Zbigniew Rzeszótko

CHARAKTERYSTYKA AKT DEPARTAMENTU INTENDENTURY

MINISTERSTWA SPRAW WOJSKOWYCH 1918—1939

Dekretem z dnia 26 października 1918 roku Rada Regencyjna Królestwa

Polskiego przekształciła Komisję Wojskową w Ministerstwo Spraw Wojskowych, w

ramach którego powstała Sekcja Gospodarcza

1

. Zorganizowanie jej zlecono

pułkownikowi intendentury, Janowi Zawrelowi z armii czechosłowackiej

2

. Właściwą

działalność rozwinęła powołana komórka po odzyskaniu niepodległości.

Dnia 10 grudnia 1918 roku został zatwierdzony pierwszy skład Departamentu

Gospodarczego. Wówczas to powołano następujące sekcje: poborową, żywnościową,

kwaterunkową, mundurową, budżetową i taborową

3

.

Kolejną reorganizację przeprowadzono 10 stycznia 1919 roku. Departament

Gospodarczy składał się wówczas z sekcji: poborów i należności, żywnościowej,

budżetowej, taborowej, kwaterunkowej, emerytur, zaopatrzenia oraz Rady

Emerytalnej, Głównej Kasy Wojskowej, Komisji Kasowej MSWojsk. i Kancelarii. W

ciągu roku następowały dalsze wewnętrzne przemiany organizacyjne. W dniu 31

stycznia Sekcja Emerytalna została przemianowana na Emerytalną Komisję

Likwidacyjną. Rozkazem wewnętrznym Departamentu Gospodarczego nr 6 z dnia 18

kwietnia 1919 roku wydzielono wydział organizacyjny (z Sekcji Kontroli

Rachunkowej) oraz personalny (z Sekcji Budżetowej) tworząc nowy wydział

1

Dz. Rozp. MSWojsk. nr 3, poz. 26 — 4.11.1918 roku.

2

Dz. Rozp. MSWojsk. nr 5, poz. 68 — 21.11.1918 roku.

3

Dz. Rozk.Wojsk. nr 11, poz. 275 — 15.12.1918 roku.

personalno-organizacyjny. Istniejąca sekcja taborowa przekazana została do

Departamentu Mobilizacyjno-Organizacyjnego. Rozkazem wewnętrznym nr 26 z 8

sierpnia powołano Sekcję Administracyjno-Prawną na miejsce dotychczasowego

wydziału o tej samej nazwie. W kilka dni później (28.08.) do Sekcji Budżetowej

włączono wydział organizacyjny. Rozkazem wewnętrznym nr 52 z dnia 7

października Sekcja Materiałów Kwaterunkowych została wydzielona z Departamentu

Gospodarczego i włączona do Sekcji Budownictwa Wojskowego. Po

przeprowadzonych zmianach w dniu 19 grudnia 1919 roku zgodnie z „Przepisami

służbowymi MSWojsk.” w skład Departamentu Gospodarczego wchodziły sekcje:

personalna, administracyjno-prawna, budżetowa, należności pieniężnych,

żywnościowa, umundurowania, zaopatrzenia wojskowych i ich rodzin oraz Główna

Kasa Wojskowa i Kancelaria. Funkcjonująca Emerytalna Komisja Likwidacyjna

przekształcona została w komisję Wojenno-Likwidacyjną i sekcję Wojenno-

Likwidacyjną. Departament podlegał wówczas I wiceministrowi

4

.

W dniu 20 lutego 1920 roku przeprowadzona została reorganizacja

(MSWojsk., w myśl której Departament VII Gospodarczy składał się z sekcji:

organizacyjnej, umundurowania, żywnościowej, należności pieniężnych, zaopatrzenia

rodzin wojskowych i emerytów, wojenno-likwidacyjnej oraz kancelarii

5

. Sekcje:

budżetowa, rachunkowo-kontrolna i wydział administracyjno-prawny oraz Główna

Kasa Wojskowa weszły w skład utworzonego Oddziału IV Sztabu MSWojsk.

W dniu 1 stycznia 1921 roku Sekcja Zaopatrzenia Rodzin została wcielona do

Sekcji Należności Pieniężnych Departamentu VII, jako VI, VII i VIII wydział

6

. Od 22

sierpnia 1921 roku obowiązywała nowa organizacja MSWojsk. na stopie pokojowej

7

.

