Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Uzależnienia

Krzysztof Pilch

Lublin 2009

Jak ochronić

siebie i bliskich

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Tytuł: Uzależnienia – jak ochronić siebie i bliskich

Autor: Krzysztof Pilch

ISBN: 978-83-62147-33-5

Data wydania: 1.10.2009

Projekt okładki: Paweł Królak

Korekta: Agnieszka Stelmach-Ziobro, Paweł Pomianek

Skład: Rafał Pomianek

Niniejszy utwór, ani żadna jego część, nie może być kopiowany, reprodukowany ani zwielo-

krotniany jakąkolwiek techniką w tym drukarską, magnetyczną czy cyfrową, ani wykonywany

publicznie, wystawiany, wyświetlany, odtwarzany, nadawany bez pisemnej zgody wydawcy. Za-

brania się również obrotu oryginałem utworu lub egzemplarzami, na których utwór utrwalono

– wprowadzania do obrotu, użyczenia, najmu oryginału albo egzemplarzy zgodnie z regulami-

nem Klubu Libenter.pl.

Klub Libenter.pl

PROFECT Paweł Królak

ul. Związkowa 20/33, 20-148 Lublin

www.libenter.pl

email: klub@libenter.pl

Wszelkie prawa zastrzeżone.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Spis treści

Wprowadzenie ............................................................................................................ ....5

Rozdział I: Rodzaje uzależnień ............................................................................ ... 7

Uzależnienia od substancji ........................................................................................ ....8
Uzależnienia od czynności i zachowań ................................................................... . 12
Cechy wspólne uzależnień ........................................................................................ . 26

Rozdział II: Przyczyny uzależnień ....................................................................... . 28

Przyczyny społeczne .................................................................................................. . 28
Przyczyny psychiczne ................................................................................................ . 31
Przyczyny fizyczne...................................................................................................... . 35

Rozdział III: Zapobieganie uzależnieniom u dzieci i młodzieży........................ . 36

Rozdział IV: Życie z osobą uzależnioną ............................................................... . 45

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Wprowadzenie

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Wprowadzenie

Wiele osób nie ma dzisiaj dużo czasu na czytanie książek. Nawet jeśli dotyczą istot-
nych dla nich spraw. U niektórych nawet wytworzył się swoisty mechanizm, któ-
ry polega na automatycznym braku zainteresowania publikacją, która ma kilkaset
stron – bo przecież i tak nie będzie kiedy jej przeczytać. Dlatego też powstała ta
książka, która w formie skondensowanej zawiera najważniejsze informacje na te-
mat, który dotyczy tak naprawdę każdego.

Fakt, są osoby, którym ciągle jeszcze słowa „uzależniony”, „nałogowiec” kojarzą się
z marginesem społecznym, zaniedbanymi ludźmi, od których bije woń, delikatnie
mówiąc nieprzyjemna, żebrzącymi pieniądze na tanie wino. A tymczasem ten ob-
raz opisuje tylko mały procent osób uzależnionych od różnych nałogów. Dzisiaj
bowiem możemy spotkać pięknie ubranych narkomanów z tak zwanych „dobrych
rodzin”, licealistów uzależnionych od internetu, seksoholików na wysokich stano-
wiskach itd.. Wymieniać można by jeszcze długo. Problem ten dotyczy więc każ-
dego, tym bardziej że rodzajów uzależnień jest coraz więcej. Niektórzy zupełnie
nie zdają sobie sprawy, że ich dziecko, współmałżonek czy nawet oni sami mogą
uzależnić się od czynności, która pozornie wydaje się normalna i niewinna.

W kolejnych rozdziałach opisane zostały najczęściej występujące uzależnienia
oraz ich przyczyny. Znając zagrożenie i wiedząc, co je wywołuje, łatwiej można go
uniknąć. Szczególnie rodziców chciałbym uczulić na informacje zawarte w czę-
ści publikacji dotyczącej zapobiegania uzależnieniom u dzieci i młodzieży. Nałogi
występujące u młodych osób są bowiem często wynikiem tego, że w domach nie
są zaspokajane ich podstawowe potrzeby. I nie chodzi tu o brak miłości ze strony
rodziców, ale raczej brak wiedzy, jak tę miłość wyrażać, by pomagać dzieciom ra-
dzić sobie z różnymi sytuacjami, które napotkają w swym życiu.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Wprowadzenie

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Zdarzyć się może, że po przeczytaniu kilku rozdziałów ktoś stwierdzi, że oto ma
wśród najbliższych osobę uzależnioną i nie do końca wie jak z nią postępować.
Dlatego znalazły się tutaj również praktyczne podpowiedzi, jak postępować w ta-
kich sytuacjach. Jeśli bowiem chcemy pomóc takiej osobie, musimy odpowiednio
wobec niej się zachowywać.

Oczywiście na tych kilkudziesięciu stronach nie udało się zawrzeć całej wiedzy
na temat uzależnień, dlatego jeśli kogoś zainteresuje jakieś konkretne zagadnienie
warto je pogłębić, zapoznając się bardziej szczegółowo z zamieszczoną na końcu
bibliografią.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Rozdział I

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia nie są zjawiskiem nowym, towarzyszą człowiekowi od wieków. Stop-
niowo poznajemy coraz lepiej ich mechanizmy, istotę działania, wszystko po to, by
umieć pomagać osobom, które same już z nimi poradzić sobie nie potrafią. Dzisiaj
uzależnień jest coraz więcej. Obok tych spotykanych dawniej pojawiają się zu-
pełnie nowe jako wynik zmian cywilizacyjnych, stylu życia, rozwoju techniki. Ich
cechą wspólną jest to, że każdy jest na nie narażony, każdego mogą spotkać, choć
niektórzy nadal prezentują myślenie magiczne typu „mnie to na pewno nie grozi”,
„moje dziecko jest za dobre, by mogło popaść w nałóg”. Jednak przez zaprzeczanie
nie pomożemy sobie i naszym bliskim ustrzec się lub wyjść z nałogu. Warto więc
wiedzieć, na czym polegają uzależnienia i jakie są ich rodzaje.

Najogólniej rzecz biorąc, uzależnienie to bardzo silna potrzeba przyjmowania do
organizmu jakiejś substancji albo też wykonywania pewnej czynności. W tym
pierwszym przypadku będą to nałogi najbardziej znane, czyli alkoholizm, narko-
mania, nikotynizm. Jeśli chodzi o drugi rodzaj czynnika uzależniającego, to przy-
kładem mogą być hazard, korzystanie z komputera, telefonu, oglądanie pornogra-
fii, masturbacja i inne. Są one równie niebezpieczne, jak wspomniane uzależnienia
od przyjmowania substancji fizycznych, a do tego występują coraz częściej i poja-
wiają się nowe ich rodzaje.

Silna potrzeba, swoisty przymus towarzyszący uzależnieniom może być dwoja-
kiej natury. Możemy mówić o uzależnieniu fizjologicznym i psychicznym. W nie-
których nałogach występują one równolegle. Przykładowo w przebiegu typowo

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

fizjologicznego uzależnienia, jakim jest alkoholizm występuje również psychicz-
ny przymus picia. Różnica między nimi polega na tym, że w przypadku fizjolo-
gicznego uzależnienia następują zmiany w organizmie, który przyzwyczaja się do
substancji uzależniającej, jej brak powoduje nieprzyjemne objawy fizyczne. Gdy
natomiast mamy do czynienia tylko z uzależnieniem psychicznym, uzależniony
odczuwa wewnętrzny przymus, jednak fizycznie nie odczuwa dolegliwości zwią-
zanych z brakiem czynnika, od którego jest uzależniony. Przyjrzyjmy się teraz kil-
ku najczęściej występującym uzależnieniom. Nie będzie to szczegółowy opis, ale
garść praktycznych informacji na ich temat.

Uzależnienia od substancji

1. Alkoholizm

Alkoholizm jest chyba jednym z najbardziej znanych uzależnień, a w naszym spo-
łeczeństwie często bywa usprawiedliwiany. Często, przynajmniej na początku, ani
uzależniony, ani jego bliscy nie dostrzegają problemu. Jest to spowodowane ciągle
pokutującym stereotypem, że picie alkoholu jest nieodłącznym aspektem bycia
mężczyzną. Z drugiej strony zwyczajowo spożywa się go przy różnych okazjach.
Rzadko też w mowie potocznej używa się określenia alkoholik, dużo częściej mówi
się o osobie nadużywającej tej substancji, że jest pijakiem. To wszystko powoduje,
że trudno przebić się do świadomości wielu, że alkoholizm jest chorobą.

Jednym z istotnych objawów tego uzależnienia jest stopniowa utrata kontroli nad
ilością wypitego alkoholu. Chodzi o takie sytuacje, gdy np. ktoś zamierzał wypić
jedno piwo, a kończy na kilku, miał wejść do baru na chwilkę, a potem iść coś zała-
twić i z każdym łykiem alkoholu owe sprawy stają się coraz mniej ważne i w końcu
z nich rezygnuje na rzecz wypicia jeszcze jednego kieliszka. Częstotliwość picia
również się zwiększa, osoba uzależniona szuka okazji, sama je inicjuje. Cieszy się
na myśl, że w końcu znów się napije. Wzrasta również tolerancja organizmu na
alkohol, to znaczy, że można wypić więcej bez negatywnych skutków w postaci za-
burzeń równowagi czy utraty świadomości. Jest też druga strona medalu: żeby po-
czuć ów przyjemny dla pijącego stan, doświadczyć takich doznań, jak wcześniej,

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

musi on wypić więcej. Niejednokrotnie bowiem picie jest sposobem na łagodze-
nie przykrych odczuć, emocji, takich jak smutek, załamanie. W końcu pojawiają
się również dolegliwości fizyczne związane z fazą trzeźwienia, które ustępują po
wprowadzeniu do organizmu kolejnej dawki alkoholu. W zaawansowanej fazie tej
choroby człowiek zaczyna mieć coraz częściej luki w pamięci, pod wpływem alko-
holu robi i mówi rzeczy, których później się wstydzi lub żałuje, ma okresy, w któ-
rych pije niemal ciągle przez kilka dni.

Czasem można spostrzec pewne mniejsze od tych wymienionych symptomy, któ-
re wskazują, że my czy nasi bliscy niebezpiecznie zbliżamy się do drogi prowadzą-
cej w alkoholizm. Z jednej strony może to być bagatelizowanie wszelkich uwag
na temat nadmiernego picia, a z drugiej kłamstwa mające ukryć to, że kolejny
raz spożywało się alkohol. To wiąże też się z ukrywaniem butelek wódki czy wina
przed innymi oraz z piciem w ukryciu. Niepokojące może być również, gdy ktoś
zaczyna stosować w swym życiu zwyczaj picia nawet niewielkich ilości alkoholu w
sytuacjach stresowych, przed wykonaniem ważnych zadań, dla tak zwanego roz-
luźnienia, albo też przyjmuje zwyczaj zaczynania swojego dnia od kieliszka.

2. Narkomania

Wielu osobom ciągle jeszcze narkomania kojarzy się z patologią społeczną. z ludź-
mi pochodzącymi z marginesu. To sprawia, że niejednokrotnie ludzie są przeko-
nani, że problem ich nie dotyczy, a tym bardziej nikogo z ich rodziny. Dlatego też
tak wielu rodziców przyjmuje z niedowierzaniem informacje, że ich dziecko zaży-
wa substancje psychoaktywne. Początkowo często długo odsuwają od siebie myśli
na ten temat, nawet gdy coś niepokojącego zauważą. Tymczasem dzisiaj narkoman
to niekoniecznie ktoś wstrzykujący sobie codziennie do żyły heroinę. Coraz czę-
ściej są to młodzi ludzie bawiący się na dyskotekach, dobrze ubrani, niewyróżnia-
jący się od swoich rówieśników, pochodzący z tak zwanych dobrych domów, nor-
malnie funkcjonujących rodzin. Wśród nich można również wyróżnić studentów
jak i, pracowników dużych firm z dobrze zapowiadającą się karierą. Zażywających
extasy, amfetaminę albo palący marichuanę co kilka dni.Rodzajów narkotyków
jest bardzo dużo, dlatego nie będę ich wymieniał. Każdy zainteresowany znajdzie
różne ich podziały w internecie (np.

na tej stronie

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Każdy narkotyk działa inaczej, jednak efekty uzależnienia są podobne. Tak jak
w przypadku alkoholizmu również ma ono kilka etapów. Zazwyczaj pierwszy kon-
takt z substancją psychoaktywną jest powodem ciekawości lub presją rówieśników,
może być również wynikiem chęci dostosowania się do grupy, w której aktualnie
się przebywa, jak i spowodowany wpływem zasłyszanych opowieści o stanach po
zażyciu narkotyku. Czasem na owym pierwszym razie (ewentualnie na kilku) się
kończy, ale nie zawsze tak się dzieje. Niektórzy zachęceni pierwszymi efektami za-
czynają eksperymentować z innymi narkotykami, których jeszcze nie próbowali.
Ów etap również może zakończyć się, rezygnacją ze środków psychoaktywnych
wskutek nieprzyjemnych przeżyć po zażyciu jakiegoś narkotyku, albo uświado-
mieniu sobie zagrożenia przy dalszym takim postępowaniu. Jednak jest też duże
prawdopodobieństwo, że może to być kolejna faza na drodze do uzależnienia.
Wówczas zażywanie narkotyków staje się coraz częstsze, pojawiają się problemy
w różnych sferach życia, w relacjach z ludźmi, w domu, szkole czy pracy. Coraz
bardziej widać na zewnątrz, zmiany w zachowaniu narkotyzującego się.

Wejście w fazę nadużywania substancji psychoaktywnej oznacza pojawienie się
określonych konsekwencji przyjmowania narkotyku, a więc różnego rodzaju pro-
blemów w szkole, w pracy, w domu, w życiu rodzinnym czy osobistym. Etap ten
oznacza już takie zażywanie narkotyku, które bardziej zwraca uwagę otoczenia,
coraz trudniej jest je ukryć. To powoduje coraz więcej negatywnych konsekwen-
cji. I w końcu człowiek popada w uzależnienie – jest to moment, gdy organizm
„domaga się” substancji, od której jest zależny. W przypadku jej braku pojawiają
się nieprzyjemne doznania fizyczne oraz przymus psychiczny polegający na inten-
sywnym pragnieniu, odczuwaniu stanu wywołanego narkotykiem.

Tak jak w każdym nałogu, im wcześniej nastąpi reakcja otoczenia, bliskich, którzy
mogą wpłynąć na osobę biorącą narkotyki, tym lepiej dla niej. Dlatego warto wie-
dzieć, co może być symptomem wskazującym, że jest ona na którymś z wymienio-
nych etapów narkomani. Oczywiście nie można ich traktować jako stuprocentowe
wskaźniki tego, że ktoś zażywa narkotyki, ale też nie powinno się ich lekceważyć.

