RODZAJE GWINTÓW

Gwint uzyskuje się przez wykonanie na powierzchni walcowej (lub stożkowej) rowka
(czasami wielu), o określonym kształcie zarysu, wzdłuż linii śrubowej. Linia śrubowa
powstaje przez nawinięcie na walec o średnicy d, trójkąta prostokątnego o podstawie π*d,
wysokości P i kącie γ.

Powstawanie linii śrubowej

d - średnica walca, P - skok gwintu, γ- kąt pochylenia linii śrubowej

Skokiem gwintu nazywamy odległość tworzącej walca między najbliższymi punktami linii
śrubowej. Praktycznie, obrót nakrętki na śrubie o kąt 2π odpowiada przemieszczeniu
liniowemu nakrętki o wartość odpowiadającą skokowi gwintu.

Parametry gwintów:

d - średnica gwintu śruby
D - średnica dna wrębów nakrętki
d

1

- średnica rdzenia śruby

D

1

- średnica otworu nakrętki

d

2

- średnica podziałowa śruby

D

2

- średnica podziałowa nakrętki (D

2

=d

2

)

P - podziałka (skok) gwintu
P

h

- podziałka (skok) gwintu w gwintach wielokrotnych (P

h

=n*P, gdzie n - krotność

gwintu)

α - kąt zarysu
γ- kąt pochylenia linii śrubowej na średnicy podziałowej

Podział gwintów:

1. ze względu na kształt zarysu

a.

trójkątny

b. trapezowy symetryczny

c. trapezowy niesymetryczny

d. rurowy

e. okrągły

2. ze względu na rodzaj wymiaru

A. zewnętrzny

B.

wewnętrzny

3. ze względu na kierunek obrotu

a. prawy

b.

lewy

4. ze względu na jednostkę miary

•

calowy

•

metryczny

5. ze względu na stosunek podziałki do średnicy

•

zwykły - o wartości skoku dla danej średnicy zgodnej z Polską Normą

•

drobny - o wartości skoku dla danej średnicy mniejszej niż dla gwintu zwykłego

•

gruby - o wartości skoku dla danej średnicy większej niż dla gwintu zwykłego

Rodzaje gwintów: ●ze względu na sposób nawinięcia lini śrubowej: prawe, lewe (L,LH) ●ze
względu na zarys –trapezowy symetryczny, niesymetryczny –trójkątny –prostokątne –
metryczny –okrągły –rurowe.

Skok gwintu jest znormalizowany i zależy od średnicy a jego wartość podajemy w
przypadku gwintów drobnozwojnych.

Wykonanie gwintów: ●klasy dokładności wykonania: dokładna, średniodokładna, zgrubna
●szeregi tolerancji średnicy podziałowej 3,4,5,6,7,8,9

Pomiar gwintów zewnętrznych dotyczy: średnicy gwintu, skoku gwintu, kąta zarysu i
symetrii kąta zarysu.

Przyrządy do pomiarów gwintów i ich sprawdzania: ●suwmiarka -pomiar średnic ●wzornik –
zarys gwintu i skok gwintu ●mikrometr do gwintów z wymiennym końcówkami które
dobiera się do danego rodzaju gwintu. W otwór kowadełka wkłada się końcówkę widełkową
a w otwór wrzeciona stożkową. ●sprawdzanie gwintów za pomocą sprawdzianów
szczękowych (gwinty zewnętrzne) i tłoczkowych (gwinty wewnętrzne)

Pomiar gwintów za pomocą mikroskopu warsztatowego można sprawdzić wszystkie
parametry. Stolik mikroskopu jest wyposażony w urządzenie kłowe. Pomiary dokonuje się
przez przesuwanie mierzonego elementu w dwóch kierunkach wzajemnie prostopadłych a kąt
sprawdza się wykorzystując linie umieszczone na okularze przez jego obrót. Zarys gwintów
można sprawdzić przy użyciu okularu ze wzorcami zarysów umieszczonymi na specjalnym
kręgu przy zastosowaniu specjalnej siatki kątowej i długościowej.
.

Tab. 1. Oznaczenia skrótowe gwintów .

Lp.

Nazwa gwintu

Wymiary

Skrót literowy

Oznaczenie gwintu

1.

Metryczny zwykły

Średnica zewnętrzna
śruby w [mm], np.
d=12 mm

M

M12

2.

Metryczny drobnozwojny
(drobnozwojowy)

Średnica zewnętrzna
śruby i skok gwintu w
[mm]

M

M12x1

3.

