Operator_urzadzen_przemysłu_ceramicznego_813[01].Z2.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Budowa materii

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Substancje chemiczne stosowane w przemyśle ceramicznym

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Reakcje chemiczne

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Mieszaniny, roztwory, koloidy

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Wybrane pojęcia z krystalochemii

5.5.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela „Stosowanie podstawowych pojęć

z zakresu chemii ceramicznej”, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych
w szkole kształcącej w zawodzie operator urządzeń przemysłu ceramicznego.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć juŜ ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone róŜnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróŜnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik

dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika
do nich adresowanego.

Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które

zawierają podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest
zwrócenie uwagi na następujące elementy:

−

materiał  nauczania  –  w  miarę  moŜliwości  uczniowie  powinni  przeanalizować
samodzielnie.  Obserwuje  się  niedocenianie  przez  nauczycieli  niezwykle  waŜnej
umiejętności,  jaką  uczniowie  powinni  bezwzględnie  posiadać  –  czytanie  tekstu
technicznego ze zrozumieniem,

−

pytania  sprawdzające  mają  wykazać,  na  ile  uczeń  opanował  materiał  teoretyczny  i  czy
jest  przygotowany  do  wykonania  ćwiczeń.  W zaleŜności  od  tematu  moŜna  zalecić
uczniom  samodzielne  odpowiedzenie  na  pytania  lub  wspólne  z  całą  grupą  uczniów,
w formie  dyskusji  opracowanie  odpowiedzi  na pytania. Druga forma jest korzystniejsza,
poniewaŜ  nauczyciel  sterując  dyskusją  moŜe  uaktywniać  wszystkich  uczniów  oraz
w trakcie dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości,

−

dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ć

wiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę

teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną propozycję
ć

wiczeń wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia, uwzględniając róŜne

moŜliwości ich realizacji w szkole. Nauczyciel decyduje, które z zaproponowanych
ć

wiczeń jest w stanie zrealizować przy określonym zapleczu techno-dydaktycznym szkoły.

Prowadzący moŜe równieŜ zrealizować ćwiczenia, które sam opracował,

−

sprawdzian  postępów  stanowi  podsumowanie  rozdziału,  zadaniem  uczniów  jest
udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone  w  nim  stwierdzenia  potwierdzić  lub  zaprzeczyć  opanowanie  określonego
zakresu  materiału.  JeŜeli  wystąpią  zaprzeczenia,  nauczyciel  powinien do tych zagadnień
wrócić,  sprawdzając  czy  braki  w  opanowaniu  materiału  są  wynikiem  niezrozumienia
przez  ucznia  tego  zagadnienia,  czy  niewłaściwej  postawy  ucznia  w  trakcie  nauczania.
W tym  miejscu  jest  szczególnie  waŜna  rola  nauczyciela,  gdyŜ  od  postawy  nauczyciela,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

sposobu  prowadzenia  zajęć  zaleŜy  między  innymi  zainteresowanie  ucznia.  Uczeń
niezainteresowany  materiałem  nauczania,  wykonywaniem  ćwiczeń  nie  nabędzie  w pełni
umiejętności  załoŜonych  w  jednostce  modułowej.  NaleŜy  rozbudzić  wśród  uczniów  tak
zwaną „ciekawość wiedzy”. Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału moŜe stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia  z  tego  zakresu.  Nauczyciel  realizując  jednostkę  modułową  powinien  zwracać
uwagę  na  predyspozycje  ucznia,  ocenić,  czy  uczeń  ma  większe  uzdolnienia  manualne,
czy moŜe lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,

−

testy  zamieszczone  w  rozdziale  Ewaluacja  osiągnięć  ucznia  zawierają  zadania  z  zakresu
całej jednostki modułowej i naleŜy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiągnięte
przez  uczniów  powinny  stanowić  podstawę  do  oceny  pracy  własnej  nauczyciela
realizującego  tę  jednostkę modułową. KaŜdemu zadaniu testu przypisano określoną liczbę
moŜliwych  do  uzyskania  punktów  (0  lub  1  punkt).  Ocena  końcowa  uzaleŜniona  jest  od
ilości  uzyskanych  punktów.  Nauczyciel  moŜe  zastosować  test  według  własnego  projektu
oraz  zaproponować  własną  skalę  ocen.  NaleŜy  pamiętać,  Ŝeby  tak  przeprowadzić  proces
oceniania ucznia, aby umoŜliwić mu jak najpełniejsze wykazanie swoich umiejętności.
Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wiczenie (laboratoryjne lub inne),

−

metoda projektów,

−

metoda przewodniego tekstu.

Schemat układu jednostek modułowych

813[01].Z2.01

Stosowanie podstawowych pojęć

z zakresu chemii ceramicznej

813[01].Z2.03

Formowanie wyrobów z mas

plastycznych

813[01].Z2.02

Przygotowywanie surowców

i mas ceramicznych

813[01].Z2.04

Formowanie wyrobów z mas

sypkich

813[01].Z2.08

Zdobienie i szkliwienie wyrobów

ceramicznych

813[01].Z2.06

Suszenie wyrobów ceramicznych

813[01].Z2.07

Wypalanie wyrobów ceramicznych

813[01].Z2.05

Formowanie wyrobów z mas

lejnych

813[01].Z2

Technologia produkcji wyrobów

ceramicznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

posługiwać się symboliką chemiczną,

−

zapisywać wybrane związki przy uŜyciu symboliki chemicznej,

−

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu czynności
w szkolnej pracowni chemicznej,

−

obsługiwać komputer na poziomie podstawowym,

−

korzystać z róŜnych źródeł informacji, w tym z Internetu,

−

selekcjonować, porządkować i przechowywać informacje,

−

czytać ze zrozumieniem,

−

rozwiązywać test wielokrotnego wyboru,

−

pracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować podstawowe pojęcia z zakresu chemii ceramicznej,

−

posłuŜyć się terminologią z zakresu chemii ceramicznej,

−

określić właściwości chemiczne pierwiastków stosowanych w przemyśle ceramicznym,

−

scharakteryzować podstawowe dla przemysłu ceramicznego związki nieorganiczne
i organiczne,