Narkotyki wchodzą w reakcje z tak zwanymi neuroprzekaźnikami w mózgu i mo-
dyfikują ich działanie, co powoduje zmiany w zachowaniu czy osobowości. Może się

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

to przejawiać gwałtownymi zmianami nastrojów (od euforii do głębokiego smut-
ku), wybuchami agresji, stanami lękowymi. Niejednokrotnie też następuje zmiana
grupy rówieśniczej, starzy przyjaciele stają się mniej ważni, zaczynają się kontakty
z nowymi osobami, z którymi wspólnie eksperymentuje się na substancjach psy-
choaktywnych. Osoba narkotyzująca się może też porzucić stare zainteresowania,
które bledną wobec przeżyć związanych z nowymi substancjami wprowadzanymi
do organizmu. Zaczynają się pojawiać problemy w szkole, jako że niektóre narko-
tyki powodują problemy z logicznym myśleniem, kojarzeniem faktów, do tego wy-
cieńczają organizm powodują senność. To wszystko wpływa negatywnie na wyniki
w nauce, zaś w połączeniu ze zmianami nastrojów może też źle wpływać na relacje
z rówieśnikami i nauczycielami. Kolejnym objawem jest unikanie osób z rodziny.
Dzieje się tak najczęściej z obawy przed odkryciem owych praktyk, ale też z uwagi
na to, że sprawy rodzinne stają się mało atrakcyjne. Nieistotne wobec tego, co do-
świadcza się na tak zwanym „haju”. Objawem wskazującym na uzależnienie mogą
też być kłamstwa. Częstokroć ich powodem jest potrzeba wyjścia z domu, miejsce
przebywania, a także „znikanie” różnorakich przedmiotów należących do uzależ-
nionego lub też, do któregoś z domowników. Powinno się też zwracać uwagę na
pozytywne wypowiedzi na temat narkotyków, jeśli nie są one przejawem narkoty-
zowania się przez daną osobę to na pewno wskazują, że może ona być podatna na
namowy do ich zażywania.

Jeśli chodzi o symptomy fizyczne może wystąpić nadmierna senność, źrenice nie-
naturalnie rozszerzone albo zwężone, obniżenie wagi ciała, nieregularność tętna,
długo utrzymujący się katar połączony niejednokrotnie z krwawieniami z nosa.
Warto jednak zapoznać się ze szczegółowym opisem substancji psychoaktywnych
wraz z opisem ich działania i możliwymi do zaobserwowania symptomami. Te
wymienione wyżej występują dość często.

3. Nikotynizm

Uzależnienie od papierosów jest przez wielu traktowane jako coś normalnego.
A raczej nie tyle uzależnienie, ile sama czynność palenia papierosów, bo o nało-
gu rzadko kto mówi. Zresztą tak jak picie alkoholu i ta czynność jest mocno za-
korzeniona w naszej kulturze i równie często kojarzona z męskością. Wystarczy

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

obejrzeć dowolny film emitowany w telewizji – prawdopodobieństwo, że zobaczy-
my tam osoby palące jest bardzo duże. Również reklamy wyrobów tytoniowych
mają wpływ na akceptację tego zjawiska. A zakaz sprzedaży papierosów osobom
poniżej 18 roku życia powoduje, że obok pornografii i alkoholu to kolejna rzecz,
którą dzieci i młodzież niemający odpowiednich wzorców mogą utożsamiać z by-
ciem dorosłym.

Wiele osób nie dostrzega, oprócz ogólnie znanych negatywnych skutków zdro-
wotnych, żadnych większych spustoszeń w życiu nałogowego palacza. Nikotynizm
uważany jest za stosunkowo „bezpieczny” nałóg. Nie powoduje on żadnych groź-
nych zmian w zachowaniu czy utraty świadomości, jak to ma miejsce w alkoholi-
zmie i narkomanii.

W uzależnieniu od nikotyny można wyróżnić jakby trzy płaszczyzny. Pierwsza
z nich biologiczna lub fizyczna polega na tym, że w organizmie palacza pod wpły-
wem substancji, które wprowadza do swego ciała z dymem papierosowym, doko-
nują się zmiany. Jedną z istotniejszych, którą odczuwa osobą paląca jest porażenie
komórek nerwowych, co wiąże się z poczuciem odprężenia i skłania do sięgnięcia
po kolejnego papierosa. To jest właśnie druga płaszczyzna – psychiczna. Dodatko-
wo organizm przyzwyczaja się do owych substancji i domaga się ich dostarczania.
Stąd fizyczne odczucie głodu nikotynowego. Trzecia – społeczna wiąże się ze śro-
dowiskiem, w którym palacz przebywa. Jeśli panują tam zwyczaje związane z pa-
leniem, wspólne wychodzenie do palarni w trakcie przerwy w pracy itp., wówczas
sprzyja to pogłębianiu uzależnienia i utrudnia zerwanie z nałogiem.

Uzależnienia od czynności i zachowań

1. Uzależnienie od internetu oraz gier komputerowych

Szybki postęp technologiczny sprawia, że dostęp do internetu jest coraz bardziej
powszechny, a komputer jest już zwykłym urządzeniem obecnym w wielu domach.
Wykorzystywany jest do pracy, nauki i rozrywki. Tak samo zresztą jak internet.
Owa powszechność ma nie tylko swoje pozytywne, ale i negatywne skutki. Jednym

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

z nich są uzależnienia. Aby dobrze je zrozumieć najpierw należałoby się zastano-
wić, co sprawia, że tak chętnie korzystamy z zasobów globalnej sieci? Główny-
mi powodami są: łatwość dostępu do informacji niemal z każdej dziedziny oraz
czynnik społecznościowy – możliwość zawierania nowych znajomości (niejedno-
krotnie z osobami, z którymi nie byłoby możliwości spotkania się „na żywo”), wy-
miany opinii, którą ułatwia anonimowość. Dzięki internetowi wiele rzeczy może-
my załatwić czy kupić, nie wychodząc z domu, no i oczywiście mnogość portali
rozrywkowych, które pozwalają na zrelaksowanie się, nie ponosząc dodatkowych
kosztów.

Uzależnienia od internetu dotyczą konkretnych czynności, które się wykonuje
podczas korzystania z niego. Bywa, że są to czaty internetowe, podczas których
wchodzi się w relacje z innymi użytkownikami, niejednokrotnie może to się wią-
zać z uzależnieniem od tak zwanego cyberseksu. W dużym skrócie oznacza to
snucie na czacie wraz z aktualnym rozmówcą fantazji seksualnych, wcielanie się
w różnorakie role, odgrywanie scenariuszy, czasem dodatkowym elementem przy-
ciągającym do tego typu aktywności jest używanie kamer internetowych i możli-
wość zobaczenia tego, co dany użytkownik zechce pokazać (i najczęściej nie jest to
twarz, bo tu każdy chce być anonimowy, ale intymne części ciała). W zawieraniu
czatowych znajomości, niezależnie od tego, czy mają one charakter seksualny, czy
nie, atrakcyjna jest przede wszystkim anonimowość. Niejednokrotnie jest to po-
ciągające dla osób, które w zwykłych kontaktach są nieśmiałe, zakompleksione.
Jednak takie działanie sprawia, że zamykają się one jeszcze bardziej. Wiele osób
na czacie jest tym, kim chciałoby być, niezgoda na swoje prawdziwe życie, uciecz-
ka od niego owocuje tym, że w sieci przypisują sobie cechy, których tak naprawdę
nie posiadają. Również brak szczerości w związku może prowadzić do ucieczki we
wspomniany cyberseks. Jeśli dana osoba wstydzi się powiedzieć drugiej o swoich
pragnieniach związanych z aktem seksualnym, jeśli oboje nie mają zwyczaju otwar-
tego i szczerego rozmawiania o sprawach intymnych, wówczas niektórzy szukają
spełnienia na anonimowym czacie, gdzie mogą powiedzieć wszystko. Ponieważ
i tak nikt z kim rozmawiają ich nie rozpozna, a jeśli ktoś na to, co piszą oburzy się,
zawsze mogą zamknąć okienko czata i zacząć rozmowę z innym użytkownikiem.
To dużo prostsze niż rozmowa na ten temat z mężem czy żoną. Niestety często też
prowadzi do rozpadu związku.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Inną czynnością uzależniającą bywa nałogowe wyszukiwanie informacji, która
przejawia się w równoczesnym przeglądaniu kilku stron internetowych, spraw-
dzaniem co kilka minut, czy pojawiły się nowe wpisy na interesującym nas forum
itp. Osoba uzależniona nie jest w stanie powstrzymać się od zaglądania co chwilę
na swoje ulubione strony w nadziei, że pojawi się na nich nowy tekst. Cierpi na
coś w rodzaju głodu informacji. Owo przechodzenie ze strony na stronę jest często
bardzo szybkie, gorączkowe. Można też być uzależnionym po prostu od obserwo-
wania tego, co się dzieje w sieci. Innymi słowy internet musi być ciągle włączony,
a osoba uzależniona większość czynności, które wykonuje przerywa co jakiś czas,
by zerknąć na monitor komputera.

Osobnym typem uzależnienia, który może łączyć się z internetem ale nie musi, jest
uzależnienie od gier komputerowych. Łączy się wtedy, gdy chodzi o tak zwane gry
multiplayerowe nazywane też sieciowymi albo gry z trybem multiplayer. W pierw-
szym przypadku można grać posiadając, tylko dostęp do internetu, w drugim zaś
– posiadając opcję grania z innymi osobami przez sieć, ale można w nie grać rów-
nież samemu, nie wykorzystując tego trybu. Sama nazwa multiplayer oznacza po
prostu wielu graczy i to jest najważniejsza cecha wspomnianych gier. Owych wielu
niejednokrotnie liczy się w milionach i są to gracze z całego świata. Przykładem
popularniejszych tytułów, jakie gromadzą ich przed monitorami są: World of War-
craft, Guild Wars, Age of Conan, Lineage II, Lord of the Rings Online, Warhammer
Online: Age of Reckoning. Wszystkie one zaliczane są do gatunku cRPG (

Com-

puter Role Palying Game, czyli dosłownie gra w odgrywanie ról

) stąd ich pełna

nazwa to

Massively Multiplayer Online Role Playing Game

. Są też oczywiście inne

gatunki gier sieciowych, które gromadzą pewną społeczność graczy. Część z nich
wymaga opłacania abonamentu, inne są darmowe.

Co jednak sprawia, że mogą one powodować uzależnienia? Cóż, przede wszyst-
kim ich atrakcyjność powoduje to, że wiele osób nie może się wręcz oderwać od
monitora. Każda z nich bowiem pozwala wchodzić graczowi w bardzo sugestywny
świat, który żyje własnym życiem. Dzieje się tak dlatego, że większość postaci, które
napotyka w grze, są tworzone, rozwijane i sterowane przez konkretne osoby, a nie
przez komputer i zachowanie tych postaci jest zupełnie nieprzewidywalne. Każ-
da walka dwóch postaci może wyglądać zupełnie inaczej. Ponadto w wirtualnym

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

świecie można zawierać sojusze czy nawet przyjaźnie. Tworzą się zespoły graczy,
które wspólnie wyznaczają sobie cele i dążą do ich osiągnięcia, oraz rywalizują
z innymi drużynami. Ponadto absorbujący jest wspomniany rozwój postaci, któ-
ry jest cechą charakterystyczną dla gier cRPG. Otóż bohater prowadzony przez
gracza posiada różne statystyki, które opisują jego umiejętności. Za wykonywanie
zadań, pokonywanie przeciwników otrzymuje tak zwane punkty doświadczenia,
i co jakiś czas (tak zwany awans na kolejny poziom) może je wymienić na zdolno-
ści, którymi obdarzy swoją postać. To gracz decyduje, w którym kierunku będzie
rozwijał postać. Im więcej punktów doświadczenia, tym wyższy poziom postaci,
a to przekłada się na jej siłę i możliwości w grze. Tak więc by być coraz lepszym
trzeba grać a to przecież wymaga czasu. Niejednokrotnie bardzo długiego. A nie-
które wyzwania by je pokonać wymagają kilku prób. To sprawia, że przy takiej grze
można po prostu stracić poczucie czasu.

Przeważnie takie granie jest sposobem na odreagowanie różnych problemów
w świecie rzeczywistym, szczególnie, że ten w porównaniu z wirtualnym może
wydawać się szary i nudny. Siadając przed komputerem i logując się do gry staje-
my się tym kim chcemy. Nie jesteśmy już uczniem, który nie radzi sobie w szkole,
synem, który nie może dogadać się z rodzicami, czy pracownikiem, którego nie
szanują w firmie. Tutaj możemy znaczyć dużo więcej, a co najważniejsze sami de-
cydujemy o tym, co robimy.

Symptomy uzależnienia od internetu czy gier komputerowych bywają podobne do
objawów innych opisanych wcześniej nałogów. Przede wszystkim osoba już uza-
leżniona lub będąca na drodze do tego stanu zaczyna spędzać coraz więcej czasu
przed komputerem. Pojawiają się problemy z konkretnym wyznaczaniem czasu,
jaki przed nim spędza. Przykładowo mówi: „sprawdzę tylko pocztę i za 5 minut
porozmawiamy”, a kończy się na tym, że korzysta z sieci przez godzinę albo dłużej.
Z tym łączy się również zapominanie o posiłkach, umówionych spotkaniach, spra-
wach do załatwienia itp. Są również bardziej skrajne sytuacje – granie przez całą
noc albo kilkadziesiąt godzin z rzędu, zapominanie o higienie osobistej, niedbanie
o własny odpoczynek, o to, że jutro trzeba wstać do pracy czy szkoły. To pociąga za
sobą również zaniedbywanie dotychczasowych obowiązków. Niejednokrotnie uza-
leżniony od internetu izoluje się od otoczenia, zaniedbuje dotychczasowe relacje,

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

zrywa ze swoimi dotychczasowymi zainteresowaniami czy rozrywkami, które nie
są związane z komputerem. Czasem w przypadku płatnych gier MMORPG może
pojawić się symptom ekonomicznym – sprzedawanie różnych rzeczy, by móc opła-
cić abonament.

Jedną z pierwszych osób, która zaczęła badać uzależnienie od internetu była Kim-
berly S. Young. Sformułowała ona kryteria diagnostyczne, pomocne w stwierdze-
niu nałogu. Odpowiedź twierdząca na 5 z poniższych pytań może wskazywać, że
osoba odpowiadająca jest uzależniona.

„Czy czujesz się zaabsorbowany internetem do tego stopnia, że ciągle rozmy-

ślasz o odbytych sesjach internetowych i/lub nie możesz doczekać się kolej-
nych sesji?

Czy odczuwasz potrzebę zwiększenia ilości czasu spędzanego w internecie,

aby uzyskać większe zadowolenie (mieć więcej satysfakcji)?

Czy podejmowałeś wielokrotnie, nieudane próby kontrolowania, ogranicza-

nia lub zaprzestania korzystania z internetu?

Czy odczuwałeś wewnętrzny niepokój, miałeś nastrój depresyjny albo byłeś

rozdrażniony wówczas, kiedy próbowałeś ograniczać lub przerwać korzysta-
nie z internetu?

Czy zdarza Ci się spędzać w internecie więcej czasu niż pierwotnie zaplano-

wałeś?

Czy kiedykolwiek ryzykowałeś utratę bliskiej osoby, ważnych relacji z innymi

ludźmi, pracy, nauki albo kariery zawodowej w związku ze spędzaniem zbyt
dużej ilości czasu w internecie?

