1

Artykuł jest cz

ęś

ci

ą

pracy dyplomowej pt.: Pokonywanie „

ż

elaznych perci” w górach wysokich („w

ę

drówki ekstremalne”) –

aktywno

ść

z pogranicza górskiej turystyki kwalifikowanej i wspinaczki. Próba charakterystyki dyscypliny, obronionej przez

autork

ę

na kierunku Turystyka i Rekreacja AWF Kraków w 2001 roku. Praca została napisana pod kierunkiem

prof. dr hab. Andrzeja Matuszyka.

Techniczne aspekty pokonywania ferrat

1. Wyposa

ż

enie osoby pokonuj

ą

cej „

ż

elazne percie”

Do wyposa

ż

enia osoby pokonuj

ą

cej „

ż

elazne percie” nale

ż

y zarówno sprz

ę

t stosowany na „zwykłych” pieszych

trasach górskich (buty górskie z profilowan

ą

podeszw

ą

czyli vibramem, odzie

ż

odporna na deszcz i wiatr, r

ę

kawiczki,

czołówka, a przy oblodzeniu i za

ś

nie

ż

eniu, czekan oraz raki), jak te

ż

cz

ęś

ciowo sprz

ę

t wspinaczkowy, taki jak: kask,

uprz

ąż

(na ferratach konieczna podwójna lub piersiowa i biodrowa) i zestawy do autoasekuracji u

ż

ywane wył

ą

cznie na

drogach typu via ferrata oraz dodatkowo na trudniejszych trasach – karabinki typu HMS, lina asekuracyjna, p

ę

tle, a nawet

kostki i haki.

1[1]

Obecnie istniej

ą

dwa typy zestawów do autoasekuracji na ferratach. S

ą

to zestawy typu „V” i „Y” z płytk

ą

hamuj

ą

c

ą

(absorberem energii) i karabinkami typu Klettersteig. Karabinki te charakteryzuj

ą

si

ę

du

ż

ymi wymiarami

i podwy

ż

szon

ą

wytrzymało

ś

ci

ą

. Posiadaj

ą

automatyczn

ą

blokad

ę

zamka, a czasem tak

ż

e stabilizatory, które zapobiegaj

ą

przesuwaniu si

ę

liny po

ś

ciankach karabinka.

Zasada działania obu zestawów jest taka sama – energia odpadni

ę

cia pochłaniana jest w sposób dynamiczny,

dzi

ę

ki przesuwaniu si

ę

wolnego odcinka liny (lon

ż

y), w płytce hamuj

ą

cej (absorberze energii).

Zestaw typu „V” posiada dwie lon

ż

e z karabinkami i płytk

ę

hamuj

ą

c

ą

. Jedna lon

ż

a prowadzona jest zawsze po

linie stalowej, a druga przypi

ę

ta karabinkiem do uprz

ęż

y, pełni rol

ę

odcinka hamuj

ą

cego.

Zestaw typu „Y” posiada dwie lon

ż

e, które stale s

ą

prowadzone po linie stalowej i dodatkowy odcinek liny wpi

ę

ty

cały czas do uprz

ęż

y, pełni

ą

cy rol

ę

odcinka hamuj

ą

cego. Zmniejsza to liczb

ę

czynno

ś

ci asekuracyjnych przy wymijaniu

kotw, obni

ż

aj

ą

c w ten sposób ryzyko popełnienia bł

ę

du. Ponadto w zestawie „Y” długo

ść

dodatkowego odcinka liny do

pochłaniania energii mo

ż

e by

ć

regulowana. Obecnie norma UIAA zaleca na ferraty zestawy „Y”.

2[2]

Zestaw do autoasekuracji mo

ż

na skompletowa

ć

samodzielnie.

3[3]

Rys. 1 Zestaw typu „V” wymaga: 5m liny dynamicznej o

ś

rednicy 11mm (odcinek a = 1,7m: b = 1,7m; c = 1,4m),

odpowiednio dobranej płytki hamuj

ą

cej (to znaczy o odpowiedniej

ś

rednicy otworów w płytce w stosunku do

grubo

ś

ci liny) oraz dwóch karabinków z automatycznie otwieranym i zamykanym zamkiem.

(

Ź

ródło: Jerzy Wala: Tam, gdzie lin

ę

zast

ę

puje lina stalowa. „Taternik”1996, nr 2, s.26-27.).

1[1] Jerzy Wala: Via ferrata, „Góry”1994, nr11, s.45.

2[2] Jerzy Wala: Via ferrata, dz. cyt. s.45; zob. te

ż

Jerzy Wala: Tam, gdzie lin

ę

zast

ę

puje lina stalowa, „Taternik”1996, nr2, s.26-27.

3[3] Jerzy Wala: Tam, gdzie lin

ę

zast

ę

puje lina stalowa, dz. cyt. s.28.

2

Rys. 2 Zestaw typu „Y” wymaga: 6,5m liny dynamicznej o

ś

rednicy 11mm (odcinek a = 2,5m; b = 2m; c = 2m), tak

ż

e

odpowiednio dobranej płytki hamuj

ą

cej i karabinków jak w zestawie pierwszym.