−

rozróŜnić rodzaje reakcji chemicznych, na podstawie zapisu równania reakcji,

−

określić stany skupienia materii oraz róŜnice między mieszaninami, roztworami
i układami koloidalnymi,

−

scharakteryzować zjawisko koagulacji, peptyzacji, tiksotropii, upłynniania gęstw
ceramicznych,

−

wyjaśnić podstawowe pojęcia z zakresu krystalochemii tlenków,

−

sporządzić roztwory i mieszaniny, na podstawie receptur i instrukcji technologicznych,

−

pobrać próbki do podstawowych analiz z magazynów lub linii produkcyjnych,

−

dobrać sprzęt laboratoryjny do realizacji określonych zadań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania: Operator urządzeń przemysłu ceramicznego 813[01]
Moduł:

Technologia produkcji wyrobów ceramicznych 813[01].Z2

Jednostka modułowa:

Stosowanie podstawowych pojęć z zakresu chemii
ceramicznej 813[01]Z2.01

Temat: Pobieranie próbki średniej.

Cel ogólny: Zapoznanie uczniów z przygotowaniem próbki średniej w celu wydzielenia

części surowca w ilości potrzebnej do badań, która właściwościami swymi
odpowiada nadesłanej całości.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

pobierać próbkę średnią,

−

dobierać sprzęt do pobierania próbki średniej,

−

przestrzegać zasad bhp podczas prac laboratoryjnych,

−

interpretować uzyskane wyniki.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowania i planowania pracy,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−−−−

metoda przewodniego tekstu.

Środki dydaktyczne:

−

piasek kwarcowy,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−−−−

praca w zespołach 2–4-osobowych.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Przebieg zajęć:
Zadanie dla ucznia: Przygotuj próbkę materiału sypkiego.

Faza wstępna:
1.  Sprawy organizacyjne.
2.  Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3.  Zaznajomienie uczniów z pracą metodą przewodniego tekstu.
4.  Podział uczniów na zespoły.
5.  Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Faza właściwa: praca metodą przewodniego tekstu – fazy 1–5

Faza

Przykłady pytań

Oczekiwane odpowiedzi

W jakim celu przygotowujemy próbkę
ś

rednią?

Przygotowanie próbki średniej ma na celu
wydzielenie

części

surowca

ilości

potrzebnej do badań, która właściwościami
swymi odpowiada nadesłanej całości.

1. Informacje

Dla jakich materiałów przygotowuje się
próbkę średnią?

Próbkę

rednią

przygotowuje

się

dla

materiałów ilastych, materiałów sypkich,
surowców w kawałkach, w opakowaniu
workowym, materiałów półciekłych.

Jaki podstawowy sprzęt powinien się
znaleźć na stanowisku badań?

Zgłębnik do pobierania próbek z materiałów
sypkich lub wąska szufelka

Jakie surowce będziesz badał?

Piasek kwarcowy

Jak wygląda próbka do badań materiałów
sypkich?

Próbkę pobiera się bezpośrednio z worków.
JeŜeli partia nie jest większa niŜ pięć worków,
próbki pobiera się ze wszystkich worków.

Ile pobiera się próbki materiałów sypkich?

Masa próbki, pobranej z jednego worka,
powinna wynosić ok. 0,5 kg.

Jak wygląda miejsce pobrania próbki?

Miejsca pobrania próbek powinny być
wcześniej ustalone, aby zapewnić całkowitą
bezstronność.

Jak wykonuje się zmniejszenie wielkości
próbki

materiału

sypkiego,

zwane

wiartkowaniem?

Zmniejszenie wielkości próbki materiału
sypkiego

moŜna

wykonać

rozkładając

materiał warstwą o jednakowej grubości
w kształcie

kwadratu.

przedzieleniu

kwadratu  przekątnymi  odrzuca  się  materiał
z pól I i III, a pozostały materiał z pól IV i V
miesza  się  dokładnie.  Czynność  powtarza  się
do uzyskania próbki o oznaczonej wielkości.

2. Planowanie

Jaką

masę

powinny

mieć

próbki

laboratoryjne do wykonywania badań?

Próbki laboratoryjne do wykonywania badań
powinny mieć masę do ok. 500 g.

3. Ustalenia

Uczniowie pracując w grupach, proponują kolejność czynności, jakie będą musieli
zrealizować podczas pobierania próbki średniej.
Uczniowie konsultują z nauczycielem plan działań i prezentują uzyskane do tej pory
informacje.

4. Wykonanie

Uczniowie postępują według ustalonego wcześniej planu, konsultując trudniejsze czynności
zmniejszenia wielkości próbki z nauczycielem.

5. Sprawdzenie

Sprawdzenie, czy uczniowie prawidłowo przygotowali zmniejszenie wielkości próbki
materiału sypkiego.

6. Analiza

końcowa

Uczniowie  wraz  z  nauczycielem  ustalają,  które  etapy  rozwiązania  zadania  sprawiły  im
trudności.  Nauczyciel  powinien  podsumować  całe  ćwiczenie,  wskazać,  jakie  waŜne
umiejętności  zostały  przyswojone,  jakie  wystąpiły  nieprawidłowości  i  jak  ich  unikać
w przyszłości.  Uczniowie  muszą  wymienić  się  wynikami,  aby  prawidłowo  wyciągnąć
wnioski końcowe.

Praca domowa
Wykonać  raport  z  przeprowadzonych  zajęć  praktycznych.  Powinien  on  zawierać:  cel  pracy,
szczegółowy  opis  problemu,  który  był  rozwiązywany,  opis  kolejnych  czynności,  jakie
wykonano  (z  zachowaniem  przepisów  bhp  przy  pracach  laboratoryjnych)  oraz  uwagi
i wnioski końcowe.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZAŁĄCZNIKI DO SCENARIUSZA

Załącznik A – Instrukcja pracy dla uczniów metodą przewodniego tekstu

W jaki sposób będziecie pracować na zajęciach?
Otrzymaliście od nauczyciela problem do rozwiązania (załącznik B), nad którym

zastanowicie się wspólnie. Będziecie pracować metodą przewodniego tekstu składającą się
z sześciu faz.