Czy kiedykolwiek skłamałeś swoim bliskim, terapeutom albo komuś innemu,

w celu ukrycia własnego nadmiernego zainteresowania internetem?

Czy używasz internetu w celu ucieczki od problemów, albo w celu uniknięcia

nieprzyjemnych uczuć (np. poczucia bezradności, poczucia winy, niepokoju
lub depresji)?”

(źródło testu http://www.psychologia.net.pl/testy.php?test=infoholizm)

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

2. Uzależnienie od telefonu

Telefon komórkowy jest jednym z najpopularniejszych urządzeń towarzyszących
dziś ludziom niezależnie od ich wieku, wykształcenia czy wykonywanego zawodu.
Jednym ułatwia pracę, innym kontakty towarzyskie, załatwianie różnych spraw.
Sprawia, że możemy być w ciągłym kontakcie z innymi, niezależnie od tego gdzie
się znajdujemy. Wielu nie wyobraża sobie funkcjonowania bez tego urządzenia.
Coraz większa konkurencja wśród producentów telefonów i operatorów sieci spra-
wia, że na rynku pojawiają się bardziej zaawansowane technicznie modele, które
służą już nie tylko do dzwonienia i wysyłania SMS-ów, a obniżanie cen w nowych
taryfach zachęca do częstszego korzystania z komórek. To sprawia, że przyzwycza-
jamy się do nich, stają się codziennym elementem naszego życia.

Czasem owo przyzwyczajenie może się przerodzić w uzależnienie, ale jest ono
dość trudne do stwierdzenia. Bo rozmawiać można wszędzie, jest to normalna
czynność, więc trzeba by było w miarę stałej obserwacji danego użytkownika tele-
fonu, aby zauważyć, że dzieje się coś złego. Największą szansę, by to dostrzec mają
po pierwsze domownicy, bliscy, którzy mają z taką osobą stały kontakt, po drugie
ona sama – tyle że najczęściej bez pomocy z zewnątrz człowiek uzależniony sam
nie dostrzeże problemu, co więcej będzie się bronił przed negatywnymi opiniami
innych na ten temat.

Szczególnie u młodych ludzi można zauważyć zachowanie polegające na ciągłym
wysyłaniu SMS-ów. Daje to często złudne poczucie, że ma się mnóstwo przyjaciół,
jest się w centrum uwagi, wszyscy chcą mieć z nami kontakt. Dlaczego złudne?
Ano dlatego, że kontakt przez SMS bardzo mało kosztuje, łatwiej niż w normalnej
rozmowie wyrażać pozytywne uczucia w stosunku do drugiej osoby. Czasem pi-
sze się różne rzeczy bezmyślnie, bierze się mniejszą odpowiedzialność za nie niż
w przypadku wypowiadania takich samych słów. Przyzwyczajenie do komunika-
cji za pomocą króciutkich tekstów sprawia, że młodzi ludzie mogą mieć kłopoty
z normalną rozmową, więc gdy mają problemy, okazuje się, że nie ma nikogo, kto
by chciał ich wysłuchać, pomóc im. Paradoksalnie też korzystanie z telefonu może
przyczynić się do izolacji, jeśli zastąpi normalne relacje, spotkania, rozmowy.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Po czym więc poznać, że ktoś może być uzależniony od telefonu albo po prostu
traci kontrolę nad jego używaniem? Takim namacalnym i często uciążliwym dla
bliskich symptomem jest wzrost rachunku za abonament czy też szybkość zuży-
wania doładowań kartami prepaid. Oczywiście jednorazowo taka sytuacja może
zdarzyć się każdemu. Gdy jednak jest to cykliczne, mimo zwracania uwagi ze stro-
ny rodziny i problemów finansowych, jakie to ze sobą niesie, to znaczy, że coś jest
nie tak. No i oczywiście częste i długie rozmowy, ciągłe pisanie SMS-ów do róż-
nych osób itp. Telefon może być dla niego również sposobem kontroli bliskich.
Stąd ciągłe dzwonienie do nich bez żadnego konkretnego powodu tylko po to, by
sprawdzić co robią, gdzie są. Poza tym osoba taka ma nawyk ciągłego sprawdza-
nia czy ktoś do niej nie dzwoni, czy nie pisze i robi to niezależnie od sytuacji, czy
miejsca gdzie się znajduje. Gdy tego nie może zrobić albo z jakiegoś powodu nie
ma przy sobie telefonu, wpada w zdenerwowanie, jest rozdrażniony. Nigdy też nie
wyłącza ani nawet nie ścisza dźwięków w telefonie. Odpisuje na SMS-y o każdej
porze nawet w nocy. Woli tę formę kontaktu od spotkania i rozmowy w cztery
oczy. Dodatkowym symptomem może być nieustanne zainteresowanie nowymi
taryfami, modelami telefonów, częsta wymiana ich na nowsze albo posiadanie kil-
ku aparatów (oczywiście nie chodzi tu o sytuację, gdy ktoś ma telefon służbowy
i prywatny).

Warto też zdecydować się na pewien bardzo prosty test. Wystarczy w trakcie urlo-
pu czy dnia wolnego spróbować, wyłączyć telefon przynajmniej na dobę i obserwo-
wać swoje reakcje. Jeśli będziemy czuć się swobodnie, nasze myśli nie będą krążyły
wokół telefonu to wszystko jest w porządku. Jeśli natomiast będziemy poddener-
wowani, ciągle myśląc, że ktoś może zadzwonić, jeśli nie wytrzymamy i włączymy
aparat nawet, znajdując jakieś racjonalne uzasadnienie tego czynu może to ozna-
czać, że jesteśmy zbyt przywiązani do tego urządzenia. Taki test możemy też za-
proponować osobie, o którą się niepokoimy.

3. Uzależnienie od masturbacji, pornografii, seksu

W wielu publikacjach używa się określenia seksoholizm albo uzależnienie od sek-
su, co jest mylące, bo nie tylko o akt płciowy tu chodzi, ale o różne zachowa-
nia seksualne, od których osoba czasami określana mianem erotomana może być

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

uzależniona. Co więcej używanie tego ogólnego określenia sprawia, że kojarzy to
się nam z jakimiś skrajnymi zachowaniami. Zwykliśmy również myśleć, że nałóg
ten dotyczy przede wszystkim dorosłych, a to również nie jest regułą gdy chodzi
o pornografię i masturbację. I choć uzależnienie od masturbacji, oglądania porno-
grafii oraz seksu mogą występować łącznie, to nie zawsze tak jest. Bywa, że jedne
zachowania prowadzą do drugich ale zdarza się i tak, że ktoś poprzestaje na któ-
rymś z wymienionych.

Problem jest tym większy, że wiele liberalnych „autorytetów” twierdzi, że powyż-
sze uzależnienia nie istnieją, że wszystko jest normalnym zachowaniem wynika-
jącym z mniejszego lub większego temperamentu. Przeczą temu świadectwa lu-
dzi uzależnionych, ich terapeutów, powstające grupy Anonimowych Erotomanów.
Jeśli bowiem ktoś nie potrafi powstrzymać się od zachowań seksualnych to jak
można mówić, że wynika to z jego temperamentu? Przecież niepanowania nad
swoim zachowaniem nie można uznawać za normę rozwojową, o ile bowiem jest
to czymś naturalnym u zwierząt, które kierują się instynktem, o tyle u człowieka,
który posługuje się rozumem, już nie.

Masturbacja i pornografia nierzadko pojawiają się u młodzieży w okresie dojrze-
wania, choć bywa, że i wcześniej. Pierwszy kontakt wynika najczęściej z ciekawo-
ści, ekscytacji tym, co zarezerwowane dla dorosłych wraz z rozwijającym się popę-
dem płciowym. Czasem ów popęd może być sztucznie rozbudzony przez starszych
kolegów, czy nawet przez rodziców, gdy dziecko jest świadkiem oglądania przez
nich pornografii czy współżycia. Może też być tak, że masturbacja stanie się spo-
sobem na odreagowanie różnych problemów. Swoistym panaceum na pocieszenie
samego siebie, szczególnie gdy ma się poczucie, że jest się osamotnionym, nie ma
do kogo zwrócić się o pomoc. Wówczas będzie ona też stosowana do rozładowa-
nia stresu i napięcia, szczególnie jeśli dana osoba nie potrafi poradzić sobie z tym
w inny sposób. Jeśli ów nałóg trwa długo bywa powodem problemów małżeńskich.
Organizm bowiem przyzwyczaja się do jednego sposobu osiągania zaspokojenia
seksualnego. Poza tym masturbacja sprzyja koncentrowaniu się tylko wyłącznie
na sobie. Co może prowadzić do egoizmu nie tylko w sferze seksualnej. Wówczas
nie mąż czy żona jest najważniejsza tylko moja przyjemność seksualna, a partner
jest tylko środkiem do jej osiągnięcia, jego ciało staje się narzędziem masturbacji.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

To też spłyca akt płciowy do rozładowania napięcia seksualnego, przestaje on być
tym, czym powinien – wyrazem miłości.

Jeśli chodzi o pornografię to o jej szkodliwości napisano wiele, choć dalej zdarzają
się osoby twierdzące, że to nic złego. Z drugiej strony osoby uzależnione do seksu
wskazują często na nią jako początek swych problemów. Uzależnienie od mate-
riałów tego typu cechuje się podobnie jak wiele innych narastającą tolerancją na
odbierane bodźce. Innymi słowy, potrzeba coraz mocniejszych wrażeń, by uzyskać
takie samo podniecenie. Stąd zazwyczaj jest tak, że nawet jeśli ktoś zaczyna od
tak zwanej lekkiej pornografii (np. akty), to prędzej czy później przestanie mu to
wystarczać i zacznie szukać coraz mocniejszych scen, aż do pornografii przedsta-
wiającej różnorakie dewiacje. Może też pojawić się potrzeba większej ilości bodź-
ców. To znaczy, że ktoś pozostaje przy tym samym typie pornografii, ale na jej
oglądaniu spędza coraz więcej czasu. Cechą pornografii jest to, że prezentowane
sceny pozostają na długo w pamięci, a osoby uzależnione przedłużają jej działanie,
rozwijając owe obrazy przez fantazje seksualne. Do tego, jeśli są z kimś w związku,
to pragną owe fantazje realizować i to one stają się ważniejsze od drugiej osoby.
Ona staje się swoistym rekwizytem, jej potrzeby schodzą na drugi plan. Co więcej
efektem uzależnienia może być to, że ktoś będzie wolał masturbację przy materia-
łach pornograficznych od aktu seksualnego, co oczywiście jest bardzo raniące dla
partnera.

W końcu dochodzimy do uzależnienia od seksu. Nie zawsze jest to kolejny etap
uzależnienia, ale wielu uzależnionych mówi, że nim nałogowo zaczęli uprawiać
seks wcześniej mieli problemy z nieopanowaną masturbacją i korzystaniem z por-
nografii. I tutaj również dochodzi do stopniowej potrzeby coraz mocniejszych prze-
żyć, by poczuć się dobrze. Seks staje się dla nich sposobem do uzyskania stanów,
w których zapominają o swoich codziennych problemach. Wraz z narastaniem
uzależnienia seksoholik szuka takich sposobów współżycia, które powodują rów-
nież wydzielanie adrenaliny, bo to wzmacnia doznania. Nieważne staje się z kim
współżyje, ale jak. Przykładem może być anonimowy seks z różnymi partnerami
oraz szukanie owych partnerów w coraz bardziej niebezpiecznych miejscach.

Każde z tych uzależnień jest groźne i nikt nie powinien sobie tłumaczyć „ja tylko
oglądam pornografię więc nie jest ze mną aż tak źle”. Nikt też w ten sposób nie

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

powinien tłumaczyć swojego partnera. Nałóg seksualny zawsze narasta, a jeśli uza-
leżniony jest w stałym związku, na pewno prędzej czy później zacznie ranić osobę,
z którą jest, nie mówiąc już o niszczeniu własnego życia, relacji z innymi itd.

Osoba uzależniona od wymienionych zachowań seksualnych albo będąca na dro-
dze do uzależnienia (wg P. Carnesa):

stara się kontrolować i ograniczać niektóre zachowania seksualne, jednak owe

próby nie są skuteczne, mimo wielokrotnego ponawiania;

zachowuje się inaczej niż planowała. Działania seksualne są poważniejsze

i dłuższe mimo iż zamiary uzależnionego były inne;

przeznacza bardzo dużo czasu na szukaniu okazji do seksualnych działań

oraz wykonywaniu ich, po czym przychodzi poczucie winy, świadomość, ze
źle się postąpiło;

często myśli i fantazjuje na temat zachowań seksualnych;

zaniedbuje swoje obowiązki na rzecz zachowań seksualnych, które sprawiają

mu przyjemność;

kontynuuje owe zachowania, mimo że widzi ich negatywne oddziaływanie na

swoje życie i dostrzega powstające w ich wyniku problemy;

ma odczucie ciągłej, niezaspokojonej potrzeby podejmowania coraz inten-

sywniejszych i niebezpieczniejszych działań seksualnych, by osiągnąć te same
co wcześniej odczucia;

ogranicza lub zrywa z innymi rozrywkami czy kontaktami towarzyskimi, by

mieć więcej czasu na zachowania seksualne;

doświadcza nieprzyjemnych uczuć, takich jak zdenerwowanie, niepokój, fru-

stracja, gdy nie może podjąć zachowań, od których jest uzależniona.

4. Uzależnienie od hazardu

Uzależnienie od hazardu wiąże się z pragnieniem każdego człowieka, by mieć taką
ilość pieniędzy, która zaspokoiłaby jego potrzeby. Tyle, że owe potrzeby są różne,
tak samo jak definicja dostatku i niedostatku. Ta sama kwota pieniędzy dla jednej

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

osoby może być wystarczająca dla drugiej strasznie mała. I tak samo jest z podej-
ściem do niedostatku – jedni traktują to jako życiową tragedię inni znajdują wiele
powodów by mimo braków finansowych czuć się szczęśliwymi. U osoby nałogowo
oddającej się hazardowi pieniądze stoją dość wysoko w hierarchii wartości, często
własną wartość uzależnia od ich posiadania. Droga do uzależnienia najczęściej za-
czyna się niewinnie. Może to być los kupiony dla zabawy, podyktowana ciekawo-
ścią gra na automatach o niskich wygranych, obstawienie wyniku meczu u buk-
machera i przypadkowa pierwsza niewielka wygrana. Jedni na tym poprzestaną,
ewentualnie spróbują jeszcze kilka razy i dadzą sobie spokój, inni zaczną snuć wi-
zje, co by się stało gdyby wygrali więcej. W wyobraźni pojawiają się olbrzymie wy-
grane, które zamieniają się od razu w wymarzony dom, samochód, sprzęt RTV itp.
Wizja łatwych pieniędzy jest dużo bardziej pociągająca niż tych ciężko zapracowa-
nych, tym bardziej, jeśli ktoś ma świadomość, że przy swoich aktualnych zarob-
kach na pewne rzeczy nigdy nie będzie mógł sobie pozwolić. Nie każdy potrafi się
z tym pogodzić, nie każdy widzi w swoim życiu rzeczy ważniejsze, niekoniecznie
materialne, które mogą dać mu szczęście.

