Transformacja mapy kropkowej na: kartogram geometryczny, mapę izolinii,

kartogram prosty, kartodiagram geometryczny pow., mapę dozymetryczną

Metody prezentacji kartograficznej:

- dane względne (relatywne, wskaźniki natężenia): metoda kartodiagramu,

kartogramu, dazymetryczna, izolinii

- dane bezpośrednie (mierzalne): met kartodiagramu, kropkowa, izolinii (dla

danych występujących w sposób ciągły)

inny podział:

- dane jakościowe: met sygnaturowa, zasięgów, chorochromatyczna

- dane ilościowe: kartodiagramu, kartogramu, kropkowa, dozymetryczna,

izolinii

Mapa dazymetrczyna

Kartogram, w którym jednostki odniesienia zostały dostosowane do

rzeczywistego rozmieszczenia zjawiska jest nazywany mapa dazymetryczną.

Tak opracowana mapa daje znacznie lepszy obraz gęstości wewnątrz

wyznaczanych jednostek. Tak jak kartogram, jest to metoda stosowana dla

danych względnych, odniesionych do powierzchni. Dane są prezentowane w

skali skokowej. Najbardziej odpowiednią zmienną jest walor desenia lub

koloru. Sposoby wykonania: -Wykorzystuje się mapę kropkową (kropki

rozmieszczone topograficznie) -Na podst. sieci zmienno gęstej -Na podstawie

kartogramu prostego i dodatkowych informacji o natężeniu lub rozmieszczeniu

zjawiska – Na pods mapy kropkowej i ekwidystant

Kartogram geometryczny – wykorzystuje się –sieci tamkart – mapę kropkową i

sieć pól geometrycznych

Metodą kropkową przedstawiamy na mapie przestrzenne rozmieszczenie

zjawisk wyrażonych w wartościach bezwzględnych przy użyciu znaków

punktowych. Zjawiska mogą być umieszczone na mapie w sposób

topograficzny lub kartogramiczny.

Sposób topograficzny polega na umieszczeniu kropki (sygnatury) w miejscu

występowania

zjawiska, sposób kartogramiczny charakteryzuje się tym, że kropki są

rozmieszczone równomiernie na całej jednostce odniesienia, którą

reprezentują.

PUNKT, KROPKA, SYGNATURA reprezentuje ustaloną wartość zjawiska

określoną jako WAGA kropki. Mapa kropkowa pośrednio pokazuje natężenie

zjawiska. Gęstość kropek jest wprost proporcjonalna do natężenia zjawiska.

Służy do opracowania innych map tematycznych. Strefy buforowe –

ekwidystanty – jako pola odniesienia dla danych przedstawionych met

kropkową. Powierzchnie utworzone przez ekwidystanty stanowią jednostki

odniesienia do obliczenia natężenia zjawiska (danej względnej) i

przedstawienia na mapie. Metody prezentacji: zmienno gęsta (diagram

Voronoi), met sygnaturowa.

ETAPY OPRACOWANIA MAPY _analiza podkładu mapowego (skala mapy,

wielkość obszarów, na których zjawisko występuje i ich rozmieszczenie),

_analiza danych (rozkład danych, wartości ekstremalne), _decyzja o sposobie

rozmieszczenia kropek na mapie dla których zagęszczenie zjawiska jest małe,

duże i średnie, _dobór wagi i wielkości kropki, _wykonanie mapy próbnej i

ocena jej poprawności, _w przypadku złej oceny dobór innej wagi i wielkości

kropki i opracowanie nowej mapy, ponowna jej ocena.../ Kartogram

opracowujemy na podstawie mapy kropkowej. Mogą być różne P

Metoda sygnaturowa

Sygnatury to znaki symbolizujące różne obiekty opisane w skali nominalnej.

Przedstawiają zjawiska o odniesieniu punktowym i liniowym. Dla rozróżnienia

cech jakościowych stosuje się sygnatury o różnym kształcie (tylko punktowe),

kolorze, jasności, deseniu. Na mapach topograficznych oznaczamy w ten sposób

np. punkt geodezyjny, most ,transformator, stacje paliw, drogę, rzekę, kanał,

rów, a na mapach gospodarczych – port handlowy, gazociąg, kanał żeglowny.

Metoda sygnaturowa jest najdawniejszym sposobem oznaczania obiektów na

mapie. Prawidłowo dobrane sygnatury niosą ze sobą łatwą do odbioru

informację, dlatego metoda ta jest powszechnie stosowana. Metoda

sygnaturowa jest metodą jakościową.; wyjątkiem są sygnatury ilościowe,

którym przypisuje się cechy – dane na wyższych poziomach pomiarowych.

Przykładem są oznaczenia wielkości miast na mapach ogólnogeograficznych.

Znaki reprezentujące miasta różnią się pw. wagą optyczną a nie tylko

wielkością.

Ze względu na kształt wydziela się sygnatury: geometryczne, symboliczne,

obrazkowe i literowe Według Kraak’a istnieją dwie główne grupy sygnatur:

obrazkowe i geometryczne. Tych pierwszych używa się, gdy ich rozpoznanie

ułatwiają skojarzenia, natomiast zjawiska o wyższym stopniu abstrakcji

przedstawia się za pomocą sygnatur geometrycznych. Mapa sygnaturowa poza

rozróżnieniem jakościowych obiektów niesie również informacje o ich

rozmieszczeniu w rzeczywistości.