W pierwszej fazie pracy „Informacje wstępne”, a takŜe w drugiej fazie „Planowanie”,

pomogą Wam pytania prowadzące (załącznik C i załącznik D). Odpowiedzi na te pytania
opracujecie pisemnie, jeśli będziecie mieć wątpliwości, nauczyciel udzieli Wam pomocy.

W fazie „Ustalenia” zaproponujcie kolejność czynności, jakie będziecie wykonywać

podczas zmniejszania wielkości próbki materiału sypkiego, zwane ćwiartkowaniem. Ponadto
sprawdźcie, czy stanowisko jest przygotowane do pracy i czy posiadacie juŜ wszystkie
potrzebne pomoce. Na zakończenie tego punktu zajęć skonsultujcie swój plan działania
z nauczycielem i zaprezentujcie uzyskane do tej pory informacje.

W fazie „Wykonanie” przystąpcie do wykonywania ćwiczenia, według ustalonego

wcześniej planu.

W fazie „Sprawdzenie” sprawdźcie ostatecznie, czy zostało prawidłowo przygotowane

zmniejszenie wielkości próbki materiału sypkiego.

W ostatniej fazie „Analiza końcowa” zastanówcie się nad całym procesem

rozwiązywania przez Wasz zespół problemu i wskaŜcie, które etapy pracy nad rozwiązaniem
zadania sprawiały Wam trudności i jakie były tego przyczyny. Swój wynik podajcie kolegom,
aby kaŜdy zespół mógł wyciągnąć wnioski końcowe.

Załącznik B – Zadanie dla zespołów uczniowskich
Zadanie:

Przygotuj próbkę piasku kwarcowego przez zmniejszenie wielkości próbki materiału

sypkiego,  zwane  ćwiartkowaniem.  Próbkę  do  badań  laboratoryjnych  przygotować  w  ilości
500 g.

Załącznik C – Pytania prowadzące do fazy I – Informacje wstępne
1.  W jakim celu przygotowujemy próbkę średnią?
2.  Dla jakich materiałów przygotowuje się próbkę średnią?

Załącznik D – Pytania prowadzące do fazy II – Planowanie
1.  Jaki podstawowy sprzęt powinien się znaleźć na stanowisku badań?
2.  Jakie surowce będziesz badał?
3.  Jak wygląda próbka do badań materiałów sypkich?
4.  Ile pobiera się próbki materiałów sypkich?
5.  Jak wygląda miejsce pobrania próbki?
6.  Jak  wykonuje  się  zmniejszenie  wielkości  próbki  materiału  sypkiego,  zwane

wiartkowaniem?

7. Jaką masę powinny mieć próbki do badań laboratoryjnych do wykonywania badań?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania: Operator urządzeń przemysłu ceramicznego 813[01]
Moduł:

Technologia produkcji wyrobów ceramicznych 813[01].Z2

Jednostka modułowa:

Stosowanie podstawowych pojęć z zakresu chemii
ceramicznej 813[01]Z2.01

Temat: Opis składu mieszanin.

Cel ogólny: Zapoznanie uczniów ze sposobem sporządzania mieszanin na podstawie

receptur.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wykazać się znajomością i rozumieniem pojęć: roztwór rozcieńczony, roztwór stęŜony,
masa roztworu, masa rozpuszczalnika, stęŜenie procentowe roztworu,

−

obliczyć stęŜenie procentowe roztworu,

−

zapisać obliczenia na podstawie podanego wzoru,

−

z zaangaŜowaniem rozwiązywać zadanie.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowania i planowania pracy,

−

pracy w zespole,

Metody nauczania–uczenia się:

−−−−

wiczenie,

−−−−

pogadanka.

Środki dydaktyczne:

−

arkusze papieru

−

małe kolorowe karteczki,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−−−−

praca indywidualna,

−−−−

praca w zespołach 2–4-osobowych.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Przebieg zajęć:

Część wprowadzająca:

1.  Sprawy organizacyjne.
2.  Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3.  Zaznajomienie uczniów z pracą na zajęciach.
4.  Realizacja zajęć:

−

nauczyciel dzieli uczniów na zespoły, za pomocą kolorowych kartek, które
uczniowie losują,

−

nauczyciel przydziela kaŜdemu zespołowi zadania (zadania są zróŜnicowane),

−

nauczyciel rozdaje grupom arkusze papieru formatu A4, flamastry,

−

nauczyciel udziela wszelkich wyjaśnień związanych z prawidłowym zapisem danych
z zadania do wzoru na obliczanie stęŜenia procentowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Uczniowie pracują z przydzielonymi zadaniami, obliczają masę roztworu jako sumę

masy substancji rozpuszczonej i masy rozpuszczalnika.

6. Uczniowie zadanie rozwiązują na dwa sposoby. Pierwszy sposób wstawiają dane

z zadania po obliczeniu masy roztworu do wzoru. W drugim sposobie układają proporcję
wykorzystując informację, Ŝe stęŜenie procentowe jest to procent masowy substancji
rozpuszczonej w roztworze (masa roztworu stanowi 100%).

7. Przedstawiciele grup przedstawiają poszczególne sposoby obliczania składu mieszanin.
8. Nauczyciel kontroluje poprawność przeprowadzanych czynności i koryguje ewentualne

błędy.

9. Nauczyciel wybiera najlepiej pracujący zespół i wystawia oceny.

Nauczyciel podsumowuje pracę poszczególnych zespołów.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ĆWICZENIA

5.1. Budowa materii

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przyporządkuj, wymienionym w kolumnie 1, terminom odpowiadające im informacje

z kolumny 2.

Terminy

Informacje

Jądro atomowe.

Jest połową odległości między dwoma sąsiednimi jądrami.

Elektron.

Jest równa liczbie elektronów w atomie.

Liczba atomowa.

Jest elektrycznie obojętny.

Promień atomowy.

Cząsteczka o ładunku ujemnym.

Atom.

Ma tyle elektronów ile protonów.

Neutron.

Skupia dodatni ładunek atomu.