Wówczas to uległa zmianie nazwa departamentu. Skład nowego Departamentu VII

Intendentury stanowiły następujące komórki: wydziały — 1. Ogólno-Organizacyjny,

2. Żywnościowy, 3. Mundurowy, 4. Uposażenia; komisje — Żywnościowa i

Mundurowa oraz Kancelaria.

4

Wszystkie Zmiany organizacyjne szeroko naświetlone są w opracowaniu zbiorowym pt.

Dziesięciolecie intendentury 1918—1928, Warszawa 1929. Por. też: Spis władz wojskowych 1918—1921,
Warszawa 1936 (maszynopis), część 3, s. 2; CAW, Dep. Inf. MSWojsk., t. 1.

5

Rozk. MSWojsk. Dep. I nr 1792/org., zał. 4. CAW, Gab. Min., t. 968

6

Rozk. Dz. Dep. Int. nr 1 z 01.1921 roku. CAW, Dep. Int., t. 1.

7

Szt. Gen. Oddział I L. 4900/org. z 10.08.1921 roku (pokojowa organizacja MSWojsk.). CAW, Gab.

Min., t. 966.

W roku 1922 utworzona została przy Departamencie VII Intendentury

Komisja Ubiorcza

8

. W maju tegoż roku zlikwidowany został Wydział Kwaterunkowy;

jego agendy przejęły poszczególne komisje, a częściowo też wydziały. W czerwcu

utworzono w Departamencie VII Intendentury Wydział 6: Administracyjno-

Transportowy

9

.

Istniejący przy Departamencie VII Intendentury Wydział Wojenno-

Likwidacyjny został z dniem) 14 kwietnia 1923 roku wyłączony ze składu

Ministerstwa Spraw Wojskowych i przekazany do Izby Skarbowej w Warszawie, jako

Dział Rent

10

.

W marcu 1924 roku utworzono w Departamencie VII Intendentury Wydział

Kwaterunkowy. Od września tegoż roku obowiązywała nowa organizacja służby

intendentury na stopie pokojowej. Odtąd też Departament VII Intendentury składał się

z wydziałów: Ogólnego, Żywnościowego, Mundurowego, Kwaterunkowego,

Uposażenia i Rachunkowo-Budżetowego

11

.

Z dniem 14 grudnia 1928 roku dokonana została kolejna reorganizacja, w

myśl której departament składał się z wydziałów: Ogólnego, Żywnościowego,

Mundurowego, Kwaterunkowego, Uposażenia, Taborowego i Rachunkowo-

Budżetowego

12

.

W styczniu 1930 roku w Departamencie Intendentury został utworzony

Referat Personalny, który od listopada był komórką samodzielną

13

. Od marca tegoż

roku referat taborowy Wydziału Ogólnego działał w ramach Wydziału Taborowego.

Szefowi tego wydziału nadano też stałe upoważnienie do zastępowania szefa

departamentu w sprawach dotyczących: organizacji, mobilizacji i wyszkolenia oraz

zagadnień personalnych taborów

14

. Po dokonanych zmianach skład Departamentu

Intendentury stanowiły: wydziały — Ogólny, Żywnościowy, Mundurowy,

Uposażenia, Kwaterunkowy, Budżetowo-Rachunkowy i Taborowy oraz Samodzielny

8

Dz. Rozk. MSWojsk. nr 13, poz. 181 — 28.03.1922 roku.

9

Dod. tjn. nr 17 do Rozk. MSWojsk. nr 26, poz. 85.

10

Dz. Rozk. MSWojsk. nr 15, poz. 227 — 24.04.1923 roku.

11

Zmiany organizacyjne z roku 1924 patrz: Dod. tjn. nr 3 do Dz. Rozk. MSWojsk. nr 9, poz. 15 —

1924 roku i Szt. Gen. Oddział I L. 4500/org. CAW, Dep. Int., t. 13. Od maja 1927 roku obowiązywała nazwa
bez numeracji. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 16, poz. 77 — 19.05.1927 roku.

12

Dz. Rozk. MSWojsk. nr 35, poz. 381 — 14.12.1928 roku.

13

Dz. Rozk. MSWojsk. nr 3, poz. 27 — 20.01.1930 roku oraz nr 38, poz. 448 — 29.11.1930 roku.