Te pierwsze próby połączone z jakimiś wygranymi nazywane są przez terapeu-
tów fazą zwycięstw. Wiąże się ona z przekonaniem, że niedługo kolejny raz przyj-
dzie wymarzona wygrana. W osobie grającej dominują uczucia euforii, optymi-
zmu i myślenia życzeniowego. Nie myśli racjonalnie, nie bierze pod uwagę nikłego
prawdopodobieństwa kolejnego zwycięstwa. Można powiedzieć, że „myśli swoimi
pragnieniami”. Optymizm prowadzi do zwiększania ryzyka i tracenia na daną for-
mę hazardu coraz większej ilości pieniędzy. Często prowadzi to do myślenia, że im
wyższa stawka, tym większe prawdopodobieństwo wygranej.

W końcu następuje kolejny etap na drodze do uzależnienia – faza strat. Coraz więk-
sze stawki łączą się z coraz większymi stratami finansowymi. Niestety towarzyszy
im ciągła myśl, że dzięki dalszej grze uda się w końcu odzyskać stracone pieniądze.
Wycofanie się w tym momencie oznaczałoby pogodzenie się z przegraną. Niestety
wielu grających tego nie potrafi. Zaczynają pożyczać pieniądze, czasem od znajo-
mych, innym razem biorą pożyczki niejednokrotnie wysoko oprocentowane. Za
każdym razem, gdy zaczynają grać myślą „teraz na pewno się odegram”. Pojawiają
się długi i oczywiście konieczność ukrywania ich przed bliskimi.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Jeśli na tym etapie nie uda się zerwać z hazardem nałogowiec zaczyna wpadać
w desperację. Tak też nazywa się kolejna faza uzależnienia. Coraz większe długi,
wyrzuty sumienia powodowane tym, że oszukuje się rodzinę i bliskich. Nieznośne
napięcie i strach przed konsekwencjami niespłacania zadłużenia. Jednym słowem
bezradność, poczucie osamotnienia i zagubienia. Naciski osób, od których po-
życzyło się pieniądze, upomnienia z banku – to wszystko może sprawić, że dana
osoba zacznie szukać sposobów niezgodnych z prawem, po to, by choć częściowo
spłacić długi albo też zdobyć, pieniądze na kolejną grę, w której znów mają zamiar
się odegrać. To wszystko owocuje nierzadko rozpadem związku, utratą pracy i in-
nymi problemami osobistymi. W końcu następuje ostania faza – utrata nadziei,
świadomość, że przegrało się życie, że straciło się dużo więcej niż pieniądze. Czę-
sto dopiero w tej sytuacji hazardzista przyznaje się do tego, że ma problem, z któ-
rym nie potrafi sobie poradzić i szuka pomocy. Nie zawsze jednak tak jest, niektó-
rzy załamują się i uciekają w uzależnienie od alkoholu, narkotyków inni trafiają do
więzienia za niespłacone długi, jeszcze inni porywają się na swoje życie.

Widać więc, ze uzależnienie od hazardu choć zaczyna się niewinnie może mieć
tragiczne skutki. Warto zwrócić uwagę na objawy, które mogą wskazywać na nad-
chodzące niebezpieczeństwo. W nałogu hazardu może tkwić osoba, która:

jest bardzo zainteresowana hazardem, absorbuje on jej uwagę, co przejawia

się myśleniem nad kolejną grą, planowaniem strategii, które mają zapewnić
sukces, zastanawianiem się, w jaki sposób zdobyć pieniądze na kolejne gry,
chęcią odegrania się;

podwyższa w trakcie gry stawki w celu zwiększenia podniecenia i emocji

obecnych podczas niej;

wielokrotnie próbuje zerwać z hazardem lub go ograniczyć jednak nie przy-

nosi to spodziewanego efektu;

denerwuje się i jest zirytowana, gdy ogranicza swój udział w grach hazardowych;

traktuje hazard jako sposób na poprawę nastroju albo ucieczkę od problemów;

w przypadku przegranej wraca na drugi dzień, by spróbować się odegrać;

okłamuje innych w kwestiach związanych ze swoim zaangażowaniem w gry

hazardowe;

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

w celu zdobycia pieniędzy potrzebnych do gry popełnia przestępstwa: oszu-

stwa, kradzieże, fałszerstwa itp.;

jest uzależniona od osób pomagających mu finansowo z uwagi na zła sytuację

materialną spowodowaną przez hazard;

5. Pracoholizm

Praca człowieka jest nie tylko sposobem utrzymania się, ale i zaspokojenia potrzeb
ekonomicznych, jak również sposobem na realizację swoich ambicji rozwoju drze-
miących w nas możliwości, drogą do zamierzonych celów niekoniecznie finanso-
wych. Bywa bardzo absorbująca, ale jak się okazuje, może również powodować
uzależnienie. Niestety często jest ono lekceważone albo mylone z pracowitością.
Jednak jego negatywne skutki prędzej czy później dają o sobie znać, odbijając się
na uzależnionym i jego rodzinie. Wiąże się to też z tym, że granica między dużym
zaangażowaniem w wykonywaną pracę a uzależnieniem od niej jest bardzo płyn-
na. I dlatego przynajmniej na początku trudno ją określić. W życiu pracoholika
zaburzona jest równowaga między pracą a innymi sferami życia, takimi jak relacje
ze współmałżonkiem, dziećmi, przyjaciółmi, odpoczynkiem i obowiązkami nie-
związanymi z pracą.

Tendencje do pracoholizmu mogą wystąpić już w wieku szkolnym. Szczególnie,
gdy rodzice czy inne osoby ważne dla dziecka uzależniają jego wartość od ocen
osiąganych w szkole, lub co gorsze pokazują swoje niezadowolenie ze złych wyni-
ków w nauce przez zaprzestanie okazywania miłości. Wówczas w młodym czło-
wieku wytwarza się świadomość, że tylko ten kto poświęca wszystko dla pracy
będzie przez innych kochany, będzie coś znaczył w życiu. Problem polega na tym,
że w ten sposób traci on swoją młodość. Słabiej rozwija się społecznie, gdyż nie
ma czasu na spotkania z rówieśnikami, a kiedy próbuje być dobry we wszystkim,
z powodu przeciążenia nauką po prostu się załamuje. Wpada w stany depresyjne,
ma niską samoocenę itp.

W pracoholizm tak jak w każde uzależnienie wchodzi się stopniowo. Pierw-
szym etapem jest ciągłe myślenie o pracy, o tym, co ma się jeszcze do zrobienia.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Przeznaczanie na nią coraz więcej czasu, pracowanie w domu, po godzinach.
Większość wolnego czasu poświęca się na zajęcia związane z obowiązkami zawo-
dowymi lub własnemu rozwojowi w dziedzinach z nimi związanych. To powodu-
je, że ciągle brakuje nam czasu na relacje z członkami rodziny, przyjaciółmi. Wte-
dy pojawiają się wyrzuty sumienia czy też pretensje ze strony bliskich. Wówczas
osoba uzależniona tłumaczy się właśnie troską o rodzinę, bo przecież pracuje „dla
nich”. Nisko ocenia tych, którzy nie poświęcają się pracy tak jak ona. Czuje się od
nich lepsza.

Kolejny etap to rezygnacja z relacji międzyosobowych. Zupełny brak czasu dla
innych ludzi. Coraz dłuższa praca przekłada się na zmęczenie, a ciągłe myślenie
o niej nie pozwala odpocząć. Dodatkowo mogą występować zaburzenia snu. Szko-
dy występujące w jego życiu, problemy rodzinne, sprawiają, że pojawia się ko-
nieczność szukania coraz to nowszych usprawiedliwień swojego postępowania.
Brak pracy powoduje, niskie poczucie własnej wartości, rodzi frustrację i niezado-
wolenie w stosunku do innych pracowników. Nie trzyma się już żadnych wyzna-
czonych planów, norm pracowniczych.

Ostatni etap charakteryzuje się kilku czy nawet kilkunastogodzinną pracą bez
przerwy. Pracoholik na sen przeznacza bardzo mało czasu by go „nie marnować”.
Relacje z innymi ludźmi stają się zupełnie nieważne. Rezygnuje z uczestniczenia
w życiu rodzinnym. Wyczerpanie fizyczne sprawia, że w końcu obniża się wydaj-
ność jego pracy. Coraz wolniej wykonuje swoje obowiązki zawodowe i coraz wię-
cej czasu im poświęca. Mniejsza efektywność zaczyna go załamywać. Szuka sposo-
bów by ją zwiększyć ale nie przyjdzie mu do głowy, że kluczem do tego może być
odpoczynek. Sięga więc po różne pobudzające środki: kawę, napoje energetyzują-
ce, w skrajnych przypadkach po amfetaminę. To najczęściej nie pomaga, ale do-
datkowo wyczerpuje organizm. Niejednokrotnie kończy się to pobytem w szpitalu
i próbą pracy nawet tam. Pracoholizm może skutkować trwałym uszczerbkiem na
zdrowiu uzależnionego, w skrajnych przypadkach nawet śmiercią.

Z uwagi na trudności w rozpoznaniu tego uzależnienia warto od czasu do czasu
zastanowić się, nad swoim podejściem do pracy oraz obserwować naszych bli-
skich. Jeśli chodzi o nas samych to najlepiej też zapytać, jak widzą nasz stosunek

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

do obowiązków zawodowych inni członkowie rodziny. Być może dostrzeżemy,
któreś z poniższych symptomów. Wskazują one bowiem na pracoholizm lub na
tendencje do niego prowadzące. Powinniśmy się więc zaniepokoić jeśli:

mamy problemy z organizacją własnego czasu;

nie potrafimy kontrolować czasu, który przeznaczamy na pracę;

często nie dotrzymujemy terminów, w których zobowiązaliśmy się wywiązać

z różnych zadań;

nieustannie denerwujemy się, że za mało pracujemy;

tłumaczymy się sami przed sobą, dlaczego tak dużo pracujemy;

poświęcam swój czas wolny na pracę, zarywamy noce, nie mamy czasu na

odpoczynek;

dostosowujemy całe nasze życie do obowiązków zawodowych;

zrzucamy odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków domowych na

pozostałych członków rodziny;

winimy inne osoby za to, że brakuje nam czasu i źle go organizujemy;

odreagowujemy nasz stres na rodzinie, przyjaciołach, przez gniew, złość,

agresję wobec nich;

nie możemy powstrzymać się od pracy, czujemy wewnętrzny przymus do jej

wykonywania;

zaniedbujemy albo rezygnujemy z kontaktów, spotkań towarzyskich na rzecz pracy;

ograniczamy swój udział w życiu rodzinnym;

cierpimy na takie dolegliwości jak bezsenność, nerwowość, bóle żołądka, bóle

głowy, ciągłe zmęczenie.

Cechy wspólne uzależnień

Opisane uzależnienia nie wyczerpują wszystkich istniejących. Wymienione zosta-
ły te występujące najczęściej jak również te mniej znane i przez to niejednokrot-
nie ignorowane. W wielu szkołach ciągle programy profilaktyczne dotyczą tylko
alkoholizmu, nikotynizmu i narkomanii Ostrzeżenia przed nimi uczniowie słyszą

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Rodzaje uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

na lekcjach wychowawczych. Nikt z nimi jednak nie pracuje nad tym, by pokazać
im alternatywę w stosunku do rozrywki przed komputerem. Nikt nie tłumaczy,
że zabawa w salonach z automatami o niskich wygranych gdzie często spotyka się
bardzo młodych chłopców, może skończyć się tragicznie. Nawet jednak nie mając
szczegółowej wiedzy o każdym z istniejących uzależnień można zapamiętać kilka
cech wspólnych dla wszystkich nałogów:

w uzależnieniu zawsze obecne jest poczucie wewnętrznego przymusu, który

dotyczy przyjmowania jakiejś substancji, albo wykonywania czynności;

te zachowania ciągle się powtarzają, mimo dostrzegania przez uzależnionego

szkód, jakie powodują w jego życiu;

powtarzające się próby ich zaprzestania kończą się klęską, nawet jeśli uda się

przerwać dane zachowanie na jakiś czas to w końcu znów następuje powrót do
niego. Uzależniony stopniowo traci kontrolę nad pewną sferą swojego życia;

w przypadku dłuższej przerwy w przyjmowaniu substancji czy w zachowa-

niach, od których osoba jest uzależniona, wówczas doznaje ona różnych
przykrych dolegliwości zarówno psychicznych, jak i fizycznych. Ustają one
w momencie zakończenia okresu przerwy.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Przyczyny uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Rozdział II

Przyczyny uzależnień

Każde zjawisko ma jakieś przyczyny, które je wywołują. Tak samo jest z uzależnie-
niami. I choć jest ich wiele rodzajów różniących się między sobą można wyodrębnić,
pewne ich wspólne cechy. Wiedza o tych czynnikach jest ważna, ponieważ pozwa-
la na działania zmierzające do ochronienia siebie, swoich bliskich, podopiecznych,
wychowanków przed popadnięciem w nałogi. Szczególnie rola rodziców jest tu
nie do przecenienia. Posiadając odpowiednią wiedzę, mogą wychowywać dzie-
ci, tak by zminimalizować u nich możliwość szukania szczęścia w zachowaniach
prowadzących do uzależnienia. Jednak owe informacje przydadzą się również do
tego, by przeprowadzić refleksję nad samym sobą, swoim życiem, funkcjonowa-
niem w różnych sytuacjach. I pozwoli w porę zauważyć, że wkracza się na drogę,
która może nas doprowadzić zupełnie nie tam, gdzie byśmy chcieli.

Przyczyny społeczne

Każdy człowiek żyje w jakimś środowisku, które w mniejszym lub większym stop-
niu wpływa na niego – kształtuje jego charakter, postawy, rozwój fizyczny. Moż-
na owo środowisko rozłożyć na elementy, które wchodzą w jego skład. Jednym
z ważniejszych, gdy mowa o przyczynach uzależnień jest kultura i społeczeństwo,
w jakim człowiek żyje. Niejednokrotnie rodzice zapominają o tym, że nawet jeśli
ich dzieci dorastają w tym samy miejscu co oni to i tak ich środowisko życia jest
zupełnie inne. Rozwój technologiczny i cywilizacyjny sprawia, że wszystko wokół
się zmienia. Najogólniej można by powiedzieć, że świat po prostu przyśpiesza.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Przyczyny uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Co to ma wspólnego z uzależnieniami? Cóż, najlepiej spróbować się postawić
w sytuacji, w jakiej znajduje się dzisiaj wiele młodych (i nie tylko) osób. Co dzisiaj
do nich dociera z przekazu medialnego, który najczęściej jest dla nich źródłem
wiedzy o otaczającym świecie?

