MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Małgorzata Piechota
Wykonywanie ręczne dzianin 743[04].Z2.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\
. Maria Michalak
mgr in\
. Ewelina Śmiszkiewicz
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\
. Halina Włodarczyk
Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[04].Z2.02
 Wykonywanie ręczne dzianin , zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
rękodzielnik wyrobów włókienniczych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Pojęcia podstawowe 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzające 12
4.1.3. Ćwiczenia 12
4.1.4. Sprawdzian postępów 14
4.2. Wykonywanie fragmentów dzianin sposobem ręcznym 15
4.2.1. Materiał nauczania 15
4.2.2. Pytania sprawdzające 21
4.2.3. Ćwiczenia 21
4.2.4. Sprawdzian postępów 24
5. Sprawdzian osiągnięć 25
6. Literatura 30
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i kształtowaniu umiejętności
ręcznego wytwarzania dzianin.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć ju\
ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
- materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia zało\
onych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,
- zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy ju\
opanowałeś określone treści,
- ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
- sprawdzian postępów,
- sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań, zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,
- literaturę uzupełniającą.
Je\
eli udzielenie odpowiedzi na niektóre pytania lub wykonanie niektórych ćwiczeń
sprawi Ci trudności zawsze mo\
esz zwrócić się o pomoc do nauczyciela.
743[04].Z2
Wyroby dziane
743[04].Z2.01
Wykonywanie podstawowych form konstrukcyjnych dziewiarskich wyrobów odzie\
owych
743[04].Z2.02
Wykonywanie ręczne dzianin
743[04].Z2.03
Wykonywanie dzianin na maszynach dziewiarskich ręcznie sterowanych
743[04].Z2.04
Wykonywanie dziewiarskich wyrobów odzie\
owych
743[04].Z2.05
Naprawa, renowacja i konserwacja dzianin i dziewiarskich wyrobów odzie\
owych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
- posługiwać się przyborami kreślarskimi,
- klasyfikować i rozró\
niać surowce włókiennicze,
- organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,
- stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej
i ochrony środowiska,
- rozró\
niać rodzaje nitek stosowanych w rękodzielnictwie włókienniczym,
- rozró\
niać sposoby przygotowania surowców włókienniczych do ich przetwarzania
w gotowy płaski wyrób włókienniczy,
- wykonywać nawoje do rękodzielniczego wytwarzania dziewiarskich płaskich wyrobów
włókienniczych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 rozró\
nić rodzaje dzianych wyrobów włókienniczych,
 określić cechy technologiczne i właściwości u\
ytkowe dzianin,
 scharakteryzować rodzaje splotów,
 określić zasady wykonania rysunków zasadniczych oraz wa\
niejszych pochodnych
splotów dziewiarskich,
 rozró\
nić ściegi ręczne dzianin,
 scharakteryzować metody wytwarzania dzianin,
 zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
 dobrać techniki, surowce i przybory do wykonania dzianiny,
 wykonać ręcznie dzianiny o ró\
nych splotach,
 skontrolować przebieg wykonywania dzianin,
 określić rodzaje i przyczyny powstawania błędów w trakcie dziania wyrobów,
 usunąć wady powstałe podczas wykonywania wyrobów dzianych,
 połączyć elementy wyrobów dzianych ściegami ręcznymi,
 dobrać metody wykończania i zdobienia wyrobów dzianych,
 wykonać czynności związane z konserwacją wyrobów gotowych,
 sporządzić kalkulację kosztów wykonywanych wyrobów dzianych,
 zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpo\
arowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Pojęcia podstawowe
4.1.1. Materiał nauczania
Dzianina  jest produktem procesu przetwarzania przędzy przez jej przeplatanie,
dzierganie. Ze względu na sposób wytwarzania, dzianiny dzieli się na dwie zasadnicze grupy:
wytwarzane ręcznie i wytwarzane maszynowo.
Oczko  podstawowy element dzianiny. Jest to uformowana z przędzy pętla połączona
pętlami oczek sąsiednich w rządku i kolumience lub tylko w kolumience. Kształty i wielkości
oczek mogą być ró\
ne.
Oczko rządkowe  charakterystyczne dla dzianin rządkowych przedstawia rys. 1.
