WIESŁAW WERNIC

ZNIKAJĄCE STADO

ILUSTROWAŁ

S. ROZWADOWSKI

CZYTELNIK 1982 WARSZAWA

© Copyright by Wiesław Wernic, Warszawa 1982

“Czytelnik”. Warszawa 1982. Wydanie i. Nakład 60320 egz. Ark. wyd. 16; ark. druk. 19. Papier druk. m/gł. kl. IV, 65 g. 82 x 104. Oddano do składania 26 IX

1980 r. Podpisano do druku 20 V 1981 r. Druk ukończono w kwietniu

1982 r.

Drukarnia Wydawnicza w Krakowie

Zam. wyd. 65; druk. 2444/81 L-22. Cena zł 80.-

Printed in Poland

Czego lęka się Ben Halley

Świtało. Cisza okryła ziemię, wiatr zwinął skrzydła. Żałosny głos sowy rozpłynął się bez

echa. Dalekie, przeciągłe wołanie niewidocznego drapieżnika urwało się w półdźwięku.

Gwiazdy przygasły, a mrok pojaśniał. Tylko w głębi posępnego matecznika świerków —

tajemniczej wyspy wśród bezleśnej równiny — nadal kłębiła się czerń nocy.

Potem wschód zapłonął purpurą. Drżące igiełki czerwieni pojawiły się ponad linią horyzontu i

po chwili rąbek słonecznej tarczy dźwignął się nad ziemią. Ścieżka jasności pobiegła chyżo,

znacząc swój szlak rodzącymi się cieniami drzew, krzewów, pagórków i dolin. W zielonej

gęstwinie zaśpiewał pierwszy ptak, na łodygach traw rozbłysły krople rosy. Rodził się dzień.

Chwyciłem lufę winczestera, zimną i mokrą. Kolbą przesunąłem żarzące się polano bliżej

środka ogniska. Po jego drugiej stronie, na skraju zagajnika, spał otulony w pasiaste koce Karol

Gordon. Nie opodal nasze dwa kasztany, puszczone na długich linkach, potrząsały łbami,

szczypiąc rzadką trawę. Tupot ich kopyt przyjemnie brzmiał w ciszy poranka.

Nieco dalej pęczniała półokrągła płócienna buda wozu, kryjąca nasze bagaże oraz woźnicę.

Chrapał głośno, co świadczyło o dobrym samopoczuciu i głębokiej drzemce.

Za wozem kończyła się ściana lasu. Dalej, ku północy, równina biegła łagodną pochyłością aż

ku odległym skalistym pagórkom, a zieleń traw nabierała zgniłego odcienia, znak, iż pod cienką

warstewką gleby kryje się nigdy nie wysychająca otchłań bagien.

Stwierdziliśmy ten fakt jeszcze poprzedniego dnia, nim zmierzch uniemożliwił dokładną

obserwację.

Ponura to była okolica i pełna dziwnych odgłosów, które niepokoiły nas przez pierwsze

godziny minionej nocy.

Jakieś pluski, świsty, mlaskania dobiegały z krańca moczarów, jak gdyby taplały się w nich

potężne jaszczury, których szkielety znajdowali w ziemi i w skalnych jaskiniach archeolodzy.

Sądzę, że dźwięki te wydawał gaz (może metan?) powstający z fermentacji zgniłych szczątków

roślin i zwierząt, który stopniowo wydobywał się na powierzchnię. Dlaczego jednak słychać go

było tylko w nocy? Może powstawał w wyniku różnicy temperatur?

Nasz woźnica, który wydał mi się na pierwszy rzut oka człowiekiem rozważnym i śmiałym,

dostał napadu drżączki, gdy Karol postanowił zatrzymać się na nocleg właśnie tutaj.

Halley, tak brzmiało nazwisko strachajły, żarliwie nas namawiał do dalszej wędrówki, mimo

pogarszającej się widoczności i szybko nadciągającej nocy. Namawiał jednak bezskutecznie.

Widziałem, jak mu się trzęsły ręce, gdy zdejmował uprząż z końskich karków, również gdy w

chwilę później, przy trzaskającym ognisku, popijał kawę z blaszanego kubka, ale obaj z Karolem

uznaliśmy, że miejsce to jest najlepsze na obozowisko.

Tego, co gadał Halley, nie można było przecież traktować poważnie. Twierdził, że na

moczarach żyją żaby wielkości sporych psów oraz węże porywające śmiałków podchodzących

zbyt blisko do bagien.

Oświadczył wreszcie, że rezygnuje ze snu w tak niebezpiecznym miejscu i ukryje się w głębi

zagajnika. Uspokoił się dopiero wtedy, gdy Karol obiecał, że we dwójkę czuwać będziemy nad

własnym i zwierząt bezpieczeństwem.

Tak też postąpiliśmy. Oczywiście nie ze względu na gigantyczne rzekomo żaby i węże, lecz

na inne, realne groźby: możliwość niespodziewanego pojawienia się czworonożnych

drapieżników, a, kto wie, może i dwunożnych? Rzecz jasna należało zrezygnować z pomocy

Halleya. Zapewne budziłby nas przy lada szeleście.

Z zadowoleniem przyjął wykluczenie go z kolejki wart (zapisałem mu to na minus) i zaraz po

kolacji zagrzebał się w derkach, w głębi wozu. Popełniliśmy chyba błąd godząc się na takiego

przewodnika, ale któż mógł przewidzieć jego zaskakujące zachowanie.

Dorzuciłem drugą szczapę do ognia, a gdy objął ją leniwy płomień, metalowy trójnóg

ustawiłem nad ogniskiem. Z kociołkiem trzeba było powędrować do dziwnej dziury, którą

Mulicy pokazał nam w kilka minut po przybyciu na miejsce. I era byłem przekonany, że żałował

swego postępku. Bowiem źródło na skraju lasu było jedynym zbiornikiem wody w okolicy

(oczywiście nie licząc bagien). To ono właśnie przesądziło o rozbiciu tu biwaku. Nie wiadomo,

czy ktoś umyślnie wykopał dziurę, aby malutki ponik, sączący się głębi zagajnika, miał się gdzie

zbierać, czy też woda sama wypłukała zagłębienie. Dość, że dobrze służyła niejednym

wędrowcom.

Kociołek plusnął o wodę. Zabulgotała wypełniając go po brzegi. Zawiesiłem naczynie na

metalowym haku pod trójnogiem, dołożyłem do ogniska trzecią szczapę. Buchnęły iskry,

płomień począł lizać dno garnka.

Zabębniłem pięścią w budę wozu. Poruszyło się, podniosła się płócienna płachta. Najpierw

ujrzałem nogi, później tors, wreszcie resztę naszego woźnicy.

—Już czas, Halley! — rzuciłem nieco poirytowany.

—Przepraszam — stęknął. — To pewnie te opary z bagien.

—Opary z bagien?

—A tak, chyba działają usypiająco.

Wzruszyłem ramionami.

—Coś ci się przywidziało, Halley. Czas napoić konie.

—Dobrze, dobrze... — przytaknął skwapliwie.

Sięgnął w głąb wozu, wydobył skórzany wór. Ponik nie nadawał się do bezpośredniego

pojenia zwierząt, zagłębienie było zbyt małe. Należało więc napełnić worek przy pomocy

mniejszego naczynia i dopiero wówczas posłużyć się nim jako pojnikiem. Kłopotliwy sposób,

lecz nie było lepszego.

Obserwowałem ruchy woźnicy. Ukląkł przy źródle i wchlustywał wodę w czarny otwór

worka. Czynił to niezwykle sprawnie. Rzecz graniczyła z cudem, bo żadna kropla nie upadła na

ziemię.

Halley (jakże mu na imię... aha, Ben!) musiał być jednym z tych doświadczonych pastuchów,

którzy ongiś gnali tysiące sztuk bydła z prerii Teksasu aż do Dogde City w Kansas lub jeszcze

dalej na północ, do Deadwood w Południowej Dakocie i Bozeman w Montanie. Rozbudowa

sieci kolejowej oraz gęstniejące osadnictwo na pustych ongiś trasach przepędu położyły kres

wędrówkom i pozbawiły pracy wielką rzeszę kowbojów.

Wysoki, dobrze zbudowany mężczyzna nieokreślonego wieku wyglądał na potrafiącego

stawić czoła niejednemu młodzikowi, chociaż siwizna przyprószyła mu skronie, a twarz poorały

zmarszczki.