14

Dz. Rozk. MSWojsk. nr 10, poz. 102 — 26.03.1930 roku.

Referat Personalny, Samodzielny Referat Emerytalny i Kancelaria.

Zarządzeniem I wiceministra z dnia 26 października 1934 roku Samodzielny

Referat Personalny został wyłączony i wszedł w skład Biura Personalnego MSWojsk.,

zaś niektóre sprawy tej komórki w Departamencie Intendentury przejął Wydział

Ogólny. Z dniem 20 grudnia został zlikwidowany Wydział Taborowy, a jego agendy

przekazano do Dowództwa Taborów i Szefostwa Remontów

15

.

Wreszcie z dniem 1 kwietnia 1939 roku Samodzielny Referat Emerytalny

został przemianowany na Wydział Emerytalny

16

. Odtąd też w skład Departamentu

Intendentury wchodziły następujące wydziały:

Ogólny

Żywnościowy

Mundurowy

Uposażenia

Kwaterunkowy

Budżetowo-Rachunkowy

Emerytalny.

Organizacja ta nie uległa zmianom do sierpnia 1939 roku.

*

Akta Departamentu Intendentury stanowią zespół prosty, zamknięty.

Obejmuje on materiały za okres 1918—1939. Całość wytworu aktowego

Departamentu Intendentury (137 jednostek archiwalnych) po opracowaniu ujęta

została wydziałami i sekcjami (tj. strukturalnie), z podziałem na grupy rzeczowo-

chronologiczne, co też uwidoczniono w opracowanym przeglądzie zawartości

inwentarza.

Z wytworu kancelaryjnego Departamentu Intendentury okresu

międzywojennego zachowało się tylko około 10% akt. Najliczniej reprezentowane są

wydziały — Ogólny, Budżetowo-Rachunkowy, Mundurowy i Żywnościowy oraz

15

Por. Rozk. wewn. Dep. Int. nr 13/34 — 28.11.1934 roku oraz nr 17/34 31.12.1934 roku. CAW,

Dep. Int., t. 4.

16

CAW, Sztab Główny, Oddział I — Wydz. Org., t. 1.

Komisja Ubiorcza. W innych komórkach organizacyjnych zachowała się znikoma

ilość dokumentacji aktowej.

W Wydziale Ogólnym znajdują się rozkazy wewnętrzne Departamentu

Intendentury od marca 1919 roku do grudnia 1936 roku. W nich właśnie znalazły

odbicie między innymi sprawy dotyczące organizacji pracy departamentu, zmian w

obsadzie personalnej oraz zadań i kompetencji komórek organizacyjnych. Wartość

poznawczą mają też przedruki rozkazów okolicznościowych NDWP i MSWojsk.,

wyciągi z rozkazów MSWojsk. regulujące różne zagadnienia organizacyjno-prawne

oraz wykazy imienne oficerów, chorążych, podoficerów zawodowych i pracowników

cywilnych zatrudnionych w departamencie.

Druga grupa akt Wydziału Ogólnego to materiały o charakterze

organizacyjnym, z których wymienić należy: historię Wydziału Personalnego (z 10

września 1919 roku); referat ppor. Czernego pt. „Zadania, organizacja oraz projekty

na przyszłość” (z 31 października 1919 roku); opracowanie pt. „Referat III

Personalny” (z 1926 roku) omawiające skład osobowy, obsadę, zakres działania,

podział, metody i plany pracy (opisowe, graficzne, roczne, miesięczne, tygodniowe).

Ponadto znajdują się tu akta dotyczące armii gen. Hallera (sprawy demobilizacji

starszych roczników, utrzymanie personelu francuskiego, koszta związane z

organizacją armii na terenie Francji). Z tym problemem związane są też: umowy,

kontrakty, korespondencja między władzami francuskimi a polskimi (Komitet

Narodowy Polski) w sprawie kredytów dla armii gen. Hallera, żołdu dla oficerów i

żołnierzy oraz przyjęcia wszelkiego zaopatrzenia tej armii przez Polskę po jej

przyjeździe do kraju; zarządzenia MSWojsk. w sprawie ostatecznego zjednoczenia

pod względem gospodarczym wszystkich formacji byłej armii gen. Hallera z armią

krajową; odpisy korespondencji z szefem Wojskowej Misji Francuskiej gen.