Wyróżnia się dwa sposoby lokalizacji sygnatur:

• Ścisły – element sygnatury (np. środek ciężkości figury, wierzchołek)

wskazuje precyzyjne położenie obiektu. W miejscu przedstawionym na mapie

jest przedstawiony obiekt rzeczywiście znajdujący się w odpowiednim miejscu

w terenie. Mapa topograficzna jest mapa sygnaturową o ścisłej lokalizacji

obiektów.

• Przybliżony – sygnatura nie występuje w miejscu, gdzie obiekt w

rzeczywistości; ma ona charakter informacyjny, a nie ściśle lokalizacyjny. Takie

umieszczenie sygnatur może wynikać ze skali mapy (mapy mało- i

średnioskalowe) lub z braku informacji o dokładnym położeniu obiektów. Na

mapach turystycznych często przy nazwie miejscowości oznacza się

sygnaturę hotelu, biura informacji, kempingu, restauracji, co wskazuje na

występowanie tych miejsc w mieście bez podania ich ilości i konkretnej

lokalizacji

Sygnatury punktowe ze względu na kształt dzieli się na: Geometryczne,

Symboliczne, Obrazkowe, Literowe

Geometryczne

– mają kształt prostych figur geometrycznych jak kwadrat,

koło, trójkąt, romb, prostokąt. Kształt ich nie przypomina rzeczywistego

kształtu obiektu, jednak nie powinien być zupełnie przypadkowy. Możliwa jest

rozbudowa wewnętrzna sygnatur przez wpisanie w nie innych figur

geometrycznych, a także innych symboli czy oznaczeń literowych w rezultacie

powstają sygnatury mieszane. Sygnatury geometryczne najlepiej wskazują

dokładne położenie obiektu (np. środek ciężkości lub wierzchołek)

Obrazkowe – nawiązują kształtem do zewnętrznego wyglądu

reprezentowanego obiektu (np. namiot dla oznaczenia pola namiotowego,

samolot – dla lotniska). Granica między sygnaturami symbolicznymi a

obrazkowymi często się zaciera, gdyż uproszczony obrazek przechodzi w

symbol. Sygnatury obrazkowe stosowane są w atlasach szkolnych, gdyż

najtrafniej przemawiają do czytelnika.

Symboliczne – są rozwinięciem sygnatur geometrycznych bazującym na

skojarzeniach czytelnika mapy z obiektami rzeczywistymi (np. ścięty trójkąt

równoramienny przypomina kształtem wieże wiertnicze)

Literowe – to litery umieszczone w miejscach występowania danego obiektu;

mogą być umieszczone bezpośrednio jako znaki kartograficzne lub wpisane w

figurę geometryczną. Nie powinno stosować się więcej niż dwie litery, gdyż

może to stwarzać wrażenie skrótu lub nazwy, co nie jest sygnaturą literową. H –

hotel P – parking M – muzeum B – bank

W sygnaturach liniowych kształt wskazuje na lokalizację obiektu: każdy

punkt linii na mapie jest odpowiednikiem punktu w rzeczywistości. Wyjątkiem

są sygnatury liniowe abstrakcyjne. Jednocześnie położenie linii jest bardzo

istotną cechą rozróżniającą. Pozostałe cechy to: kolor,

jasność i deseń. Różnokolorowe linie można traktować jako sygnatury

symboliczne bazujące na skojarzeniu użytego koloru z obiektem rzeczywistym,

np. niebieska sieć rzeczna. Podobnie deseń może wywoływać bezpośrednie

skojarzenia: granica państwa czy tory kolejowe. Sygnatury liniowe mogą być

uzupełnione znakami literowymi, co ułatwia ich interpretację. Ponadto deseń,

jasność lub grubość linii pozwalają określić rangę obiektu: drogi główne i

boczne.

Metoda zasięgów - polega na oznaczeniu na mapie zasięgu występowania

danego zjawiska. Jest stosowana dla danych mierzonych w skali nominalnej

odniesionych do powierzchni w

Wyróżnia się:

- zasięg liniowy - za pomocą linii wydziela się określone obszary. Różnicuje się

je za pomocą desenia lub koloru.

- zasięg sygnaturowy - polega na wprowadzaniu wewnątrz zasięgu liniowego

odpowiedniej sygnatury oznaczającej zjawisko występujące na wyznaczonym

obszarze.

- zasięg plamowy - jest on przedstawiony za pomocą plamy, czyli

obrysowanego linią

obszaru wypełnionego kolorem lub deseniem.

- zasięg opisowy

- określa w przybliżeniu występowanie danego zjawiska za

pomocą napisu. Różnicuje się go za pomocą stosowania różnych krojów i

wielkości pisma.

Linia zasięgu powinna jednoznacznie wskazywać obszar, do którego się odnosi.

W metodzie zasięgów obszar opracowania może obejmować wybrany teren.

Zasięgi mogą się pokrywać, zawierać, przenikać.