Jego sposób wyrażania się trącił nieco staroświeckim stylem dawnych hacjenderów Południa,

gdzie hiszpańska elegancja w wysławianiu się i francuska lekkość w prowadzeniu konwersacji

pozostawiły trwałe ślady wśród mieszkańców Teksasu i Luizjany. Byłem pewien, że Halley

wiele lat spędził na tamtych terenach. W sumie, na pierwszy rzut oka czynił bardzo sympatyczne

wrażenie. Nieco później, w czasie wędrówki wozem, wrażenie to jeszcze się pogłębiło, gdy

obserwowałem sprawnego fizycznie, energicznego człowieka. Dlatego nie potrafiłem zrozumieć,

czemu odgłosy trzęsawiska nagle zmieniły naszego woźnicę w półmisek drżącej galarety. Czy

poprzednie zachowanie było jedynie pozorem, czy też obecne przerażenie jest udane? A może

Ben Halley, mimo ogłady i rozsądku, w rzeczywistości należał do ciemnych, zabobonnych,

przesądnych kowbojów nie dających się nastraszyć popłochem wśród wędrującego stada ani

strzałą wypuszczoną z indiańskiego łuku, ani widokiem rewolwerowej lufy, lecz bzdurną

gadaniną, bajędami o duchach prerii i niesamowitych zwierzętach, wobec których człowiek ma

mniejsze szansę niż mucha atakowana przez wróbla. Kto mu nagadał głupstw o żabach wielkości

psów i wężach porywających ludzi?

Obserwowałem go, jak napełniał wór, a później, jak poił konie. Ruchy miał śmiałe, krok

pewny, dłoń niezawodną. To był Ben Halley z poprzedniego ranka, z poprzednich dni, w niczym

niepodobny do strachajły szukającego schronienia we wnętrzu wozu.

Konie podnosiły łby, parskały kropelkami wody lśniącymi w słońcu różowo i złociście.

— Załatwione, proszę pana.

Halley podniósł wór spodem do góry, wytrząsając zeń resztki wilgoci, wyprostował go i

dokładnie zwinął w grubą i krótką rolkę. Wszystko, co czynił, było systematyczne i celowe.

—Czy upieczemy indyki? Zostały jeszcze trzy.

—Tak — odmruknąłem rozmyślając nad dziwnymi sprzecznościami harakteryzującymi

naszego woźnicę.

—Pójdę poszukać gliny.

Poprzedniego dnia trafiliśmy na stado wędrujących dzikich indyków. Sześć padło ofiarą

naszych strzelb. Z tego trzy zjedliśmy prawie natychmiast. Upieczone w żarze ogniska,

oblepione gliną i nadziane nie znanym mi zielem, które Halley wyszukał na łące. Gdy glina

poczęła różowieć — pieczeń była gotowa. Patykiem odsunąłem ją poza obręb ogniska, a gdy

nieco ostygła, rozbiłem skorupę trzonkiem noża. Odleciała wraz z piórami ptaka, pozostawiając

czyste mięso, gorące, soczyste, o woni, z którą nie da się porównać zapach w inny sposób

przyrządzonego. Tak pieczone indyki jadłem niejeden raz, lecz te, przygotowane ręką Halleya,

były najlepsze z najlepszych. Ileż ten człowiek posiadał umiejętności! Bo i strzelcem był

niezłym, woźnicą znakomitym, a o jego orientacji w terenie świadczył fakt, iż podczas podróży

ani razu nie zawahał się w wyborze drogi; a sygnalizowane przez niego dziwy krajobrazu

ukazywały się nam zawsze w zapowiedzianym terminie.

— Za jakąś godzinkę, proszę panów, natkniemy się na kępę drzew otaczających głaz.

Powiadają, iż znajduje się pod nim grób trapera, który zginął stratowany przez bizony.

Powiadają, że był wielkim przyjacielem Indian Kri, że uratował ich przed wielkim głodem, gdy

bizony pewnej jesieni obrały sobie inny szlak dorocznej wędrówki. Nikt już nie pamięta, jak się

nazywał. Stare to dzieje i niestare jednocześnie, bo czas tu upływa na skrzydłach wiatru.

Zabrzmiało to zadziwiająco poetycznie w ustach człowieka, który (jak podejrzewałem) nie

umiał ani czytać, ani pisać.

— Podobno ten traper, proszę panów, zawsze powiadał czerwonoskórym, że chce być

pochowany na prerii w cieniu drzew i pod wielkim głazem. Sama fantazja, proszę panów!

Przecież jak drzewa, to nie preria, gdzież na równinie szukać skał? A jednak Kri spełnili jego

życzenie. Na travois

1

przytaszczyli z dalekich stron potężny kamień i odszukali kępę drzew.

Musiało ich to kosztować niemało pracy. Aż dziw, że podjęli się takiego trudu. A później, gdy

przywalono grób głazem, odbyły się indiańskie tańce, bicie w bębny i czary szamanów

przepędzających złe duchy od miejsca, w którym spoczął “biały brat”. Czysto pogański pogrzeb,

lecz dla trapera było to już obojętne...

W niecałą godzinę później zeskoczyliśmy z wozu przy kępie drzew wyrosłej kaprysem

1 T r a v o i s — francuska nazwa długich tyk przywiązanych jednym końcem do końskiego karku.

przyrody wśród bezleśnej równiny. Potężny głaz leżał w samym środku tej kępy. Na świadectwo

prawdy słów Halleya. Czy rzeczywiście spoczywały tu doczesne szczątki nieznanego trapera,

czy też była to jedna z wielu legend, jakie rodzą się wśród wielkich przestrzeni pierwotnej

przyrody? Nikt tego nigdy nie pozna.

Innego dnia, gdy Halley niezawodnie określił położenie małego jeziorka, o dwie mile od

miejsca, w którym wówczas byliśmy, zagadnąłem:

— Chyba uczyłeś się orientacji w terenie od czerwonoskórych?

— Samo mi weszło w głowę. Tyle lat tu jestem. Od Indian raczej trzymam się z daleka.

—Nie lubisz ich?

—Ani lubię, ani nie lubię. Wiem tylko tyle, że są okropnie brudni i kradną.

— Co takiego?! — oburzył się Karol, trafiony w najczulsze miejsce.

Słyszałem, że jest pan myśliwym raczej dla rozrywki niż z potrzeby, a ja w swym życiu

wydeptałem sporo ścieżek wśród głuszy. Jeśli pan sądzi, że oni się w ogóle myją, to,

przepraszam, ale jest pan w błędzie.

— A jednak myją się. To obrzydliwe kłamstwo twierdzić inaczej — zdenerwował się mój

przyjaciel. — Obrzydliwe kłamstwo wymyślone przez różne typy, które nie wysunęły nawet

nosa poza miejskie granice. Słyszałeś kiedy, Halley, o indiańskich łaźniach?

— A jakże, a jakże. Szałas, w którym leżą gorące kamienie. Polewa się je wodą i Indiański

nagus wypaca w parze swe brudy. Lecz, za pozwoleniem pana, oni korzystają z parówki

niezwykle rzadko, musi być jakaś ku temu specjalna okazja lub nakaz czarownika. Prawdę

powiedziawszy, w takim przypadku szorują się od zewnątrz i od środka. Bowiem przed parówką

piją przeczyszczające napary. Może to i racja, może to i słuszne, lecz czy taki zabieg może

zastąpić mydło i codzienną kąpiel?

Uśmiechnąłem się na ten wywód, bo przecież i wśród ..bladych twarzy” nie brakuje

brudasów, mimo że znacznie im łatwiej utrzymać czystość osobistą.

— No, bo — Halley znowu podjął temat — czyżby w przeciwnym razie tak okropnie

cuchnęli? I mieli wszy? A oni mają!

—

Łatwo ci gadać — oburzył się Karol. — Spróbuj chociaż przez pół roku koczować przy

ognisku, spać w ubraniu, pocić się w skwarze podczas dalekich wędrówek, a będziesz równie

śmierdział dymem, potem, zjełczałym tłuszczem i źle wyprawioną skórą. A mydła

rzeczywiście nie znają. Powiedz mi, Halley, czy poszedłbyś do rzeki myć się przy dziesięciu

stopniach

2

i porywistym wietrze?

—Nie poszedłbym, nawet gdyby w ogóle nie wiało.

2 Mowa tu o skali Fahrenheita. 10° F = -12,2°C.

—A wymagasz tego od Indian.

Takie to rozmówki prowadziliśmy w czasie naszej podróży, aż do dzisiejszego dnia.

— Karolu, hej!

Siadł natychmiast, a jego dłoń automatycznym ruchem sięgnęła po winczester. Ileż to razy

obserwowałem ten odruch nabyty latarni doświadczeń? Karol, gdy go wyrwano ze snu, nie

wpadał w panikę, nie przecierał oczu, nie pytał bezsensownie o powód zbudzenia, nie ziewał, nie

przeciągał się, lecz natychmiast spoglądał bystro dokoła. Uczynił tak i tym razem.

— Późno już, Janie — zauważył podnosząc się. — Gdzie Halley?

Wyjaśniłem powód oddalenia się woźnicy.

—Jak on dziś wygląda?

—Normalnie.

—Nie trzęsie się?

—Nie.

— Pojmujesz coś z tego, Janie?

Musiałem przyznać, że nic nie pojmuję.

—Chyba... — dodałem — chyba że kiedyś przeżył coś okropnego w związku z jakimś

bagnem. Taki uraz zapada głęboko w psychice człowieka i budzi się nieoczekiwanie z byle

powodu. Drobna rzecz, drobna sprawa, podobny widok może wyzwolić ukryte przerażenie.

Tak twierdzi medycyna? — zapytał Karol wesoło.

—Tak twierdzi — surowo przytaknąłem.

—Hm... kto wie? Może to jednak tylko udawanie?

