwyzszym stopniu subtelny przejaw

wladzy, odrzucic kojarzy sie z sila, przemoca fizyczna, jest to w wyzszym stopniu dyskretny dzialanie na jednostek, manipulacja – moze sie dokonywac

w calej rozny sposob:

kontrola i selekcja informacji,

indoktrynacja ideologiczna.

Jest to narzucanie innym wlasnej arbitralnosci kulturowej (marksisci – panowanie ideologiczne, dzis oznaczane jako przemoc symboliczna – Pierre

Bourdieau), ludzie nieczesto zdaja sobie w pelni sprawe, ze sa przedmiotem manipulacji, bo byc wyposazonym wladze to miec wplyw na to, co osoby

maja w calej glowach.

Od chwili czego zalezy podporzadkowanie sie wladzy? – rozne socjologiczne mechanizmy

Maszyneria najbardziej spodziewany dla dzialania spoleczenstwa – legitymizacja i praworzadnosc potegi, jej waznosc, moralne uzasadnienie,

identyfikowanie sie z nia.

Podporzadkowanie pod spodem przymusem, wynikajace z leku uzycia poprzez wladze moce lub przymusu, gdy odrzucic uznajemy potegi za

praworzadna i ow firma sprawowana przy pomocy strachu, jednak: „Zbyt czasochlonnie na bagnetach nie zapewnia sie wysiedziec. ― – kazda

wladza, nawet zdobyta sila, dazy do legitymizacji – przepychu rzadzenia.

Kiedy ludzie oceniaja wladze jako efektywna, wlasciwie zaspokajajaca koniecznosci obywateli, nawet jesli wczesniej odrzucic postrzegali jej jako

praworzadnej, jej efektownosc sklania pierwotnego do posluszenstwa.

Pewien fatalizm zyciowy, mniemanie, ze typowy czlowiek nie ma wplywu pod bieg zdarzen i poczynania wladzy, zas zatem musi sie podporzadkowac,

poczucie beznadziejnosci, bezwolnosci, tendencja postrzegana posrod ludzi niewyksztalconych.

Podporzadkowanie sie wladzy, mimo ze uwaza sie ja zbytnio obca, narzucona, niechciana – z poczucia geopolitycznej bezalternatywnosci (np. kraje

bloku radzieckiego), specyficznego odbioru sytuacji geopolitycznej.

Jedna pochodzace z centralnych sprawie jest problem LEGITYMIZACJI WLADZY.

Legitymizacja potegi to mniemanie obywateli, iz wladza ma nie tylko ustawowe, ale i moralne prawo rzadzic. W glebszym socjologicznym sensie

legitymizacji wladza posiada legitymizacje, o ile:

wydaje sie byc zdobywana i sprawowana zgodnie z obowiazujacym prawem, regulami – jest to poziom regul. Uprawomocnienie zalezy w calej

pierwszym rzedzie od tego, lub wladza zostala wyloniona zgodnie z prawem, jednak nie jest to wystarczajacy bodziec uznania potegi za wlasna,

podporzadkowania sie jej, musi takze rzadzic zgodnie z prawem.

owe definicji znajduja skala w systemie wartosci i w przekonaniach spolecznych obu stron – poziom przeswiadczen. Legitymizacja wymaga wspolnoty

przeswiadczen i wartosci na kreski wladza – obywatele, zbytnio swoja uznamy wladze, ktora to podobnie rozmysla o jakichkolwiek pryncypiach, ma

podobne definicje i wartosci, jesli myslenie jest zbiezne, to identyfikujemy sie pochodzace z wladza i uznajemy, iz ma moralne prawo rzadzic.

spoleczenstwo zapewnia konkretne przejawy akceptacji potegi w postaci okreslonych zachowan – poziom zachowan. Dawanie wyrazu legitymizacji w

calej konkretnych zachowaniach (zachowania wyborcze – legitymizacja wyborcza wydaje sie byc jednak legitymizacja na wyrost).

Dwie odmiany legitymizacji:

wyborcza (poparcie w calej wyborach),

takowa, ktora dokonuje sie przed chwila na podstawie weryfikacje efektow rzadzenia – legitymizacje mozemy udlwignac badz wycofac.

Wladza, ktora posiada legitymizacje spoleczna zapewnia trwalosc systemu potegi, w przeciwnym wypadku wladza utrzymuje niestabilne rzady i chaos.

Lipset badal zaleznosci miedzy stabilnoscia, sprawnoscia zas legitymizacja potegi, wyroznil cztery typy rzadow:

Najbardziej stabilny system pozostanie wowczas, jak bedzie posiadal wysokie poparcie, bedzie skuteczny (tak jak np. zachodnie, rozwiniete demokracje).

System najmniej stabilny – brak legitymizacji, brak skutecznosci gospodarczej i organizacji (np. kraje komunistyczne)

i 4) Systemy posrednie, cechujace sie umiarkowanym poziomem stabilizacji.

RODZAJE PORZADKU SPOLECZNO-POLITYCZNEGO (USTROJU)

Dychotomia:

kontinuum

porzadek demokratyczny porzadek autorytarny

Lad autorytarny polega na monopolu jednej moce politycznej i tendencji w celu monopolizacji i centralizacji potegi, czego przejawem jest zwalczanie

opozycji politycznej, ograniczanie swobody zrzeszania sie ludzi, ograniczanie wolnosci slowa, monopolizacja mediow i cenzura – niedobor tu pluralizmu

politycznego, skala na rzadach silnej dloni, rzadzenie niejednokrotnie przybiera odmiany dyktatorskie.

Lad demokratyczny stanowi przeciwienstwo ladu autorytarnego, jednak nie jest swietny, ma ciag mankamentow, wydaje sie byc narazony pod patologie

– jednak milszego nie wynaleziono i jest to ustroj maksymalny. Z owego m. in. powodu Francis Fukuyama oglosil koniec relacji, bo ludzkosc osiagnela

w najwyzszym stopniu optymalna forme rozwojowa – demokracje i wolny sektor, swiat przestal ewoluowac, jednak jest to kontrowersyjna teza.

4 stanowiska teorii demokracji:

proceduralne rozumienie demokracji (najpowszechniejsze)

substancjalne rozumienie demokracji

partycypacyjne rozumienie demokracji

Ad 1. Proceduralne rozumienie demokracji

Demokracja to pewna metoda zdobywania potegi i rzadzenia, polega pod konkurencji o glosy wyborcow, w ten sposob wylaniane jest przywodztwo

polityczne, oraz technika rzadzenia – wygrywa to rozwiazanie, zbytnio ktorym opowiada sie duza liczba. Jest to minimalistyczne traktowanie

demokracji.

Procedura wymaga spelnienia szeregu warunkow:

musi istniec wolnosc demokratycznej konkurencji,

wolnosc slowa,

wolnosc dzialalnosci partii politycznych,

wolne decyzje,

legalna opozycja,

prawo ubiegania sie o urzedy publiczne,

pluralizm mediow – alternatywne pochodzenia informacji i wiedzy.

Tylko wowczas demokracja jako metoda przynosi spodziewane efekty.

Glowna zaleta demokracji jako procedury jest to, iz demokratyczny selekcja chroni ludzie przed arbitralnym uznaniem sie kogos zbytnio przywodce i

przed arbitralnym podejmowaniem selekcji dotyczacych spoleczenstwa.

Schumpeter, jako przedstawiciel realistycznego podejscia w celu demokracji, dostrzega mankamenty:

nie nalezy traktowac demokracji jako zamysle samego w calej sobie, ow firma raczej srodkiem, instrumentem, metoda podejmowania selekcji

politycznych, wypada oceniac, lub demokratyczny selekcja jest sprawiedliwy, niebezpieczny wydaje sie byc mit demokracji jako idealu ustroju,

pojecie demokracji polega na pojeciu dobra polaczonego, ale co ono znaczy? Czy w calej zlozonym wspolczesnym spoleczenstwie da sie stwierdzic cos

takiego, czy da sie halasuje wynegocjowac metoda demokratyczna?

doskonala teoria demokracji (arystotelesowska) zakladala, ze obywatel to przeslanie rozumna, pragmatyczna, politycznie wyrobiona, a wiec decyzje

obywatela sa rozwazane – jednak czy faktycznie jest? Schumpeter uznaje to za pozniejszy mit – wiekszosc mieszkancowrezydentow nie ma

wykrystalizowanych przekonan politycznych, sa one zmienne, niekonsekwentne i ciezko oczekiwac po nich racjonalnosci. Obywatele niejednokrotnie

kieruja sie przesadami, stereotypami, emocjonalnosc przewaza nad racjonalnoscia, reakcje sa stadne, wykonuje na odrzucic manipulacja i propaganda.

Jest to podwazenie idealu obywatela jako istoty swiadomej, obnizenie rangi demokratycznego doboru, ktory nie zawsze jest dobry – kolizja dwoch

wartosci, wybor pomiedzy tym, co wybiera duza liczba a ow, co sluszne.

Inne wytyczne istnienia liberalnej demokracji:

w calej liberalnej demokracji niemozliwa wydaje sie byc sytuacja, iz odbywaja sie wolne decyzje, ale wylonione rzady sa pod kontrola np. sluzb

specjalnych, wojska – demokracja jest wowczas fasada, zas wyborcy odrzucic maja pod nic oddzialywania;

cecha liberalnej demokracji wydaje sie byc kontrola innych urzedow poprzez inne;

istnieje gwarancja faktycznego, szeroko rozumianego pluralizmu (zagwarantowanie praw mniejszosci itd. ).

wiele panstw, ktore mniemaja sie zbytnio demokratyczne, odrzucic sa takiego typu – sam fakt odbywania sie w tych propozycji wolnych wyborow o jak

na przyklad nie przesadza.

Ad 2. Substancjalne rozumienie demokracji

Odpowiedz na zapytanie, co wydaje sie byc istota demokracji?

Demokracja to taki ustroj, w ktorym urzeczywistniane sa konkretne wartosci, ktore w sumie konstytuuja dobro fajne. Dokonuje sie to poprzez realizacje

wartosci kardynalnych:

rownosc,

sprawiedliwosc,

sprawiedliwosc,

dobrobyt,

wolnosc.

Istnieja jednak filozoficzne klopoty z okresleniem i rozpoznawaniem dobra polaczonego. W spoleczenstwach homogenicznych, w ktorym miejscu brakuje

konfliktow, mozliwe wydaje sie byc okreslenie dobra wspolnego. Po dzisiejszych zlozonych wspolnotach politycznych, gdzie scieraja sie biznesy roznych

grup, dobro fajne trudno wydaje sie byc zdefiniowac, poniewaz nawet jesli zgodzimy sie w sprawie jakiegos kanonu wartosci, to pozostaje rzecz roznej

interpretacji tych wartosci.

Ad trzy. Partycypacyjne rozumienie demokracji

Wywodzi sie pochodzace z klasycznej greckiej koncepcji demokracji, z starego testamentu polis, demokracji bezposredniej – udzial

mieszkancowrezydentow w debatach publicznych, zgromadzeniach, pelnieniu funkcji, wspoludzial mieszkancowrezydentow w polityce. Czy we

wspolczesnych zroznicowanych spoleczenstwach takowa demokracja bezposrednia jest mozliwa? (Choc w teorii jest mozliwa do wyobrazenia jej

realizacja dzieki np. internetowi. ) Stanowisko partycypacyjne jest przede wszystkim zwiazane pochodzace z kultura anglosaska, ktora rozwinela lokalna

samorzadnosc – wlasciwosc kultury amerykanskiej.

Kazda demokracja jest w calej jakims sensie partycypacyjna, najmniejsza wartosc partycypacji to wolne decyzje. Model partycypacyjny zaklada jednak

cos wieksza ilosc wiadomosci – dobrowolny udzial w calej organizacjach, stowarzyszeniach.

ZASADA DUZEJ ILOSCI

Demokracje mozna traktowac rowniez jako procedure, ktora polega na zasadzie wiekszosci, choc jest to odczytanie ograniczona.

Regula wiekszosci:

aspekt ilosciowy, wyborczy – tenze wygrywa decyzje, kto dostanie wiekszosc glosow, a pozostalosc musi to zaakceptowac, jednakowo jest pochodzace

z podejmowaniem, przechodzeniem decyzji – jest to sprawnosc wyboru,

aspekt ustrojowy – zasada mnogosci musi oznaczac rowniez opieke praw mniejszosci, ktora przegrala, musi byc wyposazonym ona ustawa

przeciwstawiania sie opinii mnogosci, prawo veta, znajduje to wyraz w calej istnieniu legalnej opozycji – inaczej istnialaby tyrania mnogosci,

aspekt socjologiczny – regula wiekszosci znaczy takze to, ze duza liczba wywiera presje na jednostke i wymusza konformizm, dopasowanie sie w celu

narzucanych regul.

Sposob rzadzenia oparty pod zasadzie mnogosci nie ma dlugiej tradycji, o czym swiadczy np. trwalosc monarchii absolutnej.

Mankamenty i ograniczenia zasady mnogosci:

zasada mnogosci nie znaczy, ze duza liczba ma racje, ze jej decyzja wydaje sie byc sluszna. Mozliwa jest w tym miejscu kolizja trzech zasad: regula

wiekszosci opartej na porzadku matematycznym, ilosciowym a regula slusznosci opartej na porzadku wartosci – wybor zgodny z duchem demokracji

moze odrzucic byc sprawiedliwy, demokracja moze sie mylic. Stad pewnie slowa Churchilla, ze demokracja nie jest odpowiednim ustrojem, jednak

najlepszym pochodzace z mozliwych. Po systemie demokratycznym nikt nie powinna samowolnie zakomunikowac sie korzystniejszym od pozostalych,

lepiej nadajacym sie w celu rzadzenia – decyduja o tym inni. Definicji demokracji ochraniaja spoleczenstwo zanim arbitralnoscia i samowola.

regula wiekszosci odwiedza rozumiana poprzez politykow w calej sposob upraszczajacy, w tworczosci sprowadza sie ja w celu zasady: uzyskac jak

multum glosow obojetnie jaka metoda, mozliwe sa tutaj falszerstwa wyborcze.

Demokratyczna rywalizacja tylko w sobie nie zapewnia odpowiedniej jakosci rezultatow – gwarantuje tylko i wylacznie to, iz wybor pozostal dokonany w

calej sposob zgodny z duchem demokracji. Jest to podstawowy mankament demokracji.

Inne zagrozenie demokracji to tendencja w celu oligarchizacji – obserwacja egzystencji politycznego w calej demokratycznych spoleczenstwach

sklonila eksperymentatorow do stwierdzenia, ze wszelkie masowe koordynacjekonfederacje, konfiguracje, federacje, instytucje, unie, technologie,

hierarchie spoleczne, przede wszystkim partie polityczne, wykazuja tendencje oligarchiczne, to znaczy. rosnie w calej nich rola przywodztwa, nastepuje

centralizacja potegi, monopolizowanie selekcji przez waskie kolo i organizacje pochodzace z zalozenia demokratyczne staja sie w rzeczywistosci

ademokratyczne – zaobserwowal to m. in. Michels w calej Niemczech. Laczy sie to z problematyka elit potegi.

TEORIE ELIT WLADZY

Charakterystycznym paradoksem demokracji jest to, iz rzady ludu sprowadzaja sie do rzadow elity potegi. Istnieje problem demokracji pionowej –

problem elity potegi.

Tworcy perfekcyjnych teorii elit wladzy to Vilfredo Pareto, Gaetano Mosca, Max Weber.

VILFREDO PARETO

Wyroznil dwojaki sens rozumienia pojecia „elita―:

Znaczenie duze – znaczy „najlepsi spomiedzy najlepszych―, lepsza czesc spoleczenstwa, jest to przeslanie wartosciujace. Wam, ktorzy

rozrozniaja sie specjalnymi talentami, osiagnieciami w jakiejs dziedzinie dzialalnosci ciesza sie autorytetem, estyma spoleczna i maja prestiz.

Istota wezsze – pojecie elity odnosi sie do elity wladzy, ktora to obejmuje jednostki bezposrednio czy tez posrednio zaangazowane w tok rzadzenia.

Zawsze sa to ci, jacy sa w stanie umozliwic sobie sprawna kontrole ponad zachowaniem mas i bynajmniej nie musza okazac sie najlepsi pochodzace z

najlepszych, zas skutecznie konkurowac o przywodztwo.

Spoleczenstwo tworzy sie pochodzace z elity i z mas, w kazdym spoleczenstwie mozna wyroznic elite, jest to rozbior odwieczny, zwyczajna nierownosc.

Lecz przynaleznosc w celu tak rozumianej elity nie jawi sie byc dziedziczna, poniewaz dzieci odrzucic musza dziedziczyc talentow po rodzicach.

Prawo cyrkulacji elit – wszystka elita potegi po jakims czasie wyczerpuje swoj mozliwosci i nie jawi sie byc w stanie przez dluzszy czas efektywnie

rzadzic, rutynizuje i wypala sie, przestaje gwarantowac rozwoj. Jednakze w masach zaczynaja pojawiac sie jednostki swietne. Sa wowczas dwa wyjscia

– biezaca elita potegi dopusci owe jednostki w celu wladzy czy tez wymiana elit dokona sie w sposob rewolucyjny. Rotacja elit ma ochronic ludzie przed

rewolucja.

Wedlug Pareto „historia wydaje sie byc cmentarzyskiem elit―.

GAETANO MOSCA

Ujmowal elite scisle w calej sensie elity wladzy, jakosci politycznej. Elita wladzy spelnia wszystkie cechy klasy spolecznej:

jest wewnetrznie zintegrowana, wyizolowana od reszty spoleczenstwa,

koncentruje wazne kapitaly spoleczne (wladze, bogactwo, ranga spoleczny – choc odrzucic zawsze),

wspolny styl zycia,

wiezy towarzyskie i pokrewienstwa w obrebie wlasnego kregu,

poczucie wyzszosci spolecznej,

nepotyzm – zatrudnianie swoich pod stanowiskach,

klikowosc – wspolnota interesow.

Toki spoleczne i historia sa w wiekszym stopniu dzielem elit, zas nie mas.

MAX WEBER

Elita rzadzaca to powloka zawodowych politykow. Zawodowy polityk to wytwor nowoczesnego, scentralizowanego panstwa, w ktorym rzadzenie stalo sie

wyodrebniona, autonomiczna czynnoscia. Pojawienie sie warstwy zawodowych politykow to wynik trzech procesow:

Srodki przymusu i srodki administracyjne przestaja byc prywatna domena miejscowych wladcow, zas staja sie wylaczna domena ciebie. Panstwo

zawiaduje armia, ma monopol pod sciaganie datkow i wymierzanie sprawiedliwosci.

Wylaniaja sie 2 role ogolne:

administrator-biurokrata, trudni sie finansami ciebie, zarzadzaniem i administracja – wyodrebnia sie klasa biurokracji,

polityk, trudni sie dyplomacja, doradztwem politycznym.

Wylania sie wraz z spoleczenstwa ekipa lokalnych liderow politycznych, jacy nie sa zawodowymi politykami, bo maja wlasne zalazek utrzymania, zas

polityka wydaje sie byc dla tych propozycji dzialalnoscia tymczasowa. Ludzie ci nie egzystuja dla polityki, ale ow firma dla tych propozycji pasja i

zamilowaniem – polityka jako powolanie, sluzenie sprawie i dobru wspolnemu. Traktowanie polityki jako powolania charakterystyczne wydaje sie byc

dla przywodztwa charyzmatycznego.

Profesjonalny polityk moze kierowac sie swej dzialalnosci motywami dwojakiego rodzaju:

etyka wartosci – kierowanie sie zdolnymi intencjami, proba realizacji powszechnych postulatow moralnych,

etyka riposty – przyjecie postawy, iz w polityce licza sie nie intencje, a efekty i to z tych propozycji polityk musi byc rozliczany. Takze Weber opowiada

sie za ow.

Wspolczesne rozumienie elity

Jest to rozumienie zwlaszcza instytucjonalne. W celu elity zalicza sie osoby pochlaniajace naczelne stanowiska w firmach politycznych, oraz

najwiekszych i najwazniejszych organizacjach innego rodzaju (wojsko, relacje zawodowe, biznes). w tym sensie jest to pewna grupa zawodowa.

Relacja inteligencja – masy

Elita potegi, chcac urzeczywistnic swoje koncepty, wizje, musi zyskac poparcie mas – miedzy masami a elita istnieje symbiotyczny zwiazek. Elity

ksztaltuja postury i przekonania mas, wplywaja na ludzie. Glownym dylematem kazdej elity wladzy jest to, jak urzeczywistnic zamierzone zamiary

spoleczne, odrzucic tracac rownolegle poparcia mas. Czy prowadzic polityke pod spodem masy, elektorat (polityke populistyczna), czy urzeczywistnic

polityke twardo zalozona, obawiajac sie o utrate poparcia?

Typy elit politycznych:

inteligencja monokratyczna (typu totalitarnego, np. elita komunistyczna i nazistowska), ideologicznie zunifikowana, nalezaca w celu tej samej partii,

przedstawiciele niskich ideologii sa eliminowani, stosunki wewnatrz elity wladzy sa scisle scentralizowane, podporzadkowane wodzowi, czego wyrazem

jest kult jednostki;

inteligencja ideologicznie podzielona, sklada sie z rozmaitych, walczacych nawzajem frakcji, usilujacych wyeliminowac przeciwnika z egzystencji

politycznego (rezimy niedemokratyczne, niestabilne, np. kraje latynoskie, afrykanskie);

elita pluralistyczna, elita konsensualnie zjednoczona, szablonowa dla zachodnich, stabilnych demokracji, gdzie istnieje wielosc elit konkurujacych

nawzajem w oparciu o regule wyborcza, przeciwnik polityczny to rywal, nie nieprzyjaciel, poszczegolne frakcje elity rozwiazuja konflikty pod drodze

negocjacji, a odrzucic przemocy, istnieje wspolpraca, komunikacja, stosunki interpersonalne miedzy elitami, wybory wygrywa raz jedno, raz kolejne

ugrupowanie.

Elity wladzy III RP

Po obrazie elit przewaza dzwiek krytyczny, sytuacja moralna przedstawiana jest nieprzychylnie.

Nastapila postepy od elity etosowej w celu elity interesu.

Elita etosu – faktycznie okresla sie elity opozycyjne konca PRL, ktore odegraly kluczowa funkcje w przelomie ustrojowym, spojone wspolna wizja

panstwa – III RP jako panstwo oparte pod idei dobra wspolnego. Elita moralnego przelomu ewoluowala po 15 latach w kierunku elity interesu,

zbudowanej na podstawie pragmatyzmu, kierujacej sie partykularnymi interesami grupowymi badz indywidualnymi. Wynika pytanie, z jakiego powodu tak

sie stalo i czy byl to tok nieuchronny?

Przemiana ustroju, oryginalne reguly uciechy spolecznej, powstanie nowej konstrukcje interesu i nowej hierarchii wartosci – kierunek pragmatyzacji

postaw i strategii zyciowych, myslenie kategoriami zysku i interesu, w calej mniejszym poziomie licza sie wartosci, pryncypia ideowe. W istocie zmiany

regul gry dokonal sie tok uwlaszczenia nomenklatury, konwersja dawnego kapitalu politycznego w fundusz ekonomiczny.

Pojawienie sie pod scenie politycznej szeregu partii i partyjek kanapowych, powstanie roznych grup interesu, ktore zaczely nawzajem konkurowac, lecz

rowniez w plaszczyznach politycznej, ale rowniez ekonomicznej. Po gre rozpoczely wchodzic biznesy ekonomiczne srodowisk zwiazanych z takimi

grupami. Mysl dobra polaczonego i uniwersalne wartosci zeszly na dalszy plan.

Uprawianie polityki zaczelo sie oplacac w calej sensie materialnym, wysocy urzednicy panstwowi zaczeli duzo zyskiwac, podobnie jak parlamentarzysci.

Motywem uprawiania polityki dla wielu staly sie wzgledy merkantylne, a przynaleznosc do elity politycznej stala sie wymienialna pod kapital –

uwlaszczenie politykow wszystkich opcji, zaciesnia sie styk polityki i interesu. Jacek Wasilewski twierdzi, iz okolo 20% parlamentarzystow i 40%

ogromnych urzednikow panstwowych zasiadalo w calej radach nadzorczych instytucji gospodarczych (badania pochodzace z konca wielu lat ’90).