Metoda powierzchniowych jednostek naturalnych (chorochromatyczna) –

jest rozwinięciem metody zasięgów i jednocześnie jej modyfikacją. Jest

stosowana dla danych jakościowych – mierzonych w skali nominalnej,

odniesionych do powierzchni. Polega na tym, że cały obszar mapy jest

podzielony na mniejsze obszary (regiony), różne pod względem jakościowym,

tworzące mozaikę. Nie ma tu obszarów zachodzących na siebie (w metodzie

zasięgów jest to możliwe). Każdy fragment opracowywanego obszaru musi być

zakwalifikowany do jakiejś kategorii. Powierzchnie wydzielonych obszarów

wyróżnia się za pomocą znaków powierzchniowych, takich jak: kolor, deseń.

Zmienną dobieramy w ten sposób aby nie sugerowała porządku. Użycie

zmiennej kierunek utrudnia odczytanie regionów rozmieszczonych na mapie.

Użycie waloru ułatwia rozróżnienie ale może sugerować hierarchię.

Metoda izolinii Mapa wysokości jako przykład mapy wykonanej metodą

izoliniową (izolinie natężenia → linie izometryczne). Izolinie – linie łączące

jednakowe wartości liczbowe. Za pomocą izolinii przedstawia się zjawiska

charakteryzujące się ciągłą przestrzenną zmiennością natężenia (np. wysokości

n.p.m) ale także zjawiska występujące wyspowo, które mogą być

interpretowane jako ciągłe, jeżeli zostaną odniesione do innego zjawiska o

charakterze ciągłym (gęstość zaludnienia, lesistość) są to tzw. izoplety

(pseudoizolinie)

a) izolinie natężenia

•linie izometryczne (izohipsy, izobaty np. poziomice)

•izarytmy

•izarytmy rzeczywiste (np. izotermy, izohiety, izogony, izobary)

•izarytmy teoretyczne (izarytmy abstrakcyjne, izoplety, izodensy, izohyle)

•izolinie odległości (ekwidystanty)

•izolinie ruchu (izochrony)

b) izotachy

c) izochrony

d) izobaty

Izolinie mogą przedstawiać ukształtowanie pola zjawisk rzeczywistych lub

przetworzonych matematycznie - - umownych.

• Izarytmy rzeczywiste powstają w wyniku interpolacji ilościowych cech

zjawiska pomiędzy punktami odniesienia, których położenie jest pomierzone i

określone w przyjętym

• Izarytmy teoretyczne (nazywane układzie współrzędnych izopletami – gr.

Izoplethes – jednakowo liczny), powstają w wyniku interpolacji ilościowych

cech zjawiska pomiędzy punktami odniesienia, których położenie jest

określone w sposób umowny. Izarytmy teoretyczne mogą sugerować

uszczegółowienie danych na mapie. Nie można pośredniej wartości uważać za

prawdziwą w danym miejscu. Jako wyraz różnicy miedzy Izarytmami

rzeczywistymi i teoretycznymi F. Uhorczak proponuje rysować je liniami

łamanymi.

Izolinie mogą być stosowane do przedstawienia natężenia zjawiska (wartości

względnej),

odległości (ekwidystanty), czasu (izochrony), dat pojawiania się zjawisk

(izodaty)…. Można również stosować izolinie do prezentacji miar odchyleń

(izoanomale, izoamplitudy). Odchylenia można odnosić do wartości średniej,

normatywnej, dopuszczalnej….

Kartogram i izolinie

W analizie struktury przestrzennej zjawisk powierzchniowych na badanym

obszarze najważniejszymi charakterystykami są zróżnicowanie jego natężenia i

rozdrobnienie.

Jeżeli badane zjawisko określimy jako cechę – x, a powierzchnię badań - PA, to

podstawową charakterystyką ogólną jest “poziom udziału” – gęstość

zjawiska:

∑

=

=

N

i

A

i

P

p

G

1

P

i

– wielkość powierzchni i-tego obiektu cechy ‘x’, N – liczba obiektów – pól

występowania cech ‘x’, P

A

– powierzchnia obszaru badań

Źródła danych:

- Dla izarytm rzeczywistych – wyniki pomiarów terenowych

- Dla izoplet - dane statystyczne względne (wskaźniki), - dane uzyskane na

podstawie kartogramu (w skali ciągłej, skokowej) lub kartogramu

dazymetrycznego, -dane uzyskane z mapy kropkowej lub sieci zmienno gęstej.

Dane a e mogą być umieszczone: w węzłach regularnej siatki, w punktach

tworzących ciąg

( oddalone od siebie profile), nieregularnie.

Interpolacja

Metody i procedury interpolacyjne różnią się: - rodzajem użytej funkcji, - liczbą

użytych etapów transformacji danych wyjściowych, - liczbą punktów

pomiarowych - organizacją procesu obliczeń.

Komputerowe metody interpolacji izolinii

Wyróżniamy 2 modele organizacji danych: siatki regularne i nieregularne

Metody tworzenia modelu:

- met dwuetapowe punktowe: met odległościowo-wagowa (odwrotnych

odległości); met autokorelacji (Kriging)

Metody wygładzania danych:

- met powierzchniowo-rastrowe: met propagacji, met reagregacji, met

kartograficzno-objętościowa, met średnich ruchomych

Źródła danych

Dane do opracowania map izopletowych mogą być pozyskiwane na podstawie

map kropkowych, które prezentują dane bezwzględne rozmieszczone

topograficznie. Źródłem błędów pomiaru wartości zjawiska są : - pola

odniesienia i ich właściwości (kształt, wielkość, wzajemne ułożenie), -

wyznaczenie położenia punktów odniesienia, - wybrana metoda interpolacyjna.

