Proces pielęgnowania

w różnych fazach ostrej

i przewlekłej

niewydolności nerek.

Barbara Komosińska

2

1)

Ostra niewydolność nerek.

a)

Definicja ostrej niewydolności nerek

Nagle występujące, z reguły odwracalne pogorszenie
czynności nerek w zakresie wydalania wody,
elektrolitów, końcowych produktów przemiany
białkowej, regulacji elektrolitowej i kwasowo-
zasadowej ustroju.

3

b)

Fazy o.n.n. i opieka w poszczególnych
fazach o.n.n.

Faz wstępna
•

od czasu działania czynnika szkodliwego

•

faza skąpoobjawowa

•

pojawiają się objawy związane z bezpośrednią

przyczyną choroby ( np. kolka nerkowa i całkowity

bezmocz w skutek zatkania moczowodu, nudności,
wymioty w skutek zatrucia lekami)

Opieka w fazie wstępnej:
•

minimalizowanie objawów będących efektem

bezpośredniej przyczyny

choroby (nudności,

wymioty, płukanie żołądka przy zatruciach, leczenie

przeciwbólowe w kolce nerkowej itd)

•

obserwowanie i kontrola ilości wydalanego moczu, dzm,

bilans płynów,

•

pomiar ciśnienia tętniczego

4

b)

Fazy o.n.n. i opieka w poszczególnych
fazach o.n.n.

Faza utrwalona
•

skąpomocz- oliguria ( poniżej 400-500 ml na dobę)

•

bezmocz-

anuria ( poniżej 100 ml na dobę)

•

wzmożony hiperkatabolizm białek i mocznica
duże stężenie mocznika – nudności, wymioty, brak

łaknienia, zaburzenia perystaltyki jelit, amoniakalny
zapach z ust, skaza krwotoczna, krowotoki, zaburzenia

krzepnięcia, objawy neurologiczne- drżenia drgawki,

osłabienie koncentracji, senność śpiączka

•

retencja wody-

obrzęki, nadciśnienie tętnicze

•

zaburzenia elektrolitowe- wzrost potasu

– zwolnienie

pracy serca, mrowienie w stopach i dłoniach, silne poty,

zaburzenia świadomości,

•

kwasica metaboliczna

– zmniejszenie zasobu zasad

5

b)

Fazy o.n.n. i opieka w poszczególnych
fazach o.n.n.

Opieka w fazie utrwalonej:
•

minimalizowanie szeregu objawów będących efektem
mocznicy ( zaburzenia ze strony układu pokarmowego,
oddechowego, krążenie, nerwowego, krwiotwórczego,
kostno-stawowego),

•

kontroli bilansu płynów, dzm,

•

kontrola ciśnienia, EKG,

•

obserwacja w kierunku przewodnienia , obrzęku płuc,
ścisły reżim płynowy w diecie, rygorystyczne przepisy
dietetyczne (ograniczenie sodu, potasu, fosforu, białka)

6

b)

Fazy o.n.n. i opieka w poszczególnych
fazach o.n.n.

Faza wielomoczu (poliuria)
•

nerki podejmują pracę

•

wielomocz do 5-

6 litrów na dobę

•

może dojść do odwodnienia organizmu i nadmiernej

utraty elektrolitów

•

powoli cofa się kwasica, oraz wysokie stężenie

elektrolitów

Opieka w fazie wielomoczu:
•

uzupełnianie wody i elektrolitów, uzupełnianie

utraconych płynów,

•

obserwacja w kierunku powikłań ze strony układu

krążenia przy spadku potasu i minimalizacja możliwości

wystąpienia powikłań krążeniowych,

•

zwiększeniu podaży elektrolitów w diecie, zwiększenie

podaży białka w diecie

7

b)

Fazy o.n.n. i opieka w poszczególnych
fazach o.n.n.

Faza powrotu do zdrowia
•

ustępowanie azotemii, cofnięcie się objawów
klinicznych

•

powrót do zdrowia zależny jest od stopnia uszkodzenia
nerek

•

nerki zaczynają wytwarzać prawidłową ilość moczu

8

2)

Przewlekła niewydolność
nerek

a)

Definicja przewlekłej niewydolności
nerek

Wielo-

objawowy zespół chorobowy powstały w

następstwie długotrwałego, postępującego i
nieodwracalnego upośledzenia czynności kłębuszków
i cewek nerkowych oraz zwłóknienia tkanki
śródmiąższowej. Dochodzi do upośledzonej
czynności wewnątrz- i zewnątrz-wydzielniczej.