Kapitalizm polityczny – styk interesu z polityka – patologizuje panstwo.

Niekorzyscia polskiej demokracji jest to, iz w naszym spoleczenstwie niedobor jest checi i mozliwosci kontrolowania okreslonych wladz.

Po swoich doswiadczeniach Wasilewski dokonal porownania elity PRL pochodzace z elita III RP. Powstalo pytanie, lub w Polsce w ciagu 15 wielu lat

dokonala sie wymiana lub reprodukcja elit?

Wyroznia sie trzy segmenty elity:

inteligencja polityczna –wysocy urzednicy panstwowi szczebla kierowniczego i wojewodzkiego, poslowie i parlamentarzysci,

inteligencja ekonomiczna – wlasciciele przedsiebiorstw oraz managerowie wysokiego szczebla w firmach panstwowych i prywatnych,

inteligencja kulturalna – osoby pelniace kierownicze funkcje w nadrzednych instytucjach kulturalnych.

Obecne elity III RP sa przede wszystkim mlodsze. Dokonala sie wymiana pokoleniowa, przeszlo 60% to osoby ponizej 49 rok zycia, gdy w PRL –

przeszlo 40%. Dluzej jest w calej elicie niewiast, zwlaszcza w calej ekonomicznej. 2-ie trzecie polskich elit wywodzi sie wraz z srodowisk robotniczych,

chlopskich i grupy etatowcow umyslowych bez wyzszego wyksztalcenia – elity nosza istote plebejski.

41% obecnej elity nalezalo w celu niej rowniez w czasach PRL, zakres reprodukcji jest wiec dosc rozlegly. 25 % obecnej elity politycznej nalezalo do elity

komunistycznej poprzedniego ustroju. Jesli chodzi o elite kulturalna, to 36% stanowi dawna elite kulturalna PRL. Udzial nomenklatury wydaje sie byc tak

samo ogromny w przypadku sektora prywatnego – co dalszy manager w calej prywatnej przedsiebiorstwie byl dyrektorem w czasie PRL.

TEORIA RODZAJOW INTERESU

Hipoteza grup interesu (grup nacisku) stala sie jedna z w najwyzszym stopniu wplywowych teorii wyjasniajacych rzeczywistosc polityczna terazniejszych

demokracji. Podmiotami polityki albowiem sa lecz rowniez jednostki jako obywatele, jednakze takze grupy spoleczne o wspolnych biznesach.

Grupa interesu moze byc wszystka grupa spoleczna, ktora to w jakis sposob wydaje sie byc zaangazowana w calej artykulacje biznesow, ma konkretne

cele, pochodzace z ktorymi wiaza sie interesy grupowe (np. stowarzyszenia, zwiazki zawodowe, grupy etniczne, organizacje sportowe, mlodziezowe).

Grupy interesu pracuja badz kanalami legalnymi (poprzez np. negocjacje, strajki, referendum) badz nielegalnymi (poprzez naruszanie prawa w drodze

osiagania celow – korupcja polityczna, szantaz).

Podstawowym wybiegiem dzialania grup interesu wydaje sie byc lobbing, na terytorium polski traktowany jako rzecz dwuznaczna i nieuregulowany

prawnie. Lobbing to urabianie politykow, administracji panstwowej, aby zechcieli popierac pewne rozwiklania prawne, pomyslne dla grup interesu. Jest to

takze dzialanie na renome publiczna dla uzyskania w calej niej sojusznika wlasnej rzeczy – wzmacnianie lobbingu dzieki np. zaprzyjaznionym

dziennikarzom lub mediom.

Grupy interesu zas partie polityczne

Partie polityczne maja za kazdym razem jeden naczelny cel – zdobyc i utrzymac wladze. Grupy interesu sa zainteresowane wylacznie trescia decyzji

politycznych, nie zmierzaja do przejecia wladzy, chca wywierac dzialanie na ludzi, co rzadza, stanowienie uprawnienia to pole, na ktorym chca miec

wplyw. Moga popierac finansowo partie, politykow, sponsorowac dywanom kampanie wyborcze, co jednak ociera sie o korupcje.

W Ameryce oficjalnie zarejestrowanych jest okolo 4 tys. grup interesu i wynika pytanie, lub nie ma w tym miejscu kolizji pochodzace z panstwem?

Polityka panstwa brnie do posredniego godzenia scierajacych sie biznesow grupowych. Sojusze miedzy grupami interesu przebiegaja wzdluz rozmaitych

linii i niemozliwa wydaje sie byc dominacja 1 grupy.

ORGANIZACJA BIUROKRATYCZNA I KOORDYNACJEKONFEDERACJE, KONFIGURACJE, FEDERACJE, INSTYTUCJE, UNIE, TECHNOLOGIE,

HIERARCHIE FORMALNE

Wspolczesne spoleczenstwo niejednokrotnie nazywane wydaje sie byc spoleczenstwem struktury dla okreslenia natury owego spoleczenstwa. Cale

nasze zywot przebiega w ramach pewnych zorganizowanych zbiorowosci, wykonywane potrzeby sa zaspokajane poprzez zorganizowane instytucje.

Zbiorowosci celowe – zorganizowane zbiorowosci realizujace okreslone funkcje. Jest to odmienna forma od czasu tej, w ktorej funkcjonowaly

spoleczenstwa tradycyjne.

Fajne cechy struktury formalnych:

powolywane do zrealizowania pewnych specjalistycznych celow, zagadnien, specjalizacja nasza postepuje szybciej, jest to trend cywilizacyjny,

maja sformalizowana strukture organizacyjna, statuty, przepisy, uprawnienia, rzeczowe stosunki interpersonalne,

opieraja sie na wyspecjalizowanym podziale robocie, posiadaja wyodrebnione osrodki potegi.

SOCJOLOGIA ORGANIZACJI

Teoretyczna istota dla zadumy nad koordynacja sa przeliczania Maxa Webera.

Nauka o organizacji wydaje sie byc nauka odrebna, poza socjologia, zajmuje sie teoriami zarzadzania.

Biurokracja – wariant organizacji formalnej, forma struktury spolecznej specyficznej dla dzisiejszego spoleczenstwa, zurbanizowanego i

zindustrializowanego.

Pewne elementy biurokratycznej struktury istnialy aktualnie w starozytnosci (np. panstwo faraonow), rowniez Kosciol mozna traktowac jako klasyczny

wariant biurokratycznej struktury, podobnie jak wojsko – w celu nich odwolywal sie Weber konstruujac socjologiczna teorie biurokracji.

Przed Weberem biurokracja ujmowana byla jako biurokracja panstwowa, Weber rozszerzyl zakres owego pojecia pod kazda spora instytucje.

Gwoli Webera biurokracja byla przede wszystkim wcieleniem rozwaznej organizacji, wydajnego osiagania celow przez organizacje, najbardziej

efektywnego typu zarzadzania. Biurokracja pojmowana byla jako kwintesencja rozumnego porzadku.

Weber skonstruowal wariant idealny biurokracji (typ znakomity – konstrukt myslowy uwzgledniajacy cechy istotnosciowe danego zjawiska).

Weber rozszerzyl pojecie „biurokracja― na wszelakie wielkie koordynacjekonfederacje, konfiguracje, federacje, instytucje, unie, technologie,

hierarchie: Kosciol, armia, to one staly sie podstawa empiryczna dla skonstruowania rodzaju idealnego biurokracji.

Weber wiazal powstanie biurokracji z kapitalizmem. Uznawal, iz cecha specyficzna gospodarki kapitalistycznej jest pragmatyczna kalkulacja, rachunek

zyskow i kosztow. Wszelka dzialalnosc ekonomiczna opiera sie pod regule skutecznosci i to sklonilo Webera do szukania podobnych regul w pozostalych

dziedzinach egzystencji spolecznego. Biurokracje widzial jako wzor racjonalnosci – jest to istota tej koncepcji. Biurokracja to wzor sprawnego i

skutecznego osiagania celow. Jednak w biurokracji Weber dostrzegl takze instrument muzyczny wladzy – narzedzie kontroli nad roznorodnymi sferami

egzystencji i osobami – sprawowanie wladzy biurokratycznej.

Te 2 plaszczyzny wypelniaja socjologiczna refleksje nad biurokracja.

Typ znakomity – konstrukcja teoretyczna, uwzglednia najbardziej istotne cechy prezentowanego zjawiska, to znaczy takie atrybuty, ktore konstruuja sie

pod nature owego zjawiska, wariant idealny powiada o tym, czym jest fenomen, w czym sie wyraza.

Typ znakomity a empiria – wariant idealny stanowi punkt odniesienia wobec ocenie realnej rzeczywistosci, np. w rzeczywistosci biurokracja funkcjonuje

w inny sposob, niz ustanawia top wariant idealny.

Jakosci biurokracji – typ znakomity:

Biurokracja wydaje sie byc typem potegi legalnej, opartej na hierarchicznym ukladzie stanowisk, gdzie kazde wyzsze wyobrazenie ma przywilej

wydawania polecen i sprawowania kontroli ponad nizszymi stanowiskami – regula zwierzchnictwa i podporzadkowania, lepsze stanowiska maja wyzsze

zyski i ranga.

Biurokracja wykonuje wedle sformalizowanych regul i zasad ujetych w regulaminy i kodeksy –przepisorzadnosc, rzadzenie w oparciu o sformalizowane

prawo to fundament biurokracji:

regula ta zapewnia ciaglosc dzialania organizacji biurokratycznej – potrafia sie przeksztalcac ludzie, jednak nie sposob odbywania sie,

przepisorzadnosc wyklucza arbitralnosc selekcji poszczegolnych urzednikow,

przepisorzadnosc wytycza sfery kompetencji poszczegolnych urzednikow, kompetencje dostosowane przepisami.

Specjalnosc zadan i funkcji. Realizacja celow okreslonej instytucji przeklada sie pod wyspecjalizowane zajecia, funkcje zapelnianie przez pojedyncze

struktury organizacyjne. Ze specjalizacji wynika ustalanie, co ktorykolwiek badz urzednik moze i komu moze wydawac polecenia.

Istotna sprawa w calej instytucji wydaje sie byc komunikacja, przeplyw informacji. Po organizacji rodzaju biurokratycznego komunikacja jest scisle

uregulowana przepisami, opiera sie pod przeplywie dokumentow, gromadzeniu i przechowywaniu dokumentacji. Kazda operacje urzednika musi byc

zarejestrowana, jest to baza kontroli i sankcji.

Depersonalizacja stosunkow, stosunki maja istote rzeczowy, formalny, pozbawione sa osobistych odniesien, ludzie wystepuja wylacznie w calej swoich

rolach spolecznych (podkresla sie to poprzez uzycie odpowiednich tytulow).

Selekcja w calej rekrutacji internautow na stanowiska, odbywa sie na podstawie formalnych kwalifikacji zawodowych potrzebnych do pelnienia funkcji.

Selekcja odbywa sie pod drodze otwartego konkursu, co ma wylaczac wszelka arbitralnosc i kierowanie sie regulami niemerytokratycznymi.

Podpora awansu pod sformalizowanych kryteriach, znanych podwladnym. Tylko na podstawie o owe obiektywne wymogi dokonuje sie awans.

Urzednicy otrzymuja odgornie ustalone honorarium za robote, podpisuja umowe na swietnych sobie ustaleniach, ta regula zaklada rowniez, ze urzednik

nie moze byc wyposazonym innych zrodel utrzymania poza instytucja, w jakiej pracuje.

Biurokracja byla dla Webera grupa calkowicie apolityczna i aklasowa, byla to kasta, ktora to miala zabezpieczac dobro uniwersalne, reprezentowac

interes panstwa, zas w zadnym wypadku zabezpieczac interesy jakiejkolwiek partii politycznej czy jakosci spolecznej. Programy biurokratyczne

funkcjonujace w poszczegolnych panstwach dotychczasowy i sa bardzo odlegle od tego wzorca. Poza tym – czy faktycznie rozumiana biurokracja

przynosi tylko i wylacznie pozytywne wyniki dla spoleczenstwa?

Zagrozenia i niebezpieczenstwa biurokracji wg Webera

Jesli biurokracja bedzie zbyt rozszerzala pole swojego dzialalnosci i ludzie zostanie w calej kazdym calu zbiurokratyzowane, to stanowic to bedzie

zagrozenie dla wolnosci jednostki, odbierze jej wolnosc, stlamsi jej kreatywnosc, zamieni w trybik wielkiej, ogolnokrajowej maszynerii. To zagrozenie

kojarzy sie z rozna niepokojaca tendencja – biurokratyzacja zycia spolecznego moze prowadzic do zwiekszania potegi oligarchicznej, w celu totalizacji

potegi, skupienia jej w rekach waskiej grupy. Weber przeczuwal rozwoj faszyzmu w Niemczech i zagrozenie przeksztalcenia sie biurokracji w calej

narzedzie totalizacji zycia spolecznego.

Jaka wydaje sie byc relacja miedzy biurokracja zas demokracja?

Dzisiejsza demokracja nie powinna sie obejsc bez biurokratycznej organizacji struktur – choc organizacja wyborow.

Typ znakomity a rzeczywistosc

W rzeczywistosci dysponujemy do czynienia pochodzace z odchyleniami, dysfunkcjami, czy jawnie patologiami:

urzednicy lamia prawo,

same prawo nie zawsze stoja na strazy racjonalnosci,

selekcja nie zawsze prawidlowa z regulami merytokratycznymi,

wzor stosunkow nie zawsze zdepersonalizowany – w ramach agend tworza sie rozmaite kliki, koterie, instytucja staje sie osobistym folwarkiem kilku

osob.

Patologiczne cechy biezacej biurokracji:

Nadmierny rozrost biurokracji, czesto nie ma nic wspolnego pochodzace z realnymi koniecznosci, dokonuje sie sam niezwyklego. Proces tenze

wyjasniaja uprawnienia Parkinsona, zwracajac uwage pod zrodla rozrostu – podstawa biurokracji jest to, ze ktorykolwiek badz urzednik decyzji miec

pracownikow niz konkurentow, w zwiazku z tym ukazuje sie tendencja do mnozenia stanowisk podrzednych, wydluzania hierarchii. Nadmierny rozwoj

wynika rowniez z owego, ze urzednicy sami sobie dostarczaja robocie, bo to uzasadnia pierwotnego racje bytu – operuja sami niezwyklego, co

uzasadnia ich dostepnosc.

Rowniez zbedna specjalizacja pociaga za soba ujemne skutki. Urzednik traci pochodzace z pola widzenia calosc rzeczy, jego myslenie tez wydaje sie

byc ulomne, brak odpowiedzialnosci zbytnio calosc agend.

Rutyna, sztywnosc, brak kreatywnosci, tendencje w celu popadania w calej stagnacje. Biurokracja jest ciezko podatna pod zmiany, innowacje, brakuje

checi uczenia sie nowych sprawy. Robert Merton nazywa to wyuczona nieudolnoscia, ktora jest pewna z podstawowych cech charakteru biurokratycznej

– brak umiejetnosci wychodzenia poza przepisy, adekwatnego zachowania sie w calej nowych momentach.

Mnozenie przepisow, uczynienie pochodzace z przepisow wartosci samej w calej sobie, absolutyzacja przepisow jako strategia postepowania.

Tendencje oligarchiczne. Zarzadzanie i kontrole ponad organizacja wzrusza waska, nieformalna grupa, ktora to zaczyna sie kierowac wlasnymi

interesami, zas traci pochodzace z pola widzenia interes publiczny.

Rozwoj w obrebie organizacji roznorodnych nieformalnych ukladow i powiazan w postaci klik, koterii, paramafijnych i mafijnych ukladow. Organizacja

zaczyna okazac sie wykorzystywana w celu prywatnych celow grup lub jednostek.

Niebezpieczenstwo totalizacji egzystencji spolecznego, zagrozenie uprzedmiotowieniem egzystencji jednostek manipulowanych przez biurokracje.

Patologie pod styku biurokracji a rozmaitych grup w calej spoleczenstwie

KORUPCJA

Korupcja jako patologia ciebie. Korupcja to przede wszystkim dawanie i otrzymywanie lapowek (jest to rozumienie potoczne), jednak lapowkarstwo to

tylko pewien z czesci syndromu korupcyjnego – to jego pewne jadro.

Po miedzynarodowych rankingach dotyczacych stopnia korupcji posrod 160 panstw Polska zaprzata 63 polozenie, podobnie jak Meksyk.

Monitoring korupcji opiera sie pod badaniach spolecznych glownie posrod ludzi interesu, inwestorow obcych, biurokracji, cudzoziemcow mieszkajacych w

danym kraju – pyta sie ich o ich doswiadczenia i uniwersalna wiedze.

W Polsce do przyznawania lapowek przyznaje sie 20% badanych. Istnieje teza o silnym historycznym ugruntowaniu starego testamentu lapowkarskiej,

korupcyjnej mentalnosci, ktora to wiaze sie pochodzace z pewnymi wlasciwosciami polskiej relacji (okres zaborow).

Syndrom korupcyjny:

protekcjonalizm platny,

nepotyzm,

malwersacja pieniedzy publicznych,

pranie brudnych pieniedzy,

szantaz.

Najczesciej kojarzy sie to naduzyciem wladzy publicznej dla korzysci prywatnej, fenomen to dotyczy biurokracji, klasy politycznej – w owa strone

wlasnie ogniskuje sie wladza.

Trzy warianty korupcji:

urzednicza – kiedy urzednicy inicjuja korupcje (np. domagaja sie lapowek czy tez innych korzysci),

gospodarcza, komercyjna – kiedy korupcje inicjuja ludzie biznesow, przekupujac urzednikow,

polityczna – finansowanie partii politycznych, konfrontacji wyborczych zamiast za przyszle korzysci.

KLIENTELIZM

Klientelizm polityczno-ekonomiczny polega pod kupowaniu wplywow.

Korupcja i klientelizm sa mozliwe, kiedy mamy stycznosc z tzw. „miekkim panstwem―, podatnym na takie oddzialywania, bez mechanizmow kontroli.

Na przyklad funkcjonujacy w naszej rzeczywistosci tzw. „podatek korupcyjny― siega w celu 10% ilosci transakcji.

RELACJE PANSTWO –GRUPY INTERESU

Wynika pytanie, jak pogodzic zamiary panstwa (ochrona dobra ogolu) z celami rozmaitych grup interesu, ktore dzialaja w calej spoleczenstwie i daza w

celu realizacji tylko i wylacznie swoich partykularnych interesow – na trasie wspolpracy lub konfliktu?

Relacje te potrafia miec istote:

legalny (wpisane w charakterystyke systemu spolecznego),

patologiczny,

nielegalny.

Relacja najkorzystniejsza jest wzor neokorporatystyczny – taka sytuacja, ze grupy interesu sa w sposob legalny wlaczone w toki polityczno-decyzyjne,

np. dotyczace redystrybucji dochodow. Rozchodzi o stowarzyszenia w rodzaju wplywowych zwiazkow zawodowych, struktury zawodowych o wplywowej

lokalizacji. Ten wzor stosunkow poteznieje w Niemczech, Austrii, krajach skandynawskich, Japonii. Zalecany wydaje sie byc przez MOP –

Miedzynarodowa Organizacje Robocie, takze poprzez kosciol katolicki.

Jest to forma gospodarki negocjowanej, ktora polega na logice kooperacji, kompromisu i uzgadniania interesow pomiedzy panstwem zas partnerami

spolecznymi (korporacjami). Panstwo dopuszcza w celu uczestnictwa w danym etapie decyzyjnym pewna liczbe grup interesu, ktorym daje wlasciwy

monopol, autoryzacje na reprezentowanie interesow okreslonego segmentu spoleczenstwa (np. na terytorium polski – komisja trojstronna, to znaczy

panstwo, Solidarnosc, OPZZ i organizacje interesu – zawsze sa to najsilniejsi partnerzy spoleczni).

Schemat neokorporatystyczny to taki wariant stosunkow, ktory to zapobiega:

populistycznemu rozstrzyganiu spraw,

technokratycznemu rozstrzyganiu praw (przez ekspertow, zawodowcow z wylaczaniem partnerow spolecznych).

W tworczosci model tenze prowadzi w celu obowiazku konsultowania aktow ustawodawczych, ktore panstwo zamierza wprowadzic. W efekcie w calej

negocjacjach idzie o modyfikacje zasad redystrybucji dobr.

SOCJOLOGICZNA PROBLEMATYKA NARODU

Problematyka narodu nalezy do najmniej teoretycznie opracowanych zagadnien w calej socjologii, choc narod wydaje sie byc pojeciem bardzo waznym.

Nie wystepuje jednak jednoznacznej i precyzyjnej odpowiedzi na to, czym wydaje sie byc narod i istnieja spory na tym polu.

„Narod― byl kluczowym pojeciem epoki romantyzmu, rowniez dzisiaj przezywa renesans. Znaczenie narodu w zyciu spolecznym rosnie:

W Europie po upadku kolonializmu rozbudzily sie zaciekawienia nowymi panstwami trzeciego globu, Afryki i Azji. Zaczely sie w calej nich intensywne

procesy narodotworcze, przebiegaly one roznie (z pewnymi wyczynami lub jako krwawe rzezie – Tutsi i Hutu). Droga w celu formowania sie narodow sa

nowo powstale panstwa.

Upadek komunizmu odmrozil podzialy etniczne i narodowosciowe. Rozpad ZSRR, sztucznego politycznie tworu, ujawnil aspiracje w celu suwerennosci

mnostwo narodow, tak jak rozpad Jugoslawii i wojna na Balkanach.

Takze na starym kontynencie Zachodniej obserwujemy nawrot nacjonalizmu, mimo ze ongi uznano to za anachronizm. Zywotnosc procesow etnicznych

udostepnia sie metrow. in. we Francji, Belgii, Holandii, Portugalii (ruchy separatystyczne – np. Baskowie).

Globalizacja ogranicza funkcje panstw narodowych – odrzucic wszystkie ciebie sie na to zgadzaja.

Komplet tego wskazuje pod fakt, wraz z problem narodu jest niezwykle zywotny.

Wraz z czego wyplywa donioslosc narodu jako zbiorowosci?

Narod wydaje sie byc jedna pochodzace z najbardziej trwalych form zbiorowego zycia (ma kilka tysiecy lat), jednak jest to tylko i wylacznie forma

historyczna i mozliwe, iz zniknie zbytnio jakis czas.

Narody wytwarzaja porzadne dziedzictwo kulturowe, wielkie zwiazanych z kultura historyczne dotychczasowy dzielem okreslonego narodu (np. kultura

grecka).

Wiez narodowa nalezy do najsilniejszych sposrod rozmaitych rodzajow wiezi spolecznych. Narod to zbiorowosc, ktora sporzadza niezmiernie potezne

poczucie identyfikacji i solidarnosci wsrod przedstawicieli, to bardzo wazny czynnik tozsamosci indywidualnej i zbiorowej.

Narody wytwarzaja bardzo silne poczucie wlasnej odrebnosci od pozostalych grup, moze ono przybierac rozne odmiany, np. przejawiac sie w calej

poczuciu wyzszosci w stosunku do pozostalych, co wyszukuje wyraz w calej postawie etnocentryzmu, nacjonalizmu. Poczucie wyzszosci wykonuje

rowniez w celu krwawych konfliktow.

Narod konsoliduje w wlasnym ramach rozne wazne grupy i zbiorowosci spoleczne – klasy, warstwy, zbiorowosci terytorialne, regionalne.

Lub narody istnialy zawsze, od czasu zarania ludzkich dziejow?

Akcentuje sie, iz narod to pewien cykl ewolucji spoleczenstw, ktory pojawil sie w pewnym czasie tej ewolucji. Narod nie jawi sie byc forma, w jakiej zycie

spoleczne przejawialo sie od zaczatku.

Pierwotna forma zycia zbiorowego bylo pierwotne stado czlowiecze praprzodkow mezczyzny, wspolnota rodzaju zbieracko-mysliwskiego, w pierwszej

chwili koczownicza, potem osiadla.

Kolejna forma byl rod, zbiorowosc oparta pod wiezach krwi, pokrewienstwa 1 badz kilku rodzin, powiazana wspolnota pochodzenia.