Rys. 1. Oczko rządkowe [2]
A
uk 3.4.  łuk wierzchołkowy.
A
uki 1.2. i 5.6.  łuk podstawy oczka.
Odcinki 2.3. i 4.5.  łączą podstawę z wierzchołkiem (ramiona).
Ao  szerokość oczka.
Bo  wysokość oczka.
BR  wysokość rządka.
AK  szerokość kolumienki.
Oczko kolumienkowe  charakterystyczne dla dzianin kolumienkowych przedstawia
rys. 2. W obu typach oczek wyró\
nia się wierzchołek i podstawę oczka oraz dwa odcinki
łączące wierzchołek z podstawą.
Rys. 2. Oczko kolumienkowe [2]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
A
uk 2.3.  łuk wierzchołkowy.
Odcinki 1.2. i 3.4.  odcinki łączące (ramiona).
A
uk 4.5.  łącznik.
Ao  szerokość oczka.
Bo  wysokość oczka.
BR  wysokość rządka.
AK  szerokość kolumienki.
Oczko mo\
e być zamknięte lub otwarte. W oczku zamkniętym odcinki tworzące
podstawę oczka krzy\
ują się, zamykając go od dołu a w oczku otwartym podstawa jest
rozwarta rys. 3.
Rys. 3. Oczko otwarte i zamknięte [5]
Rządek  zbiór oczek uszeregowanych jedno obok drugiego.
Kolumienka  zbiór oczek uszeregowanych jedno nad drugim.
Dzianina rządkowa  to dzianina, w której oczka są formowane z jednej lub wielu nitek,
kolejno wzdłu\
rządków. Charakteryzują się tym, \
e rozciągają się w obu kierunkach i dają
się łatwo spruć.
Dzianina kolumienkowa  to dzianina, w której kolejne oczka są formowane wzdłu\

kolumienek z jednego lub kilku układów nitek uło\
onych równolegle obok siebie. Taki układ
nitek nazywa się osnową, stąd druga nazwa tych dzianin  osnowowe. Dzianiny osnowowe
rozciągają się bardziej wzdłu\
kolumienek i nie mo\
na ich spruć.
Splot dziewiarski  połączenie oczek o takim samym lub ró\
nym kształcie w określonym
porządku. Splot dziewiarski jest charakteryzowany raportem. Wszystkie sploty dziewiarskie
dzieli się na sploty zasadnicze, sploty pochodne i sploty wzorzyste.
Raport splotu  jest to najmniejsza liczba oczek, która powtarza się w ściśle ustalonym
porządku na powierzchni dzianiny.
Wszystkie oczka w dzianinie mają stronę prawą i lewą. Na prawej stronie dzianiny
widoczne są ramiona oczka a na lewej  łączniki i łuki (rys. 4.).
Rys. 4. Prawa i lewa strona dzianiny [7]
Ścisłość dzianin  liczba oczek na ustalonej jednostce długości lub szerokości dzianiny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Rodzaje splotów dziewiarskich:
Sploty podstawowe rządkowe:
- splot lewoprawy (Lp)  przedstawia rys. 5  na prawej stronie dzianiny widoczne są
odcinki proste, a na lewej  łuki wierzchołkowe i łączniki oczek.
a) b)
Rys. 5. Splot lewoprawy a) strona prawa, b) strona lewa [7]
- splot dwuprawy (Dp)  przedstawia rys. 6  zbudowany z kolumienek oczek prawych
i kolumienek oczek lewych, w stanie nierozciągniętym po obu stronach widoczne są
oczka prawe.
Rys. 6. Splot dwuprawy [7]
- splot dwulewy (Dl)  przedstawia rys. 7  jest zbudowany na przemian z rządka oczek
lewych i rządka oczek prawych; w stanie swobodnym (nierozciągniętym) po obu stronach
splotu widać tylko łuki oczek lewych.
Rys. 7. Splot dwulewy [7]
Sploty podstawowe kolumienkowe:
- łańcuszek  przedstawia rys. 8  nitka osnowy tworzy oczka w jednej kolumience.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Rys. 8. Splot łańcuszka [7]
- trykot  przedstawia rys. 9  łącznik biegnie od oczka znajdującego się w następnym
rządku w sąsiedniej kolumience.