9

b)

Fazy p.p.n. i opieka w poszczególnych
fazach

Niewydolność utajona
•

zmniejszenie przesączania kłębuszkowego GFR (80-40
ml/min/1,73 m2)

•

zmniejszenie ciężaru właściwego moczu

•

utrata zdolności zagęszczania moczu

•

wydalanie wzmożonych ilości moczu powyżej 2l

Opieka w niewydolności utajonej
•

kontrola ilości wydalanego moczu, dzm, bilans płynów

•

ograniczenie podaży białka,

•

uzupełniania utraconych płynów, nie dopuszczenie do
odwodnienia

10

b)

Fazy p.p.n. i opieka w poszczególnych
fazach

Niewydolność wyrównana
•

GFR (40-25ml/min/1,73m2)

•

utrzymujący się wielomocz jako mechanizm

wyrównawczy wydalania ciał azotowych

•

nykturia- zmiana rytmu dobowego oddawania moczu-
oddawanie moczu w godz. nocnych

•

nadal prawidłowe stężenie związków azotowych we

krwi

•

zaburzenia elektrolitowe (wzrost fosforanów we krwi)

•

nadciśnienie tętnicze (renina- angiotensyna),

niedokrwistość

•

wielomocz stopniowo zimniejsza się

•

chorzy są osłabieni i łatwo się męczą

11

b)

Fazy p.p.n. i opieka w poszczególnych
fazach

Opieka w niewydolności wyrównanej:
•

dzm, bilans płynów,

•

ograniczenie podaży białka i elektrolitów w diecie,

•

minimalizacja objawów będących efektem zaburzeń
elektrolitowych,

•

kontrola elektrolitów we krwi,

•

kontrola RR

•

pomoc w czynnościach higienicznych i pielęgnacyjnych

12

b)

Fazy p.p.n. i opieka w poszczególnych
fazach

Niewydolność niewyrównana
•

GFR (25-10 ml/min/1,73m2)

•

izostenuria-

nerki tracą możliwość rozcieńczania i

zagęszczania moczu, skąpomocz i bezmocz

•

typowe objawy mocznicy związane z wysokimi

stężeniami toksyn mocznicowych we krwi

•

zaburzenie homeostazy ogólnoustrojowej

•

wtórne uszkodzenie narządów przez toksyny
mocznicowe

•

nadciśnienie

•

niedokrwistość

•

kwasica metaboliczna

•

skaza krwotoczna

13

b)

Fazy p.p.n. i opieka w poszczególnych
fazach

Opieka w niewydolności niewyrównanej
•

dzm, bilans płynów, bilans elektrolitów

•

ograniczenia płynowe,

•

minimalizacja objawów wynikających z działania toksyn
mocznicowych na różne narządy,

•

kontrola parametrów życiowych,

•

ograniczenia dietetyczne,

14

b)

Fazy p.p.n. i opieka w poszczególnych
fazach

Niewydolność schyłkowa
•

GFR ( poniżej 10 ml/min/1,73m2)

•

stan chorego bardzo ciężki

•

nudności wymioty, biegunka, oddech amoniakalny,

drżenia i osłabienie mięśni, bóle głowy, świąd skóry,

nadciśnienie zaburzenia rytmu serca, krwawienie z
przewodu pokarmowego

•

osteoporoza

•

senność i śpiączka mocznicowa

Opieka w niewydolności schyłkowej
•

minimalizacja objawów związanych z uszkodzeniem

narządów i układów skutek pełno-objawowej mocznicy,

•

pielęgnacja pacjenta nieprzytomnego,

•

bilans płynów i dzm, kontrola ilości wydalanego moczu

•

ochrona przed krwawieniami

15

3)

Najczęstsze problemy
pielęgnacyjne u chorych z
niewydolnością nerek
(proces pielęgnowania)

16

A.

Układ moczowy

Rozpoznane problemy:
•

zmniejszenie ilości wydalanego moczu – skąpomocz,
bezmocz

•

zwiększenie ilości wydalanego moczu

•

obrzęki

Cel opieki:
•

niedopuszczenie do odwodnienia i przewodnienia
organizmu

•

utrzymanie równowagi wodno-elektrolitowej

Planowana opieka i realizacja:
•

prowadzenie bilansu płynów i bilansu gospodarki
wodno-elektrolitowej

•

prowadzenie dobowej zbiórki moczu i
dokumentowanie

•

kontrola masy ciała pacjenta

17

A.

