RODZAJE GWINTÓW

Gwint uzyskuje się przez wykonanie na powierzchni walcowej (lub stożkowej) rowka (czasami wielu), o określonym kształcie zarysu, wzdłuż linii śrubowej. Linia śrubowa powstaje przez nawinięcie na walec o średnicy d, trójkąta prostokątnego o podstawie π*d, wysokości P i kącie γ.

Powstawanie linii śrubowej

d - średnica walca, P - skok gwintu, γ- kąt pochylenia linii śrubowej

Skokiem gwintu nazywamy odległość tworzącej walca między najbliższymi punktami linii śrubowej. Praktycznie, obrót nakrętki na śrubie o kąt 2π odpowiada przemieszczeniu liniowemu nakrętki o wartość odpowiadającą skokowi gwintu.

Parametry gwintów:

d - średnica gwintu śruby

D - średnica dna wrębów nakrętki

d₁ - średnica rdzenia śruby

D₁ - średnica otworu nakrętki

d₂ - średnica podziałowa śruby

D₂ - średnica podziałowa nakrętki (D₂ =d₂)

P - podziałka (skok) gwintu

P_h - podziałka (skok) gwintu w gwintach wielokrotnych (P_h=n*P, gdzie n - krotność gwintu)

α - kąt zarysu

γ- kąt pochylenia linii śrubowej na średnicy podziałowej

Podział gwintów:

1. ze względu na kształt zarysu

1. trójkątny

 

2. trapezowy symetryczny

3. trapezowy niesymetryczny

4. rurowy

5. okrągły

2. ze względu na rodzaj wymiaru

1. zewnętrzny

2. wewnętrzny

3. ze względu na kierunek obrotu

1. prawy

2. lewy

4. ze względu na jednostkę miary

• calowy

• metryczny

 

5. ze względu na stosunek podziałki do średnicy

• zwykły - o wartości skoku dla danej średnicy zgodnej z Polską Normą

• drobny - o wartości skoku dla danej średnicy mniejszej niż dla gwintu zwykłego

• gruby - o wartości skoku dla danej średnicy większej niż dla gwintu zwykłego

 

Rodzaje gwintów: ●ze względu na sposób nawinięcia lini śrubowej: prawe, lewe (L,LH) ●ze względu na zarys -trapezowy symetryczny, niesymetryczny -trójkątny -prostokątne -metryczny -okrągły -rurowe.

Skok gwintu jest znormalizowany i zależy od średnicy a jego wartość podajemy w przypadku gwintów drobnozwojnych.

Wykonanie gwintów: ●klasy dokładności wykonania: dokładna, średniodokładna, zgrubna ●szeregi tolerancji średnicy podziałowej 3,4,5,6,7,8,9

Pomiar gwintów zewnętrznych dotyczy: średnicy gwintu, skoku gwintu, kąta zarysu i symetrii kąta zarysu.

Przyrządy do pomiarów gwintów i ich sprawdzania: ●suwmiarka -pomiar średnic ●wzornik -zarys gwintu i skok gwintu ●mikrometr do gwintów z wymiennym końcówkami które dobiera się do danego rodzaju gwintu. W otwór kowadełka wkłada się końcówkę widełkową a w otwór wrzeciona stożkową. ●sprawdzanie gwintów za pomocą sprawdzianów szczękowych (gwinty zewnętrzne) i tłoczkowych (gwinty wewnętrzne)

Pomiar gwintów za pomocą mikroskopu warsztatowego można sprawdzić wszystkie parametry. Stolik mikroskopu jest wyposażony w urządzenie kłowe. Pomiary dokonuje się przez przesuwanie mierzonego elementu w dwóch kierunkach wzajemnie prostopadłych a kąt sprawdza się wykorzystując linie umieszczone na okularze przez jego obrót. Zarys gwintów można sprawdzić przy użyciu okularu ze wzorcami zarysów umieszczonymi na specjalnym kręgu przy zastosowaniu specjalnej siatki kątowej i długościowej.

.

Tab. 1. Oznaczenia skrótowe gwintów .