Rys. 9. Splot trykotu [3]
- aksamit  łącznik biegnie od oczka znajdującego się w następnym rządku w czwartej
kolumience  rys. 10.
Rys. 10. Splot aksamitu [3]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
- atłas  zbudowany z oczek trykotu, sukna lub aksamitu  rys. 11.
Rys. 11. Splot atłasu [3]
Sploty pochodne od podstawowych rządkowych i kolumienkowych  powstają przez:
- połączenie splotów podstawowych; przykładem jest splot dwuprawy podwójny, tzw.
interlok (rys. 12), tworzony w wyniku połączenia dwóch splotów dwuprawych 1x1,
w którym prawe kolumienki jednego splotu pokrywają lewe drugiego splotu
dwuprawego, przesuniętego pionowo o pól wysokości rządka (po obu stronach dzianiny,
nawet w stanie rozciągniętym, widoczne są tylko oczka prawe).
Rys. 12. Splot interlok [3]
- wprowadzenie dodatkowej nitki do splotu podstawowego (np. platerowanie).
Sploty wzorzyste rządkowe i kolumienkowe  powstają w wyniku:
- nabierania dodatkowych oczek,
- przekładania oczek,
- przesunięcia oczek względem siebie,
- dowolnego rozmieszczenia na powierzchni dzianiny oczek strony lewej i prawej,
- zastosowanie przędzy o ró\
nych barwach i u\
ycia specjalnych urządzeń wzorujących; są
to przede wszystkim wzory \
akardowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Sploty wykonywane na szydełku
Podstawowe sploty wykonane na szydełku przedstawiają rysunki 13, 14, 15 i 16.
Rys. 13. A
ańcuszek [materiały własne]
Rys. 14. Ścieg ścisły wykonany na szydełku [materiały własne]
Rys. 15. Półsłupek [materiały własne]
Rys. 16. Słupek [materiały własne]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
O przydatności dzianiny decydują takie właściwości jak:
- elastyczność i sprę\
ystość  określają zdolność powrotu rozciąganej dzianiny do
pierwotnego kształtu i wymiarów po ustaniu sił rozciągających,
- rozciągliwość  jest to zdolność do wydłu\
ania się dzianiny w wyniku jej rozciągania,
- skłonność do spruwania i zwijania się,
- wytrzymałość na rozciąganie i tarcie  decyduje o trwałości u\
ytkowej wyrobu,
- kurczliwość  jest to zmiana wymiarów pod wpływem pary lub wody,
- higroskopijność  określa zdolność wchłaniania wilgoci z powietrza,
- przewiewność  jest to zdolność przepuszczania powietrza,
- pilling  oznacza tworzenie się na powierzchni dzianiny pęczków powstających przez
splątanie ze sobą włókien.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co jest podstawowym elementem budowy dzianin?
2. Jaka jest ró\
nica między rządkami a kolumienkami?
3. Co to jest raport splotu?
4. Jakie znasz sploty rządkowe?
5. Jakie są właściwości dzianiny?
6. Jak wygląda splot łańcuszka?
7. Jak wygląda oczko prawe?
8. Jak wygląda oczko lewe?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie otrzymanej próbki dzianiny, wykonanej sposobem ręcznym splotem
lewoprawym, określ prawą i lewą stronę dzianiny i wykonaj rysunek prawej strony splotu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać informacje w materiale nauczania dotyczącą splotów dzianin,
2) porównać próbkę dzianiny z rysunkami splotów,
3) zaznaczyć prawą stronę próbki,
4) narysować splot lewoprawy,
5) zaprezentować swoja pracę.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- próbki dzianiny o splocie lewoprawym,
- materiały dla ucznia,
- przybory rysunkowe,
- kartka papieru.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Ćwiczenie 2
Na podstawie otrzymanej próbki dzianiny, wykonanej sposobem ręcznym splotem
dwuprawym, określ prawą i lewą stronę dzianiny i wykonaj rysunek prawej strony splotu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać informacje w materiale nauczania dotyczącą splotów dzianin,
2) porównać próbkę dzianiny z rysunkami splotów,
3) zaznaczyć prawą stronę próbki,
4) narysować splot dwuprawy,
5) zaprezentować swoja pracę.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- próbki dzianiny o splocie dwuprawym,
- materiały dla ucznia,
- przybory rysunkowe,
- kartka papieru.