Henrysem i francuskim Ministerstwem Wojny w sprawie sytuacji materialnej oficerów

Polaków służących w armii francuskiej, którzy następnie przeszli do armii gen.

Hallera; wniosek Ministerstwa Spraw Wojskowych na Komitet Ekonomiczny

Ministrów dotyczący zatwierdzenia umowy zawartej 26 stycznia 1919 roku między

rządem francuskim a Komitetem Narodowym Polskim w przedmiocie likwidacji

kosztów za utworzenie i utrzymanie Armii Polskiej organizowanej we Francji oraz

odpis sprawozdania Oddziału IV Sztabu MSWojsk. z listopada 1919 roku dotyczącego

również tej sprawy (t. 16).

Z innych materiałów zasługujących na uwagę wymienić można sprawozdanie

Oddziału I NDWP z organizacji Wojska Polskiego za okres listopad 1918 roku — luty

1919 roku; tabelę — zestawienie liczbowe armii w dniu 13 lutego 1919 roku według

grup oraz okręgów generalnych z rozbiciem na piechotę, jazdę i artylerię oraz

wykazaniem stanu żywienia i stanu bojowego oficerów i szeregowych; dane dotyczące

stanu liczbowego armii w zimie 1919/1920; zestawienia stanu liczbowego armii z dnia

15 lipca 1919 roku według okręgów generalnych i grup na froncie oraz z podziałem na

stan żywionych i wojenny (t. 12). Ponadto występuje tu: projekt reorganizacji służby

kwatermistrzowskiej z 1920 roku, który ujmuje podział kompetencji w najwyższych

władzach wojskowych i charakteryzuje służbę kwatermistrzowską NDWP, MSWojsk.,

armii i dywizji (schemat organizacji, podział kompetencji w zakresie działania służb

kwatermistrzowskich frontu); rozkaz ministra Spraw Wojskowych w sprawie

reorganizacji MSWojsk. — wraz z załącznikami (części składowe MSWojsk. po

przeprowadzonej reorganizacji, obsada personalna, podział czynności i etaty

MSWojsk., zestawienie kompetencji wyższych władz wojskowych w sprawach

personaliach; t. 13).

W oddzielną -grupę ujęto sprawozdania, protokoły i komunikaty. Zachowały

się sprawozdania z działalności Departamentu Gospodarczego, intendentury Okręgu

Generalnego — Warszawa i intendentur dywizyjnych oraz z inspekcji wojskowych

urzędów gospodarczych i konferencji prasowej MSWojsk. Inne przekazy to protokoły

z konferencji szefów intendentury okręgów korpusów w prawie zaopatrzenia Korpusu

Ochrony Pogranicza. Interesujące są też dwa protokoły, zjazdu szefów intendentur

OK: 1) odbytego w dniu 14 lutego 1924 roku w Warszawie, w czasie którego

omawiano sprawy gospodarki finansowej, żywnościowej, opałowej, mundurowej,

kwaterunkowej, organizacji służby intendentury, personalne, szkolnictwa i pracy

naukowej, uposażenia i emerytur; 2) odbytego w listopadzie 1924 roku dla omówienia

roli służby intendentury w zaopatrzeniu armii, wytycznych do dalszego działania i

współpracy z departamentem (t. 23). Występują też komunikaty materiałowe frontu

wschodniego obrazujące sytuację ogólną w armiach. Ponadto wymienić należy

opracowanie szefa komisji żywnościowej ppłka Karola Masnego z Wydziału

Intendentury Wyższej Szkoły Wojennej pt. „Organizacja administracji żywnościowej

armii”, w którym autor omawia podstawy prawne administracji armii, zadania całej

administracji siły zbrojnej oraz zakres działania służb.

Z materiałów szkoleniowych zachowanych w Wydziale Ogólnym na uwagę

zasługują: tymczasowa instrukcja Departamentu Intendentury dotycząca szkolenia

oficerów służby intendentury (1934 roku); instrukcja szkolenia oficerów rezerwy

przydzielonych na wypadek mobilizacji na stanowiska oficerów żywnościowych i

płatników jednostek administracyjnych wojsk i służb; rozkazy, zarządzenia i wyciągi z

rozkazów departamentu z lat 1929—1939 dotyczące doskonalenia kadry zawodowej;

tematy wykładów i odczytów dla kadry zawodowej oraz plany organizowania kursów

języków obcych (t. 32). Ponadto jest jeszcze instrukcja wyszkolenia służby

intendentury (część I — organizacja i metody wyszkolenia), w której omówiono

sprawy wychowania, wyszkolenia, organizacji pracy szkoleniowej oraz obowiązki

szefów i dowódców w tym zakresie (t. 33). Na uwagę zasługują również komunikaty

naukowe (z lat 1936, 1937, 1938) zestawione przez Wojskowy Instytut Naukowo-

Oświatowy, omawiające organizację i wyszkolenie kawalerii, artylerii i służby

uzbrojenia wojsk własnych i obcych oraz marynarki wojennej zagranicą.