Zbiorowosc obejmujaca kilka rodow to plemie, wyodrebnione na podstawie:

posiadania swojego jezyka (dialektu),

posiadania swoich obyczajow, sposobu zycia,

posiadania wlasnych wierzen (najczesciej magia),

specyficznej zwiazanych z kultura materialnej.

Podczas zbiorowosci plemiennych zawierala sie juz odrebnosc miedzy nimi. Plemiona konstytuuja podwaliny systemu panstwowego, w calej wielu

terazniejszych panstwach Afryki nadal przewazaja struktury plemienne.

Nastepna forma to narod, szersza anizeli plemie, wyzej zorganizowana, zaangazowana w postepu kultury (wlasne pismo, choc nie jest to regula –

natomiast narod nie moze egzystowac bez prywatnej kultury pisanej). Ludy posiadaly bardziej zaawansowana kulture polityczna, choc slabiej niz narody,

ktore maja ciebie.

Pojecie narodu odsyla w celu kategorii etnicznosci i zrozumienia grupy etnicznej.

Rdzeniem etnicznosci jest przytomnosc ostrego podzialu „my – oni―, odrebnosci grupowej, ktora tworza rozmaite cechy:

design fizyczny,

uzycie,

religia,

zbior znakow (trzy wszystkie to atrybuty kulturowe).

Grupy etniczne kultywuja przekonanie o wspolnocie pochodzenia i wiezach krwi, zas zatem etnicznosc traktowana wydaje sie byc jako pewna cecha

zwyczajna, jak plec czy rasa. Buduje sie mity i legendy odnosnie do wspolnego pochodzenia. Dla wspolnoty etnicznej reprezentatywne sa wiec:

wspolne przebieg zdarzen historyczne, wspomnienie kolektywna, wspolna przeszlosc,

odrebna kultura,

stosunek z nazwanym terytorium, wazny jest symboliczny wymiar owego zwiazku, traktowanie jakiegos arealu jako ziemi ojczystej,

silna wiez spoleczna, psychologiczna i duchowa spajajaca wspolnote etniczna.

Wyroznia sie:

ludy tubylcze – rdzenne ludy, ktore zyly pod danym terenie przed przybyciem tam kolonizatorow, osadnikow (np. Indianie, Aborygeni),

etniczne mniejszosci – egzystuja i sa czesto obywatelami innego ciebie, niz polozenie urodzenia

(np. Turcy w calej Niemczech),

protonarody – „niby-narody―, narody bez panstwa, ktore daza w celu jego posiadania

(np. Palestynczycy).

Spoleczenstwo zas narod

Zakresy tych pojec krzyzuja sie, bo ludzie moze sie skladac pochodzace z czlonkow rozmaitych narodow i grup etnicznych, jak rowniez czlonkowie

jednego narodu wchodza w calej sklad rozmaitych spoleczenstw. Ludzie jest caloscia heterogeniczna, z kolei narod to calosc homogeniczna.

TEORETYCZNE UJECIA NARODU

Akademickie ujecia narodu szukaja riposty na zapytanie, co spaja i laczy narod w calej zbiorowosc?

Beda dwa warianty orientacji:

obiektywistyczne – szuka obiektywnych zasadach wiezi narodowej,

subiektywistyczne – wysuwa pod plan 1-wszy swiadomosciowa, psychologiczna strone wiezi narodowej.

Ujecia obiektywistyczne

Twierdza, ze formowanie sie narodu to wydluzony i skomplikowany proces, ktory to zalezy mnostwo czynnikow:

wspolnota historii – narod jako kategoria historyczna, produkt polaczonych dziejow zabytowych, w toku jakich tworzyly sie specyficzne dla grupy cechy,

wartosci, choc sa po to wyjatki, np. narod amerykanski (Ameryka to kraj osadnikow i imigrantow, tygiel grup etnicznych i narodowosciowych pochodzace

z wlasna tradycja i nawykami kulturowymi – zwraca to uwage pod role ruchow migracyjnych i osadnictwa w danym etapie formowania sie narodow);

wspolnota terytorium – encyklopedie definiujac narod uwypuklaja wage owego czynnika w danym etapie formowania sie narodow. Wyobrazenie

terytorium mozna tu pojmowac roznie:

jako obszar ciebie i tej granice, ktorykolwiek badz narod dazy do posiadania wlasnego terenie panstwowego; granice terytoriow narodowych nie sa

niezmienne, ulepszaja je wojny i miedzynarodowe porozumienia,

jako naturalne granice, np. wyspy, gory sa czynnikiem przyspieszajacym tworzenie sie narodu, wykonuje tutaj szczegol izolacji (np. Wielka Brytania,

Szwajcaria),

w calej sensie psychicznym, gdy traktujemy jakis rejon jako glebe ojczysta, jak przejawiamy poczucie wlasnosci wobec jakiegos terenie. Socjologiczna

strategie ojczyzny przedstawil m. in. Stanislaw Ossowski, ktory pisal takze o „ojczyznie prywatnej―, miejscu romantycznym;

wspolnota polityczna, panstwowa – np. panstwo narodowe, tego typu typ ujmowania narodu wydaje sie byc charakterystyczny dla mysli anglosaskiej,

pojecie narodu jest w tym miejscu silnie identyfikowane z panstwem. Narod nie jawi sie byc ogolem mieszkancowrezydentow danego ciebie – w calej

jego obszarze moga trwac rozne grupy etniczne i narodowosci, jakie maja obywatelstwo danego panstwa. Czlonkowie danego narodu moga byc

obywatelami roznych panstw – zakresy tych pojec nie pokrywaja sie. Przyrodzonym dazeniem kazdego dojrzalego narodu jest jednak posiadanie

swojego panstwa – jest to kwintesencja tozsamosci narodowej.

Powstaje zapytanie – lub moze egzystowac narod bez panstwa? Odpowiedz jest potakujaca, np. traf Polski okresu zaborow, wojny, komunizmu. Narod

moze egzystowac nie majac wlasnego, suwerennego panstwa. Po takich momentach szczegolna funkcje odgrywaja rozne czynniki wiezi narodowej, jak

kultura, dzieje.

Role ciebie w ksztaltowaniu sie narodow dobrze widac na przykladzie wspolczesnych panstw afrykanskich – powstawanie ciebie tworzy przeslanke do

modelowania sie wiezi narodowych w calej krajach postkolonialnych, mamy stycznosc z rozwojem przebiegajacym od czasu panstwa w celu narodu. Ow

model modelowania sie narodu ma analogie w Europie – monarchie feudalne, dynastyczne przeksztalcaly sie w calej panstwa, panstwo przestawalo

okazac sie wlasnoscia monarchy, przechodzilo pod wlasnosc narodu.

Traktowanie narodu jako wspolnoty politycznej wydaje sie byc charakterystyczne dla Maxa Webera i tej przekonania, iz kazdy narod w w najwyzszym

stopniu adekwatny sposob wyraza sie we wlasnym panstwie.

kultura – narod jest wspolnota kulturowa, zas zatem wspolnota pewnych wartosci, symboli, wytworow materialnych, wspolnota dziedzictwa

kulturowego. To ujecie jest przeciwstawne ujeciu poprzedniemu, charakterystyczne dla calej starego testamentu krajow Swiata Srodkowo-Wschodniej

(Ossowski, Chalasinski, Znaniecki).

Dziedzictwo kulturowe jakiejs grupy to nasza czesc dorobku kulturowego, ktora przekazuje sie nastepnym pokoleniom, czyli ktora to zdala test trwalosci w

ciagu, okazala sie wazna i przezywana. To nie tylko dzielo materialny (architektura, muzyka i tym podobne. ), ale rowniez pewne projekty reakcji,

psychicznych odczuc, odczuwania zwiazane pochodzace z tymi elementami dziedzictwa kulturowego. W socjalizacji przekazuje sie typ odbioru np. muzy

(np. Ludzie z polski – melodia Chopina), doglebna z nia identyfikacje.

Przekaz z pokolenia na pokolenie tworzy wytrwalosc zbiorowosci, jest fundamentem tozsamosci narodowej, jej zakorzenieniem. Dziedzictwo kulturowe

dzisiaj przekazywane wydaje sie byc glownie poprzez rodzine, szkole, media. Socjologowie dostrzegaja jednak, ze standard narodowy wydaje sie byc

obecnie marginalizowany, kultura jest miedzynarodowa.

Wspolnota kulturowa wyrabia podstawe, gdzie formuja sie pewne cechy charakteru narodowego. Szczegolna funkcje odgrywa zbior znakow –

wlasciwosc narodu opiera sie na tym, iz posluguje sie on wspolnym jezykiem, choc jednym oraz jezykiem posluguja sie rozmaite narody, wiec nie jest to

szczegolny wyroznik narodu; poniektore narody posluguja sie roznorodnymi jezykami (Belgowie, Kanadyjczycy, Szwajcarzy). Jezyk jednakze zawsze

stanowil bardzo wazny czynnik wiezi narodowej, na podstawie ktorego tworzylo sie poczucie odrebnosci, szczegolnie zbior znakow literacki jako jednolity

dla wszystkich grup. Pismiennictwo powstajace w jezyku literackim zapewnia uczestnictwo w calej tych samych przezyciach, zbior znakow jest t

podstawa dostepu do wytworow kultury, uczestniczenia we wspolnocie dziedzictwa kulturowego.

Takze kult zawsze pelnila doniosla funkcje w zespalaniu narodu, niejednokrotnie stanowila substytut wiezi narodowo-politycznej, religia odgrywala role

kryterium narodowosci (np. Polak – katolik, rola religii na terytorium polski okresu zaborow i komunizmu). Nowoczesny narod to przede wszystkim

wspolnota mieszkancowrezydentow, niekoniecznie wspolwyznawcow – pochodzace z tego miejsca widzenia integracja religijna wydaje sie byc forma

anachroniczna.

gospodarka – bez wspolnoty zycia gospodarczego nie jest dopuszczalne zycie narodu:

powstanie ogolnonarodowego rynku gospodarczego, wspolnej produkowaniu i gospodarki wlaczalo rozmaite grupy spoleczne w orbite gospodarki

narodowej, a wiec tworzylo przeroznego rodzaju wiezi kooperacji, alternacji, konkurencji, stwarzalo szczegolny typ wiezi. Szczegolna role posiadalo

wlaczenie warstwy chlopskiej, co wyrwalo ja z marginesu,

powstanie warstwy mieszczanskiej, ktora to odegrala fenomenalna role w calej rozwoju kapitalizmu i terazniejszego spoleczenstwa (uczestnictwo w

antyfeudalnych rewolucjach),

wzrost gospodarki i techniki to stworzenie infrastruktury umozliwiajacej stosunki miedzyludzkie, zwawa komunikacja udostepnia wiezi miedzyludzkie.

Historycy mniemaja, ze choc narody formowaly sie poprzez wieki, to kluczowym momentem byl wiek XIX, dorosly narod wydaje sie byc produktem

kapitalizmu.

Ujecia subiektywistyczne

Wielu socjologow uwaza, iz wazna wydaje sie byc tylko jedna cecha, azeby mowic o narodzie – swiadomosc narodowa, czyli poczucie, ze stanowi sie

narod. Aby powiadamiac o narodzie, cecha nasza musi egzystowac bezwzglednie. Miast swiadomosci narodowej wspolczesnie wykorzystuje sie

zrozumienia tozsamosc narodowa, jak np. u Stanislawa Ossowskiego, ktory to proponowal pojmowac narod jako korelat ideologii narodowej, poczucia, ze

stanowi sie narod. Podobnie wydaje sie byc u Ernesta Gellnera, Erica Hobsbawma, Maxa Webera – narod jako wspolnota duchowa, psychiczna

jednostek podzielajacych fajne wartosci, majacych wspolne przekonania, doswiadczenia, doznania – laczy ich wiez i solidarnosc w obliczu pozostalych

grup.

Osobliwosci swiadomosci, tozsamosci narodowej

Swiadomosc narodowa to jedna pochodzace z wielu odmian swiadomosci spolecznej; jej wlasciwosc:

na pomysl pierwszy wysuwa sie to, ze podstawa swiadomosci narodowej jest formulowanie postulatow panstwowych, myslenie kategoriami wlasnego

ciebie, jego biznesow, panstwa istniejacego badz postulowanego, do ktorego sie dazy,

duma z przynaleznosci do narodu,

swiadomosc polaczonego dziedzictwa kulturowego, wspolnych chwatow, symboli, relacji,

wyraza sie w doswiadczeniu odrebnosci od czasu innych, ktore bywa niejednokrotnie silnie zakolorowane emocjonalnie, oparte na stereotypach (np.

postury wyzszosci badz poczucie nizszosci).

Funkcja swiadomosci narodowej

Jest to przede wszystkim umacnianie solidarnosci w obrebie grupy prywatnej i odgradzanie sie od czasu wszystkich pozostalych grup. Wraz z tej strony

nacjonalizm jawi sie jako pewna forma etnocentryzmu, patrzenie na ziemia przez pryzmat interesow, wartosci wlasnej grupy narodowej.

Skadze bierze sie swiadomosc narodowa w jednostce?

Swiadomosc narodowa to atrybut jednostek. Swiadomosc narodowa nabywa sie, jest to proces wydluzony, efekt socjalizacji rodzinnej, oswiatowej,

srodowiska powierzchownego (mass media). Dokonuje sie proces samookreslenia sie w calej kategoriach narodowych, tworzy sie stan swiadomosci

przejawiajacy sie w stwierdzeniach np. „Czuje sie Polakiem. ― – identyfikacja.

Przynaleznosc narodowa zas obywatelstwo

Przynaleznosc narodowa to status subiektywny, oparty pod samoidentyfikacji. Obywatelstwo to status formalno-prawny, ktory to otrzymujemy, moze go

zdobyc osoba, ktora to nie jest np. Polakiem, moze je zmieniac – zas przynaleznosc narodowa definiujemy na wlasna reke.

POSTAWY W STOSUNKU DO NARODU Po SPOLECZENSTWIE NASZYM

EWOLUCJA POSTAW PO 1989R.

Tozsamosc narodowa sprowadza sie do okreslenia swoistosci prywatnej grupy, poczucia unikalnosci i odrebnosci od czasu innych narodow – optyka ta

definiuje sposob, w calej jaki postrzegamy inne grupy, nasze pierwotnego widzenia i ocenianiem jednak prezentowanie, postrzeganie wlasnej grupy.

Problematyka ta zajmuje sie metrow. in. Bokszanski.

Dla okresu PRL, zanim transformacja ustrojowa znamienna byla tozsamosciowa nostalgia – tozsamosc narodowa okreslalismy zwracajac sie ku relacji,

tradycji, kulturze narodowej, tozsamosc budowana byla w oparciu o przeszlosc totez, ze domena wartosci i symboli narodowych pozwalala przezyc

narodowi, stanowila wazny czynnik wieziotworczy w czasie komunizmu, ale rowniez zaborow.

Czasy ’70 – S. Nowak sformulowal teze dotyczaca polskiego spoleczenstwa, teze o prozni socjologicznej w calej spoleczenstwie naszym. Teza

nasza dotyczy symptomatycznego zjawiska – Polacy identyfikowali sie bardzo silnie pochodzace z rodzina (grupa pozytywnego odniesienia), a takze

pochodzace z narodem (takze grupa pozytywnego odniesienia). To byly grupy, z ktorymi polskie ludzie identyfikowalo sie najsilniej – pomiedzy nimi

istniala owa socjologiczna proznia, brak identyfikacji z odmiennymi grupami spolecznymi, z panstwem, jego instytucjami, ze strukturami posrednimi.

Od chwili 1989r. transformacja i toki globalizacyjne stworzyly nowa kondycje. Bokszanski: przerabia sie podstawowy wymiar konstruowania tozsamosci,

jest to przejscie od czasu osi starego testamentu i kontynuacji do osi roznic miedzy nami zas obcymi. Zaczela sie rozrywka konfrontacyjna pochodzace z

innymi, to znaczy cywilizacyjna rywalizacja, przede wszystkim w calej wymiarze ekonomicznym. Zmianie ulegl nasz akt milosny do sasiadow, innych

narodow – jest to faza reorientacji tozsamosciowej, co poniektorzy mowia o kryzysie tozsamosci narodowej.

Po polowie wielu lat ’90 socjologowie zaczeli zauwazac pewna modyfikacje przekonan patriotycznych spoleczenstwa polskiego:

romantyczny schemat naszych zwiazku z ojczyzna odchodzi w przeszlosc, ustepujac miejsca wzorowi pozytywistycznemu, zmniejsza sie gotowosc

oddania zycia dla ojczyzny, podkresla sie cena pracy dla niej, przerabia sie akt milosny do metrow. in. powstan i zrywow narodowych – jest to

swiadomosciowe przewartosciowanie;

przerabia sie rozumienie patriotyzmu, patriotyzm oparty pod poczuciu wiezi z narodem rozumianym jako wspolnota relacji, kultury ustepuje miejsca

patriotyzmowi wspolnoty obywatelskiej, ktora polega na doswiadczeniu bycia obywatelem, a odrzucic Polakiem. Po 1989r. postawe dumy narodowej

przejawialo przeszlo 90% badanych, od tego czasu poczucie dumy zdecydowanie opada, 1994r. -73%, 2002r. -51%;

narod coraz czesciej postrzegany wydaje sie byc jako polityczna wspolnota biznesow, a odrzucic wspolnota duchowa oparta pod tradycji, wartosciach,

symbolach, odczuciach.

Diagnoza sformulowana w polowie lat ’90 nie absolutnie sie po kolejnych dziesieciu latach potwierdza. Ten rejon rzeczywistosci wydaje sie byc

dynamiczny, postury zmieniaja i krystalizuja sie. Co zostalo z naszej diagnozy? Potrzeba przystosowania sie do nowych realiow po 1989r. i trauma

zmiany spolecznej wymusila na Polakach nastawienia w wyzszym stopniu pragmatyczne i porzucenie historycznego sentymentalizmu, nastapilo

odczarowanie Naszego kraju, naszej roli w relacji, do tej pory idealizowanej – romantyczny wzorzec wycofuje sie wraz z swiadomosci spolecznej.

Mamy teraz jednak stycznosc z powrotem pamieci kolektywnej do dyskursu publicznego, odrodzeniem zainteresowania nasza tozsamoscia narodowa,

takze posrod mlodego pokolenia Polakow, o czym swiadczy kilka faktow:

obchody 60 rocznicy powstania warszawskiego – ogromne zainteresowanie spoleczenstwa, wielkie narodowe przezycie,

burzliwa debata ponad berlinskim Glowny punkt Wypedzonych i dzialalnoscia Powiernictwa Pruskiego,

kwestia falszowania informacji o niemieckich obozach koncentracyjnych,

problem Jalty i oswiadczen rosyjskiego MSZ – sprzeciw i oburzenie w Polsce,

dyskusja na temat rozliczenia komunistycznej historii, lustracje, dekomunizacja, ujawnienie ewidencje Wildsteina.

GLOBALIZACJA A NARODOWOSC

W globalizujacym sie globie identyfikacja narodowa przestaje okazac sie tak wazna i silna, traci dotychczasowa wartosc. Ludzie migruja, ulepszaja kraje

odbioru, zmieniaja nawyki kulturowe, w wyzszym stopniu czuja sie kosmopolitami, problem tozsamosci narodowej jest slabiej przezywany. W dekadzie

globalizacji slabnie rola panstw narodowych, to, co dawniej bylo atutem panstwa narodowego, stalo sie atutem decyzji rozmaitych ponadnarodowych

struktur, organizacji, tyczy sie to przede wszystkim gospodarki i regulacji sadowych. Wyraznie obserwowana jest tendencja, ze rzady narodowe maja

coraz skromniej do powiedzenia we swoich krajach, odrzucic maja oddzialywania na konstruowanie miejsc pracy w calej swoich krajach, co zalezy od

zagranicznych koncernow – rzad moze tylko inspirowac i stwarzac warunki, ma ograniczony dzialanie na sektor pracy. Wladza odplywa wraz z struktur

demokratycznych panstwa w kierunku miedzynarodowych megastruktur politycznych i gospodarczych. Powinno sie na nowo sformulowac pojecie

suwerennosci i demokratycznej wladzy. Ogolnie proces globalizacji przynosi nawzajem przesuwanie sie decyzji wraz z szczebla narodowego na

instytucje miedzynarodowe, ktore odgrywaja coraz to wieksza funkcje.

1909r. – 176 struktury miedzynarodowych

1989r. – przeszlo 4. 600 tys. takich organizacji

Pojedyncze rzady narodowe w coraz to mniejszym poziomie sa odpowiednie regulowac toki gospodarcze we wlasnych krajach, coraz ogromniejsza jest

rola ponadnarodowych spolki – to one wplywaja na nurt i istote inwestycji w danym kraju, co daje dywanom tam ogromne wplywy polityczne (okolo 40

procent swiatowych transakcji handlowych dokonuje sie w obrebie korporacji ponadnarodowych). Panstwo narodowe nie testuje ani produkowaniu ani

obiegu towarow harmonijnie ze swymi interesami. Koncerny kieruja sie tylko logika zysku i koncentruja prace w krajach o taniej sile roboczej i rynkach

zbytu, rezultatem czego wydaje sie byc zamykanie fabryk i bezrobocie w macierzystych krajach – motyw zysku jest przewodni. Panstwa narodowe

maja coraz to mniej w celu powiedzenia odnosnie do sfere wytworczosci, musza rezygnowac ze wlasnej suwerennosci dla dzialajacych w calej skali

globalnej firm i organizacji – czy panstwo narodowe roni wiec racje bytu? Lub odchodzi w przeszlosc?

Daniel Bell twierdzi, iz panstwo wydaje sie byc dzis zbytnio duze w celu rozwiazywania jakichkolwiek problemow w calej skali regionalnej, ale wydaje sie

byc rowniez zbytnio male w celu rozwiazywania trudnosci w objetosci globalnej.

Socjologowie i ekonomisci maja rozmaite wizje porzadku globalnego. 1-a z prognoz przewiduje zanik panstw narodowych, unifikacje w stopniu

regionalnym i globalnym pod spodem egida ponadnarodowego rzadu swiatowego – jest to jednak obraz skrajna.

Po dyskusjach podkresla sie, iz procesy globalizacji kulturowej wplywaja na ksztaltowanie sie ponadnarodowej sfery publicznej, w ktorej funkcjonuje

wielosc niskich tresci kulturowych, alternatywnych idei, wartosci, ideologii. Uwaza sie, ze jedna tradycje narodowa zastapi morze tradycji. Ziemia odejdzie

od czasu silnego zakorzenienia w tradycjach lokalnych w kierunku unifikacji. Wizje te wywoluja reakcje obronne spoleczenstw, jak gdyby ludzie

przestraszyli sie zycia w calej globalnym globie. Zagrozenie poczucia tozsamosci narodowej wzmacnia tendencje do samoobrony, renesans lokalizmu,

odzywanie wiezi lokalnych, nostalgie historyczna, wzrost zainteresowania prywatna historia.

U Giddensa dysponujemy do czynienia pochodzace z wizja swiatowego spoleczenstwa obywatelskiego, ewolucja od czasu wspolnot opartych na

wieziach etniczno-kulturowych w celu wspolnot opartych na solidarnosci obywatelskiej – narod kosmopolityczny. Propozycje takiego typu traktuje sie

jednak jako pewna nowa utopie.

Na doswiadczeniach 20 w. i dwoch bitew swiatowych ziemia wyraznie leka sie erupcji etnicznych resentymentow, dlatego ucieka w strone globalnosci

globu bez granic i bez historii. Emanuel Castells stworzyl pojecie elektronicznego kosmopolityzmu, multimedialnej republiki, w ktorym miejscu tozsamosc

narodowa nie pozostanie sie liczyla, swiat bez historii, przywiazania do obszarow, przodkow, symboli narodowych, „swiat bez relacji, ktory wydaje sie

byc pustynia― (Finkelkraut), ktory minimalizuje tozsamosc mezczyzny do swiadomosci „turysty-cybernauty―. Ziemia ucieka w calej globalnosc,

wspolna totalna teren – filozofowie ostrzegaja zanim perspektywa globu bez relacji i bez granic.

INSTYTUCJE SPOLECZNE

Po socjologicznym sensie pojecie „instytucja „ wydaje sie byc odmienne od czasu znaczenia potocznego – tenze sens wydaje sie byc glebszy.