Ćwiczenie 3
Na podstawie otrzymanej próbki dzianiny wykonanej sposobem ręcznym splotem
dwulewym określ prawą i lewą stronę dzianiny i wykonaj rysunek prawej strony splotu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać informacje w materiale nauczania dotyczącą splotów dzianin,
2) porównać próbkę dzianiny z rysunkami splotów,
3) zaznaczyć prawą stronę próbki,
4) narysować splot dwulewy,
5) zaprezentować swoja pracę.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- próbki dzianiny o splocie dwulewym,
- materiały dla ucznia,
- przybory rysunkowe,
- kartka papieru.
Ćwiczenie 4
Na podstawie otrzymanej próbki dzianiny wykonanej sposobem ręcznym na szydełku
określ zastosowane w niej sploty.
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać informację w materiale nauczania dotyczącą splotów dzianin,
2) porównać próbkę dzianiny z rysunkami splotów,
3) zapisać nazwę splotu,
4) zaprezentować swoja pracę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- próbki dzianiny szydełkowej,
- materiały dla ucznia,
- katalogi splotów,
- kartka papieru.
Ćwiczenie 5
Pogrupuj otrzymane próbki dzianin na: dzianiny wykonane na drutach i na dzianiny
wykonane szydełkiem. Następnie ustal sploty jakimi zostały one wykonane.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać informację w materiale nauczania dotyczącą splotów dzianin wykonanych przy
pomocy drutów i szydełka,
2) porównać próbki dzianin z rysunkami splotów,
3) posegregować dzianiny na wykonane na drutach i na szydełkowe,
4) określić sploty, jakimi zostały wykonane próbki dzianin,
5) zapisać nazwy splotów,
6) zaprezentować swoja pracę.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- próbki dzianiny wykonane sposobem ręcznym przy pomocy drutów i szydełka,
- materiały dla ucznia,
- kartka papieru.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zdefiniować pojęcie dzianiny?
2) podać ró\
nicę między dzianiną rządkową a kolumienkową?
3) określić właściwości dzianin?
4) rozró\
nić sploty dziewiarskie wykonane na drutach?
5) rozró\
nić sploty dziewiarskie wykonane na szydełku?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.2. Wykonywanie fragmentów dzianin sposobem ręcznym
4.2.1. Materiał nauczania
Techniki wytwarzania dzianin sposobem ręcznym
Ręczny sposób formowania oczka iglicami (drutami) przedstawia rys. 17 a ręczny sposób
formowania oczek szydełkiem  rys. 18. Dzianiny wykonywane ręcznie charakteryzują się
bogatym wzornictwem. Dzięki ręcznemu przeplataniu oczek istnieje mo\
liwość wykonania
bardzo ró\
norodnych splotów, wynikających z połączenia oczek lewych i prawych, bądz
ich
wzajemnego przeplatania. Dzianiny ręczne są wykonywane w postaci ju\
ukształtowanych
części, które po zszyciu stanowią całość projektowanego wyrobu. Dzianiny wytwarzane
ręcznie nie znajdują zastosowania w produkcji masowej.
Rys. 17. Ręczny sposób formowania oczka drutami [5]
Rys. 18. Ręczny sposób formowania oczka szydełkiem
Ręczne wykonywanie fragmentów dzianin przy pomocy drutów.
Kolejność czynności:
1. Ustalenie splotu, według którego ma być wykonany fragment dzianiny.
2. Dobranie grubości drutów  grubość drutów dobierana jest w zale\
ności od grubości
surowca, z którego wykonywany będzie fragment dzianiny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
3. Nabieranie oczek na dwa druty równocześnie. Sposób nabierania oczek na dwa druty
przedstawia rys. 19.