Układ moczowy

Planowana opieka i realizacja (c.d.):
•

podawanie odpowiedniej ilości płynów do picia i

kontrolowanie wypijanych płynów (ilość płynów do

wypicia w ciągu doby = ilość wydalonego moczu w

ciągu doby + 500 ml na straty z oddechem, potem,

wymiotami i biegunką)

•

wytłumaczenie konieczności stosowania ograniczeń

płynowych, dyskretna kontrola i przypominanie

•

kontrola stężenie elektrolitów we krwi

•

przy skąpomoczu ograniczenie podaży sodu, potasu,
fosforu w diecie

•

przy wielomoczu podaż sodu, potasu, fosforu,

uzupełnianie płynów

•

dieta niskobiałkowa nie obciążająca nerek

•

obserwacja ciśnienia, tętna

18

B.

Układ pokarmowy

Rozpoznane problemy

•

nudności

•

wymioty

•

krwawienia z przewodu pokarmowego (owrzodzenia,

zmiany zapalne żołądka i jelit)

•

biegunki

•

brak apetytu

•

spadek masy ciała

•

zaburzenia wodno-elektrolitowe

Cel opieki:

•

zmniejszenie nudności

•

zapobieganie wymiotom

•

zapewnienie bezpieczeństwa w czasie wymiotów

•

zapewnienie odpowiedniej higieny i czystości

•

zapobieganie spadkowi masy ciała

•

utrzymanie prawidłowego stanu odżywienia

19

B.

Układ pokarmowy

Planowana opieka i realizacja:
•

ułożenie pacjenta w pozycji zabezpieczającej aspiracje

treści pokarmowej do układu oddechowego

•

usuwanie drażniących i nieprzyjemnych zapachów
poprzez wietrzenie pomieszczenia

•

zalecenie głębokich oddechów przez usta

•

podtrzymywanie głowy w czasie wymiotów

•

zapewnienie ligniny oraz naczynia

•

zapewnienie płynu do płukania ust (naparu z mięty,
wody przegotowanej)

•

zmiana bielizny osobistej, pościelowej

•

obserwacja i zapisywanie rodzaju treści wymiotnej,

konsystencji i ilości

•

kontrola i uzupełnianie elektrolitów na zlecenie lekarza

20

B.

Układ pokarmowy

Planowana opieka i realizacja (c.d.):
•

w biegunkach stosowanie podkładów pampersów

•

dokładna higiena ciała po załatwieniu potrzeb
fizjologicznych

•

zapobieganie powstawaniu odleżyn poprzez

odpowiednia higienę ciała (mycie, dokładne
osuszanie, czysta i sucha bielizna, stosowanie

kremów przeciw odleżynowych)

•

codzienne ważenie

•

dieta zgodnie ze zleceniem lekarza

•

prowadzenie bilansu płynów

•

w zależności od stanu pacjenta żywienie przez

zgłębnik i żywienie pozajelitowe

21

C.

Układ krążenia

Rozpoznane problemy:
•

duszność (przeciążenie krążenia)

•

obrzęki (niewydolność krążenia)

•

zwolnienie tętna (zaburzenia elektrolitowe)

•

nadciśnienie tętnicze

Cel opieki:
•

ułatwienie oddychania, zmniejszenie duszności

•

zapobieganie narastaniu obrzęków

•

zapobieganie przewodnieniu

•

zapewnienie bezpieczeństwa

22

C.

Układ krążenia

Planowana opieka i realizacja:
•

pozycja półwysoka lub wysoka ciała

•

zapewnienie właściwego mikroklimatu sali

•

podanie tlenu na zlecenie lekarza

•

obserwacja zabarwienia skóry

•

nauka gimnastyki oddechowej

•

inhalacje, drenaż ułóżeniowy, oklepywanie,

odksztuszanie zalegającej wydzieliny, odsysanie

•

zapewnienie wygodnego, miękkiego łóżka

•

czysta, sucha, luźna, bawełniana bielizna osobista i

pościelowa

•

zmiana pozycji co godzinę

•

stosowanie udogodnień

•

układanie obrzękniętych kończyn wyżej

23

C.

Układ krążenia

Planowana opieka i realizacja (c.d.):
•

pomiar obwodu i przyrostu obrzęków

•

kontrola masy ciała

•

bilans płynów, i równowagi elektrolitowej

•

dieta niskosodowa, niskopotasowa, ograniczenia

płynowe

•

delikatne mycie i osuszanie obrzękniętej skóry,

natłuszczanie linomagiem

•

przy pęknięciu skóry w miejscu obrzęku opatrunek ze

środkiem antyseptycznym

•

pomiar ciśnienia i tętna

•

udział w postępowaniu farmakologicznym na zlecenie
lekarza

24

D.