Podobieństwa i różnice

Zasadnicza różnica występuje miedzy rodzajem danych prezentowanych na

mapach. Jedne z nich są danymi, które w rzeczywistości występują w sposób

ciągły (dane fizyczne), drugie zostały przetworzone, a ich kontynualizacja

wynika z przypisania ich do powierzchni lub innych zjawisk .

Izoplety nie są liniami lokalizowanymi. Charakteryzują one zjawisko jako zbiór

linii. Mają celowo dobierane wartości cięcia izolinii

Izarytmy rzeczywiste i teoretyczne nie różnią się wyrazem graficznym. Można

jednak dla odróżnienia izoplet rysować je liniami łamanymi – izogramy.

METODA KARTOGRAMU Użycie metody kartogramu pozwala na przestrzenną

lokalizację danych ilościowych, względnych, odniesionych do powierzchni,

wyrażonych w skali ciągłej lub skokowej. Natężenie zjawiska może być

przedstawione przy pomocy zmiennej wizualnej –waloru (koloru, desenia).

Kartogram jest metodą powierzchniową. Metodą kartogramu pokazujemy dane

względne. Kartogram właściwy to kartogram w skali skokowej.

PRAWIDŁOWOŚC WYKONANIA KARTOGRAMU zależy od: _doboru pól

odniesienia, _doboru przedziałów klasowych (ilości klas, sposobu podziału),

_doboru zmiennej wizualnej (kolor, deseń, ziarnistość, walor, orientacja,

wielkość) RODZAJE KARTOGRAMÓW 1Kartogram prosty (jednorodny,

kwalifikatywny, selektywny, desenia kropkowego, geometryczny). 2Kartogram

złożony. 3Kartogram strukturalny.

ZASADY DLA METODY KARTOGRAMU _dane względne, _skala skokowa,

_najczęściej wykorzystywany dla stworzenia tła dla innych zjawisk,

_dokładność zależy od sposobu i liczby klas i wynosi

±

połowa wartości

przedziału klasowego, _należy zwrócić uwagę na dokładność rozmieszczenia

natężenia zjawiska, dokładność ta zależy od przyjętej jednostki odniesienia,

_ubogi podkład, _im mniejszy arkusz, tym lepsze zobrazowanie.

Zmienne wizualne : - kształt( j ), - wielkość( i ), - barwa( j posiada atrybuty

kolor, jasnośc, nasycenie), - walor( i stos bieli do czerni lub innego koloru ), -

ziarnistość( i ), - deseń( j powt się układ znaków ), - orientacja( j ),

Zmienne graficzne- podstawowe cechy czy atrybuty znaków graficznych, są

postrzegalnymi wielkościami których zmiany służą przekazaniu pewnych

składowych informacji.

Położenie w płaszczyźnie obrazu: Zmienna ta tworzy podkład mapy. Jeśli na

mapie znajduje się kilka punktów o określonych współrzędnych np. x,y, to ich

wzajemne położenie może przekazywać wiele różnych relacji.

Zmienna graficzna - położenie i jej możliwości przekazu relacji: • proporcji: na

przykład AB jest trzy razy dłuższe od BC. W tym przypadku BC staje się

jednostką do pomiaru długości odcinków AC i AB. Oko natychmiast dostrzega te

proporcje. * porządkowania: na przykład punkt B leży pomiędzy punktami A i

C. *różnicowania: na przykład A i B i C zajmują różne położenie w przestrzeni. *

podobieństwa: na przykład punkty B i C leżą w podobnym miejscu przestrzeni.

Zmienna wielkości wyrażona jest poprzez różnicę powierzchni, długości lub

szerokości stosowanych znaków. Posiada „naturalne” własności przekazu

relacji: proporcji i porządku. Może również przekazywać relację podobieństwa.

Jest podstawową zmienną dla kartodiagramicznej metody prezentacji. Należy

do tzw. zmiennych tworzących obraz – bardzo wyraźnie nadaje trzeci wymiar.

Znaki większe wydają się być bliżej obserwatora – a co za tym idzie są

postrzegane jako ważniejsze, posiadające większą wartość niż znaki

niewielkich rozmiarów. Wielkość jako jedyna zmienna, obok dwóch

wymiarów płaszczyzny, ma zdolność przekazywania proporcji

Zmienna graficzna barwa jest niezwykle ważna w kartografii, w dużej mierze

decyduje o walorach estetycznych mapy. Jest jednak zmienną, którą należy

stosować ze szczególną rozwagą. Złe użycie barwy prowadzi bowiem do

zaburzenia percepcji przekazywanej informacji, a w niektórych przypadkach

może wręcz zdyskwalifikować użytkowe walory mapy. Zjawisko barwy i jego

doznawanie przez człowieka jest bardzo złożonym procesem.