Najkrotsza definicja agend znajduje sie w pracach antropologow zwiazanych z kultura (np. obok Bronislawa Malinowskiego) – instytucja to kulturowa

odpowiedz na potrzeby egzystencjalne czlowieka zbiorowosci.

Wszelka zbiorowosc ludzka by byc w stanie istniec i rozwijac sie, musi zaspokajac swoje potrzeby (potrzeby elementarne: pokarm, mieszkanie, ale

rowniez socjalizacja, koniecznosci seksualne, wikt porzadku w calej spoleczenstwie, obrona wlasnego terytorium) – kulturowa odpowiedzia pod nie sa

instytucje, czyli8 takie konstrukcje, jak:

gospodarka,

religia,

rodzina i uklad pokrewienstwa,

uklad polityczny,

ustawa,

edukacja i nauka.

Zawsze sa to kompleksy instytucjonalne.

Celami agend jest rozwiazywanie podstawowych trudnosci egzystencjalnych zbiorowosci pojawiajacych sie w danym momencie historycznym. W gruncie

funkcjonalizmu instytucje to funkcjonalne wymogi zbiorowosci.

Wszelka instytucja w trakcie rozwoju spolecznego autonomizuje sie i obrasta w kulturowe symbole.

Naczelny problem: jaki to jest rejon autonomii poszczegolnych systemow instytucjonalnych?

Inny problem to problem wspolzaleznosci poszczegolnych systemow.

Np. gospodarka – w wlasciwie funkcjonujacym spoleczenstwie gospodarka wydaje sie byc na ogol oddzielona od polityki (jak w calej systemie

rynkowym, liberalnym). Postanowienia podejmowane w calej sferze wytworczosci nie podlegaja naciskom politykow, gospodarka kieruje sie prawami

rynku jako glownym regulatorem tej dziedziny. Zakres ingerencji panstwa w calej gospodarke odwiedza rozny – od ingerencji totalnej (np. gospodarka

centralnie sterowana – socjalizm), poprzez model spolecznej gospodarki rynku (pewien pulap ingerencji, przede wszystkim w sfere redystrybucji) w celu

klasycznego liberalnego systemu wolnorynkowego (ingerencja ciebie prawie niedostrzegalna, wylacznie z wykorzystaniem systemu prawnego).

Wynika pochodzace z tego, iz poszczegolne systemy maja roznorodny stopien autonomii i korelacji.

GOSPODARKA

Gospodarka to podstawowa instytucja egzystencji spolecznego, warunek trwania i przetrwania spoleczenstwa. Sama budowa gospodarki i dynamika

procesow gospodarczych wywiera wplyw pod wszystkie rozne instytucje.

Gospodarka to struktura trzech czesci:

kapital,

sila robocza,

technologia,

oraz bieglosc ich koordynowania w celu produkowaniu i dystrybucji dobr.

NIKLAS LUHMANN – funkcjonalizm systemowy, zajmuje sie dogodnym zroznicowaniem systemu spolecznego (systemy gospodarczy, polityczny,

prawny), roznorodnymi wymiarami systemu spolecznego.

Luhmann analizuje toki prowadzace w celu powstawania autonomicznego systemu gospodarczego w spoleczenstwie. Wskazuje pod kluczowa funkcje

rynku, ktory to jest naczelna kategoria analizy systemu gospodarczego, oraz pod wyodrebnienie sie dwoch rol – sprzedajacego i kupujacego. Rynek

okresla wartosc materialow i propozycji, tworzy charakterystyczny srodek komunikacji rynkowej – pieniadz. Z uwagi na role pieniadza gospodarka

uwazania jest zbytnio podstawowa instytucje spoleczna.

Luhmann mowi o osobliwosci pieniadza, ktory przekracza i zalamuje czas, dopuszczalny uzyty w calej roznym momencie czasowym.

Pieniadz staje sie celem dzialania jednostek, bo:

mozna go inwestowac, aby jego pomnozyc,

mozna go wypozyczac w banku,

mozna jego przepuszczac pod konsumpcje, stosowac natychmiast,

mozna go kupowac i zbywac na rynkach,

mozna jego gloryfikowac, ukladac na piedestale jako naczelna wartosc spoleczna, kreowac pod glowny przedmiot pozadania,

mozna go potepiac jako zalazek zla, skomercjalizowania stosunkow spolecznych.

Pieniadz to nie tylko zamiar dzialania jednostek, ale i przedmiot refleksji spolecznej, element ideologii spolecznej, narzedzi wartosci.

Sektor i pieniadz przenikaja calosc zycia spolecznego, stanowi to o pierwotnego pierwszoplanowosci – gospodarka wplywa na rozne podsystemy,

polityke, rodzine, religie itd.

Po instytucji wytworczosci Luhmann wyodrebnia trzy elementy skladowe:

gospodarstwa domowe jako jednostki elementarne – pierwotne jednostki konsumpcji;

korporacji – pierwotne jednostki produkowaniu;

rynki – zbior procesow sluzacych dystrybucji dobr i uslug.

Jest to podzial zwazywszy na funkcje gospodarcze tych czesci.

TYPY PRODUKCJI

Gospodarka to instytucja historycznie zmienna, posiadajaca okreslone odmiany rozwojowe.

Punktem wyjscia wydaje sie byc gospodarka rodzaju lowiecko-zbierackiego, szablonowa dla spoleczenstw pierwotnych. Wariant ten utrzymywal sie

najdawniej w dziejach ludzkich. Wzmacniany byl pod podziale wedle plci – kobiety zajmowaly sie zbieractwem, a chlopi lowiectwem, myslistwem.

Charakteryzowal sie najprostsza technologia, ekonomia przetrwania – zorientowanie na rekojmia srodkow w celu przetrwania zbiorowosci, niska

sprawnosc, gospodarka ubostwa. Dzialalnosc gospodarcza zajmowala spoleczenstwom niewielki % czasu.

Gospodarka typu kopieniackiego – prymitywna uprawa roli (motyka), nieuzywanie pluga, niewykorzystywanie sily zwierzat pociagowych, moce wiatru,

wody. Uprawa zajmowaly sie dziewczyny. Byl to pracochlonny, wyczerpujacy ciezkiej robocie typ wytworczosci – z jakiego powodu sie wiec na faceta

zdecydowano? Pierwotne ludzkie hordy zaczely sie osiedlac na dlugosci akwenow hydrologicznych, ktore dostarczaly pozywienia. Kiedy populacje

rozpoczely sie zwiekszac, brakowalo pokarmu i rozpoczeto uprawe. Przyszlo przejscie od czasu koczowniczego w celu osiadlego trybu zycia, zakladano

stale rezydencji i byl to troche przelomowy w calej rozwoju spolecznym – rozpoczely powstawac dalsze instytucje spoleczne.

Potrzeba potegi – instytucja wladzy, krystalizowanie sie regul spolecznym wynikajacych z systemu pokrewienstwa.

Gospodarka typu rolniczego – zmiany technologii, wzrost gospodarki byl zawsze opcja rozwoju techniki i technik wytwarzania dobr (wiedza i technika to

przyklad korelacji instytucji, w tym przypadku: zaleznosc wytworczosci od wiedzy). Pojawil sie wyspecjalizowany sektor ze wlasna infrastruktura, w celu

uzytku trafia pieniadz. Krystalizuje sie ustawa gospodarcze, postepuje specjalizacja i podzial robocie, wyodrebniaja sie nowe funkcje spoleczne,

dominujaca kategoria sa rolnicy, ale rowniez rzemieslnicy, kupcy, bankierzy.

Gospodarka przemyslowa – koniec 18 w., czas jej odbywania sie byl najkrotszy. Zwiazana byla z rewolucja przemyslowa, to znaczy pchnieciem

technologicznym – maszyna parowa i inne przelomowe wynalazki umozliwily masowa prace dobr. Funkcjonuje specjalizacja robocie, pojawiaja sie

oryginalne zawody i nowe elementy rynku, oryginalne metody kumulacji kapitalu (akcje, obligacje), przerabia sie pojecie wlasnosci. Kompozycji

zarzadzania sa bardziej kompleksowe – kompleksowe systemy biurokratyczne do zarzadzania i zarzadzania gospodarka, kompleksowe struktury

ekonomiczne – stowarzyszenia, kartele.

Gospodarka postindustrialna – faza trwajaca obecnie, jej cecha wydaje sie byc dominacja tzw. sektora III (szeroko rozumiane uslugi – handel,

bankowosc i kapital, ubezpieczenia, wyksztalcenie, kultura, rekreacja). Nastapila obnizka sektora II – produkowaniu przemyslowej, gdzie opierala sie

gospodarka przemyslowa. Maleje suma pracy zlaczonej z produkcja, zwieksza sie suma pracy zlaczonej z uslugami. Ma to swoje odbicie w organizacji

spolecznej – obecnie panuje klasa srednia, kurczy sie klasa robotnikow. Inna jakoscia gospodarki postindustrialnej jest metrow. in. bezrobocie

technologiczne jako funkcja stopnia zaawansowania multimedialnego. Jest to strukturalna, trwala cecha gospodarki postprzemyslowej – w celu 20%

spoleczenstwa pozostaje wylaczone z rynku robocie („praca pod kartki―, praca jako dobro deficytowe). kolejna cecha to globalizacja – rynki

ekonomiczne przekraczaja granice panstw narodowych, pojecie wytworczosci narodowej odchodzi w przeszlosc, gospodarka jest miedzynarodowa,

produkt finalny wytwarzany wydaje sie byc w rozmaitych krajach.

Jako pochodne globalizacji obserwowane sa nastepujace tendencje:

tworzenie sie oligopoli – niewielka liczba firm okreslonej branzy monopolizuje rynek,

wystepowania megafirm – tendencja w celu fuzji kilku przedsiebiorstw zagranicznych danej galezi, jest to tok na powage masowa, wspolczesna wersje

kapitalizmu nazywa sie megakapitalizmem. Uwzgledniajac na to od czasu strony przedsiebiorstw mamy stycznosc z gigantycznymi zyskami. Od chwili

strony pryncypiow gospodarki rynku wiaze sie to z duzym zagrozeniem – redukcja nieograniczonej konkurencji jako reguly wolnego rynku,

korporacji w danym panstwie w zauwazalnej czesci sa w reku kapitaly zagranicznego – odchodzenie od wytworczosci narodowej to tendencja

ogolnoswiatowa,

mimo sklonnosci do tworzenia megastruktur duza liczba zatrudnienia ciagle zwiazana wydaje sie byc z malymi formami – male i srednie firmy nadal

graja istotna funkcje.

WPLYW ZWIAZANYCH Z KULTURA NA GOSPODARKE

Poszukiwanie riposty na zapytania, od czego zalezy etos gospodarki, od czasu czego zalezy jej wzrost? Refleksja pod ten idea zwiazana wydaje sie byc

z Maxem Weberem. Zajmowal sie maz badaniem oddzialywania religii pod dzialalnosc gospodarcza ludzi. Wysunal teze, iz u zasadach kapitalizmu, takze

dzialalnosci gospodarki kraju, jak i etosu lezy kult protestancka.

Czemu kapitalizm w calej wydaniu w najwyzszym stopniu efektywnym pojawil sie w calej kregu zwiazanych z kultura zachodniej? Max Weber wypatrywal

specyfiki zwiazanych z kultura Zachodu i uznal, iz swoistosc naszej kultury, jej istota obejmuje sie w calej racjonalizmie jako glownej wlasciwosci tej

zwiazanych z kultura odrozniajacej ja od pozostalych kultur. Racjonalizm przejawia sie w dzialalnosci gospodarczej – racjonalna kalkulacja zyskow i

strat, uzyskiwanie maksymalnych wynikow jak najmniejszymi kosztami. Racjonalnosc panuje rowniez w rzeczowym zyciu codziennym. Przejawem

racjonalnosci byl przede wszystkim system biurokratyczny. Ten charakterystyczny etos kulturowy Weber nazwal duchem kapitalizmu – solidne

poszukiwanie poprzez ludzi szybciej skutecznych srodkow realizacji celow, potrzeb. Byl to dla Webera punkt wyjscia. Powstawalo pytanie – skad

rozpala sie tenze duch kapitalizmu, racjonalnosc?. Fundamentalna teza opowiadala, ze podlozem tych postaw jest kult protestancka, reformacja – w

najwyzszym stopniu zracjonalizowana forma religii to religia protestancka i wyplywajaca z zonie etyka. Po formie w najwyzszym stopniu konsekwentnej

etos ten wystepowal w kalwinizmie i sektach purytanskich.

Czemu to kult protestancka wydaje sie byc najbardziej pragmatyczna? W przeciwienstwie do religii Wschodu, ktore cechuje uciekanie od globu (Indie)

czy tez na przystosowaniu sie w celu swiata (Chiny), religie protestancka cechuje zwrocenie sie w kierunku swiatu, szwung jego opanowania – jest to

dla zonie specyficzne. Nauczanie protestancka polega na idei predestynacji. Ustanawia, ze przeznaczeniem czlowieka wydaje sie byc polaczenie sie z

Bogiem poprzez akt zbawienia – jest to przebaczenie, na ktora trzeba sobie zasluzyc. Czymze moze sobie na nia czlowiek zasluzyc? W rozkladzie

moralnym replika na idee predestynacji byl ascetyzm, zywot poswiecone chwale boskiej, kultywowano surowosc obyczajow (etos purytanski),

odpowiedzialnosc, samokontrole, honor – byl to zespol zalecanych cnot moralnych. Inna relewantna obligacja moralna byla praca. Sposob jej

traktowania w calej etyce protestanckiej wyjasnia niezwyklosc ducha kapitalizmu. Praca traktowana byla jako obowiazek moralny, forma manifestowania

chwaly boskiej, droga w celu zbawienia. Robote wprzegnieto w calej kodeks religijny. Efekty robocie to mienie Boga, odrzucic czlowieka, wyplywa z

owego dyrektywa: wypada prowadzic oszczedne, ascetyczne zywot i odrzucic marnotrawic dobr. Lenistwo i prozniactwo oceniano w dzialach religijnych

jako grzech.

Odrebna wazna cnota byl kult wiedzy i wyksztalcenia – wiedza konieczna byla w celu czytania slowa bozego, przerodzilo sie to w postawe szacunku

dla wiedzy naukowej, eksperymentalnej.

Nadrzedne wartosci etyki protestanckiej:

intensywna praca obowiazkiem religijnym,

kierowanie oszczednego trybu zycia (pomnazanie bogactwa),

asceza moralna, wielka samokontrola,

taksacja dla informacji.

Jest to trzon etosu protestanckiego.

Weber, za posrednictwem historyczna analize, doszedl w celu wniosku, iz tam, w ktorym miejscu dominowala kult protestancka, w owa strone kapitalizm

rozwijal sie w calej sposob w najwyzszym stopniu efektywny.

Nie nalezy jednak upraszac tezy i intencji Webera – protestantyzm to odrzucic jedyna przyczyna ksztaltowania sie kapitalizmu.

Wynika z owego, ze gospodarka jest opcja kultury, co widac rowniez we terazniejszych analizach (np. „Siedem kultur kapitalizmu― obrazuje rozne

kategorie dzisiejszego kapitalizmu uwarunkowane typem kultury. Kapitalizm wiazany wydaje sie byc zwykle pochodzace z indywidualizmem, aczkolwiek

przyklad azjatyckich tygrysow, powojennych Niemiec okresla, ze gospodarka kapitalistyczna moze sie produktywnie rozwijac na bazie etosu

kolektywistycznego. ).

RELIGIA

Religia wydaje sie byc jedna pochodzace z tych agend spolecznych, ktore towarzyszyly czlowiekowi od poczatku dziejow ludzkich. Kazda instytucja

spoleczna wydaje sie byc zawsze ktoras kulturowa replika na istotne potrzeby egzystencjalne. Kluczowe zapytanie brzmi wiec: odpowiedzia pod jakiego

rodzaju potrzeby mezczyzny i zbiorowosci jest kult?

W socjologicznym spojrzeniu pod religie odrzucic interesuje nas kwestia prawdziwosci czy falszu dogmatow wyznaniowych, interesuje nas przede

wszystkim problem zrodel wierzen religijnych, istote rytualu religijnego, wplyw religii na czlowiecze zachowania, problem spolecznej funkcji religii, rola

religii nigdy zbiorowym.

Nadrzedne pytanie: z jakiego powodu religia utrzymuje sie powszechnie, jest instytucja, ktora trwa mimo branych ogromnych przemian cywilizacyjnych,

odczuwania sie mnostwo form spolecznych?

Religia to twor zwiazanych z kultura cechujacy sie ogromna trwaloscia w czasie – dlaczego?

Nalezy jednak pamietac, ze kult trwa, ale rowniez podlega zmianom.

Definicja religii sprawia troska. W ujeciu Emila Durkheima religia to:

system wierzen,

system praktyk odnoszacych sie do dziedziny sacrum.

W zjawisko religii skladaja sie te 2 kategorie. Wierzenia to stany opinii polegajacych na wyobrazeniach, sa to przekonania odnoszace sie do dziedziny

sacrum. Staz, obrzedy to sposoby dzialalnosci zwiazane pochodzace z wierzeniami.

Kazdy system religijny ma wlasny aspekt:

doktrynalny (wierzenia, dogmaty),

kultu (aspekt zachowan religijnych),

organizacyjny (kosciol jako instytucja).

Punktem wyjscia jest rozbior swiata spolecznego na 2 odrebne dziedziny:

sfera sacrum, wszystko, co swiete i nadprzyrodzone,

domena profanum, wszystko to, co swieckie.

Wymiar swietosci moze byc nadawany roznym obiektom: bogom, miejscom, wydarzeniom, przedmiotom, obrzedom. Wszelka religia pieczolowicie

odroznia to, co swiete od tego, co swieckie i nie dopuszcza traktowac sprawy swietych faktycznie, jak swieckich. Jest to zniewazenie swietosci, grzech,

godzenie w odczucia religijne okreslonej grupy.

Najistotniejsze w religii dla Durkheima bylo udzial w kulcie, wspolnych modlitwach, spiewach, ceremoniach – zachowaniach, przez ktore czlowiek

kontaktuje sie pochodzace z Bogiem. Warstwa moralna jest najwazniejsza.

Osobowosc religii to to, iz religia zaspakaja pewne mistyczne potrzeby mezczyzny, daje jemu poczucie znaczenia zycia, przynaleznosci do wspolnoty –

to znaczy poczucie bezpieczenstwa.

Durkheim uwazal, ze naczelna funkcja religii w zyciu zbiorowym jest konstruowanie solidarnosci spolecznej, podtrzymywanie spoistosci grupowej. Religia

to naczelny, konstytutywny szczegol zycia zbiorowego, bez ktorego niemozliwa bylaby integracja spoleczna. Funkcje utrzymywania spoistosci grupowej

religia spelnia takze totez, ze wyrabia system nakazow i zakazow, wytwarza zadania, system zasad spolecznych. Wydaje sie byc jednym z czesci ladu

normatywnego w spoleczenstwie – w ponizszym sensie kult takze wydaje sie byc zjawiskiem konstytutywnym i podstawowym. Przez wieki normy

wyznaniowe pozostawaly fundamentem ladu moralnego, byly istota norm sadowych – to znaczy fundamentem pozostalych systemow normatywnych w

spoleczenstwie.

Wedlug odmiennego stanowiska podlozem religii wydaje sie byc poczucie alienacji, wyobcowania mezczyzny z egzystencji spolecznego, lek

egzystencjalny polaczony z lekiem przed smiercia, poczucie sf, ktore wzbudzaja w nas niewyjasnione zjawiska przyrody –wskazywanie na

indywidualne zrodla religii. Stanowisko to reprezentowal metrow. in. Marks.

Stanowisko Marksa stawia sie jako przeciwstawne w stosunku do pozostalych stanowisk. Religia powstaje w owa strone, gdzie czlowiek jest bezsilny

wobec mocy przyrody i sil spolecznych. Religia powoduje sie pochodzace z niemocy, leku. Szyldem owego stanowiska wydaje sie byc haslo, iz religia to

opium dla mas. Symbolizowac to posiadalo, ze kult to ideologiczne narzedzie represji, ktore ma ulatwic spoleczenstwom pogodzenie sie z losem i

nieakceptowanymi warunkami spolecznymi. W skrajnym wydaniu owego stanowiska kult legitymizowac znalazla nierownosci spoleczne i ochronic status

quo.

Stanowisko innymi slowy odrzucane:

spoleczna nauka kosciola katolickiego wydaje sie byc uczulona pod problem biedy, wykluczenia i nierownosci, apeluje do rzadow, przywodcow o

rownomierny rozbior bogactw, okresla na ujemne skutki konfliktu praca – kapital; kult apeluje o inna polityke;

w relacji bywalo przeroznie, nie mozemy ukladac radykalnej tezy, ze kult zawsze konserwowala status quo, dzis dysponujemy do czynienia pochodzace z

ruchami podkreslajacymi aspekt wolnosciowy; kosciol to nie jedynie sila konserwujaca, warto uwydatnic role islamu w budzeniu poczucia narodowego –

rola religii wydaje sie byc zroznicowana.

Role religii:

integracyjna, wieziotworcza – spajanie zbiorowosci, dawanie poczucia tozsamosci;

procedura podpory psychicznej dla mezczyzny, wyjasnianie znaczenia swiata, cierpienia, poswiecenia, pomoc w zawilych momentach egzystencji;

funkcja kontroli spolecznej, kult to rowniez system etyczny, system zasad, zalecen, wymagan, lezy obok podstaw ladu normatywnego kazdego

spoleczenstwa;

kult jako czynnik zmiany spolecznej badz jako czynnik konserwujacy status quo (zmiana spoleczna – akt milosny nauki spolecznej kosciola w celu

kwestii nierownosci, wspieranie aspiracji wolnosciowych, kult jako baza etosu danego spoleczenstwa, etyki gospodarczej, tworzenie okreslonego etosu

spolecznego).

Natura religii

Religia jest jednym pochodzace z waznych narzedzi normatywnych, jednak normy jako takie sa elementami pozostalych systemow. Wyrazne dla religii

jest pojecie grzechu – grzech popelnia ten, kto lamie zakaz religijny, boski. Czyn w calej ocenie moralnej moze byc niewzruszony, ale jest grzechem,

poniewaz lamie zakaz boski – ocena formulowana jest tylko i wylacznie na rejonie religii.

Wraz z pojeciem grzechu wiaze sie wymog odpuszczenia grzechu przez pokute, modlitwe – jest to kolejna specyfika religii. Pokuta tylko w sobie nie

minimalizuje wyrzadzonej krzywdy, jest to tylko i wylacznie akt przeblagania Boga.

Wielu religii ustanawia istnienie swiat nadprzyrodzonej poza swiatem ziemskim – 3 specyfika religii.

Rozwoj religii – odmiany historyczne

Religia zmienia sie w toku relacji, tak jak wszystka inna instytucja.

Spolecznosci archaiczne – kult ma forma kultu umarlych, przodkow, rytualy maja dosyc prosty istote, brak wydaje sie byc zorganizowanych kosciolow.

Z czasem wyodrebnily sie konkretne role polaczone z kultem religijnym, powstaly zlozone ceremonie i rytualy, zaczeto tworzyc obiekty sakralne, pojawily

sie instytucje zwiazane pochodzace z wiara, cmentarze stanowily rozbudowane systemy biurokratyczne.

Glowne religie wspolczesnego globu:

chrzescijanstwo,

hinduizm,

buddyzm,

muzulmanizm,

konfucjanizm.

Systematyzacje religii:

religie archaiczne – charakterystyczne dla ludow pierwotnych (szamanizm, totemizm, animizm), religie animistyczne oparte na wierze w istnienie

dobrych i zlych duchow, mogacych rezydowac w przedmiotach, ludziach, zjawiskach przyrodniczych;

religie teistyczne – oparte pod wierze w calej Boga(monoteizm) czy tez wielu bogow (politeizm);

systemy religijne, gdzie centrum jest pewien sposob myslenia, milosc madrosci zycia, zas nie Pan czy bogowie (np. buddyzm).

Religijna budowa wspolczesnego globu

Dane dotyczace procentowego rozkladu wyznawcow religii sa niezbyt pewne, poniewaz statystyki polepszaja sie dosc predko.