Układ oddechowy

Rozpoznane problemy:
•

duszność

•

kaszel z odkrztuszaniem wydzieliny

Cel opieki:
•

ułatwienie odkrztuszania wydzieliny

•

zmniejszenie duszności

•

zapewnienie higieny odpluwania

Planowana opieka i realizacja
•

obserwowanie charakteru odkrztuszanej wydzieliny

(ilość, kolor, częstotliwość)

•

zapewnienie naczynia oraz ligniny

•

zwilżanie wydzieliny poprzez płukanie jamy ustnej

płynem antyseptycznym, wodą przegotowaną

•

inhalacja, drenaż ułóżeniowy, oklepywanie, odsysanie

25

E.

Układ nerwowy

Rozpoznane problemy:
•

osłabienia koncentracji

•

zaburzenia poznawcze

•

dezorientacja

•

śpiączka,

•

psychoza, izolacja

•

drgawki, drżenia całego ciała

Cel opieki:
•

minimalizacja efektów neurologicznych

•

zapewnienie pacjentowi bezpieczeństwa fizycznego

•

zapobieganie izolacji

26

E.

Układ nerwowy

Planowana opieka i realizacja:
•

określenie stopnia orientacji pacjenta w miejscu i
czasie

•

udział w wyrównywaniu zaburzeń elektrolitowych

•

umożliwienie kontaktu z rodziną, przyjaciółmi

•

rozmowa z pacjentem

•

usunięcie ostrych narzędzi i wszelkich przeszkód z
otoczenia pacjenta

•

dopilnowanie by pacjent nie opuszczał oddziału oraz
sali

•

stała obserwacja pacjenta

•

obecność, uśmiech i życzliwość

27

F.

Układ kostno-stawowy

Rozpoznane problemy:
•

zwiększona kruchość kości (osteoporoza)

Cel opieki:
•

zapobieganie złamaniom

Planowana opieka i realizacja
•

ochrona fizyczna pacjenta przed ryzykiem upadku

(usunięcie wszelkich przeszkód z otoczenia pacjenta)

•

ochrona przed wypadnięciem z łóżka (założenie
barierek)

•

suplementacja wapnia, witaminy D

3

28

G.

Skóra

Rozpoznane problemy:
•

świąd skóry

Cel opieki
•

zmniejszenie lub likwidacja świądu

Planowana opieka i realizacja:
•

zapewnienie luźnej, przewiewnej bielizny z

naturalnych surowców,

•

utrzymywanie skóry w czystości poprzez stosowanie

tłustych mydeł bez barwników zapachów lub

obmywanie skóry letnią wodą bez mydła

•

osuszanie skóry miękkim ręcznikiem

•

ograniczenie aktywności fizycznej i psychicznej jako

czynników powodujących pocenie się

•

zapewnienie odpowiedniej temperatury pomieszczenia
20-

21st.C oraz odpowiedniej wilgotności powietrza

29

H.

Układ krwiotwórczy

Rozpoznane problemy:
•

osłabienie, wypadanie włosów, łamliwość paznokci,

bladość skóry, brak apetytu, arytmie serca – objawy

niedokrwistości

•

częste krwawienia, krwawienia z przewodu
pokarmowego

– skaza krwotoczna, niedobór

czynników krzepnięcia

Cel opieki:
•

zmniejszenie niedokrwistości

•

ochrona przed ryzykiem krwawień

Planowana opieka i realizacja:
•

podaż erytropoetyny na zlecenie lekarza i ochrona

przed zjawiskiem odporności na działanie

erytropoetyny (trzymanie w lodówce)

•

podawanie krwi i preparatów krwiopochodnych na
zlecenie lekarza

30

H.

Układ krwiotwórczy

Planowana opieka i realizacja (c.d.):
•

suplementacja żelaza

•

usunięcie przedmiotów z otoczenia pacjenta

zagrażających jego upadkowi lub skaleczeniu

•

stosowanie w razie skaleczenia opatrunków
uciskowych

•

podawanie osocza i masy płytkowej na zlecenie
lekarza

•

podawanie dożylnych leków przeciwkrwotocznych na
zlecenie lekarza (cyklonamina, exacyl)

•

przy krwawieniu z przewodu pokarmowego podawanie

do picia płynów o temperaturze pokojowej,

•

podawanie leków zmniejszających wydzielanie soków

żołądkowych i kwasu solnego na zlecenie lekarza
(ranitydyna, atropina)

31

Dziękuję za uwagę.