1. Kult specyficznie rozumianego sukcesu.

Czas, gdy miarą spełnienia mężczyzny było „zbudowanie domu, spłodzenie syna
i posadzenie drzewa” już przeminął. Dziś o wartości człowieka świadczy to czy
udało mu się odnieść sukces, czy nie. A ów sukces najczęściej kojarzony jest z wy-
sokim statusem materialnym i karierą zawodową. Wiele firm oczekuje od swo-
ich młodych pracowników maksimum poświęcenia, nakręcają tak zwany „wyścig
szczurów”. Polega on na dążeniu do celu za wszelką cenę, nie licząc się ze skutkami
swoich działań. Nie chodzi już o bycie dobrym człowiekiem, porządnym obywate-
lem, oddanym mężem czy żoną, ojcem czy matką. Wartość człowieka przelicza się
dziś na złotówki, euro i dolary. Jeśli ktoś nie daje rady odpada z wyścigu, zostaje
mu przypięta etykietka przegranego. Wielu nie wpada na pomysł, że niekoniecz-
nie trzeba w owym wyścigu startować.

2. Materializm i pogoń za przyjemnością

Szczęście i sukces o jakim mówi się w mediach jest sprowadzany do posiadania
rzeczy materialnych. Tym samym wszelkie sprawy związane z duchowością stają
się nieistotne i szkoda tracić na nie czas. Człowiek zostaje zredukowany do swojej
biologii. W życiu chodzi więc o to by mieć przedmioty, które zaspokoją jego po-
trzeby, dobrze zjeść, wypić, zabawić się. I na tym kończy się sens egzystencji. Pro-
blem w tym, że człowiek zaczyna się nudzić, takim trybem życia i gonić za coraz to
nowymi doznaniami, gdyż do poprzednich już się przyzwyczaił. Szukanie nowych
doznań zajmuje czas a eksperymentowanie z nowymi przyjemnościami nie zawsze
przynosi pożądane skutki. Świat wartości ginie, pytania o sens życia nie są zadawa-
ne, a refleksja nad własnym postępowaniem jest uznawana za stratę czasu.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Przyczyny uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

3. Natychmiastowość

Co mają ze sobą wspólnego fast foody oraz internet? Z obu korzystają młodzi ludzie.
Oba zaspokajają potrzeby swoich klientów/użytkowników w sposób błyskawiczny.
Nie trzeba czekać kilkudziesięciu minut na ugotowanie obiadu. Aby coś zjeść, wy-
starczy kilka minut i dostajemy hamburgera. By znaleźć potrzebne informacje nie
trzeba iść do biblioteki, znaleźć odpowiednią książkę, wypożyczyć ją i przeczytać,
wystarczy wpisać odpowiednią frazę w przeglądarkę internetową, przejrzeć kilka
stron i już mamy to, czego szukaliśmy. Innymi słowy skrócił się, czas między poja-
wieniem się potrzeby, np. głodu a jej zaspokojeniem. Czas jest potrzebny do osią-
gania sukcesu więc trzeba ograniczać jego „marnowanie”. To sprawia, że dziś często
człowiek uważa, iż każda jego potrzeba powinna być zaspokajana natychmiast. Nie
potrafi czekać, brakuje mu cierpliwości. Niejednokrotnie nie umie znieść nawet
krótkiego okresu dyskomfortu – jest mu źle. Więc robi wszystko, by jak najszybciej
zmienić tę sytuację. Wszelkimi dostępnymi mu sposobami.

4. Kryzys autorytetów i egoizm

Ową natychmiastowość dodatkowo napędza kryzys autorytetów i kult samego sie-
bie. Hasło „róbta co chceta” dobrze oddaje to zjawisko. Podważa się dawne autory-
tety, wzorce osobowe i mówi się człowiekowi: Ty jesteś najważniejszy, nie musisz
nikogo słuchać. A skoro tak to również twoje potrzeby są najważniejsze. Poświęce-
nie dla innych? Wyrzeczenie się własnych przyjemności dla jakiejś idei? To dzisiaj
jest już niemodne. Dawniej ważna była relacja mistrz-uczeń. Owym mistrzem był
ktoś doświadczony, mający dużą wiedzę czy umiejętności. Dzisiaj mistrzów zastą-
pili idole o wątpliwych „zaletach”, ale za to wspierani przez media i przemysł roz-
rywkowy. Rodzice niejednokrotnie oczekują, że szkoła wychowa za nich dzieci, że
to, czego oni nie potrafią, zrobią za nich nauczyciele. Ale skoro dzisiaj wychowaw-
ca nie jest autorytetem, to jego wpływ na ucznia jest bardzo nikły. Tym bardziej, że
czasem sami rodzice ów autorytet podważają.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Przyczyny uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

5. Osamotnienie

I cóż się dzieje dalej? Trzeba biec, spieszyć się i zaspokajać swoje zachcianki. Szczę-
ście sprowadza się do tego. Stąd brak czasu na wchodzenie w głębsze relacje, przy-
jaźnie. Kontakty międzyludzkie stają się szybkie i powierzchowne. Często polegają
na wspólnej zabawie, bo na rozmowę nie starcza czasu. Gdy pojawiają się proble-
my, młody człowiek może nagle zorientować się, że jest sam, że nie ma do kogo się
zwrócić, a ci, z którymi chodził na imprezy, nie potrafią mu pomóc. Czasem ów
ciężar, który na niego spada, okazuje się dla niego zbyt wielki. Skoro nie ma auto-
rytetów, nie ma też u kogo szukać pomocy. Jest natomiast lęk przed tym, że zosta-
nie uznany przez innych za kogoś słabego. Wówczas następuje szok, że ja, który
jestem taki wspaniały, nie potrafię sobie z czymś poradzić.

To tylko kilka negatywnych czynników, które oddziałują na młodego człowieka.
Nie znaczy to, że nie ma w nim obecnych pozytywnych elementów. Jednak one
zależą przede wszystkim od świadomego działania rodziców i wychowawców. Wy-
chowanie bowiem może znacznie zredukować owe negatywne wpływy albo wręcz
przeciwnie – zintensyfikować ich działanie. Dlatego tak ważne jest, by wiedzieć,
z czym młodzi ludzie dzisiaj muszą się zmierzyć i starać się ich na to uodpornić.
Pokazać im alternatywę.

Przyczyny psychiczne

Na nasze zachowania, sposoby reagowania wpływa w dużej mierze psychika, ce-
chy jakie posiadamy, postawy, które zostały w nas ukształtowane itp. Również
przyczyn uzależnień należy szukać w ludzkim wnętrzu. I choć nie ma czegoś ta-
kiego jak osobowość, która w 100% gwarantuje, że dana osoba popadnie w takie
czy inne uzależnienie. To jest kilka cech, których obecność może przyczynić się do
wejścia na drogę nałogu. Znając je i dostrzegając u siebie lub innych można starać
się wykształcić cechy im przeciwne.

1. Niskie poczucie własnej wartości

Poczucie własnej wartości to ocena jaką każdy z nas wystawia sobie sam. Świado-
mość ile według siebie jestem wart. Od niej zależy wiele rzeczy w naszym życiu.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Przyczyny uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Wpływa na to jakie podejmuje się decyzje, wybory, ile jesteśmy w stanie znieść, ze
strony innych zanim zareagujemy, na co im pozwolimy, w relacjach z nami a na co
nie. Od niego zależy też jak człowiek znosi porażki. Jak zachowuje się w sytuacji
stresowej itp. Poczucie własnej wartości może być zgodne z rzeczywistością lub za-
wyżone czy zaniżone. W tym ostatnim przypadku najczęściej pojawia się potrzeba
dowartościowywania siebie lub uleganie innym osobom, które uważa się za lepsze
od siebie. Jeśli do tego dojdą wahania nastrojów, które nierzadko są udziałem na-
stolatków w okresie dojrzewania, wówczas pojawia się dość niekomfortowy stan
psychiczny nazywany przez młodych kolokwialnie „dołem”. Wtedy szuka się środ-
ków, które pomogą wyzbyć się owego „doła”, przyniosą ulgę, zniwelują negatywne
emocje.

2. Nadmierna zależność od innych

Czasem z niskim poczuciem własnej wartości łączy się nadmierna zależność od
innych ludzi: od ich decyzji, opinii. Owo połączenie może wyglądać dwojako.
Z jednej strony bywa tak, że niskie poczucie własnej wartości powoduje zbytnie
uzależnienie się od innych osób. Człowiek, który uważa siebie za nic nie wartego
automatycznie traktuje innych za lepszych od siebie, bardziej ufa ich zdaniu i de-
cyzjom niż swoim. Może jednak też być tak, że to ta zależność od innych wpły-
wa na obniżenie poczucia własnej wartości. Dzieje się tak, kiedy osoba bardziej
liczy się z ocenami innych na swój temat niż z własnym zdaniem. Wówczas jeśli
te opinie są negatywne mocno wpływają na zniżenie samooceny. Tak czy inaczej,
posiadając tę cechę człowiek łatwiej ulega presji rówieśników, kolegów, koleżanek
itp. Jeśli zaś łączy się ona z niskim poczuciem własnej wartości wtedy ów wpływ
grupy oraz chęć docenienia przez nich są jeszcze mocniejsze. Tym bardziej je-
śli owa zależność przekłada się na to, że ktoś uzależnia swoje szczęście od bycia
akceptowanym w danym środowisku. Kiedy myśli, że tylko przynależność do tej
grupy uczyni go szczęśliwym. Wówczas można spodziewać się, iż ze strachu przed
odrzuceniem, będzie ulegać, różnym namowom rówieśników. Nawet jeśli wie, że
nie powinien czegoś robić.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Przyczyny uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

3. Brak zainteresowań

Wielu wychowawców wie, że gdy młodzież nie bardzo ma co ze sobą zrobić w wol-
nym czasie, to stara się zabić nudę na wszelkie możliwe sposoby. Czasem są one
głupie innym razem niebezpieczne. Niekiedy będą to niewinne żarty innym razem
eksperymentowanie z alkoholem, narkotykami itp. Brak własnych zainteresowań
może czynić człowieka podatnym na propozycje innych. Pasje i zainteresowania
zaś ukierunkowują aktywność człowieka. Pozwalają one spożytkować energię,
którą posiada w sposób konstruktywny.

4. Nieumiejętność radzenia sobie ze stresem

Stres dzisiaj towarzyszy każdemu, niezależnie od wieku. Dzieci, młodzież, dorośli,
każdy w mniejszym lub większym zakresie czymś się kiedyś stresuje. Nie zawsze
to zjawisko ma wymiar negatywny, czasami bowiem motywuje do działania, po-
maga w osiągnięciu lepszych efektów pracy. Problem pojawia się wtedy, gdy po-
ziom stresu jest wyższy ponadto, co dana osoba może znieść. Pojawia się lęk, który
wpływa na podejmowane decyzje i zachowanie. Nieznośne napięcie oraz rozkoja-
rzenie, niemożność skupienia się na innych rzeczach niż czynnik stresujący. Jeśli
ktoś nie potrafi sam sobie poradzić z tą sytuacją może szukać „panaceum”, które
przyniesie mu ulgę i rozładuje napięcie. Mogą to być zarówno substancje takie jak
np. alkohol albo czynności np. oglądanie pornografii. Czynniki powodujące stres
są bardzo indywidualne, każda osoba inaczej reaguje na daną sytuację. Wiąże się
to z jej światopoglądem, hierarchią wartości, życiowymi celami. Czasem dochodzi
do tego presja środowiska np. rówieśników, przyjaciół rodziców czy nauczycieli.

5. Nieumiejętność radzenia sobie z problemami i znoszenia porażek

Wspomniane sytuacje stresowe mogą się wiązać z problemami, które pojawiają się
w życiu człowieka. Czasem ktoś może mieć poczucie, że przerastają go one, że na
pewno sobie z nimi nie poradzi. Również w tym przypadku to przekonanie może
się nasilać, jeśli towarzyszy mu niska samoocena oraz zbytnia zależność od nega-
tywnych opinii innych. Co się wówczas dzieje? Zamiast zmierzyć się z problemem,

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Przyczyny uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

spróbować go rozwiązać, człowiek zaczyna od niego uciekać, udawać, że go nie ma.
Innymi słowy tworzy sobie zmyśloną wersję rzeczywistości, w której nie musi sta-
wiać czoła trudnym sytuacjom. Zaczyna oszukiwać siebie i innych. Zachowuje się,
jakby wszystko było w porządku, niemniej jest to dla niego trudne. Szczególnie gdy
ignorowany problem się nasila. Wtedy może rozpocząć się poszukiwanie środków,
które pozwolą mu podtrzymać pozory szczęścia i uczynić je bardziej realnymi.

Nierozwiązane, ignorowane problemy sprawiają, że niektóre przedsięwzięcia koń-
czą się porażką. I tutaj również można zaobserwować dwie postawy. Jedni ludzie
przejmują się wprawdzie porażką, ale starają się z niej wyciągnąć wnioski i w koń-
cu przechodzą nad nią do porządku dziennego. Dla innych jest to cios, po któ-
rym długo nie mogą się pozbierać. Wpływa ona negatywnie na ich samoocenę,
sprawia, że czują się bezwartościowi. Może prowadzić do marazmu i zaprzestania
jakichkolwiek aktywności. Nieumiejętność znoszenia porażek prowadzi do pesy-
mizmu, stanów depresyjnych itp.

6. Brak poczucia celu w życiu

Cele jakie sobie stawiamy w życiu nadają mu sens. Sprawiają, że wiemy po co ży-
jemy. Nie wszyscy jednak znajdują czas i chęci na to by uświadomić sobie, co chce
w życiu osiągnąć. Żyją z dnia na dzień, a w nielicznych chwilach refleksji wydaje
im się, że ich życie nie ma sensu. Mogą czuć się zagubieni albo też starać się za-
głuszyć ową bolesną świadomość. Gorzej, gdy owa refleksja przychodzi po latach
takiego życia. Wówczas może stać się ciężarem nie do zniesienia. Świadomość, że
to co robiłem, czemu poświęciłem życie nie miało sensu powoduje u człowieka
załamanie i doprowadza do kolejnych irracjonalnych działań.

To tylko kilka czynników, które mogą skłonić do wejścia na drogę uzależnień. Naj-
częściej jeden z nich to za mało. Wszystko tak naprawdę zależy od skomplikowa-
nych konfiguracji cech psychicznych, okoliczności i wpływu środowiska, w jakim
żyjemy. Niemniej opisane wyżej cechy, tak czy inaczej, negatywnie wpływają na
kondycję psychiczną człowieka. Dlatego warto wyzbywać się, ich, tudzież zastępo-
wać je pozytywnymi odpowiednikami. Rzadko jest to proste i nieraz trzeba długo

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Przyczyny uzależnień

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

pracować nad sobą czy też nad swoimi wychowankami. Niemniej najważniejsze
jest, by zacząć, i być systematycznym w podjętych działaniach. O tym, co rodzice
powinni robić, by owe cechy niwelować, albo jeszcze lepiej zapobiegać ich po-
wstawaniu, oraz jak pomóc osobom z naszego otoczenia odznaczających się takim
usposobieniem napiszę w następnym rozdziale.