Dane pochodzace z 2001 r.:

chrzescijanstwo – 33%

muzulmanizm – 22%

hinduizm – 16%

buddyzm – 6%

konfucjanizm – 4%

religie archaiczne – 3%

odmiennego rodzaju religie, wierzenia niekonwencjonalne

Obraz religijnosci we wspolczesnym swiecie:

Po srodowisku socjologicznym istnieja bardzo rozne stanowiska na tenze temat. Dokonalo sie spolaryzowanie stanowisk:

kryzys religijnosci,

renesans religijnosci.

Niektorzy wskazuja pod materializm i obojetnosc zachodnich spoleczenstw, pod puste cmentarze, inni pod ozywienie hobby religijnych w calej tych

spoleczenstwach, pojawianie sie innych odmian religijnych, grup parareligijnych (sekty, grupy kultowe). Zainteresowanie religiami Wschodu przeciwstawia

sie obojetnosci religijnej globu Zachodu. Okresla sie pod osobliwosc religijnosci krajow Trzeciego Swiata (Ameryka Lacinska).

Zwraca sie rowniez uwage pod dynamiczny wzrost islamu w calej krajach arabskich, ale rowniez zachodnich – teza socjologiczna S. Hauntingtona o

zderzeniu cywilizacji arabskiej z chrzescijanstwem, chrzescijanstwo ma powaznego konkurenta – muzulmanizm.

Sa jednak zjawiska, w sprawie ktorych panuje powszechna zgoda:

od czasu renesansu postepuje tok intensywnej sekularyzacji – ograniczanie instytucjonalnej potegi Kosciola ponad innymi sferami zycia. Wyrazem tego

wydaje sie byc rozdzial Kosciola od ciebie, takze separacja religii od czasu sfery sztuki, estetyki, umiejetnosc przestala podlegac ocenom moralnym i

zaczela kierowac wlasnymi impulsami;

trwa rowniez tok desakralizacji, postepujaca ateizacja zwiazanych z kultura zachodniej od czasu ostatnich dwiescie lat. Przewidywano nawet koniec religii

w calej XX stulecia.

Efekt ludzi procesow podsumowal Max Weber: „wspolczesny ziemia stal sie zelazna klatka, wraz z rozwojem wiedzy i techniki czlowiek stracil

poczucie sacrum, przestal wierzyc, rzeczywistosc stala sie w wyzszym stopniu plaska, utylitarna, ponura, zostawiajac w ludzkich duszach pustke, ktora

staraja sie wypelniac goraczkowa bieganina, roznymi namiastkami. Dokonal sie tok odczarowania globu, swiat pozostal pozbawiony pierwiastka

magicznego, mistycznego. Ludzie stracili spojny, logiczny swiatopoglad. ―.

Jakie trendy zlozyly sie na tok desakralizacji (Daniel Bell)?:

upowszechnienie sie w calej zachodniej kulturze idei radykalnego indywidualizmu takze w dziedzinie ekonomii (wolnorynkowy kapitalizm), polityki

(demokracja), kultury szeroko rozumianej oraz zyciu codziennym. Idea indywidualizmu opiera sie pod prymacie samorealizacji czlowieka – niczym

odrzucic skrepowany wzrost osobowosci, narcyzm;

przejecie poprzez sztuke funkcji ekspresyjnych, ktore do tej pory pelnila religia. Wszelakie wielkie religie byly religiami gloszacymi asceze,

powsciagliwosc, obstrukcja popedow – ekspresja podstawowych sklonnosci jest dopuszczalna pod gruncie religii. Na rejonie sztuki przestala podlegac

cenzurze, namietnosci czlowiecze nie sa juz utozsamiane z cierpieniem, ale powiazane z hedonizmem;

uswiadomienie sobie przez mezczyzny perspektywy nihilistycznej, pelna przytomnosc smiertelnosci mezczyzny, lek zanim smiercia, pustka po niej

lansowano w sztuce, dzielach literackich.

Te 4 trendy zlozyly sie pod proces desakralizacji, przyczynily w celu przemian w calej typie religii

Mircea Eliade: czlowiek pochodzace z natury wydaje sie byc istota religijna, czlowiek niereligijny to zjawisko wyjatkowe, czlowiek za kazdym razem stara

sie zapelnic pustke – jak to wykonuje w 20 wieku? Poprzez poszukiwanie namiastek wiary. Wiek XX to wiek religii politycznych, swieckich –

komunizm, faszyzm, wielkie doktryny spoleczne, polityczne, o roli spolecznej religii; systemy quasireligijne maja mnostwo analogii z religia, np. swiete

ksiegi, jak „Mein Kampf―, takze prorocy. Wiek 20 uwaza sie za wiek dominacji religii politycznych, jednak to sie juz skonczylo.

Stan religijnosci dzis: rozmaite sekty parareligijne, powstaja oryginalne koscioly, sekty w miejsce stosownych systemow wyznaniowych, powstaja kulty

– zblizamy sie w celu punktu wyjscia, do fazy kultow pierwotnych.

Bell prognozuje, ze wzrost religii w calej swiecie zachodnim moze podazyc w kierunku trzech nurtow religijnosci:

zwrot w kierunku fundamentalizmu religijnego jako odzew na nadmierne skrzywienie zwiazanych z kultura w kierunku radykalnego indywidualizmu,

obfitego rozluznienia (np. w NA JUKATAN, zwlaszcza pod prowincji czastka ludzi wraca do rygorystycznej wersji religii);

charakterystyczny dla warstw wyksztalconych nawrot w kierunku przeszlosci, starego testamentu, odrodzenie pamieci kolektywnej, powrot do

pierwotnego zakorzenienia w calej tradycji, poszukiwanie sensu i uzasadnienia dla swojej egzystencji;

powrot w celu mistycznych, mitycznych typow rozmyslania religijnego, w celu kultow.

Ludzie polskie – religijnosc Mlodych polakow

Czy po 1989 rok wraz z generalna przemiana dokonuja sie zmiany postaw wyznaniowych?

Glowny wskaznik to wskaznik religijnej subiektywnosci. W tej przypadku nie ma zadnej zmiany. Okolo 90% Polakow stale okresla sie jako osoby wierzacy

– jest to ustabilizowany i styl religijnosci subiektywnej.

Nadal dysponujemy do czynienia pochodzace z dominacja religijnosci ludowej – glownym wyrazem wiezi pochodzace z religia sa praktyki. Schemat

refleksyjny religijnosci zorientowany pod aspekt teologiczny jest rzadszy.

Obserwuje sie tendencje indywidualistyczna, prywatyzacyjna, to znaczy. traktuje sie religie i przekonania wyznaniowe w sposob selektywny, wybiorczy

(dotyczy to prawd religii, norm etycznych), kierujac sie wygoda.

Watly jest wzrost stowarzyszen i ruchow wyznaniowych i koscielnych, wymiar religijnego spoleczenstwa obywatelskiego jest zle rozwiniety w zestawieniu

z ze spoleczenstwami zachodnimi.

Odmianie ulegla tylko sytuacja kosciola katolickiego w calej wymiarze spolecznym. Kosciol ciagle cieszy sie wielkim zaufaniem, autorytetem, ale nie ma

takiej lokalizacji, jak w calej PRL, zas zwlaszcza tej koncowce, kiedy jego rola moralna i publiczna byla zdecydowanie ogromniejsza.

ZMIANA SPOLECZNA

Socjologia od czasu samego zaczatku zajmowala sie problematyka zmiany spolecznej, jest to problematyka centralna.

Dlaczego odmiana spoleczna wystepuje?

W jakiej mierze zmiana zalezy od dzialalnosci czynnikow zewnetrznych, tkwiacych poza spoleczenstwem (egzogenne – zapozyczenia kulturowe), zas

w jakiej mierze wywolana wydaje sie byc przez czynniki wewnetrzne (endogenne), w obrebie okreslonego spoleczenstwa? Jest to problem determinant

zmiany spolecznej.

Dlaczego konkretne spoleczenstwa poprawiaja sie w calej sposob niezahamowany, a rozne stoja w calej miejscu, SA stagnacyjne?

Ktorego rodzaju czynniki maja najogromniejszy wplyw pod zmiany: lub rozwoj techniki, czy idee, systemy wyznaniowe, polityczne?

Jaka role pelnia procesy demograficzne: ktore spoleczenstwa lepiej sie rozwijaja, przeludnione czy o umiarkowanym przyroscie naturalnym?

Problematyka ta zajmowali sie wszyscy klasycy socjologii.

Comte wyroznial:

statyke spoleczna

dynamike spoleczna – znalazla sie zaprzatac procesami zmiany spolecznej, znalazla to okazac sie wazniejsza dyscyplina dociekan, anizeli statyka

Spencer: teoria ewolucjonizmu spolecznego

Marks: teoria formacji spolecznych i kapitalizmu

Simmel: teoria konfliktow spolecznych

Pareto: teoria krazenia elit

Weber: problematyka zmiany spolecznej w calej pracach zabytowych

Na uksztaltowanie sie problematyki zmiany spolecznej mialy dzialanie trzy idee, zrodla:

oswieceniowa idea postepu, przekonanie, wraz z historia, przebieg zdarzen ludzkie sa procesem wzrastajacej emancypacji mezczyzny, uniezalezniania

sie od natury, wierzono, iz nauka moze poznac uprawnienia rzadzace postepem spolecznym, iz swiat spoleczny tez wydaje sie byc rzadzony drobnymi

prawami, zas nauka poznajac je moze kontrolowac tenze rozwoj, planowac procesy spoleczne – kwestia konstruktywizmu; krancowym przekonaniem

byla utopia komunistyczna;

idea ewolucjonizmu przejeta pochodzace z nauk przyrodniczych, na jakich wzorowal sie Spencer; ziemia spoleczny podobnie podlega ewolucji, jak

przyroda;

historia jako nauka, uwazano, ze gawede nalezy uprawiac ze wspolczynnikiem spolecznym, to znaczy. nie powstrzymywac sie w celu rejestru chronologii

wydarzen, jednak patrzen pod proces wiekopomny w dzialach bardziej uniwersalnych, poszukujac jakichkolwiek tendencji, prawidlowosci, np. wskazane

jest zastanawiac sie, jakie sa wspolne cechy rewolucji jako typie zmiany spolecznej.

EWOLUCJONIZM

Idee ewolucjonizmu sa dzisiaj najbardziej aktualne w mysleniu socjologicznym. Pod ich dzialaniem sa:

hipoteza modernizacji,

hipoteza spoleczenstwa postindustrialnego,

teorie ewolucji kultury,

teorie ewolucji spolecznej w wydaniu np. Lensky’ego.

Glowne ulokowania ewolucjonizmu:

ludzie podlega stalemu procesowi postepu rozumianego jako przechodzenie od czasu struktur zwyklych do struktur bardziej zorganizowanych – wzrost

jest rownolegle postepem (progresywizm – wiara w postep),

zalozenie determinizmu – ktorykolwiek badz stan spoleczny jest zdeterminowany stanem wczesniejszym,

zalozenie fatalizmu – wzrost toczy sie w sposob nieodwracalny, przesadzony, ludzie odrzucic moga jego powstrzymac ani nim sterowac, moga sie

jedynie dostosowac,

zalozenie finalizmu – mniemanie, ze wzrost zmierza w celu jakiegos miejsca docelowego

(Fukuyama – punkt docelowy pozostal osiagniety, jest to demokracja liberalna i nieskrepowany rynek),

przypuszczenie uniformizmu – rozwoj niesie cale ludzie, ma istote uniwersalny,

przypuszczenie jednoliniowosci postepu – wzrost biegnie w zwiazku z tym torem, wg ten tylko trajektorii, przechodzenie tych samych faz rozwojowych

– kazde spoleczenstwo rozwijajace sie musi przejsc sciezke rozwojowa, ktora przeszly spoleczenstwa lepiej rozwiniete.

Wspolczesna socjologia

Problem zmiany spolecznej znajduje sie w centrum czujnosci socjologii od lat ’50, nie jawi sie byc to przypadkowe, ale stanowi odpowiedz na to, co

waznego dzieje sie w realnym swiecie (jest to reprezentatywne dla socjologii).

Renesans problematyki zmiany spolecznej zalezal od czasu:

pojawienia sie problemu panstw Trzeciego Otoczenia, wyzwolonych pochodzace z kolonializmu, wkraczajacych na sciezke rozwoju kulturowego,

spolecznego, podlegaly one glebokiej transformacji, poniewaz wiekszosc ludzi krajow to kraje o bardzo tradycyjnej strukturze, w ktorym miejscu nagle

implantowano u tych propozycji nowoczesny kapitalizm;

druga polowa lat ’60 – rewolucja na kampusach uniwersyteckich w calej USA, Polsce (rewolucja kulturowa, hippisowska), kwestionowanie

kapitalizmu i konsumpcjonizmu, w tym czasie rozwinely sie takze odmiany walki terrorystycznej (np. Czerwone Brygady), slowo – domaganie sie

zmiany spolecznej; socjologia zajela sie problematyka ruchow spolecznych;

kraje komunistyczne – transformacja postkomunistyczna jako rewelacyjne wyzwanie dla socjologii, dotychczas historia odrzucic znala sytuacji, ze kraje

wychodzily pochodzace z komunizmu, nikt nie kroczyl ta sciezka rozwojowa i nie wiedziano, jak to oddawac;

w naukach spolecznych panuje teza, iz zyjemy w dekadzie niezwyklego przyspieszenia historycznego, jest to efekt przemian technologicznych, jednak

kumulacja ludzi zmian wydaje sie byc tak rozlegla, ze chce stwarzac czlowiekowi problemy pochodzace z adaptacja w celu rzeczywistosci, czlowiek musi

uczyc sie przez calkowite zycie.

Odroznic nalezy pojecie „ewolucji spolecznej― od „zmiany spolecznej―.

Stopniowy rozwoj to szereg przeobrazen, ktorym podlega ludzie w dluzszym okresie czasu. Z perspektywy kilku pokolen postepy to skumulowany,

globalny wynik zmian. Ewolucja zajmowali sie klasycy socjologii (Comte, Spencer).

Zmiana spoleczna nie musi byc wyposazonym dluzszej strony. Pojecie zmiany zawsze odnosi sie do jakiejs szerzej zbiorowosci badz waznej branzy

zycia zbiorowego. Istota zmiany polega za kazdym razem na zmianie struktury spolecznej czy gospodarki kraju, politycznej, za kazdym razem jest to

jakiekolwiek przeobrazenie struktury spolecznej. Przemiana ma wlasny wymiar czasowy, stan T2 po zajsciu zmiany wydaje sie byc rozny od czasu stanu

T1 sprzed zmiany. Efekty zmiany cechuja sie pewna trwaloscia, nie zawsze sa to przelotne, przejsciowe przeobrazenia, odmiana jest za kazdym razem

pewnym rozwojem spolecznym, da sie odroznic pewne fazy, stadia zmiany spolecznej. Logika zmiany wydaje sie byc taka, iz stan przeszly warunkuje

jakosc nastepny.

Wyrozniamy pojecie „rozwoju― – odmiana moze byc postepem. Z postepem mamy stycznosc wowczas, jak jakis kontrakt staje sie w wyzszym

stopniu zlozony, roznorodny, podobnie jak stosunki w tej obrebie.

Przemiana moze przybierac forme regresji – jak stan T2 jest gorszy jakosciowo od czasu T1), sporo spoleczenstw ma fazy regresu cywilizacyjnego.

Wolno mowic podobnie o opcji zero, o braku przemian, gdy panuje stagnacja i nic sie nie przerabia.

MODEL ANALIZY ZMIANY SPOLECZNEJ

Zmienne, klasy analizy:

determinanty zmiany spolecznej – od czasu czego zalezy zajscie zmiany (czy zawsze sa to czynniki technologiczne, zapozyczenia i tym podobne. ),

wytyczne, w ktorych zmiana spoleczna zachodzi, analiza kontekstu spolecznego – lub jest to stosunki sprzyjajacy zmianie, czy niesprzyjajacy, czy

przyspiesza zmiane, badz stawia jej bariery, idzie o lokalne warunki, rzeczywistosc danego spoleczenstwa (np. poziom wyksztalcenia, jakosc sily

roboczej, bogactwa naturalne),

autorzy zmiany spolecznej – przede wszystkim ludzie jako calosc, ale i istotne grupy, np. elity spoleczne, klasa polityczna czy rzadzacy, innowatorzy,

wynalazcy, rewolucjonisci i tym podobne.,

jaki istote ma odmiana, czy zsynchronizowany, czy odrzucic, czy niesie w jednakowym stopniu rozmaite sfery egzystencji spoleczno-gospodarczego,

polityke, kulture, postury spoleczne. Charakter zmian wydaje sie byc na ogol tego typu, ze zmiany mentalne (nawyki, system wartosci) sa wolniejsze w

stosunku do przemian instytucjonalnych.

jak dokonuje sie zmiana? Lub napotyka pod opor, lub przebiega bezkonfliktowo i spokojnie? Zmiany radykalne napotykaja pod opor grup spolecznych,

jakich interesy lepiej realizowane dotychczasowy przed transformacja, natomiast grupy, ktorych biznesy nie dotychczasowy realizowane, pozostana

bardziej zainteresowane zmiana – wiaze sie to z kwestia interesow. Istnieje tez rzecz spolecznych nakladow pienieznych zmiany spolecznej –

wszystka zmiana powoduje koniecznosc ponoszenia przez ludzie wiekszych badz mniejszych nakladow pienieznych spolecznych, ktorymi sa poczucie

niestabilnosci, niedostatku bezpieczenstwa, fenomen traumy, dyskomfortu, zaburzenia. Jest to klasyczne pole badan socjologicznych.

rytm zmiany spolecznej, lub zmiana ma charakter gwaltowny, szokowy, rewolucyjny, czy plynny, jako powolne przeksztalcenia spoleczenstwa. Istnieja 2

szkoly:

optowanie za odmiana radykalna (jak Balcerowicz),

zapewnienie, ze lepsza jest odmiana stopniowa, lagodna, wydluzona w ciagu, ale ma to swoje niebezpieczenstwo, poniewaz w tym czasie utrwala sie

patologiczne interesy rozmaitych grup spolecznych, ktore pozostana zerowac pod przejsciowej, niestabilnej sytuacji.

Determinanty zmiany spolecznej:

–rola techniki i przemian w sferze technologii produkowania dobr, owego, co zmienia cywilizacje, sposob zycia jednostek, wszystkie przelomowe

wynalazki fachowe wytyczaly nowa epoke, gruntownie rewolucjonizowaly zywot spoleczne mezczyzny, pociagaly ukonczone zmiany we wszystkich

pozostalych dziedzinach egzystencji;

–czynniki demograficzne, byl to przedmiot zaciekawienia m. in. Durkheima („O podziale robocie spolecznej―) – w czasach, kiedy

ludzkosc–byla nieliczna i rozproszona geograficznie, potrafila przezyc–bez kompleksowego podzialu robocie, specjalizacji funkcji i zagadnien, ludzie

odrzucic musieli albowiem rywalizowac–, co z kolei odrzucic stwarzalo impulsu w kierunku innowacyjnosci. Kiedy dysponujemy do czynienia

pochodzace z duzym przyrostem naturalnym, przyrasta zageszczenie pod jakims terenie, pojawia sie problem niewystarczalnosci zasobow i

wynalazczosci, jest to impuls w celu specjalizacji i podzialu robocie.

Czy wydaje sie byc tak, iz w krajach o wiekszym zageszczeniu poziom rozwoju wydaje sie byc wiekszy? Nie – kraje te najczesciej naleza w celu krajow

biednych, natomiast np. Kanada, kraje skandynawskie odznaczaja sie wielkim poziomem egzystencji.

zmienne kulturowe

W nauce istnial doskonaly spor odnosnie do tego, co wywiera potezniejszy wplyw pod rozwoj:

czynniki materialne (marksisci),

czynniki kulturowe, czyli idee, doktryny, systemy filozoficzne i tym podobne. – wzorem jest w tym miejscu analiza Webera wplywu religii protestanckiej

pod rozwoj kapitalizmu, czy dzialanie idei, doktryn politycznych, jak komunizm lub faszyzm pod procesy zmiany spolecznej,

rola elit – w procesach zmiany spolecznej role dominujaca odgrywaja na ogol waskie elity spoleczne, elity reformatorow, elity polityczne badz

rewolucyjne.

Procedura zmiany spolecznej jest przeroznie interpretowany w calej socjologii.

Istnieja rozne projekty:

modele okresowe – odczytanie klasyczna, np. u Spencera ewolucja od czasu fazy spoleczenstwa militarnego w celu fazy spoleczenstwa

przemyslowego.

dialektyczny model przemian – Marks i socjolodzy nawiazujacy w celu Marksa (Dahrendorf), nierownosci spoleczne to istotne zrodlo zmiany spolecznej,

sa podlozem konfliktow spolecznych, zas to stanowi glowny maszyneria zmiany spolecznej. Dzis nierownosci spoleczne rozpatruje sie w calej

kategoriach wytworczosci swiatowej i globalizacji: rozbior na rozwiniete centrum cywilizacyjne oraz kraje peryferyjne i polperyferyjne.

wzor funkcjonalny – nacisk pod kumulatywna nature zmian spolecznych, tzn. modyfikacje spoleczna pojmuje sie jako rozciagniety w ciagu proces, ktory

to dojrzewa i prowadzi w celu nowej odmiany spoleczenstwa (Parsons).

GLOWNE STADIA ROZWOJOWE ZMIANY SPOLECZNEJ

Dominuje tu rozumienie ewolucyjne, trajektoria od spoleczenstwa tradycyjnego (takie typy spoleczenstw, jak ludzie zbieracko-mysliwskie, ludzie rolnicze

rodzaju kopieniackiego, rozwiniete spoleczenstwo rolnicze) poprzez ludzie przemyslowe w celu spoleczenstwa rodzaju poprzemyslowego – mozna

halasuje traktowac jako modelowe konstrukty.

Spoleczenstwo tradycyjne

Zajmuje sie zanim takze antropologia kulturowa.

Charakterystyka od strony www gospodarczej:

Jest to spoleczenstwo oparte na rolnictwie, dominuje gospodarka naturalna, zorientowana na samowystarczalnosc, rynek i wymiana sa slabo rozwiniete,

malo sprofilowany jest rozbior pracy.

Budowa spoleczna:

Podpora o sztywne podzialy spoleczne, wyrazna hierarchia spoleczna i zwiazane pochodzace z nia przeszkody, slaba ruchliwosc. Czlowiek postrzegany

jest jako czlonek zbiorowosci, a odrzucic jako autonomiczna jednostka. Akcent spoczywa pod powinnosciach, obowiazkach, a rejon wolnosci, doboru jest

dosyc ograniczony. Glowna jednostka osadnicza jest spolecznosc wiejska, niewiele jest miejscowosci, charakterystyczny wariant to tradycyjna

spolecznosc miejscowa typu wiejskiego, zamknieta, odosobniona od wplywow szerszego otoczenia. Panuje silna wiez spoleczna i poczucie wspolnoty

– jest to Tnnies’owski typ wspolnoty. Rola bliskich i sasiedztwa jest podstawowa, istnieja definicji wzajemnej wsparcia i alternacji uslug. Kluczowym

dostarczycielem fasonow jest zwyczaj, wzory i wartosci przekazywane z pokolenia na pokolenie sa kluczowym zrodlem zasad. Dominuje konserwatyzm i

zachowawczosc, nastawienie pod kontynuowanie i odtwarzanie historii. Komunikacja oparta jest glownie pod przekazie ustnym, znajomosc pisma jest

elitarna, rzadka. Dominuje bardzo silna, nieformalna inspekcja spoleczna, pelniona glownie poprzez male grupy (rodzina, sasiedztwo), dominuje przymus,

silne konsekwencje za przekraczanie norm. Ow typ spoleczenstwa wytworzyl charakterystyczny typ mentalnosci spolecznej – mentalnosc rodzaju

konserwatywnego, zachowawczego, oporna w stosunku do zmian. Wielka role pelni wiara w calej sily nadprzyrodzone, duza rola sfery sacrum, mitu,

magii, orientacja fatalistyczna wobec losu, scisly stosunek sfery sacrum i profanum.