Terminy

Informacje

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie Po zakończeniu ćwiczenia uczniowie prezentują swoją

pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeczytać i przeanalizować treść ćwiczenia,
2)  przyporządkować wymienionym terminom odpowiednie informacje,
3)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−−−−

Poradnik dla ucznia,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Uzupełnij tabelę o brakujące dane.

Symbol pierwiastka

Liczba elektronów

Numer grupy

Powłokowa konfiguracja
elektronowa

, L

, M

, L

, M

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie. Po zakończeniu pracy przeprowadzają dyskusję.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeanalizować wypełnione pola tabeli,
2)  wypełnić wolne pola w tabeli,
3)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna.

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

zeszyt,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Uzupełnij poniŜsze równania elektronowe, obserwując przekształcenia atomów w inne

drobiny:
a) Ca → Ca

+…….

b) Cl + e

→….

c) Sn → Sn

+……

d) N +3…→ N

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie Po zakończeniu ćwiczenia uczniowie prezentują swoją

pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeanalizować zapis równań elektronowych,
2)  wypełnić miejsca kropkowane,
3)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna.

rodki dydaktyczne:

−−−−

Poradnik dla ucznia,

−−−−

zeszyt,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Połącz hasło z opisem.

Hasło

Opis

Wiązanie jonowe

Wiązanie utworzone przez uwspólnienie elektronów. Atomy, które
uwspólniły elektrony, przekształcają się w cząsteczkę. Substancje
o wiązaniu jonowym tworzą w stanie stałym jonową sieć krystaliczną.

Wiązanie
kowalencyjne

Wiązanie występujące w metalach i ich stopach, polegające na
oddziaływaniu

zdelokalizowanych

elektronów

jonów

dodatnich

tworzących sieć krystaliczną

Wiązanie metaliczne

Stanowiących podstawowe składniki surowców i tworzyw ceramicznych

Wiązania chemiczne
występujące
w krzemianach

Atom metalu przekształca się w kation, a atom niemetalu w anion.
Substancje zbudowane z cząsteczek tworzą w stanie stałym cząsteczkową
sieć krystaliczną.

Hasło

Opis

Wskazówki do realizacji

Uczniowie pracują w dwuosobowych grupach. Po zakończeniu pracy przeprowadzają

dyskusję.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeczytać określone treści z poradnika dotyczące wiązań chemicznych,
2)  zastanowić się nad opisem poszczególnych haseł,
3)  połączyć hasło z opisem, uzupełniając miejsce w tabelce,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

zeszyt,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Substancje chemiczne stosowane w przemyśle ceramicznym

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie tabeli 3 „Rola pierwiastków w szkliwach ceramicznych” zamieszczonej

w Poradniku dla ucznia przygotuj podział na trzy zasadnicze grupy pierwiastków
(wprowadzanych do szkliw najczęściej w postaci tlenków) uŜywanych w szkłach.

Wskazówki do realizacji

Uczniowie pracują w dwuosobowych grupach. Po zakończeniu pracy przeprowadzają

dyskusję.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeczytać tekst z Poradnika ucznia podany w temacie ćwiczenia,
2)  przeanalizować tabelę 3 z Poradnika ucznia,
3)  przygotować w zeszycie zadany w ćwiczeniu podział pierwiastków,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

wiczenie,

−−−−

dyskusja dydaktyczna.

rodki dydaktyczne:

−−−−

Poradnik dla ucznia,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj i omów wybrane tworzywa ceramiczne – wskaŜ ich zastosowanie.

Wskazówki do realizacji
Celem tego ćwiczenia jest sprawdzenie na ile uczniowie potrafią rozróŜniać tworzywa

ceramiczne. Nauczyciel powinien przygotować jak najwięcej tworzyw ceramicznych.
Nauczyciel moŜe pokazać katalogi i albumy tworzyw ceramicznych. Uczniowie mogą
pracować w parach. Nauczyciel wskazuje uczniów do prezentacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z właściwą treścią podręcznika,
2)  zapoznać się z literaturą wskazaną przez nauczyciela,
3)  obejrzeć zgrupowane tworzywa ceramiczne,
4)  nazwać tworzywa ceramiczne,
5)  sporządzić krótką notatkę o kaŜdym z nich,
6)  wskazać przydatność tworzyw ceramicznych,
7)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

wiczenie,

−−−−

dyskusja dydaktyczna.

rodki dydaktyczne:

−−−−

Poradnik dla ucznia,

−−−−

eksponaty z tworzywami ceramicznymi, albumy, zdjęcia,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Określ, przydatność związków nieorganicznych i organicznych na potrzeby przemysłu

Połącz w logiczne pary i uzupełnij tabelę.

Związek chemiczny

Wodorotlenek sodu NaOH

Do produkcji artykułów spoŜywczych, kosmetyków, leków, mydła,
ś

rodków owadobójczych.

Kwas siarkowy(VI)

Są stosowane jako rozpuszczalniki (metanol, etanol), leki (etanol),
kosmetyki (glicerol), płyn do chłodnic (etanodiol).

Chlorek sodu NaCl

Do produkcji środków piorących, materiałów wybuchowych,
nawozów mineralnych, barwników, leków, akumulatorów, nafty,
olejów, smarów.

Alkohole

Jako przyprawy w gospodarstwie domowym.

Estry

Do produkcji papieru, szkła barwników, mydła, w chemii
budowlanej, w przemyśle cukierniczym.

Związek chemiczny

Zastosowanie

Wskazówki do realizacji
Celem tego ćwiczenia jest sprawdzenie przyswojenia i stosowania przez uczniów

terminologii z zakresu chemii. Uczniowie powinni pracować samodzielnie. Nauczyciel
wskazuje uczniów do prezentacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeczytać określone treści z Poradnika dla ucznia,
2)  przeanalizować opisy związków nieorganicznych i organicznych,
3)  wyszukać charakterystyczne informacje o związkach podanych w tabeli,
4)  dobrać w pary: związek chemiczny – zastosowanie
5)  uzupełnić zapis w tabeli,
6)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

wiczenie,

−−−−

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

Poradnik dla ucznia,

−−−−

arkusz z zadaniem,

−−−−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3.