Rys. 19. Sposób nabierania oczek na druty [materiały własne]
4. Rozliczenie ilości oczek potrzebnych do wykonania określonego fragmentu dzianiny 
nale\
y wykonać próbkę z 15 oczek (nie wliczając w to oczek brzegowych), przerobić 10
rzędów, zakończyć, uprasować i zmierzyć taśmą centymetrową. Na podstawie wymiaru
próbki obliczyć liczbę oczek potrzebną dla uzyskania odpowiedniej szerokości i długości
dzianiny (rys. 20.)
Rys. 20. Rozliczenie ilości oczek potrzebnych do wykonania określonego fragmentu dzianiny [materiały własne]
5. Przerabianie kolejnych rządków według ustalonego wzoru. Sposób trzymania drutów
przedstawia rys. 21.
Rys. 21. Sposób trzymania drutów [materiały własne]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
6. Zakończenie  spuszczenie oczek przy pomocy szydełka lub drutów  rys. 22, 23.
Rys. 22. Spuszczenie oczek szydełkiem [materiały własne]
Rys. 23. Spuszczenie oczek na drutach [materiały własne]
Druty do robótek
Najpopularniejsze są tradycyjne druty lub druty ze zwę\
onym trzonkiem. Mogą to być
druty aluminiowe z końcówką, z tworzywa sztucznego z końcówką lub z tworzywa
sztucznego pokrytego warstwą złota. Druty produkowane są w ró\
nych długościach
i rozmiarach (2 5,5 mm, 10 mm oraz 20 40 mm).
Druty do szybkiego dziergania mają trzonki zwę\
ające się ku końcowi, oczka le\
ą na nich
luz
no i łatwiej zsuwają się z drutu co umo\
liwia szybszą pracę. Cieńszy trzonek umo\
liwia
ponadto umieszczenie na drucie większej liczby oczek.
Druty tradycyjne mają taką samą grubość na całej długości, Dzięki czemu wszystkie oczka
mają równą wielkość.
Druty elastyczne mają trzonki zakończone \
yłką, której koniec zabezpieczony jest
końcówką, uniemo\
liwiającą zsunięcie się oczek z drutu.
Druty okrągłe są najbardziej uniwersalnym rodzajem drutów. Na drutach tych
oferowanych od długości 30 cm i grubości 2 mm do długości 250 cm i grubości 2,5 mm
mo\
na wykonać wszystkie robótki.
Druty pończosznicze (krótkie) to druty, których komplet składa się z 5 sztuk. Oczka
robótki rozmieszczone są na czterech drutach, piąty słu\
y do przerabiania oczek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Sposób wykonania oczek przy pomocy drutów
Oczka prawe  trzy sposoby wykonywania oczek prawych przedstawiają rys. 24, 25 i 26.
Rys. 24. Sposób wykonania oczek prawych [materiały własne]
Rys. 25. Sposób wykonania oczek prawych [materiały własne]
Rys. 26. Sposób wykonania oczek prawych [materiały własne]
Oczka lewe  trzy sposoby wykonania oczek lewych przedstawiają rys. 27, 28 i 29.
Rys. 27. Sposób wykonania oczek lewych [materiały własne]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Rys. 28. Sposób wykonania oczek lewych [materiały własne]
Rys. 29 Sposób wykonania oczek lewych [materiały własne]
Sposób wykonania niektórych splotów.
Splot francuski  w rzędach nieparzystych i parzystych nale\
y przerabiać tylko oczka
prawe.
Pojedynczy ścieg perłowy  przerabiać na przemian 1 oczko prawe i 1 oczko lewe, po
czym w ka\
dym kolejnym rzędzie zamienić oczka, to znaczy nad oczkiem prawym przerabiać
oczka lewe, a nad oczkiem lewym oczko prawe.
Sposób wykonania oczek przy pomocy szydełka
Kolejność czynności przy wykonywaniu fragmentów dzianin przy pomocy szydełka jest
analogiczna jak przy pomocy drutów. Sposób wykonania przedstawiają rysunki 30,
31 i 32.