Barwa - Jest tą cechą każdego materialnego przedmiotu, dzięki której możemy

odróżnić przedmioty jako czerwone, zielone, brązowe, białe, szare itd. Z

pragmatycznego punktu widzenia barwa jest stosowana w kartografii w celu

przekazywania relacji: porządku, różnicy lub podobieństwa. Ograniczenia

funkcji barwy są spowodowane głównie tym, iż odbiór barwy nie zależy tylko

od prostych wrażeń, ale również od złożonych współzależności wynikających z

kompozycji mapy. Zmienna barwy posiada trzy atrybuty :

Jasność - jest tym atrybutem spostrzeganej barwy, dzięki któremu jesteśmy w

stanie wyznaczyć dla jakiejkolwiek barwy chromatycznej równoważną jej

barwę szeregu achromatycznego, podając określenia: barwy jednakowo jasne,

barwy ściemnione, barwy ciemne, barwa jaśniejsza, barwa ciemniejsza;

Kolor - jest tym atrybutem spostrzeganej barwy, dzięki któremu rozróżniamy

ją jako: niebieską, żółtą, zieloną, czerwoną, brązową, fioletową itd.

chroma - jest tym atrybutem spostrzeganej barwy, dzięki któremu jesteśmy w

stanie dokonać rozróżnienia wśród barw tego samego koloru i tej samej

jasności, podając określenia: barwa szarawa, barwa właściwa w kolorze, barwa

mocna, barwa żywa, barwa mniej lub więcej pełna koloru. Właściwie użyta

zmienna barwy może przekazywać następujące relacje: porządku, różnicy lub

podobieństwa.

Relacja porządku - przekazywana jest przez NATĘŻENIE barwy (jako funkcja

bezpośrednio wynikająca z ilościowych cech barwy - jasności i nasycenia)

Relacja różnicy lub podobieństwa - jest przekazywana przez kolor barwy,

szczególnie przez barwy jednakowej głębi

Termin ziarnistość jest używany w języku polskim jako odpowiednik

angielskiej nazwy tej zmiennej - texture, stąd czasami pojawia się również

nazwa tekstura. Zmienna ta jest stosowana w bardzo wielu metodach

prezentacji, m.in. w metodzie chorochromatycznej, zasięgów i w niektórych

przypadkach, w metodzie kartogramicznej. W najprostszy sposób, zmienną

ziarnistość opisuje się jako fotograficzne zmniejszanie lub powiększanie wzoru

znaku liniowego, punktowego bądź powierzchniowego. Najłatwiej jest wyjaśnić

istotę zmiennej ziarnistości przy pomocy ilustracji: Zmienna ziarnistość

posiada wyjątkową zdolność porządkowania znaków (danych) przy

jednoczesnym zachowaniu równoważności między nimi. Własność ta jest

niezwykle cenna i może być użyteczna przy tworzeniu systemów znaków, np.

dla map glebowych, geologicznych, geomorfologicznych itp. Ziarnistość

umożliwia różnicowanie znaków punktowych, liniowych i powierzchniowych

na tym samym poziomie widzialności. Ziarnistość jest transparentna -

umożliwia ona dobre odróżnianie nakładających się powierzchni. Jest to bardzo

przydatna własność, np. w metodzie zasięgów.
Kierunek jest zmienną rzadko stosowaną na mapach. Prawdopodobnie jest to

spowodowane nieznajomością jej naturalnych własności. Zmienna ta jest na

ogół stosowana w celu przekazywania relacji różnicy. Przy niewielkiej liczbie

klas przekazuje tą relację lepiej niż kształt.
Kształt jest najczęściej stosowaną zmienną przy tworzeniu systemów znaków.

Trudno wyobrazić sobie wykonanie mapy bez użycia tej zmiennej. Podstawową

jej zaletą jest możliwość stworzenia wręcz nieskończonej liczby znaków

różniących się kształtem. Poczynając od geometrycznych i symbolicznych, a

kończąc na skomplikowanych graficznie znakach obrazkowych. Kształt jest

zmienną przewodnią w metodzie sygnaturowej. Odgrywa również znaczną rolę

w metodzie kartodiagramicznej i zasięgów. Kształt posiada dość dobrą

zdolność różnicowania. Jest więc często stosowany do przekazania informacji

typu: "W miejscu A znajduje się coś innego niż w miejscu B". Wielkości znaków

różniących się kształtem wpływa w decydujący sposób na ich rozróżnialność.

Jest oczywiste, że im więcej użyjemy znaków o różnych kształtach i im mniej

wyraźne są zgrupowania prezentowanych zjawisk, tym mniej czytelny

uzyskamy obraz. Kształt posiada niezwykle cenną możliwość rozbudowy

(afiksacji) znaku.

Mapa sozologiczna

Sozologia to nauka zajmująca się problemami ochrony przyrody i jej zasobów

oraz zapewnienia ich użytkowania. Informacją sozologiczną jest zbiór danych

dotyczących środowiska przyrodniczego człowieka i sposobów jego

wykorzystania. Dotyczy ona zarówno zasobów przyrody ożywionej (flora i

fauna) jak i nieożywionej (powierzchnia zaimi, wody powierzchniowe i

podziemne itd.)