Przyczyny fizyczne

Cóż o przyczynach fizycznych można pisać wiele, jednak tak naprawdę owa wie-
dza ma nikłe zastosowanie praktyczne dla kogoś, kto nie jest specjalistą terapii
uzależnień, dlatego tylko kilka słów na ten temat. Wyniki badań prowadzonych na
dzieciach osób uzależnionych głównie alkoholików pokazują, że pewne predys-
pozycje do uzależnień mogą być przekazywane na drodze dziedziczenia. Nie są to
jednak nigdy czynniki, które gwarantują, że dana osoba będzie uzależniona. Inny-
mi słowy, nikt nie może tłumaczyć sobie, że jest uzależniony, bo jego rodzic czy
dziadek był alkoholikiem. Kluczowe w powstawaniu uzależnień są opisane wyżej
przyczyny społeczne i psychiczne.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Zapobieganie uzależnieniom u dzieci i młodzieży

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Rozdział III

Zapobieganie uzależnieniom

u dzieci i młodzieży

Każdy rodzic może być pewny, że jego dzieci prędzej czy później będą miały po-
średni lub bezpośredni kontakt z substancjami, lub zachowaniami, które mogą
doprowadzić do uzależnienia. Dlatego bardzo ważne jest, by poprzez wycho-
wanie przygotować je do tych sytuacji. Zrobić wszystko, by zniwelować opisane
wcześniej negatywne czynniki, które mogą sprawić, że nasze dziecko znajdzie się
w szponach nałogu. Nie wystarczą tu rozmowy na temat uzależnień, szkodliwości
pewnych zachowań itd. Bo choć wiedza jest ważna to ona nie wystarczy. Szczegól-
nie gdy młodzież jest w wieku dojrzewania i niejednokrotnie występuje, u nich
myślenie w stylu „innych to spotyka, ale mnie na pewno nie”. Opisane poniżej
zasady mogą stosować, nie tylko rodzice, lecz również wychowawcy. Co więcej,
w pewnym stopniu odnoszą się również do osób dorosłych. Choć niejednokrotnie
ich zastosowanie wymaga więcej wysiłku z uwagi na już ukształtowaną osobowość
u człowieka dorosłego.

Zaspokajanie potrzeb emocjonalnych

Każdy człowiek ma potrzebę, by być kochanym. Dzieci oczekują tego od rodziców
i zapewne większość ojców i matek kocha swoje pociechy. Jednak to nie wystar-
czy. Ktoś kiedyś powiedział, że wielu rodziców kocha swoje dzieci, ale wiele dzieci
o tym nie wie. Tak więc chodzi o to by wyrażać tę miłość w sposób zrozumiały dla

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Zapobieganie uzależnieniom u dzieci i młodzieży

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

kochanej osoby. Dając, jej odczuć to, że ją szanujemy, zależy nam na niej, jesteśmy
z niej dumni, że pragniemy jej szczęścia, zaspokajamy jej potrzeby emocjonalne,
sprawiamy, że nie musimy szukać środków, które ukoją ból braku miłości. Jak więc
to robić? Sposobów jest kilka. Skupmy się na tych najważniejszych.

1. Słowa

Słowa rodziców w stosunku do dzieci mają wielką moc. Mogą dawać im siłę do
życia albo podcinać skrzydła. Mówienie „kocham Cię”, „jestem z Ciebie dumny”
itp., przypominają o naszej miłości. Nie można ich opacznie zinterpretować, bo
są zrozumiałe dla każdego. To jest bardzo ważne – mówić wprost, wtedy możemy
być pewni, że przekaz dotarł do odbiorcy w sposób niezmieniony. Niektórzy ro-
dzice, szczególnie ojcowie myślą sobie, że skoro troszczą się o swoje potomstwo, to
oczywiste jest, że je kochają. Problem polega na tym, że to, co dla jednej osoby jest
oczywiste, dla drugiej takie być nie musi.

2. Kontakt wzrokowy

Warto owe słowa połączyć z kontaktem wzrokowym. Spojrzenie może bowiem
wyrażać, bardzo dużo i nie powinno być używane tylko do karcenia dzieciaków.
Dodatkowo pomoże wzmocnić to, co mówimy. Zupełnie inaczej brzmi „kocham
Cię” połączone z ciepłym spojrzeniem w oczy i uśmiechem, niż rzucone w powie-
trze, w trakcie, gdy mówiący patrzy zupełnie gdzie indziej. Kolejną zaletą tej formy
jest to, że możemy ją stosować wiele razy w ciągu dnia, nawet wtedy, gdy nie mamy
czasu na dłuższy kontakt. Zajmuje ona bowiem nie więcej niż minutę. I jeśli będzie
regularnie stosowana, na pewno przyczyni się do napełniania zbiornika emocjo-
nalnego naszych dzieci.

3. Dotyk

Same słowa i wzrok to jednak za mało. Dla prawidłowego rozwoju psychicznego
każdy człowiek potrzebuje, szczególnie w młodym wieku, kontaktu bardziej bezpo-
średniego. Chodzi mianowicie o dotyk, który dzisiaj niestety stał się w niektórych

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Zapobieganie uzależnieniom u dzieci i młodzieży

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

sytuacjach podejrzany. Szczególnie, gdy mężczyzna, nawet jeśli jest ojcem, dotyka
dziecko. Są tacy, którzy boją się tak robić z obawy, że to niewłaściwe, że to ob-
jaw pedofilii itp. Odbiór dziecka jest zupełnie inny – ono doświadcza tego, że ro-
dzic nie chce go przytulać, nie kocha go, nie lubi. Dlatego ważne jest, by wyzbyć
się uprzedzeń w stosunku do dotykania. Przytulanie, branie na kolana, głaskanie,
całowanie, mierzwienie włosów, klepanie po ramieniu. Tego wszystkiego dziecko
powinno doświadczać od każdego z rodziców. Oczywiście ważne jest, by dostoso-
wać intensywność i sposób dotyku do tego, co nasz potomek akceptuje. To nato-
miast zależy nie tylko od jego indywidualnego charakteru, ale również od wieku
i płci. Przykładowo dla chłopaka bardziej naturalny będzie dotyk podczas zabawy
w zapasy z tatą, a dla dziewczynki czułe przytulenie. O ile dla przedszkolaka bę-
dzie normalne, że mama całuje go przy jego rówieśnikach na pożegnanie, o tyle dla
gimnazjalisty może to być powodem do wstydu. Co więcej, może ten gest odebrać
jako celowe zawstydzenie go przed kolegami przez rodzica. Tak więc trzeba to brać
pod uwagę, ale nie wolno rezygnować z kontaktu fizycznego ze swoimi dziećmi.

Wzmacnianie samooceny

Wcześniej zostało już wspomniane o wielkiej sile słów rodziców. Dlatego należy
ją wykorzystywać w sposób pozytywny, kiedy tylko się da. Dzięki nim możemy
nie tylko zaspokoić potrzeby emocjonalne dziecka Możemy również wzmocnić
jego samoocenę, podwyższyć poczucie własnej wartości. Wystarczy wykorzysty-
wać każdą nadarzającą się okazję do tego, by je pochwalić, wyrazić swoją dumę
z jego zachowania itp. Owe pochwały będą jeszcze mocniejsze, jeśli będziemy je
wyrażać głośno przy innych osobach: członkach rodziny, znajomych. W ten spo-
sób wskazujemy naszym pociechom ich pozytywne cechy, które młodym ludziom,
szczególnie w okresie dojrzewania czasem trudno zauważyć.

Samoocenę dziecka wzmacniać można również przez uczenie go właściwego po-
dejścia do porażek. Gdy nie pójdzie mu dobrze w szkole, coś mu się nie uda, nawet
jeśli wiemy, że to jego wina nie skupiajmy się na wypowiedziach w stylu „a nie mó-
wiłem”, nie rańmy słowami „jesteś do niczego”. Przecież dziecko i bez tego wie, że
zawaliło. Nie chodzi mi tu o to by mu pobłażać, ale o to by owo niepowodzenie nie

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Zapobieganie uzależnieniom u dzieci i młodzieży

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

zdołowało go zupełnie. W takiej sytuacji bardziej potrzeba wsparcia, niż niekoń-
czących się kazań. Dziecko powinno nauczyć się, że porażka to część życia. Każdy
je ponosi i jest to czymś normalnym. Tak więc po pierwsze postarajmy się naszą
latorośl pocieszyć, po drugie powiedzmy mu, że to nie koniec świata, a my nadal je
kochamy. A po trzecie, gdy już emocje odpadną (np. na drugi dzień) porozmawiaj-
my z nim na temat przyczyn niepowodzenia (bardzo konkretnie), zachęcając go w
ten sposób do dalszego działania. Powiedzmy mu, że wierzymy, iż tym razem się
uda. Podbudujmy jego samoocenę naszą wiarą w to, że z pewnością sobie poradzi.

Czasem w chwilach kryzysowych, gdy dziecko doświadcza stanu, który można wy-
razić słowami „jestem do niczego” i gdy on się przedłuża warto zastosować pew-
ne proste i praktyczne ćwiczenie. Weźmy kartkę papieru i poprośmy, by dziecko
wypisało na niej swoje pozytywne cechy. O wadach nie ma co mówić, bo w tym
momencie będzie zapewne widziało w sobie wyłącznie je. W tym czasie my i może
ktoś jeszcze z rodziny na swoich kartach również wypisze co lubi, podziwia, ceni
w dziecku. Potem niech każdy łącznie z naszą pociechą po kolei przeczyta, co na-
pisał. Oddajmy te listy dziecku i powiedzmy, by zaglądało do nich w takich chwi-
lach jak ta. To ćwiczenie można stosować wśród przyjaciół, w klasie itp. Również
w stosunku do osób dorosłych. Bardzo ważne by wypisywane cechy były konkret-
nym określeniem ,„fajny” tak naprawdę może znaczyć bardzo wiele i nic nie wno-
si. Natomiast stwierdzenie „dotrzymuje danego słowa” mówi wyraźnie, co w tej
osobie cenimy.

Wyznaczanie granic i konsekwencja

Oczywiście owo pocieszanie w sytuacji porażki nie oznacza, że mamy dziecku po-
błażać, gdy owo niepowodzenie jest związane z jakimś przewinieniem czy złama-
niem obowiązujących zasad. Istotne w wychowaniu, które ma pomóc w zapobie-
ganiu uzależnieniom, jest to, by młodzież była świadoma. Zwłaszcza tego, że każdy
ich czyn ma swoje konsekwencje i trzeba za niego brać odpowiedzialność. Dzieci
potrzebują granic nie po to, by trzymać je zamknięte jak w klatce, ale po to, by wy-
znaczyć bezpieczną przestrzeń, w której mogą się rozwijać. Tak więc należy wyzna-
czyć pewne zasady obowiązujące w domu. Najlepiej, jeśli będą one zróżnicowane

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Zapobieganie uzależnieniom u dzieci i młodzieży

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

w ten sposób, że część z nich obowiązuje wszystkich domowników, a część tylko
dzieci. (np. wracanie o określonej godzinie do domu). Chodzi o to, by nie odbie-
rały zasad jako sposobu pokazania przez rodziców, że to oni mają władzę. Warto
też wyjaśnić ich sens, odpowiedzieć konkretnie na pytania „dlaczego?” i „po co?”.
Wtedy naszym pociechom będzie łatwiej ich przestrzegać.

Jasne jest jednak, że pewnie nieraz zdarzy się, iż dziecko jakąś regułę złamie. Do-
brze, jeśli wcześniej wie, jaka kara może mu grozić i że jest ona nieunikniona. Je-
śli chcemy nauczyć go odpowiedzialności, musimy być konsekwentni i stali nie
tylko w miłości, ale i w dyscyplinie. Nie może być tak, że wykonanie kary lub jej
anulowanie zależy od humoru rodzica. Wtedy bowiem dajemy dziecku wyraźny
komunikat, że nie ma zawsze obowiązujących zasad. Że wszystko jest względne,
a konsekwencji można uniknąć, będąc sprytnym czy przymilając się do kogo trze-
ba. Przy karaniu należy uważać, by nie odbywało się ono pod wpływem emocji.
Jeśli jesteśmy wzburzeni czy wściekli poczekajmy, aż się uspokoimy. Dziecko musi
wiedzieć, że kara to konsekwencja złego postępowania, a nie zemsta ze strony ro-
dzica. Dlatego też nie powinno zabraknąć wyjaśnienia z naszej strony, względem
kary, która go spotyka.

Konsekwencja w dyscyplinie nie oznacza, że zasady obowiązujące w domu powin-
ny być sztywne i niezmienne. Wręcz przeciwnie mają być na tyle elastyczne, by
można je było dostosowywać do wieku i możliwości dziecka. Nie można bowiem
wymagać czegoś, czego nie jest ono w stanie zrobić. Dlatego tak ważne jest, by
dobrze poznawać swoje dziecko na każdym etapie jego rozwoju. Co dokonuje się
między innymi przez częste rozmowy.

Dbałość o dobrą komunikację

No właśnie: rozmowy, a nie monologi. O ile z mówieniem rodzice raczej nie mają
problemów to ze słuchaniem swoich dzieci czasem tak. I one niestety to wyczu-
wają. Jeśli, po raz któryś z kolei mama lub tato, w trakcie rozmowy zajmują się
czymś innym, rozglądają się po pokoju, patrzą na zegarek, to dają jasny komuni-
kat – „tak naprawdę nie interesuje mnie to co mówisz i chciałbym byś skończył jak

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Zapobieganie uzależnieniom u dzieci i młodzieży

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

najprędzej”. W którymś momencie dzieci dojdą do wniosku, że nie warto z nami
rozmawiać, bo i tak ich nie słuchamy i w sytuacji gdy będą miały problem nic nam
nie powiedzą. Zwrócą się raczej o pomoc do rówieśników albo będą próbować
rozwiązać dany problem same. Możemy nawet nie zauważyć, kiedy to się zdarzy
dlatego nie warto ryzykować. Wiele rzeczy, którymi akurat się zajmujemy możemy
zrobić później. A gdy odprawimy dziecko, które przychodzi z jakąś sprawą do nas,
to może się okazać, że owo później nigdy nie nastąpi. Jasne bywają takie chwile,
że nie można przerwać wykonywanych czynności, wówczas ważne jest to, co po-
wiemy. Czy będzie to „nie mam teraz czasu, nie przeszkadzaj mi” czy może „prze-
praszam Cię bardzo, ale nie mogę teraz przerwać pracy, umówmy się, że porozma-
wiamy za godzinę, dobrze?”. Myślę, że różnica między tymi dwoma komunikatami
jest aż nadto widoczna.

I tu dochodzimy do kolejnej kwestii, jeśli przełożymy rozmowę na później, to nie
zapomnijmy o tym. Ustawmy sobie przypomnienie w telefonie, poprośmy dziec-
ko, by przyszło o danej porze do nas jeszcze raz. Dotrzymywanie danego słowa
bowiem to kolejny warunek tego, by dziecko nam ufało, dawało się poznać i przy-
chodziło do nas ze swoimi problemami. Bywa bowiem tak, że czasem obiecujemy
coś dla świętego spokoju. Rzucamy jakieś słowa w trakcie, gdy umysł mamy zajęty
czymś innym i zaraz o tym zapominamy. Jednak dziecko o tym pamięta. Potem
uczy się, że na tatę i mamę nie można liczyć, że dorośli nie są godni zaufania, że
rzucają słowa na wiatr (a skoro tak, to nie ma co przejmować się również tym
co mówią o uzależnieniach). Lepiej więc mniej obiecywać i dotrzymywać słowa
niż obiecywać wiele i okazać się niesłownym. A jeśli nie chcemy zupełnie stracić
w oczach dziecka, gdy zapomnimy o jakiejś obietnicy, nie udawajmy, że nic się nie
stało. Nie lekceważmy tego, że zawaliliśmy, nie usprawiedliwiamy się – jedyne cze-
go potrzeba w takiej sytuacji to proste i szczere „przepraszam”. Potem zaś postaraj-
my się, jeśli to możliwe, spełnić to, co wcześniej obiecaliśmy.