Reakcje chemiczne

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz współczynniki w poniŜszych równaniach zgodnie prawem zachowania masy

i określ, do jakiego typu naleŜą reakcje:



Mg + O

→



Mg O

CaCO

→

Ca O + CO



+ O

→



→



HgO

→



Hg + O



Na OH + H

→



Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie. Uczniowie, wybrani przez nauczyciela kolejno

omawiają zdania, uzasadniając wybraną odpowiedź.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeczytać określone treści z Poradnika dla ucznia,
2)  przeanalizować zapisy równań chemicznych,
3)  podjąć decyzje o prawidłowym uzupełnieniu współczynników stechiometrycznych,
4)  wpisać w wolne kratki odpowiednie współczynniki stechiometryczne,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

zeszyt.

Ćwiczenie 2

Określ wpływ czynników fizycznych na szybkość reakcji chemicznych. Przy kaŜdym

z nich podaj uzasadnienie. Wpisz do rubryki, „Wpływ na szybkość” jeden z dwóch
wybranych wyrazów: zwiększa lub zmniejsza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela do ćwiczenia 2

Czynnik

Wpływ na szybkość

Uzasadnienie

Ogrzewanie

Rozdrabnianie

ZatęŜanie mieszaniny reakcyjnej

Chłodzenie substratu

Rozcieńczanie mieszaniny reakcyjnej

Wzrost ciśnienia

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie. Uczniowie, wybrani przez nauczyciela kolejno

omawiają poprawnie wstawione wyrazy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeczytać określone treści z Poradnika dla ucznia,
2)  przeanalizować zawartość tabeli,
3)  podjąć decyzje o prawidłowym uzupełnieniu,
4)  uzupełnić tabelę,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

zeszyt.

Ćwiczenie 3

Uzupełnij rozwiązanie zadania:
Jak zmieni się szybkość reakcji: a) po ogrzaniu o 40

C, b) po ochłodzeniu o 40

C, jeŜeli

zmiana temperatury o kaŜde 10

C powoduje 2,5 – krotną zmianę szybkości reakcji?

Odpowiedź: Po ogrzaniu o 40

C szybkość wzrasta …….. razy. Po ochłodzeniu o 40

szybkość maleje…….. razy.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia

nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeczytać określone treści z Poradnika dla ucznia,
2)  przeanalizować zawartość zadania,
3)  podjąć decyzje o prawidłowym rozwiązaniu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Mieszaniny, roztwory, koloidy

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj mieszaninę granulatu według receptury roboczej. Mieszaninę przygotuj

w młynku laboratoryjnym.

Tabela 1 do ćwiczenia 1. Receptura robocza

Składnik

Ilość

Uziarnienie

Techniczny tlenek glinu

0,3 kg

0–0,05 mm

Elektrokorund

0,7 kg

0,5–1 mm

Woda

50 cm

–

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie Po zakończeniu pracy uczniowie prezentują swoją

pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1)  przeczytać określone treści z Poradnika dla ucznia,
2)  przeanalizować przebieg ćwiczenia,
3)  przygotować niezbędny sprzęt laboratoryjny,
4)  zapoznać się z instrukcją obsługi młynka,
5)  sprawdzić stan techniczny młynka,
6)  przygotować środki ochrony indywidualnej,
7)  sprawdzić stan techniczny wagi,
8)  odwaŜyć surowce zgodnie z recepturą,
9)  przygotować masę w młynku laboratoryjnym, zgodnie z instrukcją stanowiskową obsługi

urządzenia,

10)  mieszać składniki na masę, aŜ uzyska się jednorodność masy,
11)  skontrolować organoleptycznie jednorodność masy,
12)  przenieść gotową masę z młynka do zbiornika na masę,
13)  zabezpieczyć masę przed utratą wilgoci,
14)  oczyścić sprzęt i uporządkować stanowisko pracy,
15)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie laboratoryjne.

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

zeszyt,

−

surowce,

−

młynek laboratoryjny,

−

instrukcja obsługi młynka,

−

instrukcja stanowiskowa,

−

waga laboratoryjna

−

instrukcja obsługi wagi,

−

rodki ochrony indywidualnej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zbiornik na masę,

−

sprzęt laboratoryjny.

Ćwiczenie 2

Przygotuj 1 litr 30% roztworu sody. Jako rozpuszczalnika uŜyj wody destylowanej.

Wskazówki do realizacji

Uczniowie pracują indywidualnie. Pierwszych pięciu uczniów przedstawia wyniki swojej
pracy z uzasadnieniem do oceny pracy swojemu nauczycielowi. Po upływie czasu pracy
pozostali uczniowie prezentują wykonanie ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeczytać określone treści z Poradnika dla ucznia,
2)  przeanalizować przebieg ćwiczenia,
3)  przygotować niezbędny sprzęt laboratoryjny,
4)  przygotować środki ochrony indywidualnej,
5)  sprawdzić stan techniczny wagi,
6)  odwaŜyć sodę zgodnie z recepturą,
7)  sporządzić roztwór zgodnie z procedurą,
8)  oczyścić sprzęt i uporządkować stanowisko pracy,
9)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie laboratoryjne.

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

zeszyt,

−

surowce,

−

waga laboratoryjna

−

instrukcja obsługi wagi,

−

rodki ochrony indywidualnej,

−

zbiornik na sodę,

−

sprzęt laboratoryjny.

Ćwiczenie 3

Połącz nazwy i wzory upłynniaczy nieorganicznych

Nazwa

Wzór

Węglan sodu (soda bezwodna)

LiOH

Węglan sodu krystaliczny (soda krystaliczna)

Wodorotlenek sodu (soda kaustyczna)

Pirofosforan czterosodowy

3 ·

10H

Szczawian sodu

NaOH

Wodorotlenek litu

Węglan litu

G. Na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Nazwa

Wzór

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie Po zakończeniu pracy uczniowie prezentują swoją

pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeczytać określone treści z Poradnika dla ucznia,
2)  przeanalizować zestawienie upłynniaczy,
3)  połączyć nazwy i wzory upłynniaczy,
4)  uzupełnić tabelę,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

zeszyt.