—Myślałem i o tym, a również o zabobonnych, starych kowbojach, którym w głowach

utkwiły niesamowite legendy Dzikiego Zachodu.

—Ben Halley nie wygląda na takiego. No, ale woda już wrze.

Skoczyłem do wozu po puchę zmielonej kawy. Jak daleko potrafię sięgnąć pamięcią, nigdy

nie byliśmy tak zaopatrzeni w żywność, jak obecnie. Na przykład cukier. Wielkie nieba! Nigdy

nie zabierałem cukru w drogę. Rozsypuje się, wilgotnieje, roztapia. Ileż go zresztą należy zabrać,

aby starczyło chociaż na miesiąc? A koce, a trójnóg do gotowania nad ogniskiem i z tuzin

garnków! To było dobre dla wyprawy greenhornów, lecz nam psuło opinię. Chociaż właśnie

takie mniemanie o nas sprzyjało osiągnięciu ostatecznego celu.

Zdjąłem kociołek z trójnoga, wsypałem doń cztery garście ciemnobrązowego pyłu.

Powierzchnia wody spęczniała pianą i buchnął znajomy zapach. Trzymaj, Karolu.

Siadłem obok. Blaszany kubek parzył palce, wrzątek parzył wargi, lecz poczułem w żołądku i

całym ciele przyjemne ciepło. Ranek był rzeźwy i zimny, niebo zapowiadało pogodę, a przed

chłodem zabezpieczał płomień ogniska. Kurzyliśmy fajeczki. Siwy dymek unosił się pionowo.

Halley przyczłapał z potężną bryłą gliny, pozdrowił Karola. Wymiesił glinę z wodą niby ciasto i

zajął się oblepianiem indyków. W końcu rozgarnął popiół, ułożył ptaki, nakrył je węgielkami.

— Za pół godziny będą gotowe — oznajmił.

W kociołku jest gorąca kawa — poinformowałem. — Rozgrzej się.

Podziękował bardzo elegancko i grubym patykiem począł zeskrobywać resztki gliny z dłoni.

Potem wytarł je o spodnie. Ano cóż, dla wielu wędrowców prerii, gór i lasów spodnie są nie

tylko częścią odzieży, lecz i... ścierką. Nasycone z upływem czasu kurzem, potem, krwią

upolowanej zwierzyny, stają się nieprzemakalne i sztywne jak blacha.

Siadł kilka kroków od nas i zajął się zawartością kubka. Zachowywał dystans. Ktokolwiek

inny, obojętnie kto, kowboj, traper, nie mówiąc już o niedzielnych westmanach (myśliwych

snobizujących się w jedno lub dwudniowych wyprawach na reklamowane tereny łowieckie), po

prostu spocząłby tuż obok mnie czy Karola, chociażby tylko po to, aby porozmawiać. Ben

Halley zawsze trzymał się na uboczu. Dlaczego? Czy był to nawyk wdrożony mu przez

pracodawcę, czy też oznaka nieufności do nas? A może taki sposób bycia wiązał się z

przeszłością Halleya? Ze służbą u nadętego hacjendera, niby łaskawego dla podwładnych, lecz

surowo przestrzegającego hierarchii społecznej dzielącej zwykłego vaquero, czyli pastucha, od

posiadacza tysięcy akrów ziemi. Tradycje hiszpańskie głęboko zapuściły swe korzenie na

ziemiach Teksasu i Florydy. Nie potrafiły ich wyplenić bardziej republikańskie zwyczaje

jankesów przybyłych tam przed i po wojnie domowej, która zdruzgotała feudalną gospodarkę

Południa, lecz niewiele zmieniła w starych układach społecznych. Ben Halley, podejrzewałem, z

tego Południa pochodził.

Tak sobie myślałem ćmiąc fajeczkę do chwili, w której zamiast dymu pociągnąłem już tylko

ciepłe powietrze, a Halley zawiadomił:

— Pieczeń gotowa, proszę panów.

Wygarnęliśmy skorupy z żaru i ochoczo zajęli się opróżnianiem ich zawartości.

— A teraz — odezwał się Karol wycierając tłuste dłonie o trawę — udamy się na małą

przechadzkę. Masz tu na nas czekać, Halley. Być może wrócimy z jakąś zakąską. Zabierz

winczester, Janie.

Poszliśmy. Nie widziałem, lecz czułem, że Ben Halley obserwuje kierunek naszego marszu.

Czyżby go na nowo opadła drżączka? Podążaliśmy najkrótszą drogą ku moczarom. Ciągnęły się

nie dalej niż pół mili od naszego biwaku.

Dzień był jasny, powietrze przejrzyste, więc w szkłach lornetki odcinały się ostro od reszty

prerii jesienne barwy zielonoszarej trawy. Szarość nikła, jej miejsce zajmował kolor śniedzi.

Nieco dalej sterczały kostropate wzniesienia głazów i litej skały. Poprzez przełęcze pagórków

widać było nieskończoną dal traw, oczeretów i czarnych jak smoła malutkich jeziorek — ponurej

topieli dostępnej chyba tylko dla łosi, gadów i płazów.

Widok był odpychający. Już wczoraj pokrótce spenetrowaliśmy tę okolicę, lecz obecnie Karol

zapragnął dokładniej przyjrzeć się topielisku.

- A więc to tak wygląda w świetle ranka — pokiwał głową, gdy zatrzymaliśmy się w dość

niebezpiecznej odległości od granicy grząskiego gruntu. Pod podeszwami mych butów

obrzydliwie zabulgotała woda. Jeszcze krok lub dwa, a zapadłbym się po kolana, jeśli nie po pas.

Brrr!

— Sięgnij, Janie, po lornetkę. Może ujrzysz coś interesującego.

Uczyniłem, jak sobie życzył. On sam wodził szkłami to w lewo, to w prawo.

— Co widzisz? — zagadnął nie zaprzestając obserwacji.

— Nic

— Hm... ja również nic. Gdyby tak można było dotrzeć do któregoś z tamtych pagórków...

Stąd widzimy jedynie fragmenty bagien, a z wysokości tamtej skały...

— Ale nie można dotrzeć — przerwałem mu w połowie zdania, ponieważ projekt wędrówki

ku linii wzgórz uznałem za samobójczy.

—Tak twierdzisz? Ech, gdybyśmy mieli kilka szerokich desek, moglibyśmy dojść nieco dalej.

Bagno w tym miejscu nie wydaje się specjalnie grząskie.

—Złudzenie — zaopiniowałem energicznie. — Tędy nikt nie przejdzie prócz żółwia,

jaszczurki lub węża. Wybij to o sobie z głowy, Karolu. Nie mamy tu czego szukać.

Opuścił lornetkę, poprawił kapelusz na głowie.

— Nie jestem taki pewien. Pomaszerujmy kawałek w bok.

Wzruszyłem ramionami. Mój, towarzysz zauważył ten odruch.

— Twój sceptycyzm, Janie, opiera się na powierzchownej obserwacji. Nie bądź uparty.

Chodź, sprawdzimy.

Nie wiedziałem, w jaki sposób chce sprawdzić głębokość bagna. Jednak ruszyłem za nim.

Nasza droga wypadła niezwykle kręto. Bowiem grzęzawisko raz tu, raz tam sięgało swymi

mackami w głąb prerii. Jęzory zgniłej zieleni wdzierały się w suchy grunt zmuszając nas do

bacznej uwagi i do żmudnego omijania niebezpiecznych miejsc. Prawdopodobnie przed

tysiącem lat obecne bagnisko było jeziorem o bardzo rozczłonkowanych brzegach. Sprzyjające

warunki klimatyczne spowodowały bujny rozrost roślinności wodnej i zarośnięcie całego

akwenu. Wiatr przynosił tu tumany kurzu i nasiona traw, więc powstała na powierzchni wody

grubiejąca z każdym rokiem pokrywa. Miną jeszcze setki czy tysiące lat, a płaszczyzna

moczarów stwardnieje, upodobni się do okolicznej prerii. Karol przystanął.

— Patrz!

Jego wskazujący palec kazał mi spojrzeć na zamazaną granicę bagna i suchej łąki. Biegły tu,

ku ponurym pagórkom, głębokie odciski racic.

— Łosie — powiedziałem. — Tylko łosie potrafiłyby tędy wędrować.

Uśmiechnął się.

—Oczywiście, że potrafią. Lecz to nie były łosie.

—Karibu?

—I nie karibu. Krowy, Janie, najzwyklejsze krowy.

—To znaczy, że trafiliśmy na ślady znikających stad wykrzyknąłem.

—Chyba się nie mylisz — zamyślił się. — A skoro przeszły tędy krowy, przejdziemy i my.

Ruszył pierwszy, ja za nim, przekonany o słuszności wniosku. Najpierw nogi poczęły się

zapadać po kostki, później po łydki, wreszcie po. kolana. Przy każdym stąpnięciu czułem pod

podeszwami butów groźne drgania trzęsawiska. Doprawdy trzęsło się.

- Do licha, Karolu! Bydło, które przed nami wędrowało, chyba nic nie ważyło albo ktoś

zaopatrzył je w śnieżne rakicty

3

.