Spoleczenstwo przemyslowe

Uformowalo sie w koncu 18 wieku na starym kontynencie Zachodniej, tytul „spoleczenstwo przemyslowe― zostala wykorzystywana po raz pierwszy

poprzez Saint-Simone’a w calej „Utopii spolecznej―. Spoleczne teorie zaczely sie rozwijac w calej latach ’50 i ’60 XX stulecia.

Teoria spoleczenstwa przemyslowego traktuje przejscie od czasu spoleczenstwa tradycyjnego do przemyslowego jako rozwoj, przejscie w celu bardziej

idealnych i zlozonych form spolecznych. Postep wyraza sie w calej:

wyzszym szczeblu dobrobytu zapewnianym przez duza produkcje,

upadku sztywnych podzialow spolecznych,

pojawieniu sie idei rownosci,

w trakcie rozwoju ulegly zlagodzeniu spory klasowe – nastapila instytucjonalizacja konfliktu klasowego, przede wszystkim dzieki rozszerzeniu praw

obywatelskich (prawa wyborcze, ustawa do tworzenia partii politycznych).

Zasadniczym elementem przejscia byl rozwoj liberalnej demokracji (dominacja wladzy parlamentarnej, konkurencja partii).

Uwaza sie, ze tzw. ustroj produkcyjno-magazynowy jest zasadniczo jednolity, bez wzgledu na to, gdzie sie rozwija – proces industrializacji wytwarza

wzdluz i wszerz podobny wariant spoleczenstwa. To przekonanie dalo asumpt w celu stworzenia teorii konwergencji (wzajemnego upodabniania sie) –

jako tako postepu uprzemyslowienia spoleczenstwa upodabniaja sie jak chodzi o podstawowe instytucje, infrastrukture cywilizacyjna, system wartosci.

Industrializacja znalazla doprowadzic w celu ujednolicenia, nie zwazajac na ustrojow politycznych. Glownym tworca i rzecznikiem tej teorii jest Daniel Bell.

Jakosci spoleczenstwa przemyslowego:

gospodarka rynkowa oraz masowa, przemyslowa produkcja dobr z wykorzystaniem maszyn i przez profesjonalne instytucje, zas nie w ramach

gospodarstwa domowego – rozwiniety rozbior pracy, specjalizacja zawodowa, oryginalne zawody,

podstawowy motyw dzialalnosci gospodarczej – dazenie w celu zysku, rola pieniadza zwieksza sie, jest to miernik pozycji, statusu czlowieka w calej

spoleczenstwie,

ludzie zurbanizowane, progresowi przemyslu w calej sposob przyrodzony towarzyszy wzrost miast, wielkie miasta jako glowna jednostka miary

osadniczo-terytorialna. Inwestycja duzej mobilnosci, szczegolnie wies-miasto, ale i mobilnosci spolecznej. Wystepuja nowe warianty spolecznosci, przede

wszystkim grupy rodzaju celowego, oparte nie pod wiezach przyrodniczych, a o wspolnote celow (zrzeszenia, stowarzyszenia, organizacje), jakoscia

przynaleznosci jest to, ze odrzucic angazuja one jednostki w calej sposob totalny, calkowity, uczestniczenie tylko frakcja osobowosci,

w calej spoleczenstwie przemyslowym slabnie nieformalna kontrola spoleczna i jej instytucje, powstaje rola centralnej wladzy, ciebie i formalnej kontroli

sprawowanej przez ustawowe instytucje, zwlaszcza normy sadowe, odejscie od czasu prawa zwyczajowego, to panstwo wymierza konsekwencje.

Zmienia sie typ wiezi – od czasu wiezi rodzaju osobowego w celu wiezi rodzaju rzeczowego, sformalizowanego,

wzrost racjonalnosci w zyciu spolecznym, rosnie rola wiedzy, edukacji, wyksztalcenia, rola swiatopogladu naukowego. Rozdzial dziedziny sacrum i

profanum, postrzeganie swiata w calej innych dzialach,

powstanie zwiazanych z kultura masowej, zwlaszcza dzieki rozwojowi technik i technicznych mozliwosci produkowaniu i przekazywania tresci

kulturowych, demokratyzacja zwiazanych z kultura,

rosnie rola autonomii jednostki, rozwija sie ideologia praw jednostki, w calej kulturze przewodni staje sie indywidualizm.

Ten wariant spoleczenstwa, zdaniem socjologow, chce odchodzic w przeszlosc. W latach ’70 pojawila sie twierdzenie o spoleczenstwie

postprzemyslowym.

Daniel Bell oglosil ere spoleczenstwa postindustrialnego.

Jakosci spoleczenstwa postprzemyslowego:

cecha konstrukcyjna – odmiana charakteru wytworczosci i struktury spolecznej, przejscie od spoleczenstwa, gdzie panuje sektor II do spoleczenstwa,

gdzie panuje szeroko rozumiany sektor propozycji (w spoleczenstwach zachodnich pracuje w nim przecietnie 60% zatrudnionych),

wysoka range zyskuje wiedza, staje sie ona poteznym kapitalem spolecznym, ktory to moze byc zamieniany na wladze i pod pieniadze, przyrasta rola

wyksztalcenia, zawodow o wysokich, eksperckich kwalifikacjach (eksperci, managerowie, ci, ktorzy zapewniaja diagnoz i ci, jacy kieruja),

przyrasta rola informacji w procesach decyzyjnych, dysponujemy do czynienia pochodzace z zarzadzaniem, kontrolowaniem, planowaniem, co powoduje,

iz ten wariant spoleczenstwa znamionuje jeszcze ogromniejsza racjonalnosc egzystencji spolecznego, toki spoleczne w calej wiekszym poziomie sa pod

spodem kontrola mezczyzny,

wzrastajaca rola informacji, jej produkowania, przetwarzania, przekazywania – stad okreslenie „spoleczenstwo informacyjne―, rozwoj komunikacji,

wzrastajaca rola mediow („medializacja― zycia spolecznego), uwazamy, iz cos istnieje, jesli wydaje sie byc pokazywane w calej mediach, srodki

masowego przekazu zaczynaja wzorowac sie swiadomosc spoleczna, nasza percepcje swiata,

wzrost biomedycyny, technologii medycznych, przedluzanie ludzkiego egzystencji, rozwoj technologii i eksperymentow medycznych (klonowanie,

sztuczne zapladnianie),

system wartosci ewoluuje od czasu wartosci materialnych do wartosci postmaterialnych (Inglehart), co ma przelozenie pod rozwoj rozmaitych ruchow

spolecznych zorientowanych pod walke o prawa mezczyzny, np. ruch alterglobalistyczny.

Teza Bella spotkala sie pochodzace z krytyka: czastka socjologow odrzucic zgadza sie z teza o kresie ery industrialnej, a na odwrot – powiada o

nadejsciu ery superindustrialnej, gdzie dzialanie produkcji przemyslowej na wykonywane zycie wydaje sie byc coraz potezniejszy, rozwoj sektora II

rozkrecil i umozliwil rozwoj sektora uslug, jest to bardziej skomplikowany system zaleznosci, niz zakladal Bell.

Demonstruje sie rowniez mniej optymistyczny, pozytywny wizerunek postindustrialnego spoleczenstwa. W mysli Bella posiadalo ono obrys spoleczenstwa

utopijnego. Pojawiaja sie w nim jednak oryginalne wzory nierownosci spolecznych, podzialow spolecznych, oraz nowe jakosci (underclass) i rosnaca

polaryzacja:

spadek liczebnosci klasy robotniczej i strata jej kierowniczego miejsca,

rosnaca rola jakosci sredniej, jakosci ludzi informacji,

segmentacja branzy pacy, rozbior na sektory o lepszych i gorszych warunkach zatrudnienia,

fragmentacja moce roboczej, jej rozproszenie, niedobor duzych skupisk jak w calej spoleczenstwie przemyslowym,

rozszerzanie underclass, tendencja rosnaca, uwaza sie, ze pozostanie to solidny element spoleczenstwa,

wysoki wskaznik bezrobocia, bezrobocie uzyskalo oryginalne zrodlo – technologie,

minimalizowanie przez rzady zakresu wsparcia socjalnej, opiekunczych funkcji ciebie, wymusza to rosnaca konkurencja gospodarcza pod swiatowych

rynkach,

slabnie sprzeciw i radykalizm pracownikow wobec pracodawcow.

MECHANIZMY ZMIANY SPOLECZNEJ

W socjologii istnieja 4 wplywowe teorie objasniajace maszyneria zmiany spolecznej:

paradygmat modernizacyjny,

teoria postepu zaleznego,

hipoteza rozwoju autonomicznego.

Paradygmat modernizacyjny

Najbardziej nosny i czesto przywolywany. Hipoteza modernizacyjna pojawila sie w calej latach ’50 i ’60, nie byla to tylko hipoteza naukowa, ale

rowniez teorie faktycznie stosowana w calej procesach modernizacyjnych zachodzacych w calej krajach Trzeciego Swiata, byla to strategia stosowana w

calej tych krajach.

Modernizacja – proces zmiany spolecznej, w ktorym spoleczenstwa skromniej rozwiniete nabieraja stopniowo jakosci wlasciwych dla spoleczenstw w

wyzszym stopniu rozwinietych.

Zalozenia paradygmatu:

wzrost ma istote jednokierunkowy,

cenna rozwojowa, ktora przeszedl Zmierzch, ma istote uniwersalny i wszystkie kraje, ktore chca sie wyrwac z zacofania i peryferyjnosci, musza podazac

w tym danym kierunku, co Zachod – istnieje pewien kierunek postepu wytyczony poprzez kraje zachodnie,

rozwoj ma charakter plynny,

jest to tok stopniowy, opiera sie na pokonywaniu kolejnych szczebli nowoczesnosci, rychlej badz wolniej, nie ma w tym miejscu rewolucji,

wzrost ma istote imitacyjny,

nasladowanie przez kraje peryferyjne ukochany rozwojowej Zachodu, zachodnich rozwiklan, instytucji,

wzrost ma istote konwergentny,

tok ten dojdzie do cywilizacyjnego upodobnienia sie krajow peryferyjnych do panstw rozwinietych.

Krytyka:

Teoria modyfikacji zostala zmuszona do weryfikacji swoich zalozen przede wszystkim pod spodem wplywem doswiadczen procesow modyfikacji

zachodzacych w calej konkretnych krajach. Nie wzdluz i wszerz proces modyfikacji zakonczyl sie pomyslnie – mozliwe sa rozne przebiegi procesow

modernizacyjnych.

Mozna okreslic kilka scenariuszy modernizacyjnych:

a)wariant najbardziej radykalny – odnawianie ma oznaczacb)radykalne zerwanie pochodzace z wlasna kultura i tradycja. Implantacja zachodnich

rozwiazan wykonuje do proby zerwania w calej wlasna tradycja, tozsamoscia, duchowoscia – w celu przemodelowania kulturowego rdzenia danego

spoleczenstwa. Reakcja na to odwiedza z reguly gwaltowny opor spoleczny, ktory niejednokrotnie przybiera odmiany rewolucji, w rezultacie czego

przystaje do powrotow do stanu sprzed zmiany spolecznej (np. Iran zbytnio rzadow szacha Rezy Pahlawiego – proba zamerykanizowania spotkala sie

pochodzace z rewolucyjnym sprzeciwem i przywroceniem wladzy szyitow);

c)wariant ewolucyjnego kompromisu miedzy starym zas nowym porzadkiem. Reformatorzy uwzgledniaja zastane projekty kulturowe, kulture,

mentalnoscd)i odrzucic zamierzaja naruszace)kulturowego rdzenia, zas przeciwnie, szukaja w starego testamentu, kulturze czesci uzytecznych w

danym etapie modernizacji. Odnawianie odbywa sie powoli, nastepuje wymiana elementow sedziwego ladu pod nowe instytucje. Efekt kompromisu moze

bycf)jednak rozny:

-pozytywny wariant: azjatyckie tygrysy, to znaczy tworcza synteza nowoczesnosci Zachodu, jego technik i struktury z tradycyjna kultura, wartosciami,

religia – glownie zwyczaj konfucjanska, wariant kultury kooperacyjnej, kolektywistycznej, nastawionej na grypowy wysilek, wielka rola dziedziny,

pracowitosci, umiejetnosci poswiecania sie dla ciebie, firmy, to znaczy podporzadkowanie partykularnych interesow; to wykorzystano w calej procesach

modernizacyjnych (najbardziej spektakularnym przykladem sa tu Chiny),

-negatywny wariant: efekt pod postacia patologicznego, nowego systemu, nowoczesnosc-noszaca wiele rysow anomii, dysfunkcji; pewne cechy tego

rodzaju mozna spotkac-w krajach postkomunistycznych w postaci np. kryminalizacji ciebie, klikowosci, nieformalnych powiazan pod stuku polityki i

wytworczosci, nepotyzmu, wolnokonkurencyjny kapitalizm przestaje byc-wolnokonkurencyjny, osoby nie maja rownych Sans, trzeba miec-dojscia,

uklady, pojecie „republiki kolesiow―, np. oligarchizacja gospodarki w calej Rosji);

g)wariant, w ktorym modernizujace sie wedle zachodnich fasonow spoleczenstwa odrzucic wchodza pod droge samoczynnego, trwalego postepu, nie

dobiegaja do mety ale zatrzymuja sie w calej ktoryms punkcie miedzy zacofaniem a nowoczesnoscia, wyksztalcajac osobisty, hybrydowy wzor rozwojowy

(np. Chiny zestawiaja pewne elementy socjalizmu, jak system monopartyjny i komunizm w sferze politycznej, z kolei w sferze gospodarczej w calej

kluczowych sektorach panuje kapitalizm);

h)enklawowy wzor modernizacji, jak w danym panstwie wspolistnieja niedaleko siebie enklawy nowoczesnosci i dobrobytu, zas cala pozostalosc

spoleczenstwa pograzona jest w calej zacofaniu, tradycyjnej kulturze i nie jest na rozwoju (np. kraje latynoamerykanskie, jak Meksyk czy Brazylia –

favele).

Paradygmat modernizacyjny musial podlegac krytyce, poniewaz doswiadczenia licznych krajow obalily jego ulokowania.

Zarzuty:

okcydentalizm, uznanie, iz istnieje jedna, uniwersalna dla wszystkich cenna rozwojowa rozplanowana przez Zachow, imitacja wzorcow zachodnich

przynosila bardzo rozmaite efekty. Uznano, ze teorie modernizacyjne sa apologia zachodniej dominacji pod pozostalych kontynentach – twierdzenie, ze

to czasy kolonialne, podboj Afryki, Azji, Ameryki Lacinskiej reaguja, ze zacofanie i peryferyjnosc. Kontrargument: zbytnio niedorozwoj i zacofanie

materialow badawczych krajow wini sie tylko te kraje, ze odrzucic chcialy sie modernizowac, iz cechuja sie immobilnoscia, sprzeciwem, jest to

wytlumaczenie niedorozwoju cechami psychologicznymi i socjologicznymi;

sposob ujmowania zwiazku miedzy tradycja a nowoczesnoscia, z reguly sa one sobie przeciwstawne, zwyczaj traktowana wydaje sie byc jako naczelna

przeszkoda pod drodze w celu nowoczesnosci, powiada sie o nieuchronnym konflikcie. Wedlug krytykow jest to bardzo dogmatyczne ujecie tradycji,

zwyczaj moze byc wykorzystana jako fundament drogi w celu nowoczesnosci, jak np. w calej Japonii. Obecnie wiekszosc teoretykow liberalizmu sadzi, ze

postep musi okazac sie zakorzeniona w calej tradycyjnosci;

twierdzenie o jednokierunkowym charakterze procesow rozwoju wydaje sie byc nieprawdziwa, sa rozne scenariusze rozwojowe, wydaje sie byc wiele

drog. Teza o konwergentny zakresie rozwoju zakladala, ze wynik modernizacji pozostanie wszedzie tego typu sam, kraje sie upodobnia. Okazuje sie

jednak, ze odrzucic, w dzisiejszym swiecie bardzo czestym finalem jest sytuacja jak w calej krajach islamskich (w sferze technologicznej czerpanie z

Zachodu, w sferze spolecznej, fasonow zycia zwyczajnego – zwyczaj, Koran, potepienie wzorow zachodnich, w sferze politycznej – bardzo rozmaite

systemy polityczne, np. monarchia, rzadko systemy demokratyczne);

hipoteza modernizacji naprawde opisuje to, co przebieg zdarzen sie w calej spolecznosciach miejskich Trzeciego Otoczenia, nie dostrzegajac tego, iz

reszta ludzi krajow ciagle pograzona wydaje sie byc w zacofaniu – odnawianie moze byc rozwojem enklalwowym.

Charles Tilly – przedstawiciel nurtu socjologii historycznej, analizujac dwudziestowieczna teorie socjologiczna i jej bledy w celu podstawowych

niedoborow zalicza owe, ktore tycza wlasnie teorii modernizacji i teorii zmiany spolecznej. Teoretycy modernizacji (m. in. Smelser) istoty owego procesu

upatruja w przechodzeniu ku szybciej zlozonym formom spolecznym, postepujacej zlozonosci (np. postepujaca specjalizacja zawodowa, zroznicowanie

trybow egzystencji, ustrojow politycznych), natomiast przeslanie modernizacji to marsz w kierunku bardziej skomplikowanym wyspecjalizowanym formom.

Tilly: odrzucic dostrzega sie drugiej strony www tego powodu – w tym samym czasie zachodzi tok standaryzacji i homogenizacji, co widac pod roznych

polach zycia spolecznego (konsumpcja, srodki konsumpcji, wzory zycia, popularnosc, lingwistyka – jezyk angielski jezyczkiem swiata). Jest to efekt

nowatorskiej tendencji cywilizacyjnej – globalizacji, ktora wywoluje trend w celu upodabniania sie w zakresie kulturowym, politycznym i ekonomicznym.

Te 2 tendencje wspolwystepuja, ale da sie odroznic pewne uniwersalne, powszechne tendencje rozwojowe we wspolczesnym swiecie:

wzrastajaca racjonalnosc w zyciu spolecznym, oparcie egzystencji spolecznego pod wiedzy,

westernizacja, okcydentalizacja globu, gdzie jedna kultura narzuca swoje projekty przyjmowane, skromniej lub w wyzszym stopniu powszechnie, w calej

roznych rejonach swiata – dzis jest to glownie amerykanizacja,

malejace przeslanie i rola panstwa narodowego, ktore w calej globalizujacym sie swiecie roni swe obecne prerogatywy, suwerennosc, powstaje zapytanie

o przyszlosc panstw narodowych.

W socjologii pojawia sie nowe metodologiczne podejscie w celu problematyki zmiany i postepu spolecznego, teorie modernizacji chce zastepowac

hipoteza globalizacji – jest to wymiana paradygmatu, ideologii.

Teoria postepu zaleznego

Niejako stanowi calosc z teoria modernizacji – podobna wydaje sie byc ich mowa.

Teoria postepu zaleznego polega na:

tezie o globalizacji wspolczesnego globu, istnieniu coraz to scislejszych zaleznosci na plaszczyznach gospodarczej, politycznej i kulturowej. Dominujaca

jakoscia ponowoczesnego globu sa coraz to scislejsze wiezi,

swiat tworzy sie pochodzace z krajow o bardzo roznym potencjale ekonomicznym i szczeblu cywilizacyjnym, dzieli sie pod rozwiniete srodek

cywilizacyjne i cywilizacyjne peryferia – asymetrycznosc rozwojowa globu. Narzuca to pewien wzor rozwojowy, to znaczy model postepu zaleznego

jako obiektywna potrzeba. Rozwoj, wyrownywanie poziomow pociaga za soba zaleznosc, jest ona jezdnia wyjscia pochodzace z niedorozwoju, co

oznacza jednak ograniczenie suwerennosci gospodarki kraju i politycznej.

Koncepcja nasza wywoluje krytyke, najbardziej radykalni krytycy sa w krajach latynoamerykanskich – sa to metrow. in. Cardozo i Furtado. Zwracaja oni

uwage pod negatywne wyniki dyfuzji fasonow, wartosci, srodkow materialnych. Takowa sytuacja wykonuje do asymetrycznej zaleznosci, pomyslnej

glownie dla krajow rozwinietego centrum – jest to nieekwiwalentna wymiana gospodarcza, z ktorej korzystaja kraje centrum (tanie surowce, tania sila

robocza, miejsca skladowania odpadow, sila polityczna i kulturowa, uzaleznianie krajow peryferyjnych od srodek, narzucanie wlasnym wartosci

kulturowych, wzorow obyczajowych). Prowadzi to nie tak wiele do wyrownania dystansow, jak wiele do poglebiania rozwoju niedorozwoju,

reprodukowania sprawie zaleznosci i dystansow – w globie polityki nie ma altruizmu, zas jest kierowanie sie wlasnym interesem, dobrobyt wiaze sie

pochodzace z podtrzymywaniem asymetrii. W interesie zasobnego Zachody wydaje sie byc podtrzymywanie naszej asymetrii, poniewaz to znaczy rynki

zbytu dla produktow wlasnej wytworczosci, baze taniej sily roboczej, baze surowcowa.

Kraje zasobnego Zachodu (G8), czyli 15% swiatowej populacji, zuzywaja przeszlo 50% surowcow swiatowych. Nasza asymetria rozwojowa bedzie

trwala, bo miesci sie w interesie ludzi krajow. Przeciwko takiej trasie protestuje ruch antyglobalistyczny.

Jednak sa i pozytywu owego modelu.

Stwarzana jest okazja wyjscia pochodzace z izolacji, nawiazania zwiazkow pochodzace z rynkiem globalnym, a to moze przyciagac za soba rozwoj

konkurencyjnosci okreslonej gospodarki. Schemat ten stymuluje rowniez upowszechnieniu sie prorozwojowych, proekonomicznych postaw, dziala w

kierunku upowszechnienia Oswiaty, uruchamia bodzce w kierunku samodzielnosci.

Twierdzi sie, ze odrebnej drogi rozwojowej nie ma.

Krytyka modelu postepu zaleznego przyczynila sie w celu opracowania trzeciej drogi rozwojowej.

Teoria postepu alternatywnego (autonomicznego)

Odwoluje sie do idei lokalizmu, nobilituje poleganie pod wlasnych silach, odrzuca mechaniczne imitowanie Zachodu. Stawia pod sile spolecznosci

lokalnych, pod potencjal obszarow – w calej sile starego testamentu, lokalnych wiezi tkwi bardzo wazny potencjal rozwojowy, mobilizacyjny i to jest

alternatywa dla postepu zaleznego. Nie oznacza to jednak zerwania spotkan i rozmow z srodek, ale ma amortyzowac ujemne skutki postepu zaleznego.

Akcent kladzie sie na opieke kulturowej tozsamosci kraju, idzie o nasladownictwo selektywne, zas nie mechaniczne. Inna regula brzmi: wzrost tak – ale

odrzucic kosztem dewastacji srodowiska naturalnego.

Krytycy tej strategii rozwojowej mowia, ze jest to slepy tor rozwojowy zrodzony z leku przed zaleznoscia, ze popycha w kierunku izolacjonizmu,

odgradzania sie od globu, co musi prowadzic do stagnacji.

TRANSFORMACJA POSTKOMUNISTYCZNA

jako szczegolny typ zmiany

Pod dzialaniem wydarzen po 1989 rok stworzyla sie sytuacja eksperymentalna dla socjologow.

Dla Naszego kraju byl to drugi w ciagu 50 wielu lat eksperyment wiekopomny (najpierw zamontowanie komunizmu, potem upadek systemu i robienie

nowego).

Osobliwosc tej sprawie polega za zakupach grupowych, ze niedobor bylo przygotowanych scenariuszy rozwojowych – nikt dotad odrzucic wychodzil

pochodzace z komunizmu i nie stalo modelu rozwojowego do podpatrywania. Brakowalo podobnie teorii socjologicznej, ktora w calej sposob poprawny

bylaby w stanie wyjasnic tenze proces.

Transformacja systemowa, ustrojowa – sens tego zrozumienia poczatkowo byl bardzo nieprecyzyjny, nie wiadomo stalo, do czego ten tok mialby nas

prowadzic. Powszechnie jest to pozbywanie sie jakosci tozsamosciowych rzeczywistego socjalizmu i rownolegle konstytuowanie sie jakosci

tozsamosciowych nowego systemu. Swiezy system, definiowany dosc mgliscie, to:

robienie gospodarki wolnorynkowej,

budowa demokracji.