Ćwiczenie 4

Dobierz sprzęt laboratoryjny do realizacji badań i podaj przepisy bhp obowiązujące przy

pracach laboratoryjnych. Sprzęt naleŜy dobrać do wcześniej wykonywanych ćwiczeń 1 i 2

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie. Po zakończeniu pracy uczniowie prezentują swoją

pracę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeczytać określone treści z Poradnika dla ucznia,
2)  przeanalizować literaturę wskazaną przez nauczyciela,
3)  przygotować sprzęt laboratoryjny,
4)  zaprezentować wykonanie ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela,

−

sprzęt laboratoryjny,

−

zeszyt.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Wybrane pojęcia z krystalochemii

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Połącz odpowiednie

terminy z kolumny I i przyporządkuj im określenia z kolumny II.

Termin

Określenie

Kryształ

Wszystkie znane naturalne i sztuczne kryształy

Komórka jednostkowa

Jest

liczba

najbliŜszych

elementów

struktury

(jonów)

otaczających dany jon w krysztale

Krzemiany

Ugrupowanie przestrzenne atomów, jonów lub drobin o prawidłowej
okresowości

Kryształy rzeczywiste

Zbudowane są z sieci o koordynacji jonowej

Liczba koordynacyjna

Ciało, które przeciwstawia się uporządkowanemu przepływowi
prądu elektrycznego

Przewodnik

Stanowi powtarzający się motyw konstrukcyjny danego kryształu

Dielektryk (izolator)

Ciało, które przewodzi prąd elektryczny wskutek uporządkowanego
przepływu elektronów w polu przyłoŜonego napięcia

Termin

Określenie

Wskazówki do realizacji
Celem tego ćwiczenia jest sprawdzenie stosowania przez uczniów prawidłowej

terminologii z zakresu krystalochemii. Uczniowie pracują indywidualnie. Czas wykonania
ć

wiczenia 10 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeczytać określone treści z Poradnika dla ucznia,
2)  przeanalizować zawartość tabeli w ćwiczeniu.1,
3)  dobrać w pary: termin – określenie,
4)  połączyć poprawne określenia,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna.

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

zeszyt,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Uzupełnij teksty odpowiednimi słowami. W kaŜdą lukę naleŜy wpisać tylko jedno słowo.

Zadania krystalochemii:

−

badania struktury ...............,

−

............... wpływu rozmieszczenia atomów w kryształach (struktury) i budowy ich osłon
elektronowych na właściwości fizyczne i chemiczne kryształów.
Kryształem, w ogólnym znaczeniu, nazywamy ugrupowanie przestrzenne .............. jonów

lub drobin, wykazujące prawidłową okresowość w róŜnych kierunkach.

Dielektrykami (.....................) nazywamy takie ciała, które przeciwstawiają się

uporządkowanemu przepływowi prądu elektrycznego. NaleŜą do nich głównie kryształy
krzemianów, w których warstwy zewnętrzne atomów (jonów) są obsadzone przez elektrony.

Wskazówki do realizacji:
Celem tego ćwiczenia jest sprawdzenie na ile uczniowie potrafią posłuŜyć się

terminologią z zakresu struktury kryształu. Uczniowie powinni pracować samodzielnie.
Nauczyciel wskazuje uczniów do prezentacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeanalizować tekst ćwiczenia,
2)  przeanalizować luki decydując, jakie słowa naleŜy wpisać,
3)  uzupełnić luki odpowiednimi zwrotami,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3.

Określ, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe.

Zdanie

Prawda

Fałsz

Kryształem, w ogólnym znaczeniu, nazywamy ugrupowanie przestrzenne atomów,
jonów lub drobin, wykazujące prawidłową okresowość w róŜnych kierunkach.

Wszystkie znane naturalne i sztuczne atomy naleŜą do kryształów rzeczywistych.

Liczba koordynacyjna jest to liczba ułamkowa elementów struktury (np. jonów)
otaczających dany koordynujący (podporządkowujący je sobie) jon w krysztale.

Przewodnikami nazywamy ciała, które nie przewodzą prądu elektrycznego
wskutek uporządkowanego przepływu elektronów w polu przyłoŜonego napięcia.

Dielektrykami (atomami) nazywamy takie ciała, które przeciwstawiają się
uporządkowanemu przepływowi prądu elektrycznego.

RóŜne rodzaje wad sieciowych moŜna wykrywać i badać za pomocą promieni
Roentgena, przewodnictwa elektrycznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Celem tego ćwiczenia jest sprawdzenie na ile uczniowie potrafią posłuŜyć się

terminologią z zakresu krystalochemii. Uczniowie powinni pracować samodzielnie.
Nauczyciel wskazuje uczniów do prezentacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeczytać określone treści z Poradnika dla ucznia dotyczące krystalochemii,
2)  przeanalizować zdania decydując czy jest prawdziwe czy fałszywe,
3)  uzupełnić tabelę,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

zeszyt,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Stosowanie podstawowych
pojęć z zakresu chemii ceramicznej”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1–15 są poziomu podstawowego,

−−−−

zadania 16–20 są poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. b, 3. a, 4. b, 5. b, 6. c, 7. b, 8. d, 9. c, 10. d,

11. a,

12. a, 13. d, 14. c, 15. b, 16. c, 17. c, 18. d, 19. a, 20. b.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Zdefiniować podstawowe pojęcia z zakresu
chemii

2. RozróŜnić terminologię z zakresu chemii

3. Dobrać terminologię chemiczną

4. Rozpoznać pierwiastki stosowane w ceramice

5. Wskazać związki organiczne

6. Zdefiniować reakcje chemiczne

7. Zdefiniować zmiany stanów skupienia

Wyjaśnić

róŜnicę

między

mieszaniną

a roztworem rzeczywistym

9. Dobrać terminologię krystalochemii

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10. Objaśnić zjawisko koagulacji

11. RozróŜnić podstawowe pojęcia technologiczne

12. RozróŜnić rodzaje próbek materiałów

13. Zdefiniować pojęcie upłynniaczy

14.