Nie zatrzymuj się, Janie. Już blisko. A co się tyczy rakiet, sądzę, że istotnie nadają się do

chodzenia po moczarach. Muszę to wypróbować.

Nie zatrzymałem się. Jakakolwiek bowiem przerwa w mars/u mogła mnie pogrążyć w błocie

po pas. Wreszcie poczułem pod stopami twardą glebę.

— Już po kłopocie — wesoło skonstatował mój towarzysz wchodząc na łagodną pochyłość

pagórka.

Westchnąłem z ulgą. Ze szczytu wzniesienia, na które wspięliśmy się bez trudu, dźwigała się

czarna skała. Obeszliśmy ją. Teraz objawiła się mym oczom dalsza partia bezkresnych bagien.

Przez szkła lornetki nie dostrzegłem jednak na nich żadnego ruchu, żadnej żywej istoty. Gdzież

więc podziały się krowy, których tropy zawiodły nas tutaj? Obeszliśmy dokoła niewielką

przestrzeń wzniesienia. Z lewej strony łączyło się malutką przełęczą z następnym, bliźniaczo

podobnym, lecz, jak sprawdziliśmy, była ona mocno podmokła. Nigdzie ani jednego odcisku

kopyt.

— Nie rozumiem — wyznałem. — Gdzież podziały się twoje krowy, Karolu? Weszły w

bagno i utonęły?

3 śnieżna rakieta — obręcz przeplatana sznurem, która umożliwia chodzenie po sypkim śniegu.

—I ja nie pojmuję. Można podejrzewać, że było to stampede

4

i stado w oszalałym biegu

runęło w bagnistą otchłań. Siedząc z tropów, krowy musiały dojść do tego wzgórka, lecz gdyby

pobiegły dalej, ,to na samej granicy moczarów musiałyby pozostawić jakieś ślady! A tu ich nie

widzę. Wygląda na to, że wyrosły im skrzydła i uniosły się w powietrze. Poszukajmy jeszcze

raz.

Szukaliśmy bez żadnego rezultatu. Wielce markotni dokonaliśmy odwrotu. Tym razem

szczęście mniej mi dopisało. Zapadłem w błoto powyżej kolan i gdyby nie natychmiastowa

pomoc Karola, tkwiłbym tam po dziś dzień. Na suchym lądzie obejrzałem z niesmakiem buty i

spodnie.

—Halley od razu odgadnie, gdzie byliśmy — stwierdziłem z goryczą.

—No to co? Może dojrzałeś łosia albo bezmyślnie przekroczyłeś granicę trzęsawiska? To

przecież bardzo prawdo podobne. Halley niczego nie może podejrzewać.

—Istotnie — nadąsałem się. — Będzie miał o mnie opinię nieostrożnego idioty.

—Tak ci zależy na opinii Halleya? Gwiżdż na to.

—Jednak... cóż z nas za myśliwi, jeśli włóczymy się bez celu? Uzyskamy sławę skończonych

niedołęgów.

—Zapomniałeś, Janie, że za takich właśnie mamy uchodzić, zgodnie z umową. Jednak gotów

jestem nieco poprawić naszą reputację, jeśli tylko wskażesz mi obiekt godny strzału.

—Skromne żądanie — burknąłem. — Gdzież znajdziesz czworonoga u wodopoju o tej porze?

—Nie ma tu żadnych wodopojów. Rozbiliśmy legowisko nad jedynym w okolicy źródłem.

Jeszcze raz sięgnąłem po lornetkę. Długo wodziłem nią po linii horyzontu, aż szkła

przypadkowo trafiły na stadko pomykających czworonogów. Po ich płynnych ruchach

rozpoznałem antylopy. Cóż z tego? Nawet gdybyśmy mieli konie, nic nie wyszłoby z polowania.

Te zwinne zwierzęta są niezwykle czujne i potrafią prześcignąć wierzchowca w galopie. Jedyny

na nie sposób, to zaczaić się, gdy o świcie lub o zmierzchu gromadzą się przed jakimś

zbiornikiem wody.

Ben Halley ćmił fajeczkę oparty o pień drzewa. Wydało mi się, że w jego oczach zamigotały

iskierki wesołości. Nic dziwnego. W opinii woźnicy musieliśmy wyglądać jak para

greenhornów. Powstał jednak natychmiast i z wielkim uszanowaniem zapytał, czy pragniemy

ruszać w dalszą drogę.

— Tak — odparł Karol. — Poza antylopami nie dostrzegłem tu innej zwierzyny.

Cień uśmiechu przemknął po twarzy Halleya. W chwilę później wpakował na wóz wszystko,

co miał do wpakowania, przyprzągł oba konie i wskoczył na kozioł ławę z oparciem obitym

4 S t u m p e d e — (ang.) — popłoch w stadzie bydła.

miękką skórą. Normalnie nie stosowano w wozach tego typu siedzeń dla woźnicy, był to wyjątek

uczyniony dla mnie i dla Karola. Dla wygody oczywiście, mimo iż żaden z nas nie prosił o takie

ulepszenie. Ława-fotel była szeroka, swobodnie mogły na niej siedzieć trzy osoby. Zajęliśmy

miejsca po prawej stronie woźnicy.

Przed wieczorem zagrodził nam drogę płytki, szeroko rozlany strumień. Szemrał sennie

między złocistymi łachami, kępami krzaków i pniami drzew, które musiała zwalić wiosenna

powódź lub, wcześniej jeszcze, huraganowy wiatr zimy. Po obu brzegach ciągnął się żółciejący

szpaler brzóz i olch.

Ruszyłem wraz z Karolem zielonym szlakiem drzew i traw. Płyciznę przebyliśmy zaledwie

mocząc stopy. Po przeciwnej stronie rzeczki natrafiliśmy na bardzo wyraźne, świeże ślady

czterokopytnych. Bez trudu odróżniłem odciski kopytek antylop od tropów jeleni, wapiti, a

nawet — aż trudno uwierzyć — karibu. Gdy Karol potwierdził wynik mych obserwacji,

wyraziłem zdziwienie, że ten roślinożerca dalekiej północy zawędrował tak głęboko na południe.

— Zdarza się. Musisz wiedzieć, Janie, że to wspaniałe zwierzę zaliczane jest do najbardziej

rozpowszechnionych w Kanadzie. Żyje w wielkich stadach, od północnej tundry aż po lasy

południa i od jałowych pagórków Nowej Funlandii na wschodzie po podnóża gór zachodu. Jutro

o świcie urządzimy sobie zabawę, jaka nie każdemu myśliwemu się trafia. Lecz teraz

poszukajmy śladów bydła domowego. Ostatecznie, w tym przecież celu przybyliśmy tutaj.

Szukanie nie dało rezultatów. Ani wzdłuż brzegu, ani w głąb dalekiej i pustej równiny.

Należało wracać, bo już tylko czerwony skrawek słońca sterczał nad ziemią, a mrok szybko

nadciągał ze wschodu, niby chmura czarnego pyłu pędzonego wiatrem. Na zielonej trawie prerii

dostrzegłem drgającą, długą smugę — złocistą ścieżkę blasku. Ciemna postać uwijała się” na tle

ogniska. Podeszliśmy w chwili, w której Ben Halley zdejmował z metalowego trójnoga kociołek

z ukropem. Pachniało kawą i jeszcze czymś bardzo apetycznym. Zwłaszcza dla człowieka, który

zdążył zapomnieć o śniadaniu. Nie jedliśmy nic od świtu, Halley nawet nie mruknął na ten temat

w czasie krótkiego postoju po drodze. Może, złośliwiec, liczył, że będziemy go prosić chociaż o

kawałek suchara? Jeśli tak, zawiódł się. Niejeden już raz, wędrując przy boku Karola przez

arizońskie pustynie czy bezludzia Gór Skalistych, zadowalać się musiałem dwoma tylko

posiłkami na dzień.

Zauważyłem przyczynę smakowitych zapachów: trzy otwarte puszki z mięsem i fasolą, lizane

płomieniem stały na skraju ogniska. Kilka kroków dalej leżał mały stosik równo pociętych

polan. To gościnny i zapobiegliwy gospodarz zaopatrzył nas (wbrew protestom i śmiechom) w

opał na drogę.

— Będziecie jechać bezleśną prerią — tłumaczył — a noce są już bardzo chłodne.

I tak wieźliśmy na wozie spory zapas paliwa. Nic dziwnego, że Halley (byłem tego pewien)

musiał uważać nas za greenhornów.

Z zawartością puszek uporaliśmy się szybko, z kawą również. Halley pojadał jak zwykle w

pewnej odległości od nas. Przedziwny człowiek! Jakoś minęła mu bagienna drżączka, ponieważ

sam zaproponował wzięcie udziału w nocnej kolejce wart. Tak zresztą działo się podczas

wszystkich nocy, z wyjątkiem tej ostatniej. Czy mogliśmy ufać człowiekowi o tak zmiennych

nastrojach? Wahałem się z odpowiedzią, Karol milczał, pewnie żywił te same wątpliwości.

—Halley... — zdobyłem się na odwagę — wczoraj chyba czułeś się... hm... jakoś słabo, co?