Rys. 30. Wiązanie pierwszego oczka [materiały własne]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Rys. 31. Układ rąk, rozpoczęcie pracy [materiały własne]
Rys. 32. Zakończenie oczka [materiały własne]
Określenie zu\
ycia surowca na wykonanie dzianiny sposobem ręcznym
Dokonuje się tego poprzez sprucie określonej liczby oczek i zmierzenie długości
wyprutego odcinka przędzy. Metoda ta wymaga zniszczenia próbki lub wyrobu i mo\
e być
stosowana tylko do dzianin łatwospruwalnych, a więc przede wszystkim do dzianin
rządkowych.
Błędy dziania ręcznego:
- zły dobór grubości narzędzi do grubości surowca,
- nierównomierna grubość przędzy,
- nierównomierne wybarwienie surowca,
- nierównomierna wielkość oczek,
- przypadkowe gubienie oczek w trakcie wytwarzania  sposób podnoszenia szydełkiem
zgubionego oczka przedstawia rysunek 33.
Rys. 33. Podnoszenie szydełkiem zgubionego oczka [materiały własne]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Ile drutów jest potrzebnych do wykonania płaskiej próbki dzianiny?
2. Jaka jest zasada dobierania grubości drutów i szydełka do grubości przędzy?
3. W jaki sposób ustala się liczba oczek potrzebnych do wykonania dzianiny o określonych
wymiarach?
4. Jakie znasz rodzaje drutów?
5. Jaka jest kolejność czynności przy wykonaniu dzianiny sposobem ręcznym ró\
nymi
technikami?
6. Jakie mogą wystąpić błędy podczas dziania ręcznego?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj przy u\
yciu drutów próbkę dzianiny o określonych wymiarach splotem
lewoprawym ze wskazanej przez nauczyciela przędzy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii i przepisami bhp i ppo\
,
2) dobrać grubość drutów do grubości przędzy,
3) ustalić z nauczycielem wymiary dzianiny, którą powinieneś wykonać,
4) rozliczyć liczbę oczek potrzebną do wykonania dzianiny splotem lewoprawym  wykonać
próbkę,
5) wykonać dzianinę o zadanych wymiarach,
6) skontrolować przebieg dziania, usuwając ewentualne błędy,
7) uporządkować stanowisko po zakończeniu pracy,
8) zaprezentować własną pracę.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przędza,
- przybory do dziania ręcznego,
- miara krawiecka,
- wzorniki splotów dziewiarskich.
Ćwiczenie 2
Wykonaj przy u\
yciu drutów próbkę dzianiny o określonych wymiarach splotem
dwuprawym ze wskazanej przez nauczyciela przędzy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii i przepisami bhp i ppo\
,
2) dobrać grubość drutów do grubości przędzy,
3) ustalić z nauczycielem wymiary dzianiny, którą masz wykonać,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4) rozliczyć liczbę oczek potrzebną do wykonania dzianiny splotem dwuprawym  wykonać
próbkę,
5) wykonać dzianinę o zadanych wymiarach,
6) skontrolować przebieg dziania, usuwając ewentualne błędy,
7) uporządkować stanowisko po zakończeniu pracy,
8) zaprezentować własną pracę.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przędza,
- przybory do dziania ręcznego,
- miara krawiecka,
- wzorniki splotów dziewiarskich.
Ćwiczenie 3
Wykonaj przy u\
yciu drutów próbkę dzianiny o określonych wymiarach splotem
dwulewym ze wskazanej przez nauczyciela przędzy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii i przepisami bhp i ppo\
,
2) dobrać grubość drutów do grubości przędzy,
3) ustalić z nauczycielem wymiary dzianiny, którą powinieneś wykonać,
4) rozliczyć liczbę oczek potrzebną do wykonania dzianiny splotem dwulewym  wykonać
próbkę,
5) wykonać dzianinę o zadanych wymiarach,
6) skontrolować przebieg dziania, usuwając ewentualne błędy,
7) uporządkować stanowisko po zakończeniu pracy,
8) zaprezentować własną pracę.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przędza,
- przybory do dziania ręcznego,
- miara krawiecka,
- wzorniki splotów dziewiarskich.