Mapa adresowana jest głównie do instytucji i urzędów ochrony środowiska

oraz decydentów i planistow na szczeblach regionalnym, wojewódzkim,

powiatowym i gminnym. Mapa w postaci wydruków w postaci analogowej jest

jednym z produktów końcowych opracowania kompleksowej bazy danych

tematycznych, realizowanego w technologii SIP. Jako referencyjna baza danych

topograficznych, do której odnoszone są warstwy.

Jako referencyjna baza danych topograficznych, do której odnoszone są

warstwy tematyczne mapy sozologicznej, wykorzystana jest baza VMAP

poziomu drugiego o dokładności geometrycznej odpowiadającej opracowaniom

w skali 1 :50 000. Baza danych przestrzennych stanowi istotny komponent

mapy sozologicznej, umożliwiając prowadzenie złożonych analiz

przestrzennych.

Mapa sozologiczna w planowaniu przestrzennym jest szczególnie przydatna w

zakresie lokalizacji nowych obiektów gospodarczych (w tym przemysłowych) i

komunalnych ( w tym mieszkaniowych) a także obiektów rekreacyjnych itp.

Mapa ta, opracowywana w skali 1:50 000 stanowi źródłowe opracowanie

kartograficzne do sporządzania map sozologicznych w skalach mniejszych oraz

innych pokrewnych map tematycznych.

Idea mapy sozologicznej zrodziła się po powstaniu sozologii (inf. o

intensywności przekształcania środowiska pod wpływem działalności

człowieka)

Badania dotyczące mapy sozologicznej obejmują: rejestrację, lokalizację i

określanie źródeł (zaburzeń, skażeń powietrza, skażenie gleby), zasięg i

charakterystykę oraz natężenie wszystkich zaburzeń, zagrożenia

radioaktywnego i mikrobiologicznego, sztuczny deficyt wody, dewastacje

krajobrazu, zanieczyszczenia i skażenia powietrza i wód podziemnych i

powierzchniowych oraz wód morskich, zaburzenia naturalnych stosunków

wodnych, zanieczyszczenia i przekształcenia rzeźby powierzchni ziemi,

zanieczyszczenia i skażenia gleb, degradację szaty roślinnej, odpadów

przemysłowych i komunalnych oraz hałas.

Wyróżniamy mapy przeglądowe szczegółowe i tematyczne:

*mapy tematyczne są stosowane, aby można było określić intensywność

przekształceń, dokonać diagnozy oraz zapobiegać dalszym przekształcenia. W

celu ukazania zanieczyszczeń powietrza,(CO

2

, pyły) stosuje się mapy w skali

1:10 000.

*mapa przeglądowa - jakość przeglądowa - zagadnienia hydrologiczne,

zmiany powierzchni ziemi, stan atmosfery, wskaźnik sumy przekroczeń - dla

różnych elementów i powietrze, wyrobiska, grunty orne, izolinia osiadań,

krotność przekroczenia metali ciężkich, opad pyłu toksycznego, metali-dla

powierzchni terenu. Mapy przeglądowe wydaje się w skali 1:50000

Treśc mapy :

1. Formy ochrony środowiska przyrodniczego:

*grunty orne chronione i pozostałe oraz łąki i pastwiska chronione i pozostałe,

lasy chronione i gospodarcze, zieleń urządzona oraz udokumentowane złoża

surowców mineralnych

*parki narodowe i krajobrazowe oraz ich otuliny, rezerwaty pomniki przyrody

oraz obszary chronionego krajobrazu,

*stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne i zespoły przyrodniczo-

krajobrazowe,

*ujęcia i strefy ochronne ujęc wód

2. Degradacja komponentów środowiska:

*degradacja powierzchni terenu, wtym: grunty podatne na denudację

naturogeniczną i uprawową

*grunty narażone na zalewy powodziowe lub sztormowe,

*grunty antropogeniczne obszarów zabudowanych, antropogeniczne formy

terenowe (wyrobiska i zwałowiska), deformacje poeksploatacyjne, cmentarze,

kanały i wały przeciwpowodziowe, groble, składowiska surowców i paliw,

wylewiska i składowiska odpadów,

*typy zdegradowanych gleb

*czynniki i klasy uszkodzeń lasów

*degradacja wód powierzchniowych, w tym: zrzuty ścieków, wielkości zrzutów

w m3/dobę, przekroczenia wskaźników zanieczyszczeń, jakośc wód w

punktach pomiarowych, zanieczyszczone wody morskie przybrzeżne,

popiętrzone wody powierzchniowe, sztuczne zbiorniki wodne, stawy

hodowlane, zbiorniki wód przemysłowych, utrata więzi hydraulicznej,

antropogeniczne zaburzenia reżimu hydrologicznego cieków i technicznie

przekształcone koryta cieków

*degradacja wód podziemnych, w tym: grunty podatne na infiltrację

zanieczyszczen do wód podziemnych, zanieczyszczone lub przypuszczalnie

zanieczyszczone wody podziemne, istniejące i prawdopodobne zrzuty ścieków

(szamba, rozsączkowanie ścieków), kierunki przenoszenia zanieczyszczeń w

wodach podziemnych, sztucznie obniżone lub podniesione zwierciadło wód

podziemnych, leje depresyjne

*degradacja powietrza atmosferycznego, w ty: emitory przemysłowe i ich

skupiska, emisja całkowita w t/rok, skupiska źródeł niskiej emisji gazów i

pyłów, punktowe i powierzchniowe emitory hałasu i wibracji oraz emitory

uciążliwych zapachów (odorów), przekroczenia dopuszczalych stężeń SiO2 i

przekroczenia dopuszczalnej zawartości pyłu zawieszonego

*rodzaje przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływac na środowisko,

wymagających sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko

Generalizacja kartograficzna, generalizacja mapy, uogólnienie mapy (łac.
generalis - powszechny, ogólny) - w kartografii proces zmniejszania

szczegółowości mapy podczas prac redakcyjnych związanych ze zmniejszaniem

skali mapy.