—Tak, proszę pana. Ale już mi przeszło.

—Na pewno?

Na pewno. Bardzo mi przykro. Te bagna mają złą sławę, proszę pana. I... i... ja zawsze czuję

się źle w ich pobliżu

— Dlaczego?!

— Samemu mi trudno to zrozumieć, ale... tak właśnie się dzieje.

Zaniechałem dalszych pytań. Albo Halley kłamał, albo leż (co jednak wydało mi się mało

prawdopodobne) jego organizm dziwacznie reagował na normalne zjawiska przyrody.

Ponieważ poprzedniej nocy sprawowałem wartę przed-ranną, Karol zgodził się, abym czuwał

do północy. Moje miejsce miał zająć Halley. Trzecią, ostatnią zmianę obejmował Karol.

Mój przyjaciel zerwał mnie o przedrannym zmroku, obudziliśmy Halleya, zabrali broń i

pomaszerowali “wilczym chodem” wzdłuż rzeczki. Wiatru nie było, lecz od wody ciągnął

dotkliwy chłód. Wybraliśmy- odpowiednie miejsce. Była nim kępa krzewów otaczająca nie

zarośnięty, półokrągły placyk — miejsce wystarczające na schronienie dla dwu szczupłych

mężczyzn, osłonięte z boku i z tyłu, natomiast posiadające wąski prześwit nad samą wodą, co

pozwalało na swobodną obserwację przeciwległego brzegu. Ten przeciwległy brzeg, gdzie

indziej gęsto porośnięty łozą, tu, na przestrzeni paru jardów, był nagi.

Teraz należało uzbroić się w cierpliwość. Ciemność wisiała nad ziemią, lecz stopniowo już

przemieniała się w szarość, u w tej szarości leniwy nurt poczynał srebrzyście błyszczeć. Swój

winczester położyłem tak, żeby kolba dotykała ramienia. Upływały minuty za minutami,

wreszcie w ciszy przedświtu lekko zatupotały kopyta. Przed nami, na przeciwległym brzegu,

wysunęła się smukła sylwetka zwierzęcia z krótkim porożem. Antylopa widłoroga. Za nią cztery

jej towarzyszki, pierwsza zatrzymała się na skraju rzeczki, spoglądając prosto na nas. To była

decydująca sekunda. Jeśli nas dojrzy — zniknie natychmiast.

Nic dojrzała. Pochyliła głowę ku wodzie, a za jej przykładem pochyliły się cztery łudząco do

siebie podobne głowy. Zerknąłem na Karola. Podniósł ostrzegawczo palec prawej dłoni.

Wiedziałem, że ten gest oznacza: nie strzelać!

Na co czekał?

Odpowiedź nadeszła natychmiast — wspaniały jeleń wirginijski, nie zwracając uwagi na

sąsiadki, wkroczył w wodę budząc srebrne bryzgi. Pochylił łeb i pił. Mój towarzysz opuścił

palec. Strzelby zagadały chórem. Antylopa podskoczyła i padła. Jeleń zdążył wykonać pół

obrotu, gdy drugi strzał Karola osadził go na miejscu. Grupka płowych czworonogów zniknęła z

pola widzenia tak szybko jak zjawy. Przeszliśmy przez płyciznę.

— No tak... — zamruczał Karol oglądając głowę jelenia — moja pierwsza kula

zrykoszetowała na kości czołowej, ale się nie wstydzę. To był trudny strzał. Co poczniemy z taką

górą mięsa? Halley uzna nas za głupców i... będzie miał rację.

— Więc po coś strzelał? — zapytałem bardzo dumny ze swego sukcesu.

—Strzeliliśmy równocześnie. Bałem się, że chybisz, Janie.

—Dziękuję za słowa uznania — byłem nieco dotknięty taką oceną mych umiejętności

myśliwskich. — Przy następnej okazji nawet nie dotknę spustu.

Zobaczyłem Halleya. Ukazał się na przeciwległym brzegu z długą tyką w ręku. Przebrnął

rzeczkę. Kawałkami sznura (bo i o nim nie zapomniał) skrępował tylne i przednie kończyny

antylopy, przesunął pod nimi tykę i wraz z Karolem dźwignął ten spory ciężar, który oceniłem

na jakieś sto funtów

5

. Położyli końce tyki na ramionach i wolno ruszyli w stronę obozowiska.

Zostałem na straży, pilnując jelenia aż do powrotu towarzyszy. Tym razem czekała nas trudniej-

sza przeprawa. Jeleń był prawie dwa razy większy od antylopy, a więc chyba dwa razy cięższy.

Nie pomyliłem się. Halley, chociaż chłop na schwał, poczerwieniał na twarzy podnosząc koniec

drąga, do którego uwiązaliśmy trofeum. Pomogłem Karolowi, lecz gdy końce tyki spoczęły na

naszych barkach, ugięliśmy się.

Marsz hamowało potężne poroże zwierzęcia, wlokące się po ziemi. Kiedy wreszcie, po

licznych odpoczynkach, do^ wlekliśmy się do obozowiska i zwalili ciężar na/ murawę, żaden z

nas nie był w stanie wykrztusić słowa. Padłem na ziemię dysząc ciężko, niby ryba wyjęta z

wody. Pierwszy odzyskał siły Halley. Zagadnął nas swym usłużnym tonem:

—Co panowie każą zrobić z taką masą mięsa? Nim upłyną trzy dni, stanie się nie do

zjedzenia.

—Nie zdejmuj skóry z jelenia, a z antylopy wytnij trzy befsztyki — zadecydował Karol. —

Wracamy.

—Tak jest, proszę pana.

Zanim pierwsza smuga różowego blasku rozjaśniła trawy i krzewy, każdy z nas trzymał na

5 Sto funtów równa się 45,3 kg.

kolanach cynowy talerz z pachnącym, nieco krwistym kawałem mięsa.

Później Halley sprawnie załadował na wóz wszystko, co było do załadowania, łącznie z

upolowaną zwierzyną, zaprzągł konie, a my zajęliśmy miejsca na koźle-fotelu. Wehikuł potoczył

się na wschód trawiastym bezdrożem.

Następnego dnia w samo południe, by zwierzęta mogły odpocząć, rozbiliśmy biwak w cieniu

samotnego drzewa. W kilka godzin później ujrzałem znowu stado łaciatych krów pasące* się

pod strażą kowbojów, dalej tabunek koni, jeszcze dalej — corrale, zabudowania gospodarcze, a

na koniec — dom mieszkalny. Nasza podróż dobiegła końca.

Pomysł porucznika Mitchella

Nigdy dotąd nawet jednym słówkiem nie wspomniałem o tej historii. Wydawała mi się zbyt

błaha. A poza tym również i dlatego, że po raz pierwszy przyszło mi odegrać rolę nie — jak

zwykle dotąd — beztroskiego myśliwca, lecz dziwnego tropiciela śladów, jakie miały

doprowadzić do odkrycia przestępcy, czy przestępców.

Znakomita rola do odegrania dla szeryfa lub też kanadyjskiego funkcjonariusza Północno-

Zachodniej Konnej Policji. Przecież nie dla mnie! A jednak podjąłem się tak niecodziennego

zadania. Nie bez energicznej zachęty Karola Gordona. Lecz o tym — później.

Z końcem lata 1890 roku powróciłem wraz ze swym towarzyszem (właśnie — Karolem

Gordonem) do rodzinnego Milwaukee nad jeziorem Michigan. W domowe pielesze przywiozłem

wonie dalekich przestrzeni i woń dymu ognisk, przy jakich warzyło się strawę. Odzież moja tak

przesiąkła egzotycznymi dla mieszczucha zapachami, że usunąć je byłe trudno nawet

wielokrotnym praniem.

W tym roku zwiedzaliśmy łowieckie tereny stanu Kolorado,, równocześnie doświadczając

nieoczekiwanych skutków tej wędrówki

6

. Lecz najbardziej nieoczekiwane czekało na mnie w

Milwaukee, na biurku w gabinecie lekarskim. Był to list.

Kanadyjski znaczek pocztowy przylepiony na kopercie zaskoczył mnie. Nie miałem w

tamtym kraju ani zażyłych przyjaciół, ani nawet znajomków, z którymi zazwyczaj utrzymuje się

listowne kontakty.

Siadłem za biurkiem i nożykiem do rozcinania papieru rozprułem kopertę. Wewnątrz

znajdowało się sporo zapisanych kartek. Pierwsza z nich zaczynała się od słów: “Drogi

doktorze”. Odczytałem je głośno.

— Na pewno któryś z twoich pacjentów — zauważył Karol. — Podaj mi puszkę z tytoniem i

oszczędź sobie głośnego czytania, medyczne sprawy mało mnie interesują.

— Żaden z moich pacjentów nie mieszka w Kanadzie. — Odwróciłem zapisaną ćwiartkę, aby

znaleźć podpis, i wrzasnąłem :

— Gary Mitchell!

—Co takiego?! — zdumiał się Karol. — Porucznik Mitchell? A może to ktoś inny o takim

samym nazwisku? Czytaj!