Byly to pewne hasla, cele. Za posrednictwem pierwsze czasy nie wykorzystywano pojecia kapitalizmu, bo w dekadzie PRL stalo ono obciazone

negatywnie.

Inne ujecie nazywa proces transformacji jako przejscie od ladu monocentrycznego w celu postmonocentrycznego, policentrycznego.

Istote zmiany systemowej pojmowano jako konstruowanie nowych regul, wzorow, zasad i wartosci w sferze gospodarczej, politycznej i

spoleczno-kulturowej.

Socjologowie polaczeni z biegiem instytucjonalnym definiuja proces transformacji jako tok nowej instytucjonalizacji politycznej, rynku i

spoleczno-kulturowej. Efektem owego procesu znalazla byc gospodarka rynkowa oparta na mechanizmach samoczynnego postepu rynkowego, uklad

liberalnej demokracji i ludzie obywatelskie w calej warstwie spoleczno-kulturowej.

Zrodla zmiany systemowej na terytorium polski sa wewnetrzne i powierzchowne.

Wewnetrzne pochodzenia zmiany:

polaczone sa zwlaszcza z niewydolnoscia ekonomiczna wytworczosci centralnie planowanej, ktora odrzucic wytrzymala konkurencji i musiala upasc jako

marnotrawna,

niedobor legitymizacji politycznej, narzucony uklad komunistyczny posiadal znikoma legitymizacje polityczna, o czym swiadczyly powtarzajace sie

wybuchy buntu spolecznego, ktorych zwienczeniem bylo ukonstytuowanie sie dziesieciomilionowego ruchu „Solidarnosc―,

rola Kosciola, byla to sila wspierajaca wolnosciowe aspiracje spoleczenstwa.

Estetyczne zrodla zmiany:

Krach systemu w Polsce uznac nalezy zbytnio przejaw rozkladu systemu socjalistycznego w skonczonym bloku. Program socjalizmu panstwowego

wyczerpal swoje mozliwosci, przegral konkurencje ekonomiczna i militarna z systemem zachodnim (okres „gwiezdnych wojen― Ronalda

Reagan’a).

Baza projektu reform

Zrodlem inspiracji byl liberalizm.

Liberalizm nadawal sie w calej sposob szczegolny do odegrania roli antydoktryny w stosunku do komunizmu, zawiera albowiem takie idee, wartosci,

jakich w komunizmie brakowalo.

Liberalizm okazal sie doktryna spolecznie umiarkowanie nosna, nie wszyscy akceptowali ostry, poblazliwy kurs.

Nie narodzila sie zadna specyficzna, nowa cenna rozwojowa – proces transformacji byl strategia imitacji zachodnich rozwiazan systemowych, co

zachodni intelektualisci przyjeli z zalem.

Przyjeto technokratyczna strategie modyfikacji systemu, nastawiona na wlasciwosci makroekonomiczne. Mniejsza uwage poswiecano spolecznemu

kontekstowi reform, spolecznym reakcjom pod szokowa terapie. Terapia owe przyniosla jednak szybki wynik.

Cecha strategii jest konstruktywizm, konstruktywistyczny wzor zmiany spolecznej. Mamy stycznosc z kapitalizmem zaprojektowanym politycznie, ktory

odrzucic powstawal jako efekt naturalnego procesu gospodarczego, spolecznego, historycznego, jak pod Zachodzie.

Osobowosc procesu transformacji postkomunistycznej

Osobowosc ta opiera sie na wychodzeniu z niekompetencji cywilizacyjnej, w calej ktora wepchnal nas przeszly system skutkujac, ze stalismy sie krajem

polperyferyjnym. Jest to nabywanie cywilizacyjnej kompetencji, nabywanie cech charakterystycznych dla panstw wysokorozwinietych.

Cywilizacyjna niekompetencja przejawiala sie w calej:

niskiej kulturze ekonomicznej spoleczenstwa – zanik etosu robocie, uczciwosci w calej interesach, sumiennosci, pojawila sie wyuczona bezradnosc

zdawanie sie na panstwo,

niskiej kulturze prawnej spoleczenstwa – lekcewazenie dla uprawnienia i praworzadnosci,

braku zwiazanych z kultura politycznej spoleczenstwa – obojetnosc i niedobor zainteresowania mieszkancowrezydentow sprawami publicznymi,

wycofanie sie do dziedziny prywatnej, fasadowe traktowanie dziedziny publicznej,

malej kulturze organizacyjnej – nieefektywnosc, brak racjonalnosci, rozpowszechnienie sie „kultury dzialan pozornych― (Lutynski), chaos i balagan,

malej kulturze egzystencji publicznego – niski poziom zaufania w calej stosunkach miedzyludzkich, podatnosc pod stereotypy.

Przejawy cywilizacyjnej kompetencji:

odbudowa zwiazanych z kultura rynkowej – przedsiebiorczosc, poleganie na sobie, rywalizacja, wysoki etos robocie, etyka w calej biznesie,

odbudowa kultury sadowej – poszanowanie litery uprawnienia, legalizm, transparentnosc zycia spolecznego, uczciwosc,

odbudowa kultury demokratycznej – samoorganizacja spoleczna, samorzadnosc, poszanowanie praw mniejszosci, bieglosc debaty, zawierania

kompromisu, konstruowanie kultury pluralizmu,

odbudowa zwiazanych z kultura organizacyjnej – tworzenie kanonow racjonalnosci i efektywnego zarzadzania strukturami egzystencji spolecznego,

odbudowa kultury technologicznej – bieglosc funkcjonowania w calej nowoczesnym globie technologicznym, korzystania z innowacji, ciekawostek

technologicznych.

Procedura transformacji wydaje sie byc wiec rozwojem wieloaspektowym, to nie tylko odbudowa wolnego branzy i stworzenie systemu demokratycznego.

Chodzi o pewien uogolniajacy wzor cywilizacyjny.

Socjologowie rozrozniaja dwie fazy postkomunistycznej transformacji o roznej dynamice i charakterze:

faza zalozycielska (polityczna), zwiazana pochodzace z powolaniem w celu zycia nowych instytucji gospodarczych, politycznych, wraz z stworzeniem

nowego prawa i nowych regul dzialania – nowa instytucjonalizacja. Powstaje instytucjonalny fundament nowego systemu: nowa konstytucja, gielda,

banki (infrastruktura wolnego rynku), system wielopartyjny.

Faza zalozycielska trwa 5 do 12 lat.

faza kulturowo-mentalna, opiera sie na zakorzenianiu sie nowych regul, zasad i wartosci w zyciowych zachowaniach jednostek, w pierwotnego

sposobach rozmyslania, dzialania. Takie nowe definicji, wartosci, normy maja wyznaczac wybory, wybory, strategie zyciowe, ludzie maja wiazac

pochodzace z nimi swoje indywidualne dazenia i aspiracje. Jest to wdrukowywanie w przytomnosc ludzi nowych regul, zasad i praw, by staly sie

naturalnym srodkiem i kontekstem ludzkich dzialan. Proces tenze trwa co najmniej 25 wielu lat, nie krocej niz jedno pokolenie.

Faktycznie szacuje to prof. Zbigniew Brzezinski.

Dahrendorf twierdzi z kolei, ze w sumie proces transformacji ustrojowej wymaga okolo szescdziesieciu lat.

Odrabia tutaj pewna podstawowa prawidlowosc socjologiczna – zawsze zmiany swiadomosciowe w calej postawach i zachowaniach jednostek

dokonuja sie ze pokaznym opoznieniem wobec zmian instytucjonalnych.

Wynika pochodzace z tego wazna dyrektywa badawcza: zeby pojac postawy i zachowania jednostek poddanych procesowi radykalnej zmiany

spolecznej, wypada badac „zjawisko dlugiego trwania― (kategoria wprowadzona przez F. Brodela) – trzeba odwolac sie w celu kulturowego i

mentalnego dziedzictwa przeszlosci i tam wyszukiwac zrodel postaw i zachowan dzisiejszych jednostek, tam wypada tez wyszukiwac barier powodu

transformacji.

Na czym polega skala procesow adaptacyjnych?

Czterdziestomilionowe spoleczenstwo przystosowuje sie w celu czegos, co samo w calej sobie wydaje sie byc w trakcie tworzenia sie i zmiany –

rzeczywistosc wydaje sie byc plynna i ciagle sie zmienia, co widac np. w sferze prawa. Powoduje to, iz procesy adaptacyjne sa trudniejsze.

Skala realizacji jest wielka, trzeba zmieniac nawyki spoleczne we wszelkich dziedzinach egzystencji, nauczyc sie funkcjonowac w ramach odmiennego

etosu, zmieniac nawyki jako konsumenci w calej swiecie mnostwo dobr, powinnismy zmienic nawyki jako obywatele, np. wyszkolic, ze decyzje to odrzucic

fikcja i fasada, powinnismy takze zmieniac swoje nawyki jako klienci kultury (oferta dobr kulturowych ogromnie sie zwiekszyla).

Jak decyduje o powodzeniu transformacji?

1)Przebieg transformacji zalezy przede wszystkim od stosunku spoleczenstwa w celu zmiany, lub ja wspiera, czy odrzuca, czy identyfikuje sie

pochodzace z nowymi celami, czy teskni za PRL. Nastawienie spoleczenstwa to jednak czynnik zmienny. Zaczynalismy od czasu entuzjastycznego

poparcia dla reform, ale chyba zaden czlowiek zdawal sobie sprawe pochodzace z tego, jak one maja wygladac2). Stosunkowo szybko zapal oslabl,

poparcie reform stalo falujace, choc systematycznie zmniejszala sie ekipa ludzi teskniacych za PRL.

Ludzie najczesciej maja 2 sprzeczne dazenia:

- potrzebuja zmiany,

a mianowicie odczuwaja lek przed metamorfoza, przed ow, czy dostarczy ona to, czego sie oczekuje.

Zawsze sa to sily kontrastowe.

Reformatorzy zakladali, ze ludzie bedzie sie kierowalo „interesem teoretycznym― reform, bedzie zrobione do wieloletniego ponoszenia poswiecen w

opinia korzysci pozniej. To oczekiwanie nie znalazlo pokrycia tak naprawde, spoleczenstwo w wiekszosci kierowalo sie realnymi, wlasnymi interesami i

oczekiwalo przemian natychmiast. W najwyzszym stopniu „interesem teoretycznym― kierowali sie inteligenci i przedsiebiorcy, ogolnie ludzie w calej

wyzszym wyksztalceniem, rozumiejacy zdrowy rozsadek zmian.

3)Drugim czynnikiem wydaje sie byc sila mentalnego dziedzictwa historii.

Mentalny ekwipunek realnego socjalizmu:

-ukuty pozostal termin „homo sovieticus― jako mentalny wytwor totalnego systemu. Jego naczelna cecha charakterystyczna to

samoubezwlasnowolnienie, to znaczy zgoda pod status niewolnika i dostrzeganie w tej sytuacji jakichkolwiek korzysci niezwyklego. Czlowiek odrzucic

chce korzystac-z wolnosci, walczyc-o nia, wybiera wyuczona bezradnosc-, oczekuje od czasu panstwa selekcji i swiadczen – odchodzi z wolnosci i

autonomii,

-inny szczegol bagazu: maly poziom powierzenia spolecznego w celu ludzi, w celu wladzy, w celu autorytetow. Pod tym aspektem jestesmy „wilczym

spoleczenstwem―, w ktorym miejscu jest wyrazna erozja wiezi spolecznej, wzajemnej solidarnosci, wsparcia. Rzutuje to na klimat zycia zwyczajnego,

-zakorzenienie w calej mentalnosci Mlodych polakow etosu egalitarnego, co skutkuje negatywnymi postawami w stosunku do jednostek bogatych,

roszczeniowoscia w stosunku do ciebie, bezinteresowna zawiscia w stosunku do ludzi, ktorym sie powiodlo – ideologia „rownych zoladkow―,

-etos kolektywistyczny, kolektywizm politycznie narzucony, ktory stawial na piedestale interes zbiorowosci, lekcewazyl uprawnienia jednostki. Zapewnia

od o sobie dzisiaj znac-w formie roznych patologii – klikowosc-, nepotyzm, wspolnotowosc-typu klanowego,

-antyelitaryzm i antyintelektualizm polskiego spoleczenstwa, negatywne postury wobec autorytetow publicznych, podatnosc-na retoryke populistyczna,

-brak spoleczenstwa obywatelskiego, tzw. cnot republikanskich, dbalosci o dobro fajne.

Spadek umyslowy po poprzedniej epoce to bardzo wazna bariera przemian.

4)Sposob przeprowadzania reform, lub w sposob szokowy, radykalny, czy plynny.

Rysuja sie tu 2 stanowiska, jednak rzecznicy szybkich zmian oswiadczaja, ze nazbyt dlugie utrzymywanie sie stanu przejsciowego powoduje, ze utrwalaja

sie biznesy grup oligarchicznych, nastepuje oligarchizacja zycia spolecznego, przed czym zabezpiecza blyskawiczne przeprowadzenie powodu zmian.

5)Czy zmiany sa wywolane spontanicznie, oddolnie, jako naturalny tok spoleczny, badz odgornie, jako pewien projekt polityczny.

6)Potencjal i jakosc zasobow spoleczenstwa w momencie wyjsciowym, potencjal rozwojowy. Wazny wydaje sie byc kapital finansowy, jakim zawiaduje

kraj. Polska wystartowala pochodzace z ogromnym dlugiem z czasow Gierka, stalo to bardzo niefortunne dla transformacji. Transformacja zwykle wydaje

sie byc kredytowana poprzez miedzynarodowe instytucje finansowe, kraj musi zaciagac7)pozyczki.

Rozchodzi takze o zasoby mentalne, o ktore mozna aby oprzec wzrost.

Zasoby czlowiecze – lub dany kraj dysponuje wyksztalcona sila robocza, czy tez odrzucic. To byl punkt pod korzysc Naszego kraju.

Kapital spoleczny – poziom zaufania spolecznego, zdolnosci w celu kooperacji, jakosc wiezi moralnej w danym spoleczenstwie.

8)Czas i okolicznosci zmiany spolecznej, lub kontekst spoleczny byl sprzyjajacy (w Kraju tak – rozpad ZSRR).

Jak mozna ocenic rezultaty procesu transformacji po pietnasty latach?

Socjologowie dla okreslenia tego powodu uzywaja zrozumienia „konsolidacja nowego ladu―. Dominuje wsrod tych propozycji przekonanie, iz w

Polsce dysponujemy do czynienia aktualnie z absolutnie skonsolidowanym ladem rynkowym, demokratycznym, aczkolwiek w calej roznych dziedzinach

zycia spolecznego stopien konsolidacji jest roznorodny.

Gospodarka

Nie wystepuje grozby powrotow do wytworczosci typu socjalistycznego, polska gospodarka wkroczyla pod droge samoczynnego rozwoju gospodarczego,

ma ukonczone faze recesji (trwala w celu okolo ’93, ’94 roku), ktora jest prawidlowoscia zmiany spolecznej. W czym sie przejawialy recesyjne

wyniki:

wysokie bezrobocie,

wzrost nierownosci materialnych,

rozwoj liczby populacji zyjacych ponizej minimum,

niedobor inwestycji,

zredukowanie produkcji we wszystkich branzach.

Istnieje calkowity szereg odcinkow, ktore ciagle sa w calej stagnacji:

branza budowlana mieszkaniowe,

wysokie bezrobocie,

rolnictwo (ale dzieki pomocy unijnej wydobywa sie oni wraz z stagnacji).

Polityka

Stopien konsolidacji nowego ladu jest w tym miejscu najwyzszy:

powstal system wielopartyjny, legalna opozycja, ale uklad ten wydaje sie byc slaby, niewykrystalizowany,

pelnia swobod politycznych,

nowa konstytucja,

formuja sie przejawy spoleczenstwa obywatelskiego, czyli rozwijajacy sie sektor „ nonprofit ―, sektor instytucji pozarzadowych,

glowny mankament sfery politycznej to sytuacja moralna nowych elit politycznych, jest w tym miejscu pelno patologii.

Mamy stycznosc z kryzysem panstwa, tej elit i wielu tej instytucji.

Sfera mentalno-kulturowa

Najslabsza konsolidacja, wyksztalcenie sie nowego etosu i postaw wymaga dlugiego czasu. Scisle w calej sferze zwiazanych z kultura proces zmiany

dokonal sie bardzo szybko, wlezlismy w rura kultury ogolnoswiatowej dzieki tele-wizji, Internetowi (np. upowszechnienie sie wielu obyczajow i swiat

miedzynarodowych). Po warstwie obyczajowo-kulturowej jest blyskawiczne upodobnienie sie do kanonu miedzynarodowej zwiazanych z kultura masowej.

GLOBALIZACJA

Globalizacja interesuje nas, poniewaz:

wyznacza przebieg procesow transformacyjnych,

jest globalna tendencja cywilizacyjna.

Pojecie „globalizacja― upowszechnilo sie w naukach spolecznych w calej latach ’90, stalo sie pojeciem-kluczem, pojeciem-wytrychem

pozwalajacym zrozumiec okresy ponowoczesne.

Globalizacja oznacza nowa faze w calej rozwoju kapitalizmu, w ktora swiat wkroczyl z koncem lat ’70. Faza pod nazywana wydaje sie byc takze

megakapitalizmem i znamionuje sie postepem wielkich ponadnarodowych organizacji ekonomicznych i politycznych. Pojawiaja sie oryginalne tendencje w

calej rozwoju zwiazanych z kultura i komunikacji masowej, kultura rowniez przestaje miec wymiar jedynie narodowy, w calej coraz wiekszym stopniu jest

globalna.

Globalizacja to:

umiedzynarodowienie gospodarki,

umiedzynarodowienie kultury.

Wystepuja nowe porzadki.

Globalizacja wydaje sie byc procesem bardzo zlozonym, wieloaspektowym:

aspekt gospodarczy,

aspekt polityczny,

aspekt kulturowy,

aspekt spoleczny,

aspekt militarny (np. wojna z terroryzmem).

Globalizacja znaczy intensyfikacje wiezi i stosunkow spolecznych w calej skali swiatowej. Oznacza wzrastajace wzajemne uzaleznienie poszczegolnych

panstw i procesow dokonujacych sie w globie.

To, co dzieje sie w jakims punkcie swiata ma dzialanie na to, co dzieje sie w innym punkcie.

Kluczowym teoretykiem globalizacji jest Ronald Robertson.

Definiuje on globalizacje nastepujaco: globalizacja jest to obiektywny proces kurczenia sie globu, to rozwoj swiadomosci, iz swiat stanowi calosc, jednosc.

Wzrost korelacji nie znaczy wyrownywania pulapow, gonienia silniejszych panstw poprzez slabsze, na odwrot, wiaze sie wraz z wzrastajacym rozwojem

roznicowania sie poziomow, zas nie konwergencja, upodabnianiem.

Jest to nowa logika rozwojowa, ktora to polega za zakupach grupowych, ze sensu nabiera format globalny, z kolei rola pozostalych jednostek

terytorialnych zmienia sie – gubia na znaczeniu panstwa narodowe, czyli przewodni do tej pory uklad terytorialny. W znaczeniu zyskuja regiony:

rozumiane jako jednostki ponadpanstwowe (np. Unia Europejska),

rozumiane jako jednostki w ramach konkretnego ciebie (na znaczeniu zyskuje to wspolpraca miedzyregionalna).

Teoretyczne ujecia globalizacji

Przewazaja ujecia jednoczynnikowe, takie, ktore wiaza moce napedowe globalizacji z jakims jednym kluczowym czynnikiem jako sila napedowa

globalizacji.

Zazwyczaj globalizacje mniema sie zbytnio efekt rewolucji naukowo-technologicznej. Rozchodzi przede wszystkim o nowe technologie komunikacyjne,

one albowiem umozliwiaja teraz ekspansje zwiazanych z kultura masowej (telewizja satelitarna), dokonywanie szybkich transakcji ekonomicznych z

wykorzystaniem Internetu, jest to zupelnie rozny od tradycyjnego sposob kierowania interesow („wirtualna ekonomia―). To umozliwia blyskawiczne

przenoszenie sie i nasladownictwo wzorow egzystencji, obyczajow i wartosci. Niektorzy ludzie socjologowie, jak Castells, wprowadzili wiec pojecie

„spoleczenstwo informacyjne―, czyli takiego typu, w ktorym w tym momencie zyjemy, w ktorym niepomiernie przyrasta rola informacji.

Inna domena owej rewolucji naukowo0technologicznej wydaje sie byc medycyna, edukacji biologiczne (np. klonowanie).

Inne ujecie powiada, ze determinanta globalizacji sa czynniki gospodarcze, przede wszystkim ksztaltowanie sie globalnego rynku dzialajacego jako

maszyneria samoregulacji, ktory to napedza konkurencje w sferze gospodarki. Oznacza to przede wszystkim umiedzynarodowienie gospodarki, to znaczy

uksztaltowanie sie miedzynarodowego podzialu pracy, polegajacego na tym, iz wiele produktow jest dzielem miedzynarodowym. Skutkiem tego wydaje

sie byc upadek narodowych przemyslow. Wzrasta takze uzaleznienie od internacjonalnego kapitalu, to znaczy od ogolnoswiatowych instytucji, dokonuje

sie tok denacjonalizacji oszczednosci. Na skutek owego procesy sektor kapitalowy wydaje sie byc w coraz to wiekszym poziomie uniezalezniony od

czasu narodowej interwencji. Poszczegolne rzady maja teraz mniejszy dzialanie na gospodarke w wlasnym krajach.

Globalizacja traktowana wydaje sie byc takze jako proces sterowany politycznie, w calej mniejszym poziomie spontaniczny. Akcentuje sie funkcje Stanow

Zjednoczonych jako lidera globalizacji. Rola nasza zwiekszyla sie niepomiernie po 11 wrzesnia 2001 rok. Stany Zjednoczone od parunastu lat

urzeczywistniaja strategie, doktryne porzadkowania globu rozumiana jako probe implantacji w globie modelu demokratycznego. Etapem naszej strategii

wydaje sie byc m. in. wojna w calej Iraku.

Globalizacje mozna umniejszac takze jako efekt faktorow kulturowych. W tym miejscu stanowiska sa rozne:

kultura traktowana jako sprzyjajaca globalizacji i homogenizacji kulturowej globu (ujednolicanie dokonuje sie wedle kanonu zwiazanych z kultura

popularnej),

dostrzeganie w kulturze czynnika o przeciwnym dzialaniu, zapore w danym etapie globalizacji: spoleczenstwa mimo wszystko odrzucic chca sie

homogenizowac i bronia wlasnej kulturowej odrebnosci.

Rowniez ochrona srodowiska jest rozpatrywana jako czynnik sprzyjajacy globalizacji. Problemy stanu srodowiska naturalnego przylegaja do centralnych.

Dbalosc o srodowisko wymaga skoordynowanych w calej skali ogolnoswiatowej dzialan, poniewaz tylko w takim przypadku przyniosa wynik. Istnieje

calkowity szereg zagranicznych regulacji (np. protokol pochodzace z Kioto) – indywidualne dzialalnosci poszczegolnych panstw nic nie zapewniaja.

Jak widac, sily popychajace swiat w kierunku globalizacji sa bardzo rozmaite.

Skala globalizacji

Wsrod zawodowcow sa bardzo rozne opinie w tym temacie.

SCEPTYCY

Mimo owego, ze w ciagu ostatnich dwadziescia lat tok globalizacji zdecydowanie przyspieszyl, to globalizacja nie jawi sie byc jeszcze totalna, nie niesie

ani kompletnej gospodarki, polityki i zwiazanych z kultura, ani calego swiata. Duza lad wciaz odrzucic uczestniczy w calej globalizacji. Globalizacja

obejmuje zasobna Polnoc (gdzie znajduje sie 80% wszystkich inwestycji), natomiast Poludnie pozostaje bez pieniedzy. Gospodarki poszczegolnych

krajow sa w wiekszym stopniu narodowe, partykularne anizeli globalne. Myslenie takze wydaje sie byc raczej lokalne niz publiczne.