Lp.	Nazwa gwintu	Wymiary	Skrót literowy	Oznaczenie gwintu
1.	Metryczny zwykły	Średnica zewnętrzna śruby w [mm], np. d=12 mm	M	M12
2.	Metryczny drobnozwojny (drobnozwojowy)	Średnica zewnętrzna śruby i skok gwintu w [mm]	M	M12x1
3.	Calowy (Whitwortha)	Średnica zewnętrzna śruby w calach ["]	-	¾"
4.	Calowy drobnozwojny	Średnica zewnętrzna śruby i skok gwintu ["]	W	W7/8"x1/16"
5.	Rurowy calowy zewnętrzny (walcowy) - szczelność uzyskiwana poza gwintem (dodatkowa uszczelka ściśnieta)	Średnica wewnętrzna rury w calach (a właściwie nazwa rury, bo śr. wewn. zależy od grubości ścianki rury )	G	G 3/4
6.	Rurowy zewnętrzny (stożkowy) szczelność uzyskiwana na gwincie	Oznaczenie rury ( przybliżeniu średnica wewn. w calach)	R	R2
7.	Rurowy calowy walcowy wewnętrzny ze szczelnością uzyskiwaną na gwincie	j.w.	Rp	Rp2``
8.	Rurowy calowy wewnętrzny (stożkowy) ze szczelnością uzyskiwaną na gwincie	j.w.	Rc
9.	Rurowy Briggs`a	Średnica wewnętrzna rury w calach ( jej nazwa = średnicy nominalnej)	St.B	St.B.3/4``

Pomiar skoku gwintu:

A . Przez porównanie go z wzorcem zarysu gwintu MWGa lub MWGb. Wzorce MWGa są 

przeznaczone do sprawdzania gwintów metrycznych o skokach od 0,4 do 6 mm, wzorce 

MWGb - do gwintów calowych o liczbie skoków na długość cala od 28 do 4

B . Przez pomiar za pomocą płytek wzorcowych i wkładek ostrzowych.

rys. 1.0

Pomiar ten polega na określaniu odległości zwojów gwintu za pomocą wkładek ostrzowych i 

płytek wzorcowych zamocowanych w uchwycie MLUb a następnie podzieleniu tej 

odległości przez liczbę zwojów. W przypadku gwintów calowych ustawia się w uchwycie 

wkładki ostrzowe na odległość 25,4mm i liczy się liczbę zwojów przypadających na tę 

odległość.

C . Pomiar skoku gwintu na mikroskopie warsztatowym.

Podczas pomiaru skoku gwintu na mikroskopie doprowadza się do pokrycia przerywanej 

linii okularu głowicy goniometrycznej z zarysem gwintu. Punkt przecięcia kreski siatki okularu 

powinien leżeć w przybliżeniu w połowie długości boku zarysu gwintu. Odczytu dla 

położenia 1 dokonuje się na bębnie mikrometrycznym przesuwu wzdłużnego. Następnie 

przesuwa się gwint o jeden zwój - do pokrycia się sąsiedniego, jednoimiennego zarysu z 

przerywaną kreską okularu (położenie 2 ) i ponownie dokonuje się odczytania na bębnie. 

Różnica odczytań odpowiada skokowi gwintu.

rys. 1.1

W celu wyeliminowania wpływu niesymetrii kąta rozwarcia zarysu oraz wpływu błędów 

ustawienia gwintu, względem osi wzdłużnego przesuwu mikroskopu na dokładność wyniku 

pomiaru, należy dokonać pomiaru dla prawej i lewej strony zarysu (położenia 1i 2 oraz 3 i 4 

). Skok gwintu określa się średnicą arytmetyczną z takich dwóch pomiarów. Chcąc 

zwiększyć dokładność pomiaru można mierzyć odległość kilku zwojów, a otrzymany wynik 

podzielić przez ich liczbę. Graniczny błąd pomiaru skoku na dużym mikroskopie 

warsztatowym wynosi :

Smax= ± (2,5 +1/cos + 1/16 ) mm

L - mierzona długość w mm

2)Pomiar kąta gwintu, za pomocą mikroskopu warsztatowego.

Pomiar kąta gwintu na mikroskopie dokonuje się przy użyciu głowicy goniometrycznej. 

Ustawia się środkową przerywaną linię głowicy goniometrycznej tak, aby pokrywała się z 

bokiem sprawdzanego zarysu. Wartość kąta odczytuje się bezpośrednio w okularze głowicy 

goniometrycznej. W celu wyeliminowania wpływu błędu ustawienia gwintu względem osi 

przesuwu mikroskopu, pomiary wykonuje się po obu stronach osi gwintu.

rys. 1.2

Kąty a1 i a2 określa się z sum wartości kątów zarysu zmierzonych po obu stronach osi :

a1= (1+2)/2 a2= (2+2)/2

Graniczny błąd pomiaru kąta w minutach :

Smax= ± 2,5 + ( 1,2 )/F

---