—“Drogi doktorze” — powtórzyłem. — “Zwracam się do pana i do Karola Gordona, któremu

proszę pokazać ten list. Mimo usiłowań nie zdołałem ustalić jego adresu pocztowego, jeśli w

ogóle gdziekolwiek mieszka!”

6 Przygodę w Kolorado opisuje powieść pt. “Barry Bede”.

Oderwałem na chwilę wzrok od pisma i spojrzałem na nabijającego fajkę Karola.

—Jestem pewien — rzekłem — iż chodzi tu o ciebie, Karolu, a ja mam być jedynie

pośrednikiem.

—Być może. Czytaj dalej — mruknął Karol beznamiętnie.

—“Sprawa, z którą zwracam się do Pana, wyda się dziwną, lecz uważam po długim

zastanowieniu się, iż udział w niej Pana oraz Karola stanowi obecnie jedyną szansę sukcesu”.

Znowu spojrzałem na przyjaciela.

—Podejrzewam — zauważyłem — że Mitchell zamierza nas obu, a przede wszystkim ciebie,

wciągnąć w nie lada tarapaty.

—To prawdopodobne, o ważności sprawy świadczy sam fakt wysłania listu. Jak mi wiadomo,

Mitchell nie lubuje się w pisaninie. Czytaj!

— “Proszę was obu o pomoc. W okręgu Saskatchewan Terytoriów Północno-Zachodnich,

niezbyt daleko od miasta Regina (w którym istnieje nasza główna kwatera), leży spora

posiadłość Jonathana Caldwella. Znam go od lat jako człowieka prawego i nie lękającego się

przeciwności. Jest farmerem, lecz raczej hodowcą niż rolnikiem. Zaopatruje w mięso cały nasz

okręg, a również wysyła je na południe i wschód. Caldwell jeszcze nikomu nie odmówił

pomocy. W roku rebelii Ludwika Riela

7

ocalił dziesiątki ludzi od śmierci głodowej. Piszę o tym,

abyście obaj wiedzieli, jakiego człowieka dotyczy sprawa i dlaczego chcę mu pomóc i zwracam

się do Pana, doktorze, i do Karola.

Od czasu gdy ostatnie śniegi stopniały, dziwne historie dzieją się w gospodarstwie Jonathana

Caldwella. Ginie bydło — podstawa jego egzystencji. Zapewne pomyśli Pan, doktorze, iż krowy

bardzo często odłączają się od stada, że padają od wilczych czy niedźwiedzich kłów lub podczas

stampede łamią sobie karki na stromych zboczach kanionów. Gdyby tak się sprawa miała ze

stadami Caldwella, nigdy nie ośmieliłbym się zwracać do Pana. Jednak rzecz przedstawia się

całkowicie odmiennie. Nie podaję szczegółów, przekażę je ustnie, jeśli zechce Pan wraz z

Karolem odwiedzić mnie w Reginie. Generalnie traktując sprawę stwierdzam, iż krowy

Caldwella giną bez śladu. Zupełnie jakby im wyrosły skrzydła, na których fruną nie wiadomo

dokąd. Brzmi to śmiesznie, lecz Caldwellowi nie jest do śmiechu. Alarmował mnie parokrotnie,

parokrotnie bawiłem w jego posiadłości. Jedno tylko mogę powiedzieć: niekiedy po kilkadziesiąt

sztuk bydła ginie bez śladu w ciągu nocy. Może gdybym otoczył teren kordonem swych ludzi,

nie zginęłaby ani jedna krowa, lecz — sam Pan przyzna — byłby to bezsens. Przy szczupłości

naszych sił, na tak olbrzymiej przestrzeni nie mogę zatrudniać policjantów wyłącznie do

pilnowania własności jednej osoby. Mamy pełne...”

7 Ludwik Riel — Metys, w roku 1885 wywołał powstanie kanadyjskich Metysów.

—Zawsze był z niego gaduła — przerwał mi Karol — sądziłem, że przy pisaniu będzie

bardziej oszczędny w słowach, zwłaszcza iż nie lubi pisać.

—“Mamy pełne ręce roboty — wróciłem do czytania listu — i bez pilnowania krów

Caldwella. Przyszło mi do głowy, że dobry traper i tropiciel śladów mógłby łatwiej od nas

wykryć sprawców, jeśli oczywiście są nimi ludzie z krwi i kości”.

—Mitchell staje, się przesądny — mruknął Karol.

— “Bardzo nam przeszkadza rozgłos, jaki towarzyszy pojawieniu się «czerwonych kurt»,

ostrzegając złodzieja. Natomiast ktoś obcy i nie znany mógłby zdziałać więcej od policji. Obaj

posiadacie doświadczenie, odwagę, rozum i dobre oczy...” Ha! — uśmiechnąłem się — co za

pochwały! To znaczy, iż sprawa musi być diablo trudna, “...i dobre oczy — powtórzyłem

szukając przerwanego wątku — a więc wszystkie szansę sukcesu. Dlatego zaproponowałem

Caldwellowi, aby Was zaprosił, pokrywając równocześnie wszystkie koszta Waszej wycieczki.

Ostrzegłem, aby nikomu nie wspominał o tym projekcie, a jeśli projekt stanie się

rzeczywistością, żeby rekomendował Was znajomym jako myśliwych szukających łatwego

sukcesu. Zwierzyny jest tu sporo. Na tym kończę. Załączam list Caldwella i pilnie oczekuję

odpowiedzi, lub — lepiej jeszcze — wizyty w Reginie. Kolej funkcjonuje znakomicie, a jesień

zapowiada się długa i ciepła. Nie zabierajcie niczego ze sobą poza bronią myśliwską. U

Caldwella znajdzie się wszystko, co Wam będzie potrzebne. Wspominam o tym za jego zgodą.

Wasz Gary Mitchell”. Co ty na to, Karolu?

—Nim odpowiem, chciałbym poznać list Caldwella.

—Słusznie, lecz ja odgaduję, co w nim jest. Na pewno mniej informacji, a za to więcej próśb.

Zabawnie wygląda zakończenie listu Mitchella w zestawieniu z jego początkiem. Zauważ, że

choć zaczyna: “Drogi doktorze” to kończy: “Oczekuję Waszej odpowiedzi” oraz: “Wasz Gary

Mitchell”.

—No to co z tego ?

—To, że w istocie rzeczy pismo zostało skierowane do ciebie, Karolu, i być może moja

obecność w posiadłości pana Caldwella będzie zbyteczna. Nie bardzo chce mi się gdzie-

kolwiek ruszać. Wędrówka po Kolorado nieco mnie zmęczyła.

— Podejrzewam, Janie, że poczułeś się lekko urażony. Sądzisz, iż porucznik lekceważy twą

osobę traktując cię jako posłańca mającego przekazać list właściwemu adresatowi.

Wzruszyłem ramionami udając obojętność.

— Mylisz się, Janie. Wiem bardzo dobrze, jak Mitchell cię ceni. Nie tylko jako lekarza, lecz

przede wszystkim jako tropiciela ścieżek. Nie zaprzeczaj i zabierz się do listu tego hodowcy

bydła — dodał Karol widząc mój gest.

Pismo Caldwella było znacznie mniej wyraźne od eleganckich zawijasów policjanta.

Niekiedy utykałem na trudnych do odcyfrowania bazgrołach.

— “Szanowny Panie Doktorze — zaczynała się pierwsza kartka. — Nigdy nie ośmieliłbym

się zwracać do Pana o pomoc, gdyby nie zachęta ze strony porucznika. Opowiadał mi o Panu i

Pańskim przyjacielu tyle wspaniałych rzeczy, iż nabrałem odwagi. Jak napisał porucznik,

znalazłem się w krytycznej sytuacji: od pierwszych dni wiosny aż po dzień dzisiejszy straciłem

prawie jedną trzecią stada. Nim jesień dobiegnie końca, stracę połowę, a jeśli nie, zima

wykończy mnie do reszty”.

—Myli się — mruknął Karol.

—Co takiego?

—Powiadam, że się myli. Jeśli potrafi dotrwać do zimy, zachowa pozostałe krowy.

—Czemuż to?

—Proste. W zimie, gdy śnieg spadnie, ślady są bardzo wyraźne i trudno je zatrzeć w sposób

niedostrzegalny. Co pisze dalej?

“To jest bardzo dziwna, wręcz tajemnicza historia. Nim przybyła policja, sam ze swymi

ludźmi starałem się dociec prawdy. Nic z tego nie wyszło. Wiem, że Pan, Doktorze, i Pański

przyjaciel jesteście bardzo zajęci. Potraktujcie więc moją propozycję jako finansowy interes.

Powitam Was w moim domu jako gości, a poza tym za stracony czas rozliczymy się, bez

względu na to czy odkryjecie przyczynę znikania mych stad, czy nie. Jeśli zdecydujecie się

zawitać w moje progi, nigdy Warn tego nie zapomnę. Nie zabierajcie z sobą niczego poza

bronią. O tym, jak do mnie trafić, poinformuje Was w Reginie porucznik Mitchell. Pozostaję,

pełen nadziei, Jonathan Caldwell”. Położyłem papier na biurku.

—Sądząc ze stylu — stwierdziłem — list został napisany pod dyktando Mitchella. Ciekawe,

dlaczego mu tak zależy na naszym przybyciu?