Sekcję Administracyjno-Prawną (1 jednostka archiwalna) reprezentują:

wykazy pracowników, akta dotyczące trzymiesięcznej odprawy pieniężnej dla

pracowników fabrycznych powoływanych do wojska oraz wnioski w sprawie

wydzielenia Sekcji Administracyjno-Prawnej z Departamentu Gospodarczego i

przeniesienia do Oddziału IV Sztabu MSWojsk.

Wśród akt Wydziału Żywnościowego (6 jednostek archiwalnych) znajdują się

plany zaopatrzenia w żywność i wytyczne do planów z lat 1922, 1924, 1925 oraz

sprawozdanie z działalności sekcji żywnościowej Departamentu VII za okres od

listopada 1918 roku do 1921 roku.

Wydział Mundurowy (6 jednostek archiwalnych) zawiera protokoły i

sprawozdania Wojskowego Centralnego Urzędu Gospodarczego z lat 1919—1921

kierowane do Sekcji Mundurowej Departamentu Gospodarczego oraz umowy Sekcji

Mundurowej z przedsiębiorstwami na dostawę różnych przedmiotów mundurowych.

Wydział Kwaterunkowy — to 1 jednostka archiwalna zawierająca

opracowanie dr. inż. Ernesta Nielsena pt. „Stacje benzynowe niemieckiego ruchu

samochodowego”, w którym autor omawia: rozwój stacji benzynowych, usytuowanie

względem ośrodków ruchu, techniczne zasady budowy oraz stacje benzynowe w

portach lotniczych, morskich i rzecznych.

Również jedna jednostka archiwalna reprezentuje Wydział Taborowy. Są tu

wykazy oficerów rezerwy przeniesionych z różnych korpusów osobowych do korpusu

oficerów taborowych, ze starszeństwem od 1919 roku do 1930 roku.

Wydział Budżetowo-Rachunkowy zawiera 32 jednostki archiwalne. Wśród

ważnych archiwaliów na uwagę zasługując instrukcja o gospodarce pieniężnej i

materiałowej dla Wydziału Wojskowego Komisarza Generalnego Rzeczypospolitej

Polskiej w Gdańsku (25.10.1932 roku); sprawozdanie Banku Gospodarstwa

Krajowego, które omawia — sytuację gospodarczą Polski w 1934 roku, działalność

banku oraz bilanse i rachunki strat i zysków za rok 1934. Znajduje się tu też „Przegląd

Miesięczny” (lipiec 1935 roku) wydawany przez Bank Gospodarstwa Krajowego;

zawiera on omówienie: bilansu płatniczego Polski w okresie kryzysu, położenia

gospodarczego Polski w czerwcu 1935 roku oraz statystyki Banku Polskiego i obiegu

pieniężnego, wkładów w instytucjach finansowych, kredytu gotówkowego, instytucji

kredytu długoterminowego, kursu dewiz i ważniejszych papierów procentowych na

giełdzie warszawskiej (t. 88). Interesującą grupę archiwaliów tworzą ponadto

preliminarze budżetowe oraz objaśnienia do nich za lata 1919—1941 (t. 90—104).

Z Wydziału Uposażenia zachowała się jedna jednostka archiwalna. Występują

tu: akta dotyczące mianowania i uposażenia urzędników wojskowych, projekt ustawy

o zaopatrzeniu emerytalnym wojskowych i ich rodzin oraz zarządzenia w sprawie

zawierania kontraktów z obcokrajowcami wstępującymi do WP.

W Sekcji Wojenno-Likwidacyjnej (5 jednostek archiwalnych) znajdują się

akta z lat 1910—1925 (większość w języku niemieckim). Dotyczą one zakresu

działania sekcji, układów z Niemcami w sprawie rent inwalidzkich i emerytur

wojskowych (dane statystyczne, zarządzenia i ustawy) oraz posiedzeń Komisji

Likwidacyjnej austriackiego Ministerstwa Wojny (protokoły).