Ćwiczenie 4
Wykonaj przy u\
yciu szydełka próbkę dzianiny o określonych wymiarach
półsłupkami ze wskazanej przez nauczyciela przędzy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii i przepisami bhp i ppo\
,
2) dobrać grubość szydełka do grubości przędzy,
3) ustalić z nauczycielem wymiary dzianiny, którą masz wykonać,
4) rozliczyć liczbę oczek potrzebną do wykonania dzianiny półsłupkami  wykonać próbkę,
5) wykonać dzianinę o zadanych wymiarach,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
6) skontrolować przebieg dziania, usuwając ewentualne błędy,
7) uporządkować stanowisko po zakończeniu pracy,
8) zaprezentować własną pracę.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przędza,
- przybory do dziania ręcznego,
- miara krawiecka,
- wzorniki szydełkowych splotów dziewiarskich.
Ćwiczenie 5
Wykonaj przy u\
yciu szydełka próbkę dzianiny o określonych wymiarach
półsłupkami ze wskazanej przez nauczyciela przędzy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii i przepisami bhp i ppo\
,
2) dobrać grubość szydełka do grubości przędzy,
3) ustalić z nauczycielem wymiary dzianiny, którą powinieneś wykonać,
4) rozliczyć liczbę oczek potrzebną do wykonania dzianiny słupkami  wykonać próbkę,
5) wykonać dzianinę o zadanych wymiarach,
6) skontrolować przebieg dziania usuwając ewentualne błędy,
7) uporządkować stanowisko po zakończeniu pracy,
8) zaprezentować własną pracę.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przędza,
- przybory do dziania ręcznego,
- miara krawiecka,
- wzorniki szydełkowych splotów dziewiarskich.
Ćwiczenie 6
Na podstawie otrzymanego wzornika dzianiny wykonaj próbkę dzianiny o określonych
przez nauczyciela wymiarach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii, przepisami bhp i ppo\
,
2) ustalić narzędzie, jakim wykonany jest wzornik dzianiny,
3) dobrać przędzę do wykonania dzianiny zgodnie ze wzorem,
4) dobrać grubość narzędzia do grubości przędzy,
5) ustalić sploty występujące w próbce dzianiny,
6) omówić sposób wykonania dzianiny z nauczycielem,
7) rozliczyć liczbę oczek potrzebną do wykonania dzianiny  wykonać próbkę,
8) wykonać dzianinę o zadanych wymiarach,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
9) skontrolować przebieg dziania, usuwając ewentualne błędy,
10) uporządkować stanowisko po zakończeniu pracy,
11) zaprezentować własną pracę.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- wzornik dzianiny,
- przędza,
- przybory do dziania ręcznego,
- miara krawiecka,
- wzorniki splotów dziewiarskich.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) rozró\
nić sploty wykonane na drutach i na szydełku?
2) wykonać dzianinę na drutach ró\
nymi splotami?
3) wykonać dzianinę na szydełku ró\
nymi splotami?
4) dobrać grubość narzędzi do ręcznego wytwarzania dzianin do
grubości surowca?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawdziwa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Je\
eli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 60 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Podstawowym elementem dzianiny jest
a) rządek.
b) kolumienka.
c) oczko.
d) łańcuszek.
2. Rządek oczek stanowią oczka
a) poło\
one jedne nad drugimi.
b) poło\
one jedne obok drugich.
c) poło\
one naprzeciw siebie.
d) krzy\
ujące się ze sobą.
3. Raport splotu jest to
a) najmniejsza liczba oczek w rządku lub kolumience, po której powtarza się porządek
łączenia oczek.
b) największa liczba oczek w rządku lub kolumience, po której powtarza się porządek
łączenia oczek.
c) jednakowa liczba oczek w rządku lub kolumience, po której powtarza się porządek
łączenia oczek.
d) najmniejsza liczba oczek w rządku i największa liczba oczek w kolumience, po
której powtarza się porządek łączenia oczek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4. Przy u\
yciu drutów wykonać mo\
na splot
a) dwuprawy.
b) półsłupek.
c) słupek.
d) interlok.
5. Rozciągliwość dzianiny jest to
a) pozostawanie w stanie rozciągniętym po ustaniu sił rozciągających.
b) zdolność do wydłu\
ania się dzianiny pod wpływem wilgoci.
c) zdolność powrotu rozciąganej dzianiny do pierwotnego kształtu i wymiarów po
ustaniu sił rozciągających.
d) zdolność do wydłu\
ania się dzianiny w wyniku jej rozciągania.