—Łatwo odgadnąć. Konna Policja okryła się niesławą, a porucznik jest bardzo czuły na

ludzkie opinie...

—Przypuśćmy. Lecz w jaki sposób my dwaj mamy tę opinię poprawić?

—Odnajdując sprawców kradzieży. Wtedy Mitchell rozgłosi, iż to on nas “wynalazł”,

przypisując sobie w ten sposób co najmniej połowę zasługi.

—

Rozumiem. Jednak nie mam zamiaru ratować niczyjej opinii. Przecież jestem lekarzem, a

nie pracownikiem Agencji Pinkertona

8

ani prywatnym detektywem.

—Nie bądź taki uparty.

— Uparty? — oburzyłem się. — Dlaczego mam ratować z kłopotów nieznajomego

8 Allan Pinkierton – założył w 1850 roku “Narodową Agencję Wywiadowczą”

człowieka? Gdybyż to był biedak zasługujący na współczucie, ale pan Caldwell jest, jak wynika

z listu Mitchella, bardzo zamożny i stać go na wynajęcie kilku tuzinów najlepszych

wywiadowców. Dla ciebie, Karolu, to na pewno dobra okazja dla dodatkowego zarobku, lecz

po mnie nic tam.

—Oczywiście, oczywiście — odpowiedział nieco żartobliwym tonem. — Nie będę namawiał,

mimo że taka wycieczka to czysta frajda. Zresztą... i ja nie palę się do wyjazdu.

—Dlaczego? Jeśli to przyjemność, jak twierdzisz...

—Przed trzema godzinami wróciliśmy z Kolorado, ja również czuję w kościach tamten szmat

drogi, zwłaszcza jazdę koleją.

Mówił prawdę. Po sprzedaniu wierzchowców przesiedliśmy się do wagonu, by szybciej

dotrzeć do domowych pieleszy. Była to najkrócej trwająca część naszej podróży, ale też

najnudniejsza, a nic tak nie męczy jak nuda.

—To odpiszę Mitchellowi, aby na nas nie czekał — zaproponowałem.

—Nie spiesz się. Może jutro zaświta w mej głowie jakiś genialny pomysł?

Przystałem na to. Ostatecznie, czy porucznik otrzyma mój list za dwa czy za pięć dni — cóż

za różnica!

Tego popołudnia nie poruszaliśmy więcej sprawy Jonathana Caldwella i jego krów, za to

wspominali przygody przeżyte w Kolorado. Teraz wydały się nam bardzo zabawne. Czas,

chociaż krótki, zatarł już w naszej wyobraźni niebezpieczeństwa, jakie nam wówczas groziły, a

uwypuklił ich cechy komiczne. A takich nie brakowało. Lecz już wieczorem przerwaliśmy

interesującą pogawędkę, bo zmęczenie coraz silniej dawało się nam we znaki.

Nazajutrz Karol opuścił mnie na kilka godzin, aby, jak twierdził, przyjrzeć się na nowo

miastu. W rzeczywistości odwiedził jeden ze sklepów z bronią dla uzupełnienia zapasów

amunicji do swego winczestera. W tym czasie ja zająłem się porządkowaniem wnętrz szuflad

biurka aż do chwili, w której Katarzyna (moja gospodyni od lat) zakomunikowała, iż przyszedł ,

jakiś” pacjent. Był to przypadek, ponieważ swych stałych klientów poinformowałem, że dopiero

we wrześniu rozpocznę na nowo normalną praktykę.

Około drugiej po południu wrócił Karol, bardzo zadowolony z siebie, żartobliwie narzekający

na uliczne hałasy, od których zdążył odwyknąć. W kilkanaście minut później siedzieliśmy za

pięknie zastawionym stołem, spożywając swój pierwszy, po miesiącach wędrówek, lunch w mej

jadalni. Później usadowiłem przyjaciela w fotelu przed kominkiem i podpaliłem kilka szczapek

sosnowych, raczej dla stworzenia nastroju niż z chłodu. Ostatnie dni sierpnia nie zapowiadały

jeszcze zbliżającej się jesieni. Nadal panowały letnie upały.

Sięgnąłem po fajkę i pudło z tytoniem i zająłem drugi fotel. Płomień trzaskał cichutko, przez

zamknięte okna dobiegał daleki przytłumiony szum miasta, a my dwaj trwaliśmy w milczeniu,

pogrążeni w misterium palenia fajek.

Nagle Karol powiedział dobitnie:

—Twierdzę, Janie, iż nie doceniasz swych możliwości.

Drgnąłem.

—O czym myślisz?

— O tych wszystkich wydarzeniach, jakie się nam przytrafiły i z których nie wyszlibyśmy

zwycięsko, gdyby nie twoja pomoc.

Wytrzeszczyłem oczy, otworzyłem usta. Karol był zwykle skromny w pochwałach, teraz

zaskoczył mnie nieoczekiwanym i niczym nie sprowokowanym oświadczeniem.

—Skąd ci to przyszło do głowy? I to właśnie teraz!

—Pomyślałem o wczorajszej rozmowie. Jestem pewien, iż twoja pomoc, gdybyśmy

wysłuchali próśb Caldwella, będzie dla mnie niezbędna.

—Zmieniłeś zdanie? — zdumiałem się. — Zamierzasz ruszyć do Kanady?

—Zgadłeś — odpowiedział mrugając zabawnie. — Nie patrz na mnie tak surowo, Janie.

Zmiana poglądu nie jest występkiem.

—Nie jest, lecz ja zdania nie zmieniłem.

—Czemu jesteś taki uparty? Twoja nieobecność w Milwaukee nie przeciągnie się ponad

miesiąc.

—Skąd taka pewność? — nieopatrznie wdałem się w dyskusję.

—Bo w październiku spadnie pierwszy śnieg i kradzieże bydła ustaną. Albo więc sprawę

doprowadzimy do szczęśliwego końca we wrześniu, albo z niej zrezygnujemy.

—Jestem zmęczony.

—Przesadzasz! Ileż to razy wracaliśmy ze swych wypraw dopiero z końcem września?

—Lecz tym razem z końcem sierpnia — odparłem oschle. — I to mi wystarczy. Aż do

przyszłego roku.

—Pogoda zapowiada się piękna — ciągnął dalej tym samym tonem, jakby do jego uszu nie

dotarł mój sprzeciw. — Podróż niezbyt daleka, a o koszty możemy nie dbać. Nie chciałbyś

znowu ujrzeć Mitchella?

Mimo woli parsknąłem śmiechem.

—Brakuje ci argumentów, Karola. Mitchella oglądałem zaledwie przed rokiem, a nie jest to

człowiek tak bardzo pociągający, bym potrafił umierać za nim z tęsknoty.

—Jednak... Mniejsza z tym — machnął ręką. — Czuję, iż szybko da się wykonać zlecone

nam zadanie, a ty przeżyjesz jeszcze jedną przygodę.

—Do licha, Karolu! — krzyknąłem. — Stajesz się nudny. Jedź, jeśli tak cię korci, lecz mnie

zostaw w spokoju. Przepraszam — dodałem po chwili. — Zdenerwowałeś mnie.

Zająłem się czyszczeniem fajki. Mój przyjaciel potrafił być uparty i często ulegałem temu

uporowi. Jak dotąd, to on wybierał trasy naszych letnich eskapad i zawsze umiał mnie przekonać

co do trafności swego wyboru. Tylko jeden raz uznał moje racje, lecz wówczas nie przewidziane

okoliczności przeważyły szalę na mą korzyść

9

.

Kropla wody wydrąży najtwardszą skałę. Powtarzające się do znudzenia argumenty i namowy

Karola, gdyby je zamienić w wodę, przewierciłyby blok stali, nie tylko człowieka, choćby

najbardziej odpornego. Jednak postanowiłem nie załamać się. Obrałem metodę stałego

zmieniania tematu rozmowy, gdy tylko z jego ust padało słowo “Kanada”. Raz zaciągnąłem

przyjaciela do cyrku, by skierować jego myśli w inną stronę. Innego dnia odwiedziliśmy zakład

fotograficzny, by na kawałku błyszczącego papieru uwiecznić nasze podobizny. Fotografia

poczynała wchodzić w modę. Niektórzy twierdzili, iż ten wynalazek z biegiem lat stworzy nową

dziedzinę sztuki, wyprze obraz i rysunek

10

. Uznałem ten pogląd za bzdurę, bo nawet najlepsza

fotografia nie odda nastroju, jaki wyczarowuje pędzel lub ołówek utalentowanego malarza.

Dwukrotnie zaciągnąłem przyjaciela (ku niezadowoleniu Katarzyny) na lunch w bardzo

eleganckiej restauracji. Wszystkie te i mnóstwo innych rozrywek nie zdołały jednak wyplenić z

głowy uparciucha myśli, której się uczepił niczym tonący brzytwy. Już nie potrafiłem spokojnie

wysłuchiwać jego nagabywań i podstępnych pytań stawianych przy lada okazji lub bez niej i

któregoś dnia — ku własnemu zdziwieniu — ustąpiłem! Najpierw z ciężkim westchnieniem i

pełen najgorszych przeczuć. Później jakoś nabrałem chętki na tę eskapadę. Może stało się to pod

wpływem Karola, a może dlatego, iż w Milwaukee kończące się lato zapomniało o nadciągającej

jesieni i poczęło prażyć słońcem i dusić upałem. Zatęskniłem za chłodnym wiatrem dalekich

przestrzeni, za zapachem schnących ziół i ciszą gwiaździstych nocy.