Calowy (Whitwortha)

Średnica zewnętrzna
śruby w calach ["]

-

¾"

4.

Calowy drobnozwojny

Średnica zewnętrzna
śruby i skok gwintu ["]

W

W7/8"x1/16"

5.

Rurowy calowy zewnętrzny
(walcowy) – szczelność
uzyskiwana poza gwintem
(dodatkowa uszczelka
ściśnieta)

Średnica wewnętrzna
rury w calach (a
właściwie nazwa rury,
bo śr. wewn. zależy od
grubości ścianki rury )

G

G 3/4

6.

Rurowy zewnętrzny
(stożkowy) szczelność
uzyskiwana na gwincie

Oznaczenie rury
( przybliżeniu średnica
wewn. w calach)

R

R2

7.

Rurowy calowy walcowy
wewnętrzny ze
szczelnością uzyskiwaną na
gwincie

j.w.

Rp

Rp2``

8.

Rurowy calowy
wewnętrzny (stożkowy) ze
szczelnością uzyskiwaną na
gwincie

j.w.

Rc

9.

Rurowy Briggs`a

Średnica wewnętrzna
rury w calach ( jej
nazwa = średnicy
nominalnej)

St.B

St.B.3/4``

Pomiar skoku gwintu:

A . Przez porównanie go z wzorcem zarysu gwintu MWGa lub MWGb. Wzorce MWGa są

przeznaczone do sprawdzania gwintów metrycznych o skokach od 0,4 do 6 mm, wzorce

MWGb - do gwintów calowych o liczbie skoków na długość cala od 28 do 4

B . Przez pomiar za pomocą płytek wzorcowych i wkładek ostrzowych.

rys. 1.0

Pomiar ten polega na określaniu odległości zwojów gwintu za pomocą wkładek ostrzowych i

płytek wzorcowych zamocowanych w uchwycie MLUb a następnie podzieleniu tej

odległości przez liczbę zwojów. W przypadku gwintów calowych ustawia się w uchwycie

wkładki ostrzowe na odległość 25,4mm i liczy się liczbę zwojów przypadających na tę

odległość.

C . Pomiar skoku gwintu na mikroskopie warsztatowym.

Podczas pomiaru skoku gwintu na mikroskopie doprowadza się do pokrycia przerywanej

linii okularu głowicy goniometrycznej z zarysem gwintu. Punkt przecięcia kreski siatki
okularu

powinien leżeć w przybliżeniu w połowie długości boku zarysu gwintu. Odczytu dla

położenia 1 dokonuje się na bębnie mikrometrycznym przesuwu wzdłużnego. Następnie

przesuwa się gwint o jeden zwój - do pokrycia się sąsiedniego, jednoimiennego zarysu z

przerywaną kreską okularu (położenie 2 ) i ponownie dokonuje się odczytania na bębnie.

Różnica odczytań odpowiada skokowi gwintu.

rys. 1.1

W celu wyeliminowania wpływu niesymetrii kąta rozwarcia zarysu oraz wpływu błędów

ustawienia gwintu, względem osi wzdłużnego przesuwu mikroskopu na dokładność wyniku

pomiaru, należy dokonać pomiaru dla prawej i lewej strony zarysu (położenia 1i 2 oraz 3 i 4

). Skok gwintu określa się średnicą arytmetyczną z takich dwóch pomiarów. Chcąc

zwiększyć dokładność pomiaru można mierzyć odległość kilku zwojów, a otrzymany wynik

podzielić przez ich liczbę. Graniczny błąd pomiaru skoku na dużym mikroskopie

warsztatowym wynosi :

S

max

= ± (2,5 +1/cos + 1/16 ) mm

L - mierzona długość w mm

2)Pomiar kąta gwintu, za pomocą mikroskopu warsztatowego.

Pomiar kąta gwintu na mikroskopie dokonuje się przy użyciu głowicy goniometrycznej.

Ustawia się środkową przerywaną linię głowicy goniometrycznej tak, aby pokrywała się z

bokiem sprawdzanego zarysu. Wartość kąta odczytuje się bezpośrednio w okularze głowicy

goniometrycznej. W celu wyeliminowania wpływu błędu ustawienia gwintu względem osi

przesuwu mikroskopu, pomiary wykonuje się po obu stronach osi gwintu.

rys. 1.2

Kąty a

1

i a

2

określa się z sum wartości kątów zarysu zmierzonych po obu stronach osi :

a

1

= (1+2)/2 a

2

= (2+2)/2

Graniczny błąd pomiaru kąta w minutach :

S

max

= ± 2,5 + ( 1,2 )/F