Wchodzenie w świat dziecka

Częstym powodem, dla którego nie słuchamy dzieci jest to, że sprawy, z którymi
do nas przychodzą, są błahe i nieistotne. Wszystko dlatego, że nie staramy się spoj-
rzeć z ich perspektywy. Zapominamy jak patrzyliśmy na świat, gdy byliśmy w ich
wieku. A przecież one odbierają to jako brak zainteresowania z naszej strony. Jeśli

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Zapobieganie uzależnieniom u dzieci i młodzieży

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

dla dziecka coś jest wielkim problemem, to nie zmieni tego nasze lekceważenie
i powiedzenie: „to nic, nie martw się”. Wręcz przeciwnie, taka reakcja sprawi, że
poczuje się ono osamotnione w całej tej i tak już trudnej dla niego sytuacji.

Dlatego tak istotne jest uważne słuchanie tego, co ono mówi do nas, bo wtedy
poznajemy je tak naprawdę. To już nie są nasze sądy czy opinie na temat naszej
pociechy, ale wiadomości z pierwszej ręki. W ten sposób poznajemy jej marzenia,
lęki, obawy, mocne i słabe strony osoby, które lubi i których nie darzy sympatią. Ta
konkretna wiedza o każdym z naszych dzieci jest bardzo pomocna w dostrzeganiu
symptomów, które mogą wskazywać, że w jego życiu dzieje się coś niedobrego.
Na podkreślenie zasługuje to, że każde dziecko jest inne, a rodzice, którzy mają
ich kilkoro mogą popaść w pułapkę szufladkowania. Działa to na zasadzie: „skoro
starsze jest takie, to młodsze na pewno też”, podczas gdy ono może okazać się zu-
pełnie inne.

Uczenie samodzielności

Niezależnie od tego, jakie nasze dzieci są, należy je uczyć samodzielności. To swo-
iste lekarstwo na jedną z przyczyn popadania w nałogi: opisaną w poprzednim
rozdziale nadmierną zależność od decyzji i opinii innych (głównie rówieśników,
znajomych). Można to robić przez powierzanie nawet najmłodszym domowni-
kom różnych obowiązków. Oczywiście takich, którym są w stanie podołać. Ko-
lejnym sposobem jest uczenie podejmowania samodzielnych decyzji. Przykłado-
wo przedszkolakowi możemy dać wybór, czy na śniadanie chce płatki z mlekiem,
czy jajecznicę. Ważne by w przypadku małych dzieci ten wybór był ograniczony
(„chcesz to czy to?”, a nie „co chcesz na śniadanie?”).

Znajdowanie czasu

Jednak by to wszystko, co opisane wyżej można było realizować, potrzeba czasu. Co
więcej, podstawowym językiem miłości dla wielu dzieci jest spędzanie go z nimi.
Innymi słowy: czas = miłość. Jeśli rodzic poświęca im go, wiedzą, że są przez niego
kochane. Gdy natomiast ciągle są ważniejsze sprawy w życiu dorosłych ich po-
ciechy czują się odrzucone i małowartościowe. Niektórzy tłumaczą się, że przez

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Zapobieganie uzależnieniom u dzieci i młodzieży

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

większą część dnia są zajęci pracą ale przecież dziś niemal wszyscy rodzice pracu-
ją, więc nie ma co się usprawiedliwiać. Tym bardziej, że nasze usprawiedliwianie
się nie uchroni dzieci przed uzależnieniami. Każdy musi znaleźć dla nich czas nie-
zależnie od tego, ile pracuje. Co więcej musi go znajdować często i systematycznie.
Zabierając swojego syna czy córkę raz w miesiącu na wycieczkę, nie zbudujemy
z nimi dobrej relacji. Lepiej żeby było go mniej, ale za to częściej. I bardzo ważne,
by dzieciaki miały świadomość, że te chwile są tylko dla nich, że rodzice zajmują
się nimi, a nie czymś innym. Jeśli wydaje nam się niemożliwe codzienne spędzenie
z nimi trochę czasu, to zacznijmy planować. Jeśli nie mamy gdzie, to kupmy sobie
terminarz i korzystajmy z niego. Do tego, by wcześniej zastanowić się i zapisać,
kiedy mogę dać dzieciakom siebie na kilkanaście czy kilkadziesiąt minut, a kiedy
mogę ofiarować im kilka godzin, wystarczy dobra organizacja czasu. Kolejna spra-
wa – wykorzystujmy codzienne okazje. Mamy iść na zakupy – zabierzmy ze sobą
córkę, chcemy popracować w garażu – zabierzmy ze sobą syna. Najmniej ważne
jest to, czy pomogą nam w tym co robimy, czy nie. Dużo ważniejsze, że będziemy
przebywać i robić coś razem.

Rola ojca

Wprawdzie dziecku potrzebne jest zaangażowanie w jego wychowanie obojgu ro-
dziców. Warto jednak podkreślić tutaj rolę ojca, jako że niejednokrotnie nie jest
ona doceniana nawet przez samych rodziców. Podczas gdy wyniki wielu badań
wyraźnie wskazują na to, że dzieci z rodzin, w których ojcowie byli nieobecni czy
to fizycznie, czy psychicznie (zostawiali wychowanie w rękach matek swoich dzie-
ci) mają dużo większe szanse na popadnięcie w nałogi, konflikty z prawem itp.
Szczególnie jeśli chodzi o chłopców. Dzieje się tak w dużej mierze dlatego, że oj-
ciec jest dla syna naturalnym wzorcem męskości. To od niego uczy się, co to zna-
czy być mężczyzną. Jeśli jego zabraknie, jeśli nie interesuje się synem wówczas
chłopak szuka tego wzorca gdzie indziej. Najczęściej w środowisku rówieśniczym
wśród innych chłopaków chcąc być za wszelką cenę zaakceptowanym i docenio-
nym jako mężczyzna. Czasem ceną akceptacji jest inicjacja alkoholowa czy narko-
tykowa. Zaangażowanie ojca jest ważne również dla córki. Jeśli troszczy się o nią
ma dla niej czas, okazuje miłość, szanuje, daje jej tym samym przykład jakiego

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Zapobieganie uzależnieniom u dzieci i młodzieży

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

zachowania powinna oczekiwać od młodych mężczyzn, od swoich rówieśników.
Jeśli ojciec jednak nie interesuje się córką wówczas jej potrzeba docenienia przez
mężczyznę może spowodować szukanie jej w przygodnych związkach. Spotykanie
się z chłopakami, którzy niekoniecznie dadzą jej to, czego szuka.

Opisane wyżej sposoby obecności rodziców w życiu dzieci nie gwarantują oczywi-
ście, że nie popadną one w uzależnienia. Jednak w dużym stopniu niwelują zagro-
żenie. Pomagają wykształcić w naszych pociechach cechy, które w dużym stopniu
mogą je uodpornić na czynniki popychające człowieka na drogę różnorakich uza-
leżnień. Wiele z nich wskazuje na uniwersalne potrzeby każdego człowieka nieza-
leżnie od tego w jakiej fazie rozwoju się znajduje. Warto więc zastanowić się, czy
nasi bliscy nie potrzebują tego byśmy odpowiedzieli na ich potrzeby emocjonalne.
Może przydałoby się z naszej strony dowartościowanie ich, może też należałoby
popracować nad komunikacją we wzajemnych relacjach? Może za mało czasu spę-
dzacie razem?

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Życie z osobą uzależnioną

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Rozdział IV

Życie z osobą uzależnioną

Każdy, kto ma lub miał w rodzinie osobę uzależnioną, wie, że życie z nią nie jest
łatwe, szczególnie gdy jest to ktoś bliski z kim jesteśmy związani emocjonalnie,
np.: współmałżonek czy dziecko. O ile w początkowej fazie różnych nałogów nie
uderzają one tak mocno w domowników o tyle w miarę ich pogłębiania się nisz-
czą one więzi, relacje, tym samym przyczyniając się do destrukcji małżeństw i ro-
dzin. Rany zadawane przez osobę uzależnioną są tym mocniejsze im bardziej nam
na niej zależy. W imię miłości do niej potrafimy wiele znieść, problem polega na
tym, że ta miłość często bywa źle rozumiana. Chyba to jest jednym z większych
problemów w podejściu osoby zdrowej do uzależnionej. Miłość rozumiana jako
sentymentalne uczucie nie zaś jako pragnienie prawdziwego dobra dla kochanego
człowieka. A dobrem dla uzależnionego nie jest ułatwianie mu oddawania się na-
łogowi, ale ukierunkowanie na zerwanie z nim, co często wymaga twardej i konse-
kwentnej postawy. I to jest chyba najtrudniejsze, tym bardziej, że człowiek, którym
rządzi nałóg niejednokrotnie manipuluje swoimi bliskimi. Gra na ich uczuciach,
wywołuje poczucie winy, wszystko po to by móc bez przeszkód oddawać się uza-
leżnieniu i usprawiedliwić samego siebie. Jedno jest pewne: bez twardej, mądrej
miłości nie pomożemy nikomu. Co więcej, sami przyczynimy się do pogłębienia
nałogu u bliskiej osoby a być może popadniemy we współuzależnienie, o którym
za chwilę. Cóż więc w praktyce oznacza owa „twarda miłość”?

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Życie z osobą uzależnioną

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Pozwolić uzależnionemu na ponoszenie konsekwencji

Niezależnie od tego czy uzależniony jest niepełnoletni czy dorosły musimy po-
zwolić mu doświadczyć skutków jego nałogu. Często jest tak, że bliscy takiej oso-
by, zbytnio się o nią troszczą, są nadopiekuńczy. Weźmy na przykład alkoholika,
któremu współmałżonek pomaga się rozebrać, gdy przyjdzie pijany do domu ście-
le mu łóżko, płaci za niego długi, przyjeżdża w nocy, by go odebrać z miejsca gdzie
pije. Albo też młodego narkomana, któremu rodzice wypisują usprawiedliwienia
na lekcje, z których uciekł, tłumaczą go przed nauczycielami. Cechą wspólną tych
sytuacji jest to, że bliscy roztaczają parasol ochronny nad uzależnionym. Sami do-
świadczają negatywnych skutków jego nałogu, a on w dużej mierze pozostaje od
nich wolny. Dzięki temu nie musi się martwić o nic. Pomagamy mu usprawiedli-
wiać siebie przed sobą i innymi, nie pozwalamy mu dostrzec tego, co nałóg robi
z nim i z nami. On sam ma poczucie, że jeszcze nie jest z nim tak źle. Skoro bli-
scy mu pomagają i ratują ze wszystkich problemów. To sprawia, że tak napraw-
dę wchodzi on jeszcze bardziej w uzależnianie. Wówczas będzie on bagatelizował
problem i na pewno nie przyzna się do tego, że potrzebuje czyjejś pomocy. Jeśli
zaś – to dość drastyczny przykład, ale dobrze obrazuje, o co chodzi – obudzi się
rano w swoich wymiocinach, brudny i śmierdzący, to na pewno nie będzie to miły
widok dla rodziny, ale dla niego samego też nie. Być może zda sobie sprawę, jak
nisko upadł. Bo właśnie o upadek często tu chodzi.

Terapeuci mówią, że uzależnieni przychodzą prosić o pomoc wówczas, gdy w ich
życiu zdarzy się jakieś dramatyczne zdarzenie: trafią do aresztu, stracą pracę, odej-
dzie od nich współmałżonek, zostaną pobici przez wierzycieli czy wylądują w szpi-
talu. Te wydarzenia bywają różne, ale zazwyczaj są wielkim szokiem dla nałogow-
ca i sprawiają, że dociera do jego świadomości, co zrobił z nim nałóg. Im wcześniej
ten upadek nastąpi, tym lepiej. Wówczas jest większa szansa, że uzależnienie jest
mniej zaawansowane i łatwiej będzie z niego wyjść. Jeśli zaś pozwala się uzależnio-
nemu unikać konsekwencji przez długi czas i przestaje się to robić w momencie,
gdy jego bliscy nie mają już siły, to okres taki jest czasem pogłębiania nałogu.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Życie z osobą uzależnioną

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Nie zgadzać się na własną krzywdę

Ponoszenie konsekwencji wiąże się z normalnym reagowaniem na krzywdę, jaką
wyrządza uzależniony swojej rodzinie. A normalną reakcją jest niezgoda na nią.
Czasem niektórzy ulegają mechanizmom obronnym nałogowca, który, by mieć
spokojne sumienie zaczyna zrzucać winę za swój stan na innych. Dlatego też zno-
szą awantury, słowa, które ranią, czując się w jakimś stopniu winnym. Trzeba
uświadomić sobie, że tak być nie może. A uzależniony nie ma prawa nas ranić, ata-
kować. Jeśli sami nie potrafimy sobie poradzić, to powinniśmy poprosić o pomoc
czy to przyjaciela, czy nawet policję, jeśli w grę wchodzi przemoc. I co bardzo waż-
ne nie milczmy. Nie chodzi o oskarżanie i prawienie kazań, ale o przedstawienie
faktów. Bez kłótni i emocji (choć to trudne) powiedzmy po prostu uzależnionemu,
co zrobił, co spowodowało jego zachowanie, komu wyrządził krzywdę.

Nie ufać obietnicom

Każda osoba uzależniona wielokrotnie obiecuje poprawę i zmianę postępowania.
Wielokrotnie też tych obietnic nie dotrzymuje. Niestety jej bliscy dają sobie czę-
sto zamydlić oczy tymi deklaracjami. Jest to zrozumiałe w końcu oni bardzo chcą,
by sytuacja się unormowała. Równie zrozumiałe jest to, że kolejne zawody ranią
jeszcze bardziej. Ważne, żeby zrozumieć, że uzależniony powie wszystko, by tylko
dać mu święty spokój i oddać się nałogowi. Należy też pamiętać, że uzależnienie
jest chorobą, a nie złym zwyczajem czy nawykiem. Tym samym potrzebne jest le-
czenie, właśnie dlatego, że chory sam siebie nie wyleczy. Przymus, który odczuwa,
jest silniejszy od niego i nawet jeśli sam wierzy, że poradzi sobie z tym, to najczę-
ściej jest tak, gdyż nie dostrzega wielkości problemu, jaki go toczy. Nie można więc
dawać się przekonać obietnicami poprawy do niewyciągania konsekwencji w sto-
sunku do uzależnionego, bo w ten sposób krzywdzimy go jeszcze bardziej. W naj-
gorszym wypadku dajemy mu się po prostu oszukiwać i uczymy, że odpowiednie
kłamstwo pozwoli wyjść z każdej opresji.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Życie z osobą uzależnioną

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Nie wypowiadać gróźb, których się nie spełni

Życie z osobą uzależnioną czasem doprowadza człowieka na skraj wytrzymałości
nerwowej. Własna bezradność doprowadza do rozpaczy i wściekłości. Wówczas
najczęściej, będąc wzburzonym, używa się gróźb w stosunku do uzależnionego
i często wpada się w kolejną pułapkę. Wypowiada się wielkie słowa, które naj-
częściej ograniczają się tylko do grożenia. Nie przekładają się one natomiast na
żadne działanie. Słowa bez pokrycia sprawiają, że nałogowiec czuje się bezkarny,
ma świadomość, że nie trzeba ich brać na serio, nie wywołują one w nim po pew-
nym czasie żadnej obawy. bo przecież nigdy jeszcze nie zostały zrealizowane. Tak
więc niech nasze groźby będą po prostu przypominaniem tego, jakie konsekwen-
cje uzależniony poniesie. Niech będą ostrzeżeniem, obietnicą, którą spełnimy, jeśli
nie dotrzyma warunków. Czasem bowiem trzeba postawić ultimatum i zrealizo-
wać je w przypadku gdy uzależniony je zlekceważy. Chociażby po to by pokazać
mu, że jesteśmy zdeterminowani i mówimy serio.