Nazwać potrzebny sprzęt do pobrania próbek
materiału sypkiego

15. Zdefiniować zjawisko koagulacji

16.

RozróŜnić układy koloidalne i określić ich
właściwości

17.

Dobrać

sposób

bezpiecznego

sposobu

rozcieńczania kwasów

18. Scharakteryzować liczbę koordynacyjną

19. Określić cel przygotowania próbki średniej

20. Obliczyć stęŜenie procentowe roztworu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2.  Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3.  Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4.  Przeprowadź  z  uczniami  próbę  udzielania  odpowiedzi  na  takie  typy  zadań  testowych,

jakie będą w teście.

5.  Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6.  Zapewnij uczniom moŜliwość samodzielnej pracy.
7.  Rozdaj  uczniom  zestawy  zadań  testowych  i  karty  odpowiedzi,  podaj  czas  przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich moŜliwości).

9. Na 5 minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliŜającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10.  Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11.  Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12.  Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań.  Wszystkie  zadania  są  zadaniami  wielokrotnego  wyboru  i  tylko

jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi: zaznacz prawidłową

odpowiedź X (w przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania: 16–20, gdyŜ są one na poziomie trudniejszym niŜ pozostałe.
Przeznacz na ich rozwiązanie więcej czasu.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Jądro atomowe składa się z

a)  elektronów.
b)  protonów i neutronów.
c)  promieni atomowych.
d)  protonów.

2. Powłokowa konfiguracja elektronowa to

a)  elektrony walencyjne.
b)  rozmieszczenie elektronów w powłokach.
c)  liczba powłok elektronowych.
d)  prawo okresowości.

3. NaOH to wzór chemiczny

a)  wodorotlenku sodu.
b)  wodorotlenku magnezu.
c)  kwasu.
d)  soli.

4. Czerwony kolor na fajansie pochodzi od pierwiastka

a) germanu.
b) chromu Cr

c) tlenu.
d) azotu.

5. Estry stosuje się do produkcji

a)  tkanin.
b)  środków owadobójczych.
c)  ceramiki.
d)  mas plastycznych.

6. Reakcja wymiany to

a)  przemiana fizyczna.
b)  reakcja łączenia dwóch substratów w jeden produkt.
c)  reakcja, w wyniku której następuje wymiana składników między substratami.
d)  reakcja rozpadu jednego substratu na dwa produkty.

7. Topnienie to przekształcenie

a)  ciała stałego w gaz.
b)  ciała stałego w ciecz.
c)  cieczy w ciało stałe.
d)  cieczy w gaz.

8. Cechą roztworu rzeczywistego jest to, Ŝe

a)  moŜna składniki rozróŜnić wzrokowo.
b)  moŜna wyróŜnić w nim dwie fazy: ciekłą i stałą.
c)  jego składnikami są tylko ciecze.
d)  składników nie moŜna rozróŜnić wzrokowo.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Ugrupowanie przestrzenne atomów, jonów lub drobin, wykazujące prawidłową

okresowość w róŜnych kierunkach nazywamy
a)  liczbą koordynacyjną.
b)  atomem.
c)  kryształem.
d)  molem.

10. Proces polegający na łączeniu się cząstek fazy rozproszonej koloidu w większe agregaty

tworzące fazę ciągłą o nieregularnej strukturze nazywamy
a)  rozpuszczaniem.
b)  wysalaniem.
c)  peptyzacją.
d)  koagulacją.

11. Wszystkie czynności, związane z przemianami fizycznymi i chemicznymi, które naleŜy

wykonać, aby z surowca otrzymać gotowy produkt noszą nazwę
a)  procesu technologicznego.
b)  procesów jednostkowych.
c)  procesu produkcyjnego.
d)  operacji jednostkowych.

12. Z róŜnych miejsc, duŜej partii materiału, pobrano szereg próbek. Są to próbki

a)  pierwotne.
b)  analityczne.
c)  średnie.
d)  ogólne.

13. Substancje zdolne do obniŜania lepkości gęstwy przy stałej ilości wody to

a)  masy.
b)  roztwory.
c)  koloidy.
d)  upłynniacze.

14. Do pobrania próbek materiałów sypkich naleŜy uŜyć

a)  pojemnik.
b)  kruszarkę.
c)  zgłębnik.
d)  cylinder.

15. TęŜenie (sztywnienie, galaretowacenie) zawiesin minerałów ilastych to zjawisko

a)  upłynniania.
b)  koagulacji.
c)  tiksotropii.
d)  peptyzacji.

16. Koloidem nie jest

a)  galareta.
b)  klej.
c)  zawiesina.
d)  faza rozproszona występuje w rozdrobnieniu od 1 do 200 nm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Stosowanie podstawowych pojęć z zakresu chemii ceramicznej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Numer

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Stosowanie podstawowych
pojęć z zakresu chemii ceramicznej”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1–15 są poziomu podstawowego,

−

zadania 16–20 są poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. d, 3. a, 4. b, 5. b, 6. d 7. b, 8. b, 9. d,

10. d, 11. a,

12. c, 13. c, 14. a, 15. a, 16. a, 17. b, 18. a, 19. a, 20. b.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Zdefiniować podstawowe pojęcia z zakresu
chemii

2. Dobrać terminologię ceramiczną

3. Dobrać terminologię chemiczną

4. Objaśnić zastosowanie kwasu

5. Wskazać typ reakcji chemicznej

Zidentyfikować symbole pierwiastków
chemicznych

Rozpoznać wzory chemiczne substancji
stosowanych w technologii ceramicznej

Obliczyć skład roztworu o określonym stęŜeniu
procentowym

9. Zdefiniować zjawisko tiksotropii

10.

Zdefiniować fizyczne czynniki wpływające na
szybkość reakcji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. Zdefiniować upłynnienie masy ceramicznej

12. Zdefiniować pojęcie masy ceramicznej

13. Wskazać masę ceramiczną

14. RozróŜnić rodzaje próbek materiałów

15.

Rozpoznać substraty w równaniu reakcji
chemicznej

16. Określić masy ceramiczne

17.