6. Wykonując dzianinę sposobem ręcznym przy u\
yciu szydełka wykonasz między innymi
splot
a) prawolewy.
b) słupek.
c) lewoprawy.
d) dwuprawy.
7. Zjawisko tworzenia się na powierzchni dzianiny pęczków powstających przez splątanie
ze sobą włókien nazywamy
a) kurczliwością.
b) pillingiem.
c) higroskopijnością.
d) elastycznością.
8. Dzianina kolumienkowa jest to dzianina:
a) w której kolejne oczka są formowane wzdłu\
kolumienek z jednego lub kilku
układów nitek uło\
onych równolegle obok siebie.
b) wykonana splotem lewoprawym.
c) w której kolejne oczka są formowane z jednej lub wielu nitek wzdłu\
rządków.
d) wykonana splotem dwulewym.
9. Rysunek przedstawia splot
a) dwulewy.
b) dwuprawy.
c) lewoprawy.
d) łańcuszek.
10. Dzianina pokazana na rysunku jest wykonana splotem
a) słupkami.
b) dwuprawym.
c) półsłupkami.
d) lewoprawym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
11. Lecenie oczek w dzianinie rządkowej występuje
a) wzdłu\
rządków.
b) wzdłu\
kolumienek.
c) wzdłu\
rządków i kolumienek.
d) bardzo rzadko.
12. Higroskopijność dzianiny jest to
a) zdolność pochłaniania przez dzianinę określonej ilości wody.
b) odporność na wilgoć.
c) zdolność oddawania pochłoniętej ilości wody.
d) zdolność odprowadzania potu ze skóry u\
ytkownika.
13. Wyrób włókienniczy wytworzony splotem dwulewym to
a) dzianina kolumienkowa.
b) tkanina pojedyncza.
c) dzianina rządkowa.
d) tkanina podwójna.
14. Oznaczenie literowe Dp określa splot dziewiarski
a) d\
ersejowy.
b) interlokowy.
c) dwuprawy.
d) dobierany.
15. Prawa i lewa strona ró\
ni się w dzianinie wykonanej splotem
a) lewoprawym.
b) dwulewym.
c) dwuprawym.
d) interlokowym.
16. Dzianiny ściągaczowe to dzianiny wykonane splotem
a) interlokowym.
b) dwulewym.
c) dwuprawym.
d) lewoprawym.
17. Przedstawiona próbka wykonana jest splotem
a) słupek.
b) łańcuszek.
c) półsłupek.
d) słupek ścisły.
18. Rysunek przedstawia splot
a) lewoprawy.
b) dwuprawy.
c) dwulewy.
d) interlokowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
19. Dzianina, w której w stanie nierozciągniętym, po obu stronach widoczne są tylko oczka
prawe wykonana jest splotem
a) dwuprawym.
b) dwulewym.
c) trykot.
d) lewoprawym.
20. Sploty wielobarwne powstają między innymi w wyniku
a) nabierania dodatkowych oczek.
b) przekładania oczek.
c) przesunięcia oczek względem siebie.
d) wprowadzenia dodatkowej nitki do splotu podstawowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..........................................................................................
Wykonywanie ręczne dzianin
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
7. LITERATURA
1. Dziamara H.: Dziewiarstwo maszynowo-ręczne. Technologia dla ZSZ, WSiP, Warszawa
1987
2. Korliński W.: Podstawy dziewiarstwa. WNT, Warszawa
3. Kornobis E. (red.): Laboratorium podstaw dziewiarstwa. Politechnika A
ódzka, A
ódz
1997
4. Kowalczyk K.: Konfekcjonowanie dzianin. Część 2. WSiP
5. Stajniak K.: Technologia dziewiarstwa  maszyny szydełkujące, Wrocławska Drukarnia
Dziełowa
6. Turek K.: Pracownia materiałoznawstwa odzie\
owego, WSiP 1999
7. Turnau I.: Historia dziewiarstwa europejskiego do początku XIX wieku. Zakład
Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław [etc]
Czasopisma specjalistyczne:
- Anna,
- Igłą i nitką.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30