Trudne to wszystko, nawet bardzo i wymaga wiele sił, ale nie ma się co oszuki-
wać, że istnieje droga na skróty. Niezależnie od tego, który z członków rodziny
jest uzależniony, jedynym sposobem na skłonienie go do terapii jest stosowanie
powyższych zasad. Różnica polega tylko na tym, że w przypadku dziecka rodzic
ma większą władzę i do pewnych działań może go zmusić, albo w jakimś stopniu
ograniczyć jego swobodę, a w przypadku współmałżonka już nie jest tak łatwo. Im
prędzej doprowadzimy nałogowca do decyzji o podjęciu leczenia, tym lepiej i dla
niego i dla nas. Tym bardziej że dłuższe przebywanie w relacji z osobą uzależnioną
może doprowadzić do zjawiska współuzależnienia.

Współuzależnienie

Jest wiele teorii na temat tego, czym współuzależnienie jest. Jedni uznają je za cho-
robę, inni za reakcję na stres jeszcze inni za zmianę osobowości. Pierwszy raz roz-
poznano je u partnerów osób uzależnionych od alkoholu, ale potem okazało się,
że występuje również przy innych uzależnieniach. Warunkiem jego powstania jest
bycie w silnej relacji czy w związku z kimś uzależnionym. Można wówczas nabyć

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Życie z osobą uzależnioną

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

pewnego zespołu cech i zachowań, które w jakimś stopniu zapewniają pewną sta-
bilizację w trudnej sytuacji. Jednak w żadnym wypadku nie prowadzą do jej po-
zytywnej zmiany. Jest to rodzaj uzależnienia od patologicznej relacji z osobą uza-
leżnioną.

Jakie są więc objawy współuzależnienia? Co może wskazywać na to, że ktoś jest
współuzależniony i również potrzebuje pomocy terapeuty? Jak przełamać nega-
tywne wzorce zachowania, które się w nim wytworzyły? Kryteria diagnozujące
ów stan zostały sformułowane w latach 80-tych przez T. Cermaka. Według niego
osoba współuzależniona:

uważa, że bardzo dużo zależy od jej woli, a poczucie własnej wartości zale-

ży u niej od tego, jak bardzo potrafi wpłynąć na zachowanie uzależnionego.
Mimo powtarzających się niepowodzeń ciągle jest przekonana, że jest w sta-
nie skłonić go do zerwania z nałogiem. Stąd próby nieustannej kontroli już
nie tylko nad nim ale również nad innymi osobami z otoczenia. Każda po-
rażka w walce o wyjście z nałogu bliskiego człowieka powoduje, że współuza-
leżniony czuje się bezwartościowy. Do owego przekonania o własnej mocy
potrzebny mu jest system zaprzeczeń i wypierania faktów ze swojej świado-
mości. W ten sposób myśli, że nad wszystkim panuje, a jej rodzinie nie po-
trzeba żadnej pomocy z zewnątrz. A skoro jest kimś jakby nad uzależnionym
czuje się również odpowiedzialny za jego samopoczucie;

ze strachu przed odrzuceniem stara się za wszelką cenę zaspokoić potrzeby

innych, zapominając o swoich. Owo pragnienie bliskości z osobą uzależnio-
ną jest tak mocne, że współuzależniony jest w stanie znieść wiele z jej strony.
Z drugiej zaś strony ta relacja jest dla niego tak istotna, że izoluje się od in-
nych. To też pomaga żyć w poczuciu, że wszystko jest w porządku, gdy nie
widzi się innych zdrowo funkcjonujących małżeństw czy rodzin;

bliskość oraz intymność utożsamia z uległością wobec drugiej osoby i bar-

kiem granic między nią a sobą. Polega to mianowicie na przejmowaniu od
uzależnionego jego pragnień i marzeń i czynieniu je swoimi;

ma skłonność do bliskich relacji z osobami uzależnionymi, współuzależnio-

nymi, z zaburzeniami osobowości;

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Życie z osobą uzależnioną

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

posiada trzy lub więcej z poniższych symptomów: ma bardzo mocny system za-

przeczania, na który składają się: wybiórcza pamięć oraz uwaga, dostrzeganie
tylko niektórych faktów. W ten sposób osoba współuzależniona zapewnia sobie
poczucie bezpieczeństwa, zniekształcając jednak swój odbiór rzeczywistości;

blokuje własne emocje, uważając, że przejawem jej siły jest całkowita kontrola

nad własnym zachowaniem. Emocje trudne: złość, wzburzenie, poczucie krzyw-
dy, osamotnienie uważa za przejawy niedojrzałości. Jednocześnie, gdy skumu-
lują się one, może to zaowocować niekontrolowanymi wybuchami gniewu;

cierpi na depresję, choć najczęściej temu zaprzecza;

odczuwają ciągły lub częsty lęk;

przejawiają różne kompulsywne zachowania to znaczy takie, które wykonu-

ją pod wpływem wewnętrznego przymusu; pozwalają one skupić uwagę na
czymś innym niż problemy jakie sprawia osoba uzależniona;

wykazuje bardzo dużą czujność, która wiąże się z potrzebą kontrolowania innych;

nadużywa substancji chemicznych, które mają służyć łagodzeniu negatyw-

nych emocji i odczuć;

jest ofiarą przemocy fizycznej albo seksualnej;

cierpi na choroby, które powstają pod wpływem stresu: migrenę, wrzody żo-

łądka, astmę, problemy w sferze seksualnej;

pozostaje w związku z osobą uzależnioną przynajmniej przez dwa lata i w tym

czasie nie szukała pomocy u innych.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Kilka słów na zakończenie

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Kilka słów na zakończenie

Mam nadzieję, że udało mi się naszkicować panoramę współczesnych zagrożeń
związanych z różnorakimi uzależnieniami i uświadomić ich rozmiar. Zbytnia pew-
ność siebie nigdy nie popłaca, a w tej dziedzinie szczególnie. Wiele osób uzależ-
nionych wpadło w nałóg przez przekonanie o tym, że ich ta sprawa nie dotyczy, są
silni, wiedzą co robią. Duża liczba rodziców w ogóle nie dopuszcza nawet do siebie
myśli, że ich dziecko może wpaść w tego typu problemy. Jak to się kończy – wiado-
mo. Również, gdy uzależnienie staje się faktem niejednokrotnie opinia innych lu-
dzi staje się ważniejsza od dobra uzależnionego, a w konsekwencji całej jego rodzi-
ny. Stąd ukrywanie sytuacji, nieszukanie pomocy, zaprzeczanie realnemu stanowi
rzeczy. Jedno jest pewne – uzależnienie to tragedia zarówno dla uzależnionego, jak
i dla jego bliskich. Jednak staje się tym większa, im bardziej uciekają oni od kon-
frontacji z rzeczywistością. Bez zmierzenia się z problemem, bez szukania pomocy
u innych ludzi patologiczna sytuacja będzie trwała. Zachęcam więc wszystkich,
którzy borykają się albo kiedyś będą się borykać z takimi problemami, by pamię-
tali, że prośba o pomoc nie jest objawem słabości, ale siły i mądrości.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Bibliografia

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Bibliografia

Butyńska Magdalena. Przyczyny uzależnień. Edukacja i Dialog, nr 9/1998.

Boćwińska-Kiluk Beata. Uzależnienia wśród młodzieży. Edukacja i Dialog nr 4/2000.

Dudek Tomasz. Społeczne przyczyny uzależnień. Edukacja i Dialog nr 3/2001.

Dziewiecki Marek. Wspóluzależnienie : przejawy i sposoby przezwyciężania. Źró-
dło http://www.czytelnia.niepije.pl/1,110,1,item.html

Gawlik Joanna. W poszukiwaniu lepszego świata. Edukacja i Dialog nr 9/1999 r.

Ginowicz Halina. Hazardzista u psychoterapeuty – problem czy wyzwanie? Świat
Problemów nr 3/2004.

Ginowicz Halina. Oswajanie nieznanego lądu, czyli co zrobić z mechanizmem na‑
łogowego regulowania uczuć, aby zmniejszyć jego destrukcyjną moc. Świat Proble-
mów nr 4/2005.

Guerreschi C. Nowe uzależnienia. Kraków 2006.

Jakubik Andrzej. Zespół uzależnienia od Internetu (ZUI) ‑ Internet Addiction Syndrome
(IAS). Źródło http://www.psychologia.edu.pl/index.php?dz=czytelnia&op=opis&id=148

Kapler Leszek. Pułapki i diagnozy współuzależnienia. Źródło http://www.terapia.
rubikon.net.pl/html/1999/kapler9.htm

Kozak Ewa. Narkomania ‑ choroba duszy i emocji. Edukacja i dialog nr 4/2005.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Bibliografia

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Kurza Katarzyna. Zaburzenia w funkcjonowaniu psychologicznym kobiet współuza‑
leżnionych. Terapia uzależnienia i współuzależnienia nr 2/2000.

Laszkowska Joanna. Niebezpieczne gry z myszką. Edukacja i Dialog nr 4/2001.

Mellibruda Jerzy. W nierozerwalnym procesie doświadczania. Świat Problemów nr
6-7/2005.

Mellibruda Jerzy. Psychologiczna koncepcja mechanizmów uzależnienia. Źródło
http://www.psychologia.edu.pl/index.php?dz=strony&op=spis&id=29

Jerzy Mellibruda, Zofia Sobolewska. Koncepcja i terapia współuzależnienia. Źródło
http://www.czytelnia.niepije.pl/1,93,1,item.html

Mikołejko Anna. W sieci technologii czy kultu sukcesu? Edukacja i Dialog nr 9-10/2001.

Parnicka Urszula. Szkodliwe uzależnienia. Edukacja i Dialog nr 2/2001.

Sękowska Magdalena. Błędne koło współuzależnienia. Źródło http://zp.monar.kra-
kow.pl/modules/sections/index.php?op=viewarticle&artid=24

Sieczkowska Małgorzata. Hazardzista – jaki to pacjent? Świat Problemów nr 7-8/2002.

Sieczkowska Małgorzata. Wybrane problemy i etapy zdrowienia w terapii hazardzi‑
stów. Świat Problemów nr 3/2004

Stolarska Marta. Przyczyny powstawania uzależnień młodzieży. Edukacja i Dialog
nr 8/2000.

Cywilizacja nałogów. Wywiad z Andrzejem Winklerem. Źródło http://www.se-
mestr.pl/2,1572.html

Zdrowienie z nałogu seksu i miłości. Świat Problemów Nr: 7-8/2002.

Jak rozumieć uzależnienie? Koncepcja Stantona Peele´a. Świat Problemów nr: 10/2006.

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Bibliografia

Uzależnienia ‑ jak ochronić siebie i bliskich – Krzysztof Pilch

Ponadto wykorzystano artykuły ze strony http://www.narkotyki.pl

Seksoholizm http://www.narkotyki.pl/nietypowe-uzaleznienia/seksoholizm/

Uzależnienie od telefonu komórkowego http://www.narkotyki.pl/nietypowe-
uzaleznienia/uzaleznienie-od-telefonu/

Umowne poziomy intensywności kontaktu z narkotykami.

http://www.narkotyki.pl/wokol-narkotykow/etapy-uzaleznienia-od-narkotykow/

Psychospołeczne motywy palenia

http://www.narkotyki.pl/wokol-nikotyny/psychospoleczne-motywy-palenia/

Wykorzystano materiały ze stron grup:

Anonimowych Alkoholików http://www.anonimowi-alkoholicy.org.pl/

Anonimowych Narkomanów http://www.anonimowinarkomani.org/

Anonimowych Uzależnionych od Seksu i Miłości http://www.slaa.pl/

Anonimowych Seksoholików http://seksoholicy.webpark.pl/

Strona Anonimowych Hazardzistów http://www.anonimowihazardzisci.org/

Wlascicielem tego egzemplarza ebooka jest Piotr Bulanda - piterson3@poczta.onet.pl - NrKlub: 109

Document Outline

Wprowadzenie
Rozdział I
Uzależnienia od substancji
Uzależnienia od czynności i zachowań
Cechy wspólne uzależnień
Rozdział II
Przyczyny społeczne
Przyczyny psychiczne
Przyczyny fizyczne
Rozdział III
Zaspokajanie potrzeb emocjonalnych
Wzmacnianie samooceny
Wyznaczanie granic i konsekwencja
Dbałość o dobrą komunikację
Wchodzenie w świat dziecka
Uczenie samodzielności
Znajdowanie czasu
Rola ojca
Rozdział IV
Pozwolić uzależnionemu na ponoszenie konsekwencji
Nie zgadzać się na własną krzywdę
Nie ufać obietnicom
Nie wypowiadać gróźb, których się nie spełni
Współuzależnienie
Kilka słów na zakończenie
Bibliografia

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Jak promować siebie bez przechwalania, MOTYWATORY
Depresja Jak pokochać siebie
jak pokochac siebie 7DIIDQL7Q6N Nieznany
10. 10 Zasad Jak Zmienić Siebie (ebook), by Marso
jak pokochac siebie ebook p poradnik XBXVQVCBBUX7TPYZHSRWKC
Jak kochac klopotliwych bliskich Trening trudpa
Jak ochronić nasz związek, damsko męskie
Jak rozpoznac u siebie i innych dominujacy zmysl
Jak pokochać siebie i zauważyć swoje piękno, konspekty, KONSPEKT, wych.do.życia, klasa II
jak pokochać siebie
Jak nauczyć siebie i innych życzliwości
Zakładamy własną firmę jak rozliczać siebie i pracowników z ZUS
JAK OCHRONIĆ LASY OD POŻARÓW, 7 sem od Jacka, lasy
Dopalacze uzależniają jak narkotyki
EmoTechniki Mini Kurs Dzień 1 Rozwiąż Problemy Emocjonalne dla Siebie i Bliskich
Jak ochronić dom przed wilgocią
Ja, czyli jak zmienić siebie
Jak promować siebie bez przechwalania, MOTYWATORY
Pietraszek Marcin Jak pokochać siebie

więcej podobnych podstron

Krzysztof Pilch Uzależnienia jak ochronić siebie i bliskich

Document Outline