Określić metodę wykrywania wad sieciowych
w strukturze kryształów

18.

Scharakteryzować konfigurację elektronów dla
pierwiastka węgla

19.

Określić, w jakich jednostkach wyraŜany jest
skład mieszanin

20. Określić skład piasku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

jakie będą w teście.

na udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich moŜliwości).

9. Na 5 minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliŜającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10.  Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11.  Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12.  Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi: zaznacz prawidłową

odpowiedź X (w przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego

8. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Liczba atomowa jest

a)  równa liczbie elektronów w atomie.
b)  jest liczbą masową.
c)  nukleonem.
d)  drobiną.

2. Zielony kolor dekoracji na wyrobach ceramicznych pochodzi od pierwiastka

a)  Ŝelaza.
b)  węgla.
c)  tlenu.
d)  chromu Cr

3. Wiązanie kowalencyjne to wiązanie

a)  utworzone przez uwspólnienie pary elektronów.
b)  utworzone przez oderwanie elektronów.
c)  między cząsteczkami pierwiastków.
d)  między jonami tego samego znaku.

4. Kwas siarkowy(VI) stosuje się w produkcji

a)  pasty do zębów.
b)  akumulatorów.
c)  pieczywa.
d)  artykułów spoŜywczych.

5. Reakcja, w której z dwóch lub więcej substratów powstaje jeden produkt to reakcja

a)  analizy.
b)  łączenia (syntezy).
c)  egzoenergetyczna.
d)  rozkładu.

6. W skład związku o wzorze sumarycznym Na

SiO

wchodzą następujące pierwiastki

a)  sód, siarka i ozon.
b)  azot, krzem i tlen.
c)  azot, siarka i tlen.
d)  sód, krzem i tlen.

7. Na etykiecie opakowania surowca umieszczono nazwę „soda kaustyczna”.

W opakowaniu znajduje się związek
a) Na

b) NaHCO

c) NaOH.
d) Na

8. Do przygotowania 200 g 5% roztworu NaOH naleŜy uŜyć

a) 10 g stałego NaOH i 1900 g H

b) 10 g stałego NaOH i 190 g H

c) 5 g stałego NaOH i 95 g H

d) 5 g stałego NaOH i 195 g H

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Proces, w wyniku którego pod wpływem czynników mechanicznych Ŝel przechodzi w zol, to

a)  upłynnianie.
b)  koagulacja.
c)  peptyzacja.
d)  tiksotropia.

10. Na szybkość reakcji chemicznej ma wpływ

a)  tylko temperatura.
b)  tylko stęŜenie reagentów.
c)  tylko stopień rozdrobnienie reagentów.
d)  temperatura, stęŜenie i stopień rozdrobnienia reagentów.

11. Uzyskanie odpowiedniej technologicznie płynności masy przy minimalnej ilości wody

przez dodanie substancji upłynniającej to
a)  upłynnianie masy ceramicznej.
b)  tiksotropia.
c)  rozpuszczanie.
d)  topnienie.

12. Odpowiednio

dobrane

(jakościowo

granulometrycznie)

zestawy

surowców

ceramicznych  i wody,  które  w  procesie  przerobu  technologicznego  uzyskują  stan
nadający się do formowania to
a)  koloidy.
b)  upłynniacze.
c)  masy ceramiczne.
d)  roztwory.

13. Przy uŜyciu 50%, a czasem nawet 70% wody moŜna uzyskać

a)  koloid.
b)  masę sypką.
c)  masę lejną.
d)  masę plastyczną.

14. Z róŜnych miejsc, duŜej partii materiału, pobrano szereg próbek. Po wymieszaniu

pobranego materiału uzyskano próbkę
a)  ogólną.
b)  średnią.
c)  analityczną.
d)  pierwotną.

15. WskaŜ reakcję, w której wodorotlenek wapnia Ca(OH)

jest substratem

a) Ca(OH)

+ SO

→

CaSO

+ H

b) CaCO

→

CaO + CO

c) CaO + H

→

Ca(OH)

d) CaO + CO

→

CaCO

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Masą ceramiczną nie jest

a)  koloid.
b)  masa sypka.
c)  masa plastyczna.
d)  masa lejna.

17. Wady struktury kryształów moŜna wykrywać za pomocą

a)  oględzin makroskopowych.
b)  badań promieniami Roentgena.
c)  mikroskopu laboratoryjnego.
d)  oględzin przy pomocy lupy.

18. Konfiguracją elektronową węgla nie jest

a) powłoka elektronowa.
b) zapis: K

c) zapis:

C K

d) zapis: węgiel K

19. Skład mieszanin najczęściej wyraŜa się w

a)  gramach.
b)  procentach wagowych.
c)  kilogramach.
d)  litrach.

20. Głównym składnikiem piasku jest

a)  glina.
b)  krzemionka.
c)  techniczny tlenek glinu.
d)  szkło.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Stosowanie podstawowych pojęć z zakresu chemii ceramicznej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Numer

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1.  Bogdańska A, Zarembina E.: Chemia. WSiP, Warszawa 1993
2.  Flis B., Wyszyńska B.: Zarys technologii ceramiki. WSiP, Warszawa 1986
3.  Gulińska H., Haładuda J.: Ciekawa chemia. WSiP, Warszawa 2006
4.  Pazdro K. M., Czaja M.: Chemia cz.I. Oficyna Edukacyjna, Warszawa 2003
5.  Pazdro  K.  M.,  Danikiewicz  W.:  Chemia.  Podręcznik  do  kształcenia  podstawowego

w liceach i technikach. Oficyna Edukacyjna, Warszawa 2002

6.  Rusiecki A., Raabe J.: Pracownia technologiczna ceramiki. WSiP, Warszawa
7.  Wyszyńska A.: Chemia ceramiczna, WSiP, Warszawa 1976
8.  www.google: Krystalochemia, Handke M. wykład

Literatura metodyczna
1. Krogulec-Sobowiec M., Rudziński M.: Poradnik dla autorów pakietów edukacyjnych.

KOWEZiU, Warszawa 2003

2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia

Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997

3. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Instytut Technologii

Eksploatacji, Radom 1998