O generalizacji decyduje, oprócz skali, także przeznaczenie mapy. Np. treść

mapy ściennej, którą ogląda się z dużej odległości, podlegać będzie większej

generalizacji niż atlasu samochodowego w tej samej skali.

Generalizacja polega m.in. na upraszczaniu rysunku obiektów geograficznych

(np. przebiegu linii brzegowej), stosowaniu różnego rodzaju symboli

przedstawiających złożone struktury przestrzenne i ich cechy. Celem

generalizacji jest dostosowanie mapy do danych potrzeb, zwiększenie jej

czytelności itp.

Istnieją dwa główne rodzaje generalizacji:

1. ilościowa (pominięcie mniej istotnych elementów mapy):

*generalizacja formy (odległości, kształtu - uproszczenie kształtu; np.

pominięcie niektórych zakrętów drogi, rzeki, uproszczenie przebiegu granicy)

*generalizacja treści (zmniejszenie ilości znaków na mapie; np. pominięcie

niektórych miast, rzek, mniej ważnych dróg)

2. jakościowa (uogólnienie pojęć przedstawianych na mapie):

*symbolizacja (np. na mapie w dużej skali miejscowości oznaczone będą

zasięgiem zabudowy, w mniejszej skali – sygnaturą koła lub kwadratu)

*grupowanie (np. połączenie lasów liściastych, iglastych i mieszanych w jedną

kategorię)

*zmiana ujęcia zjawiska

Generalizacja kartograficzna uważana jest za proces subiektywny, wymagający

od kartografa dobrej znajomości tematu przedstawionego na mapie.

GENERALIZACJA NA MAPACH TEMATYCZNYCH OPRACOWANYCH DLA

DANYCH ILOŚCIOWYCH

Podstawowe cele prezentacji kartograficznej

•

określenie położenia obiektów (przede wszystkim położenia

wzajemnego) oraz w odniesieniu do obiektów liniowych i powierzchniowych,

unaocznienie ich właściwości przestrzennych (np. kierunku, długości, kształtu);
•

prezentacja nieprzestrzennych cech (atrybutów) obiektów

•

zróżnicowanie przestrzenne (zmienność przestrzenna) oraz

czasowa (zmiany w czasie) przedstawianych obiektów lub ich atrybutów.
Co przedstawia mapa?
•

Rozmieszczenie obiektów

•

Zróżnicowani atrybutów jakościowych

•

Zróżnicowanie atrybutów ilościowych

•

Ukształtowanie powierzchni,

•

Zróżnicowanie struktury,

•

Dynamikę i zmienność zjawisk

•

Typy relacji,

Typy generalizacji:

1.

generalizacja ilościowa

2.

generalizacja jakościowa

METODY GENERALIZACJI

uproszczenie lub wybór punktów – przez eliminację wybranych

wierzchołków wieloboków i utworzenie mniej skomplikowanych kształtów

wygładzanie – polegające na zastąpienie ostrych i złożonych kształtów

kształtami wygładzonymi i zaokrąglonymi

agregacja – zastąpienie dużej liczby szczegółów znaków mniejszą liczbą

nowych znaków

łączenie – zastępowanie kilku obiektów przez pojedynczy obiekt

scalanie – polegające na łączeniu wielu obiektów liniowych w jeden

dekompozycja – zamiana obiektu powierzchniowego na punktowy lub

liniowy

wybór obiektów – eliminacja pewnych elementów ze zbioru przy zachowaniu

ogólnych prawidłowości ich rozkładu przestrzennego

przewiększenie obiektu - w celu zachowania jego atrybutów, które przy

danej skali powinny być niewidoczne

wzmocnienie – przez zmianę wielkości i kształtu symbolu

przemieszczenie – przesuniecie obiektów z ich rzeczywistego położenia w

celu zachowania ich relacji przestrzennych i czytelności

PROGI I PODPROGI GENERALIZACYJNE

Próg generalizacyjny

Pojemność mapy zbliża się do granicy, jest zbyt duże obciążenie graficzne,

stosowana generalizacja powoduje zbyt dużą stratę informacji, należy przejść

do nadrzędnej kategorii pojęciowej i zastosować inną, odpowiednią metodę

prezentacji

Podpróg generalizacyjny- zabiegi w obrębie tej samej metody prezentacji, które

powodują chwilowe zwiększenie pojemności mapy

Wyjściowa pojemność mapy.

MAPA HYDROGRAFICZNA

Treść podkładową stanowią sytuacja i nazewnictwo (w kolorze szarym) oraz

rysunek rzeźby terenu (w kolorze brązowym) mapy topograficznej w skali

1:50 000.