OPTYMISCI

Uwazaja, ze ziemia juz dzisiaj jest ogolnoswiatowy i istnieje powszechna zgoda na globalizm. Opinie owe ulegaja jednak stonowaniu pod spodem

wplywem ruchow antyglobalistycznych (w ruchach ludzi biora udzial z reguly ludzie pochodzace z krajow, ktore globalizacja omija).

Ocena wynikow procesu globalizacji

Poczatkowo wszyscy na ogol fascynowali sie korzysciami, jakie daje globalizacja. Dzisiaj czesciej powiada sie o jej niepomyslnych skutkach.

Po ostatnich czasach duzo bylo afer w wiodoacych swiatowych koncernach (np. ENRON w USA), splajtowalo rowniez wiele globalnych firm, oraz ich

akcjonariusze – pokazalo sie, iz globalna system ekonomiczny wiaze sie rowniez z niepowodzeniem firm.

Nadrzedne negatyw globalizacji:

Problem zwiekszajacych sie nierownosci materialnych, ogolnoswiatowy kapitalizm halasuje powieksza. Dahrendorf: globalizacja kojarzy sie z oryginalnym

rodzajem wykluczenia spolecznego. Powstaja dochody tylko i wylacznie okolo 10-20% ludzi, z kolei obnizaja sie dochody 20-40% ludzi – czyli duza

liczba ludzi roni na globalizacji. Bogatsi powiekszaja swoj poziom zamoznosci, a biedni biednieja – zwieksza sie ekonomiczna polaryzacja.

W nastepstwie globalizacji dokonuje sie tok likwidacji mnostwo miejsc pracy, fabryki przenosi sie do panstw o tanszej sile roboczej. Wywoluje to reakcje

protestu w prowadzacych krajach wytworczosci swiatowej.

Globalizacja niesie nawzajem zagrozenie dla tozsamosci narodowej i dla roznorodnosci kulturowej, bo globalna, ponadnarodowa kultura masowa wypiera

kanon zwiazanych z kultura narodowej w calej wielu krajach. Z testowan polskich socjologow wynika, iz spoleczenstwo krajowe najbardziej przystosowalo

sie w celu kanonow zachodnich przede wszystkim oczywiscie w zakresie kultury.

Niektorzy ludzie utozsamiaja to wprost zas amerykanizacja zwiazanych z kultura, ktora dewastuje kulturowa zroznicowanie sprawiajac, iz swiat jest mniej

kolorowy, bardziej pokrewny.

Istnieje rowniez zagrozenie dla panstwa narodowego. Panstwa narodowe po rewolucjo francuskiej staly sie glowna jednostka organizacyjna globu.

Dzisiaj, w rezultacie globalizacji, suwerennosc panstwa narodowego zaczyna sie wyraznie zmniejszac. Rzady maja mniejszy dzialanie na przebieg

procesow we wlasnych krajach niz dawniej (np. mniejszy wplyw pod regulacje bezrobocia).

Systemy sadowe takze w calej coraz wiekszym stopniu unifikuja sie, np. regulacje sadowe w poszczegolnych krajach musza dostosowac sie w celu

regulacji w calej Unii Europejskiej i tutaj rowniez wplyw rzadu narodowego wydaje sie byc ograniczony.

GLOBALIZACJA EKONOMICZNA

Wynika pytanie, lub proces globalizacji ekonomicznej dopuszczalny regulowany, badz globalizacja nasza dokonuje sie w sposob spontaniczny, nie jawi

sie byc sterowana?

Okazuje sie, ze globalizacja gospodarcza wydaje sie byc procesem regulowanym, misje kontrolowania procesu globalizacji przyjely pod siebie

miedzynarodowe instytucje (Bank Swiatowy, Miedzynarodowy Fundusz Walutowy).

W sprawie naszej istnieje tzw. konsensus waszyngtonski. Zapisane sa w nim konkretne rozwiazania instytucjonalne, ktore sa silnie wspierane przez owe

miedzynarodowe instytucje finansowe. Dotycza one:

popierania wolnego handlu w calej swiecie, pobudzanie miedzynarodowych struktury, ktore jego promuja,

pilnowanie dyscypliny finansowej w poszczegolnych krajach, to znaczy niedopuszczanie w celu powstawania dlugu publicznego,

nacisk w kierunku obnizania podatkow w calej poszczegolnych krajach – stymulowanie rozwoju gospodarczego,

krytyka polityki subsydiow panstwowych.

Te toki zachodzace w calej sferze globalnej gospodarki odrzucic sa wiec calkowicie poza kontrola.

Polityka ta ozywia rozwoj, jednak ma rowniez strone negatywna – w ramach konsensusu waszyngtonskiego nie przymocuje sie uwago do sprawie

sprawiedliwosci spolecznej, redystrybucji spolecznej dobr. Odpowiada sie, iz w swiatowej gospodarce zajdzie proces skapywania bogactwa pochodzace

z bogatych pod biednych. Wraz z tym wydaje sie byc jednak bardzo roznie, opinie sa sprzeczne – np. Meksyk, w ktorym miejscu strategia

waszyngtonska zaowocowala dlugimi latami postepu gospodarczego, ktory to jednak odrzucic okazal sie stabilny i nie zmniejszyl dysproporcji

dochodowych.

W wyniku regulacyjnej polityki w calej sferze wytworczosci swiat odrzucic stal sie bardziej zacny, stabilny, czego przykladem wydaje sie byc chociazby

krach w Argentynie.

Istnieje rowniez pytanie, lub globalna system ekonomiczny przynosi korzysci wszystkim? Odpowiedz nie jest jednoznaczna.

Miedzynarodowa poparcie w zwalczaniu biedy, chaosu jest ciagle niewystarczajaca, oprocz tego czesto wydaje sie byc nieefektywna.

GLOBALIZACJA POLITYCZNA

Lub mozliwe wydaje sie byc rzadzenie swiatem, globalna regulacja polityczna?

Beda trzy mechanizmy rzadzenia:

maszyneria klasyczny – mechanizm kontroli odgornej i odgornego zarzadzania, ktorym trudni sie panstwo i jego instytucje,

nowy maszyneria – maszyneria kontroli oddolnej, czyli ludzie obywatelskie, ktore dziala za posrednictwem takie odmiany aktywnosci spolecznej, jak

obroty spoleczne majace na ogol miedzynarodowy charakter, koordynacjekonfederacje, konfiguracje, federacje, instytucje, unie, technologie, hierarchie

pozarzadowe; ogromna jest w tym miejscu rola technologii komunikacyjnych,

maszyneria kontroli posredniej, ktory konstytuuja rozmaite instytucje samorzadowe – samorzady lokalne, studenckie, zawodowe.

Procesy polityczne sa kontrolowane z trzech stron rownoczesnie:

odgornie,

oddolnie,

z stopnia form samorzadnosci spolecznej.

Socjologowie wyrozniaja 4 scenariusze biegu wypadkow:

1)neoliberalny instytucjonalizm

Polega na tym, iz glownymi aktorami na scenie globalizacji sa kooperujace nawzajem panstwa wspomagane przez miedzynarodowe instytucje.

Prognozuje sie, iz globalne rynki sprzyjac pozostana konwergencji panstw i pierwotnego poziomow ekonomicznych.

Jest to w najwyzszym stopniu popierany wzor rozwojowy, choc to maz wlasnie wywoluje protesty antyglobalistow i odrzucic przez wszelakie kraje wydaje

sie byc akceptowany (m. in. Indie, Brazylia, Francja, Niemcy).

2)rychly zmierzch suwerennego panstwa narodowego

Prognozuje sie, ze w rezultacie procesow globalizacyjnych wzrastac pozostanie rola pozarzadowych aktorow pod postacia spoleczenstwa

obywatelskiego i zagranicznych korporacji – zaklada sie rozproszenie potegi. Prorokuje sie, ze pozniej glownym aktorem stanie sie publiczne

spoleczenstwo obywatelskie. Jest to przypuszczenie dosc utopijne – o ile w kregu cywilizacji zachodniej istnieje okazja na wytworzenie sie globalnej

kultury obywatelskiej, to w calej innym kregu cywilizacyjnym szanse na to sa niewielkie.

3)scenariusz ponadpanstwowosci

Obecny system podjecia decyzji w ramach panstw narodowych zostanie zastapiony przez ponadpanstwowe instytucje, gdzie poszczegolne kraje beda

transmitowac swoje kompetencje. Istnieja to jednak konkretne niebezpieczenstwa: grozi to rozwiazaniami biurokratycznymi i technokratycznymi,

rozwojem uregulowan. Sluszna jest notatka, ze nie sposob rozwiazywac poszczegolnych problemow w calej oderwaniu od czasu kontekstu

obyczajowego danego panstwie, nie moze w tym miejscu dzialac biurokratyczny automatyzm.

Jednym z glownych pytan jest zapytanie o to, czyje biznesy reprezentuja publiczne instytucje polityczne, czyich wartosci sa straznikami, przed kim

odpowiadaja? Jak na przyklad sie maja reguly demokracji do kierunkow globalizacyjnych?

Po tradycyjnym panstwie odpowiedzialnosc potegi przed spoleczenstwem jest jasno okreslona i zapisana konstytucja, sa ustalone procedury.

Sceptycy twierdza, iz te instytucje nie reaguja przed nikim, ze niedobor jest kontroli w globie globalnym, iz udzial mieszkancowrezydentow w jej

sprawowaniu nie jawi sie byc jasno nazwany i na wlasna reke obywatele odrzucic maja swiadomosci, w jaki sposob mozna ja wykonywac.

Barber okresla na pewna ewolucje: ziemia konsumeryzmu musi byc zastapiony swiatem obywatelskim – uobywatelnienie zdemokratyzuje globalizacje.

Swoja wizje demokratycznej globalizacji Barber rozpatruje w kontekscie trzech swiatowych trudnosci, wymagajacych kooperacyj na powage

miedzynarodowa (to mogloby budowac swiatowe ludzie obywatelskie):

problem przemocy – wojny i terroryzm,

problem losu ludzkiego – bieda w swicie, migracje w calej poszukiwaniu milszego losu, katastrofy zywiolowe i katastrofy,

problem wspolpracy – dziedzina wytworczosci, kultury, ofert wakacyjnych.

Wspolne rozwiazywanie tych trzech kategorii trudnosci bedzie uruchamialo obywatelskie bodzce.

Jest to jednak perspektywa dosc odlegla.

Pozostaly problem: globalizacja a panstwo narodowe.

Toczy sie wazna debata, dysputa na temat zmierzchu panstwa narodowego.

Sa 4 stanowiska:

optymistyczne – panstwo narodowe pod zapewniona przyszlosc, a twierdzenie o tej zmierzchu wydaje sie byc nieuzasadniona,

ciebie narodowe, ktore byly tworem okreslonych warunkow historycznych, stopniowo odchodza w celu lamusa, jak inne odmiany spoleczne poprzednio i

nie jawi sie byc to guzik nadzwyczajnego,

globalizacja jest rozwojem nieuchronnym, odrzucic da sie go zahamowac, ale odrzucic grozi maz upadkiem ciebie narodowego.

Teza o zmierzchu panstwa narodowego

Argument glowny tej tezy: globalizacja wytworczosci, ktora odbiera rzadom panstw dotychczasowa wladze, gdy idzie o gospodarke. Gospodarka rzadzi

sie wlasnymi mechanizmami.

Wolf: „wszechwladne rynki czynia politykow impotentami―.

Nastepuje wiec ograniczanie wladzy poszczegolnych rzadow.

Panstwo nadal wydaje sie byc jednak niezastepowalne w jakichkolwiek kwestiach:

podatki – trzeba je placic i w dodatku potrzebna wydaje sie byc biurokratyczna infrastruktura panstwa,

potrzeba zapewnienia obywatelom poczucia bezpieczenstwa (na powage lokalna, ochrona zdrowia granic).

Poza tym obserwuje sie w globie zachodnim, iz obywatele wyczekuja wobec swojego panstwa coraz to wiekszej ilosci uslug, nawet jesli bedzie sie to

wiazalo z wiekszymi podatkami. Odchodzi w przeszlosc pieniadz liberalow: „im mniej ciebie, tym lepiej―. Jest to nowa tendencja nigdy spolecznym.

GLOBALIZACJA A UNIA EUROPEJSKA

Unia europejska wydaje sie byc klasycznym wzorem odpowiedzi panstw europejskich pod wyzwania publiczne, jest to konstrukcja modelowa.

W znaczeniu zyskuja regiony – UE mozna potraktowac jako forme regionalizmu w objetosci makro.

Prognozowania konstruktorow UE sa takiego typu: dzialajac wraz panstwa europejskie moga zwiekszyc mozliwosci rozwojowe Europy, ktora to zaczela

odstawac od w najwyzszym stopniu rozwinietej czesci swiata a mianowicie Stanow Zjednoczonych. Stary kontynent odstaje na rynku nauki, co przeklada

sie na wzrost gospodarczy. Stary kontynent zdaje sobie z owego sprawe i UE ma byc patentem na wzrost potencjalu dzieki wspolnym srodkom. Tego nikt

nie kwestionuje.

To, co jest dyskutowane, to problem tozsamosci narodowej. Czy UE stanowi zagrozenie wchlonieciem panstw w zakresie kulturowym?

Istnieje takze problem tozsamosci europejskiej – lub wyksztalci sie w ktora bedzie znalazla wage dla ludzi?

Sa rozmaite stanowiska:

postrach przed utrata tozsamosci narodowej i niedobor szans pod uksztaltowanie sie tozsamosci europejskiej – wyobrazenie sceptyczne,

wyobrazenie mowiace, iz zadna pochodzace z tych grozb nie jest faktyczna – ani utrata tozsamosci narodowej, ani to, iz nie uksztaltuje sie tozsamosc

europejska.

Hobsbawm: tozsamosc panstwowa, narodowa nie jawi sie byc nigdy faktycznie silna, jak tozsamosc religijna, etniczna, miejscowa, rodzinna, zas zatem

przystapienie do UE nie wykona zadnego klopotu, dojdzie po prostu kolejny format tozsamosci, jednak tozsamosc europejska bedzie skromniej wazna

anizeli narodowo-panstwowa.

Wyroznia sie globalizacje sterowana (nadzorowana przez miedzynarodowe instytucje i rzady narodowe) od globalizacji spontanicznej, dajacej takze

niechciane, niepozadane zjawiska, pewien poziom chaosu. Spontaniczna globalizacja wydaje sie byc dzielem ponadnarodowych, prywatnych spolki. Sa

wiec dwie metody globalizacyjne, zas UE ma byc wybiegiem realizacji takiej globalizacji sterowanej. Dahrendorf powiada o zrealizowania trzech wartosci,

na ktora jest nastawiona globalizacja sterowana:

wolnosc polityczna – dbanie o to, by jej sfera jest ograniczana,

rowne szanse gospodarcze,

spoleczenstwo obywatelskie, ktore swiadczy zasade solidarnosci.

Zaklada sie otwarta gospodarke rynkowa, w ktorym miejscu wszyscy maja rowne szanse, nie wyklucza sie polityki gospodarczego protekcjonizmu

prowadzonej poprzez Unie dla swoich przedsiebiorstw, restrykcji migracyjnych w stosunku do naplywu cudzoziemcow.

GLOBALIZACJA KULTUROWA

Procedura globalizacji czyni ze swiata globalna calosc rowniez w zakresie kulturowym. Wywoluje w sferze kultury tendencje do homogenizacji potrzeb i

nawykow kulturowych. Dzialaja w tym miejscu m. in. techniki marketingowe, moda, zbior znakow (angielski jako hegemon jezykowy).

Czy globalizacja musi prowadzic nieuchronnie w celu homogenizacji zwiazanych z kultura?

Globalizacja kulturowa jest rozwojem zlozonym, odrzucic upodabniamy sie w sto procent - to, co publiczne, jest przeksztalcane w systemie, filtrze

lokalnym i za kazdym razem uzyskuje troche inny wyraz.

Czy duze otwieranie sie na ziemia zewnetrzny wydaje sie byc zawsze pomyslne dla spoleczenstw?

Przyklad XV-wiecznych Chin, ktore odgrodzily sie od globu murem, tak jak Rosja wielu lat ’20 pokazuje, ze w calej odgradzaniu sie od globu takze

widziano korzysci.

Zbytnio szybkie otwarcie sie panstw na zewnatrz moze grozic rewolta (jak w calej 1968 r. w Krajach – chinska rewolucja kulturalna czy Iran za rzadow

szacha Rezy Pahlawiego – rewolucja ajatollahow).

Zbyt wolne otwieranie sie na ziemia prowadzi w celu stagnacji i do regresu cywilizacyjnego (Kuba, Korea Polnocna).

Castells: kompletna homogenizacja kulturowa spoleczenstw odrzucic dokona sie, poniewaz wladza tozsamosci wydaje sie byc niezwykle silna w

spoleczenstwach – buntuja sie one na ogol przeciwko homogenizacji i uaktywniaja wspolnoty budowane wkolo tradycyjnych wartosci. „Wladza

tozsamosci― to ostoja buntu przeciwko ujednoliceniu. Ujednolicanie zawsze wywoluje reakcje obronna. Goethe: „w wielosci trwa jednosc swiata―.

KONFLIKT SPOLECZNY

Konflikt-wspolpraca to dwie strony www zycia spolecznego, spotykamy sie i pochodzace z jednym i z drugim.

Konflikt interesuje nas jako mechanizm, zalazek zmiany spolecznej, glowny serce historii. Ow punkt widzenia ma w calej socjologii dlugotrwala tradycje

(Marks, Simmel).

We wspolczesnych rozwazaniach istnieje strumien teoretyczny zwany teoriami konfliktu spolecznego. Dwaj jego w najwyzszym stopniu sztandarowi

reprezentanci to Ralf Dahrendorf i Lewis Coser.

Stawia sie teze, iz konflikt wydaje sie byc nieuchronny nigdy spolecznym i nie da sie jego wyeliminowac, wydaje sie byc permanentny i stanowi porzadna

charakterystyke egzystencji spolecznego jednostek. Wynika to z szeregu rzeczy:

zatarg istnieje, poniewaz istnieje nierowna dystrybucja dobr spolecznie proszonych, przede wszystkim ekonomicznych,

w zyciu spolecznym jest nierowna dystrybucja potegi, podzial pod rzadzacych i rzadzonych,

osoby i grupy spoleczne maja sprzeczne biznesy – realizacja interesow innych czesto moze sie dokonac tylko poprzez brak zrealizowania interesow

drugich.

Konflikty wynikaja takze w calej heterogenicznosci, ktora cechuje sie spoleczenstwo. Okazuje sie byc ono struktura zroznicowana, zas kazda

sprzecznosc spoleczna dopuszczalny zrodlem konfliktu spolecznego.

Z trudem wykluczyc spory z egzystencji spolecznego, poniewaz stanowia one element swiat psychologicznej i emocjonalnej kazdej jednostki (konflikt

wartosci, rol spolecznych, sumienia). Mamy stycznosc z porzadna obecnoscia sprawie konfliktowej w stopniu jednostki.

Dahrendorf za kluczowe zrodlo konfliktow uwaza wladze, podzial jednostek ba ludzi, ktorzy sprawuja role zwierzchnie i pod tych, jacy sprawuja funkcje

podporzadkowane. Jest to podstawowa stosunek w zyciu spolecznym, bez zonie nie istnialoby spoleczenstwo. Tego typu podzial rol wystepuje pod

roznych szczeblach i wymiarach zycia spolecznego (pracodawca-pracownik, rodzic-dziecko, general-szeregowy, wodz religijny-wyznawca). Jest to

relacja elementarna.

Relacja potegi ma dla Dahrendorf 2 oblicza, 2 funkcje:

stosunek rzadzacy-rzadzeni moze pelnic funkcje inegratywna, wieziotworcza, pod warunkiem, iz wladza wydaje sie byc legitymizowana, ma spoleczna

aprobate – wowczas wladza laczy,

ta tylko relacja jest zrodlem konfliktu, kiedy osoby wycofuja legitymizacje i domagaja sie zmiany.

Dominacja i podporzadkowanie to zarazem zalazek wiezi spolecznej, jak i konfliktu spolecznego. Zawsze sa to dwa rozmaite oblicza zwiazku wladzy.

Jak na przyklad dochodzi w celu konfliktu?

Konflikt spoleczny wydaje sie byc pewnym rozwojem i jako zjawisko socjologiczne posiada wewnetrzna dynamike, fazy rozwojowe.

Stadia teoretycznej, abstrakcyjnej sytuacji konfliktu

Punkt wyjscia – wycofanie legitymizacji poprzez te grupy spoleczne, ktore czuja sie uposledzone w calej podziale dobr.

Co stymuluje wycofaniu legitymizacji?:

zablokowanie kanalow ruchliwosci spolecznej, co powoduje, ze odrzucic wszystkie grupy w spoleczenstwie maja sposobnosc podwyzszenia wlasnej

pozycji spolecznej,

w spoleczenstwie mamy stycznosc z nielegitymizowanymi nierownosciami – spoleczenstwo przestaje akceptowac istniejaca piramide spoleczna i

gospodarcze spolaryzowanie, powstawanie waskiej grupy uprzywilejowanych i calej reszty spoleczenstwa.

2)Pojawia sie zaczatkowa forma swiadomosci wlasnego interesu wsrod grup uposledzonych, swiadomosc3), ze trzeba dokonac4)pewnych przemian w

obrebie systemu, jesli potrzebuje sie zmienic5)niesprawiedliwe zasady rozdzialu dobr.

3)Wzrost nastrojow niezadowolenia spolecznego wspolnie ze rozwojem pobudzenia emocjonalnego wsrod grup uposledzonych. Rozpoczynaja sie

ujawniac4)frustracja i rozczarowanie, ktore potrafia prowadzic5)w 2 diametralnie rozmaite kierunki:

a)apatia, rezygnacja i pogodzenie sie z losem, uksztaltowanie sie poczucia bezalternatywnosci, braku wyjscia – odrzucic prowadzi to do kontestacji,

b)bunt i kontestacja.

Istnieje zasada, iz absolutna bieda i absolutne doswiadczanie deprywacji nie zawsze wykonuje do buntu, najbardziej pokrzywdzeni czesto zapadaja w

apatie. Musi wystapic deprywacja wzgledna – przytomnosc, ze to, co osoby otrzymuja i co potrafia realizowac w ramach systemu spolecznego, jest

calkowicie rozbiezne pochodzace z ich nadziejami i oczekiwaniem, zwlaszcza w momencie, kiedy zobacza, ze sa w spoleczenstwie grupy, jakie maja

wiecej i lepiej. Odmiennym psychospolecznym mechanizmem jest frustracja rosnacych wymagan – kiedy spoleczenstwo rozpoczelo juz uzywac z

postepu i poprawy warunkow, to znaczy ma rozbudzone aspiracje i potrzeby i nagle pozostaja one zablokowane (przez np. kryzys gospodarczy).

Socjologowie oswiadczaja, ze jest to o wiele istotniejszy motyw konfliktu niz bezustanne doswiadczanie biedy. Musi sie tez pojawic motyw

niesprawiedliwosci spolecznej w calej mysleniu jednostek (my czegos nie otrzymujemy, ale sa tacy, jacy to otrzymuja) i obarczenie za tenze stan rzeczy

systemu spolecznego, agend wladzy.

6)Pojawienie sie glownych zewnetrznych manifestacji frustracji i niezadowolenia, to znaczy dzialan zbiorowych, jeszcze niezbyt zorganizowanych i na

niewielka skale, chocby takich jak strajki, akty terroryzmu. Po przebiegu konfliktu wazne wydaje sie byc osiagniecie miejsca granicznego, progu, co

wykonuje do eskalacji dzialan zbiorowych, bardziej masowych i zorganizowanych`. Kladzie sie nacisk pod zajscie inicjujace, ktore uruchamia ta eskalacje,

jest to symboliczny wyraz kompletnej sytuacji konfliktu i wykonuje do pojawienia sie zajsc7)na duza powage.

8)Dalsza intensyfikacja emocji zbiorowych, radykalizacja celow – potrafia pojawic9)sie wymagania zmiany rzadow, a nawet calkowitego systemu.

10)Kulminacja konfliktu, wejscie w etap otwartego konfliktu, w ktorym biznesy obu witryn internetowych sa zdecydowanie zdefiniowane, zas grupy owe

sa zorganizowane.