Samodzielny Referat Personalny reprezentuje jedna jednostka archiwalna.

Występuje tu lista starszeństwa korpusu oficerów intendentów oraz wykaz

pracowników cywilnych departamentu.

Również i Samodzielny Referat Emerytalny zawiera jedną jednostkę

archiwalną. Znajdujące się w niej materiały to zarządzenia w sprawach emerytalnych

oraz ustawa emerytalna dla funkcjonariuszy państwowych i żołnierzy zawodowych z

1928 roku.

W Komisji Weryfikacyjnej (jedna jednostka archiwalna) zachowały się:

Dekret Wodza Naczelnego o jej utworzeniu, protokoły posiedzeń, projekt współpracy

intendentur okręgów generalnych armii przy weryfikacji oraz listy starszeństwa

oficerów intendentury z Legionów Polskich i armii zaborczych.

Wreszcie Komisja Ubiorcza reprezentowana jest przez 9 jednostek

archiwalnych. Wartość poznawczą mają tu: instrukcje Komisji Ubiorczej, akta w

sprawie utworzenia Komisji Ubiorczej przy Departamencie VII Intendentury,

protokoły posiedzeń, a także album wykrojów umundurowania żołnierskiego i album

— godła władz wojskowych oraz barwy rodzajów broni i służb

17

.

PRZEGLĄD ZAWARTOŚCI INWENTARZA

Pozycja

I. Wydział

Ogólny

. . . . . . . .

1—59

—

rozkazy . . . . . . . .

1—9

—

akta

organizacyjne

. . . . . . .

10—19

— sprawozdania, protokoły,

komunikaty

. . . .

20—30

—

szkolenie

. . . . . . . .

31—45

—

sprawy

mobilizacyjne . . . . . .

46

— kontrola gospodarki wojskowej .

.

.

.

. 47—49

—

akta

wydawnicze

. . . . . . .

50—52

— przemysł

i

surowce

. . . . . . .

53—54

—

warunki

techniczne

. . . . . . .

55—59

17

W niniejszym omówieniu wykorzystano częściowo wstęp do inwentarza zespołu akt Departamentu

Intendentury MSWojsk., który opracowała D. Sułek.

II.

Sekcja

Administracyjno-Prawna . . . . .

60

III. Wydział

Mundurowy

. . . . . . .

61—75

—

zaopatrzenie

mundurowe

. . . . . .

61—64

— rozliczenia materiałowo-pieniężne . . . .

65—67

— dostawy krajowe i zagraniczne

.

.

.

.

. 68—72

— zakłady i surowce mundurowe

.

.

.

.

. 73—75

IV. Wydział Żywnościowy

. . . . . . .

76—84

—

instrukcje

i

sprawozdania

. . . . . .

76—79

— zaopatrzenie żywnościowe

. . . . . .

80—82

— zakłady i składnice

intendentury

. . . . .

83—84

V. Wydział

Kwaterunkowy . . . . . .

85

VI. Wydział

Taborowy

. . . . . . .

86

VII. Wydział Budżetowo-Rachunkowy

. . . . .

87—119

— instrukcje i zarządzenia

finansowe . . . .

87—89

— preliminarze budżetowe

. . . . . .

90—104

—

realizacja

kredytów

. . . . . . .105—119

VIII. Wydział Uposażenia

. . . . . . .120

IX.

Sekcja

Wojenno-Likwidacyjna . . . . .121—125

— układy z Niemcami w sprawie rent

.

.

.

.121—122

— protokoły posiedzeń Komisji Likwidacyjnej austriackiego

Ministerstwa

Wojny . . . . . .123

—

renty

i

odszkodowania . . . . . .124—125

X.

Samodzielny

Referat

Personalny

. . . . .126

XI.

Samodzielny

Referat

Emerytalny

. . . . .127

XII.

Komisja

Weryfikacyjna . . . . . .128

XIII.

Komisja

Ubiorcza . . . . . . .129—137

—

instrukcje

i

przepisy

. . . . . . .129—133

— protokoły z posiedzeń . . . . . .134—135

—

wzory

barw

mundurów

. . . . . .136—137