Podstawą

nazewnictwa

obiektów

hydrograficznych

jest:

„Podział

hydrograficzny Polski” (IMGW, Warszawa, 1980) w skali 1 : 200 000 i Katalog

Jezior Polski cz. I – III, 1991, 1992, Wyd. Naukowe UAM, a przebieg granic

administracyjnych musi być zgodny z aktualnym

Państwowym Rejestrem Granic.

Mapa Hydrograficzna Polski (Wytycznymi Technicznymi GIS-3 Mapa
Hydrograficzna Polski 1: 50 000.) jest mapą tematyczną przedstawiającą w

syntetycznym ujęciu warunki obiegu wody w powiązaniu ze środowiskiem

przyrodniczym, jego zainwestowaniem i przekształceniem. Powstaje ona na

podkładzie mapy topograficznej, na którą nanoszone są wyniki kartowania

terenowego zjawisk i obiektów wodnych, przepuszczalności gruntów oraz

liczne informacje związane z gospodarowaniem zasobami wodnymi, oceny

jakości wody, a także dane sieci monitoringu hydrosfery.

Mapa przedstawia chwilowy stan i warunki obiegu wody podczas

kartowania w powiązaniu ze środowiskiem przyrodniczym. Mapa w skali

1:50 000 przedstawia;

przepuszczalność gruntów,

głębokość występowania pierwszego poziomu wód

podziemnych,

rozmieszczenie

wód

powierzchniowych

i

zjawisk

hydrograficznych, z uwzględnieniem obiektów gospodarki

wodnej.

Na treść tematyczną mapy składają się następujące grupy elementów,

uszeregowane w kilku poziomach informacyjnych:

– topograficzne działy wodne,

– wody powierzchniowe,

– wypływy wód podziemnych,

– wody podziemne pierwszego poziomu,

– przepuszczalność gruntów,

– zjawiska i obiekty gospodarki wodnej,

– punkty hydrometryczne pomiarów stacjonarnych.

Każdy z tych elementów jest reprezentowany przez grupę zjawisk i obiektów

wodnych przedstawionych na mapie za pomocą znaków umownych

Mapa sozologiczna

Mapa hydrograficzna

Skala 1:10 000 - tematyczna

lub 1:50 000 - przeglądowa

Skala 1:50 000,

nazewnictwo z 1: 200 000

Jest to mapa temtyczna

Jest to mapa tematyczna

Informuje o intensywności

zdegradowania środowiska

przez człowieka

Informuje o obiegu wody w

powiązaniu ze

środowiskiem

przyrodniczym, jego

zainwestowaniem i

przekształceniem

Obejmuje: rejestrację,

lokalizację i określenie źródeł

zaburzeń, skażeń powietrza i

skażenia gleby. Określa zasięg i

charakterystykę oraz

natężenie wszystkich

elementów.

Powstaje na podstawie

mapy topograficznej, na

która nanoszone są wyniki

kartowania zjawisk i

obiektów wodnych,

przepuszczalności gruntów

oraz informacje dotyczące

gospodarki wodami.

Elementy mapy sozologicznej:

Ochrona środowiska i jego

zasobów

Podatność środowiska na

degradację

Degradację środowiska

Przeciwdziałanie i

rekultywację

Nieużytki antropogeniczne i

naturogeniczne

Elementy mapy

hydrograficznej skala 1:50

000:

Przepuszczalność gruntów

Głębokość występowania

pierwszego poziomu wód

podziemnych

Rozmieszczenie wód

powierzchniowych i zjawisk

hydrograficznych wraz z

obiektami gosp. wodnej.

Mapa sozologiczna zawiera

komentarz, który: podaje

charakterystykę

komponentów środowiska,

dodatkowe dane w postaci

tabelarycznej lub tekstowej,

posiada ogólną ocenę stanu

środowiska i stopień jego

degradacji, wskazania

dotyczące zapobieganiu

rozprzestrzeniania się

zagrożeń

Na treść tematyczną mapy

składają się:

Topograficzne działy wodne

Wody pow.

Wypływy wód podziemnych

Przepuszczalność gruntów

Wody podziemne

pierwszego poziomu

Zjawiska i obiekty gosp.

wodnej

Punkty hydrometryczne

Mapy cyfrowe/numeryczne

posiadają strukturę

warstwową, istnieje

możliwość wymiany informacji

pomiędzy systemami GIS,

obiekty graficzne połączone są

z bazą danych, posiadają taki

sam układ współrzędnych i

odwzorowanie jak mapy

analogowe, można je łączyć ze

sobą.

Mapa przepuszczalności

gruntów powstaje na

podstawie mapy glebowo –

rolniczej w skali 1:25 000,

analizy tła geologicznego.

Wyróżniamy 6 klas

przepuszczalności:

1 – największa

przepuszczalność

6 – najmniejsza

przepuszczalność

Metod

y

prezen

tacji

Jednostka

odniesienia

Dane

Zmienne graficzne

S.pom

Wy

s.u.

s.pr

P

L

A

N

P

I

D

C

B

W

C

S

W

J

Z

B

O

K

j

s

x

x

x

x

x

x

X

z

x

x

x

x

x

c

x

x

x

x

x

iloś

c.

d

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

g

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x