(

Ź

ródło: Jerzy Wala: Tam, gdzie lin

ę

zast

ę

puje lina stalowa, „Taternik”1996, nr2, s.26-27.).

Rys. 3

Płytka hamuj

ą

ca – Camp Itali.

(

Ź

ródło: Jerzy Wala: Tam, gdzie lin

ę

zast

ę

puje lina stalowa, „Taternik”1996, nr 2, s.26-27.).

Zaleca si

ę

jednak kupowanie zestawów firmowych, ze wzgl

ę

du na ich pewno

ść

działania. Bardzo trudno bowiem

jest dobra

ć

„na oko” odpowiedni rodzaj liny i odpowiedni

ą

płytk

ę

hamuj

ą

c

ą

dla wykonania zestawu tak, aby nie

nast

ę

powało blokowanie i było zachowane prawidłowe hamowanie w płytce.

3

Przykłady firmowych zestawów do autoasekuracji typu „V”:

Fot. 14

„KS-Set-V”.

(

Ź

ródło: Edelrid 2000.).

Fot. 15

„Via ferrata V-Form”.

(

Ź

ródło: Mamut 2000.).

Przykłady firmowych zestawów do autoasekuracji typu „Y”:

Fot. 16

„KS-Set-Y”.

(

Ź

ródło: Edelrid 2000.).

4

Fot. 17

,,Via ferrata Y-Form”.

(

Ź

ródło: Mamut 2000.).

Fot. 18

„Zyper-Y-L56”.

(

Ź

ródło: Petzl 2000.).

Fot. 19

„Klettersteigset” – Austrialpin.

(

Ź

ródło: „Panorama DAV” 1999, nr6, s.56.).

5

Przykłady płytek hamuj

ą

cych:

Fot. 20 ,,Shock Absorber”.

(

Ź

ródło: Cassin 2000.).

Fot. 21 ,,Shock Absorber Limit”.

(

Ź

ródło: Edelrid 2000.).

Fot. 22 ,,Rope brake”.

Fot. 23

„Shock absorber”.

(

Ź

ródło: Stubai 1999.).

(

Ź

ródło: Petzl 2000.).

Przykłady karabinków na ferraty:

Fot. 24 „Klettersteig 2800“. Wymiary: 115 x 7,5 wytrzymało

ść

: 28 kN.

(

Ź

ródło: Edelrid 2000.).

6

Poni

ż

ej przedstawiam zdj

ę

cie Jerzego Wali, jako przykład osoby przygotowanej sprz

ę

towo do przechodzenia

dróg typu via ferrata. Obok wyposa

ż

enia podstawowego czyli kasku, uprz

ęż

y i zestawu do autoasekuracji, „Klettersteiger”

jest zaopatrzony tak

ż

e w dodatkowe p

ę

tle i karabinki.

Fot. 26 Jerzy Wala na szczycie Punta Fiammes – Janusz Por

ę

ba.

(

Ź

ródło: archiwum Jerzego Wali.).

Ka

ż

dy turysta wybieraj

ą

cy si

ę

na ferraty powinien wcze

ś

niej zaopatrzy

ć

si

ę

tak

ż

e w odpowiednie mapy. Na

włoskich wielkoskalowych mapach turystycznych Tabacco 1:50 000, Lagir Alpina 1:25 000 i Tabacco 1:25 000 drogi typu
via ferrata oznaczone s

ą

krzy

ż

ykami.

Posługiwanie si

ę

niektórymi mapami niemieckimi i austriackimi nie pozwala na zorientowanie si

ę

, które z dróg s

ą

typowymi ferratami. Na mapach austriackich Freytag Berndt 1:50 000 drogi takie nie s

ą

wyró

ż

nione. Podobnie na mapach

Kompass Wanderkarte 1:50 000, cho

ć

w najnowszych wydaniach dodawany jest znak przy drodze w postaci białej

drabinki na czerwonym polu kwadratu, obja

ś

niaj

ą

cy,

ż

e dana droga jest ferrt

ą

(„Gesicher Steig”). Na bardzo szczegółowej

austriackiej mapie Alpenvereinkarte w skali 1:25 000 Brenta Gruppe, zró

ż

nicowane s

ą

wszystkie drogi, a drogi typu

Klettersteig zaznaczone s

ą

przerywanymi kreskami z oznaczeniem miejsc z drabinkami, lecz na innych arkuszach tej

mapy z terenu Austrii tego wyró

ż

nienia nie ma. Na mapach niemieckich Bayerisches Landesverrnessungsarnt, w skali

1:50 000 i R.V. Verlag (Regio Cart) w skali 1: 30 000 z rejonu Zugspitze, drogi typu Klettersteig wyró

ż

nione s

ą

kropkami,

lecz ze wzgl

ę

du na szersze znaczenie tego okre

ś

lenia nie jest mo

ż

liwe na podstawie mapy ustalenie, czy która

ś

z dróg

jest faktycznie ferrat

ą

.

4[4]

4[4] Jerzy Wala: Tam, gdzie lin

ę

zast

ę

puje lina stalowa, dz. cyt. s.30.