A więc zdecydowałem się wyruszyć do Reginy, do kwatery Północno-Zachodniej Konnej

Policji i raz jeszcze ujrzeć porucznika Mitchella. Poznałem go przed laty, gdy przy boku Karola

na końskim grzbiecie przemierzać przyszło mi prerie i górskie doliny południowej Kanady.

Mitchell był wówczas jeszcze sierżantem i przysięgał, że gdy “dochrapie się” oficerskiego

stopnia, zrezygnuje z męczącej służby na rzecz farmerskiej gospodarki. Przed rokiem, gdy go po

raz trzeci napotkaliśmy, nosił już porucznikowskie odznaki i nie wspominał ani słówkiem o orce,

sianiu i żniwach.

Podczas sporów z Karolem zauważyłem, iż Mitchell nie jest człowiekiem, za którym można

9 Jak to się stało, wyjaśnia powieść pt. “Skarby Mackenzie”.
10 W 1888 roku ukazały się w sprzedaży pierwsze amerykańskie aparaty fotograficzne, wyprodukowane w
zakładach Kodaka, lecz fotografowano już wcześniej, aparatami importowanymi z Europy.

by umierać z tęsknoty. Przyznaję, że takie słowa podsunęło mi rozdrażnienie nagabywaniami

przyjaciela. Zbyt ostre. Nigdy nie żywiłem do policjanta niechęci. Nic podobnego. Mitchell był

uosobieniem wielu cnót, zwłaszcza tych, jakie ceni się na pustkowiach i bezdrożach zachodu i

północy Ameryki. Ciężka, odpowiedzialna służba w szeregach tej najbardziej romantycznej

policji wyrobiła w nim — jak wyrabiała w każdym funkcjonariuszu Północno-Zachodniej

Konnej Policji

11

— hart ducha, sprawność fizyczną, umiejętność tropienia i wreszcie chęć

niesienia pomocy wszystkim potrzebującym. Zwłaszcza tym, których spotkał nieszczęśliwy

wypadek w drodze wiodącej poprzez bezludne wertepy. To, co mnie nieco raziło u Mitchella —

skłonność do przepytywania, do stawiania mnóstwa pytań, jakieś wścibstwo i natrętna ciekawość

— były wynikiem charakteru jego długoletniej służby. Gdyby nie czerwona kurta, jaką nosił

niejednokrotnie, spotkałby się z ostrą odprawą nagabywanego w taki sposób wędrowca.

Pielgrzymi pustkowi nie znoszą, gdy się im zadaje pytania, chyba, że dotyczą one kierunku

drogi, nazwy rzeki lub najbliższego źródła pitnej wody. A nabyta przez Mitchella w wieloletniej

służbie skłonność polegała przede wszystkim na zadawaniu pytań związanych z najbardziej

osobistymi sprawami zapytywanego.

O Karolu, czyli dokładnie o Karolu Gordonie napisałem do tej pory już tyle w poprzednich

wspomnieniach, iż nie widzę potrzeby prezentować go dokładniej. Powiem krótko — to jeden z

moich dawnych pacjentów, który z wdzięczności postanowił odwzajemnić się za leczenie

pokazując mi nie znany lub mało znany świat pierwotnej przyrody z jego czworonożnymi

mieszkańcami. Gordon, ongiś kowboj, później rolnik, a jeszcze później traper, namówił mnie do

odbycia dalekiej wyprawy w góry Montany i jeszcze dalej, na południe kanadyjskich prerii. Od

tamtego czasu corocznie, w porze najdogodniejszej dla takiego mieszczucha jak ja, czyli w lecie,

wyruszałem wraz z Karolem zwiedzać coraz to nowe połacie dalekiego zachodu lub północy.

Niekiedy, by skrócić czas podróży, przebywaliśmy jej najmniej ciekawy odcinek w kolejowym

wagonie, lecz większość drogi na końskim grzbiecie. Obecnie po raz pierwszy miałem wyruszyć

wczesną jesienią, i to zaledwie w kilka dni po powrocie z innej eskapady. Oczywiście, iż moja

pierwotna niechęć do powtórnego wyjazdu wynikała po trosze ze zmęczenia. To zrozumiałe.

Lecz przede wszystkim nie spodobała mi się rola, jaką nam obu wyznaczył porucznik Gary

Mitchell: detektywów na służbie nie znanego mi człowieka. Ustąpiłem wobec bezustannych

nalegań Karola, jednak przed samym wyjazdem oświadczyłem przyjacielowi, że jeżeli osoba

pana Caldwella nie przypadnie mi do smaku — natychmiast wracam. Zgodził się, bo musiał,

lecz podejrzewam, że w przewidywaniu takiego obrotu sprawy natychmiast począł obmyślać

11 Północno-Zachodnia Konna Policja zmieniła swą nazwę w roku 1904 na: Królewska Północno-Zachodnia Konna
Policja, a w roku 1920 na: Królewska Kanadyjska Konna Policja. Istnieje po dziś, a jej czerwone kurty wdziewane
są z okazji świąt państwowych. Szerokoskrzydłe kapelusze i granatowe spodnie z żółtymi lampasami mają
świadczyć o ciągłości tradycji tej, jedynego rodzaju na świecie, służby bezpieczeństwa.

nowe argumenty, jakie skłoniłyby mnie do pozostania dłużej.

Tym razem, wbrew dotychczasowym zwyczajom, nie czyniliśmy żadnych przygotowań do

wyjazdu. Nasza broń znajdowała się w dobrym stanie, a o resztę — jak wynikało z obu listów —

zadbać miał pan Jonathan Caldwell. I nie zawiódł naszych oczekiwań.

Zabraliśmy na tę podróż dwie walizeczki bielizny, sporo ładunków do strzelb, myśliwskie

noże i właściwie nic więcej, jeśli nie liczyć fajek, zapasu tytoniu, kompasów i lornetek, jakie

nam zawsze tyle wartościowych usług oddały.

Słonecznego ranka wsiedliśmy do pociągu, a później, po dwu przesiadkach, dotarli poprzez

granicę Kanady do miasta Regina — stolicy okręgu Saskatchewan Terytoriów Północno-

Zachodnich.

Podróż była na tyle nudna, że nie jest warta nawet najkrótszej wzmianki. Rezygnuję również

z opisania samej Reginy, stolicy okręgu od 1882 raku, a więc od chwili związania tej

miejscowości z siecią kolejową. Miejsce, na którym wzniesiono ongiś pierwsze domy osady

przemieniającej się szybko w miasto (przede wszystkim w wyniku rozwijającego się handlu

produktami spożywczymi oraz sprzętem rolniczym i skórami), nazywało się w języku Indian

plemienia Kri: “Wascana”, co oznacza “sterta kości”. W tych bowiem okolicach odbywały się

niegdyś masowe polowania na bizony. Co się tyczy nazwy okręgu — wzięto ją od nazwy rzeki

Saskatchewan, wywodzącej się z kolei od indiańskiego słowa “kisiskatchewan”, oznaczającego

“szybko^ płynąca woda”. Aby sprawę zamknąć ostatecznie, dodam, iż słowo Regina oznacza w

języku łacińskim “królowa”. Osadzie, a później miastu, nadano tę nazwę dla uhonorowania

angielskiej królowej Wiktorii. Wyboru dokonała księżniczka Ludwika — córka królowej, a żona

gubernatora generalnego Kanady.

Do kwatery Północno-Zachodniej Konnej Policji trafiliśmy bez trudu. Porucznik Mitchell

powitał nas z tak szczerą radością, iż nabrałem niezbitego przekonania o poważnych

trudnościach, na jakie natrafił usiłując odkryć przyczyny znikania stad Caldwella. Wydaje się, iż

byliśmy ostatnim atutem porucznika w jego walce z tajemniczymi porywaczami (jeśli tacy

istnieli!) krów kanadyjskiego hodowcy. Podczas trzydniowego pobytu w Reginie nie brakowało

nam niczego. Mitchell zapewnił bezpłatne noclegi, całodzienne wyżywienie i... wycieczki po

mieście, co okazało się przysługą najmniej atrakcyjną.

Informacje udzielone nam przez porucznika, a dotyczące “sprawy” Caldwella, były niezwykle

interesujące. Ba, zdumiewające! Dowiedzieliśmy się, że znikanie bydła zauważył Caldwell

dopiero z końcem maja.

—Z tego wynika — wtrącił się Karol — że kradzież krów rozpoczęła się wcześniej. Czy nie

tak?

—Zgadza się — odparł policjant.

Siedzieliśmy w gabinecie Mitchella, w głębokich fotelach. Przez uchylone okno dmuchał do

wnętrza pokoju ciepły, wcale nie jesienny wietrzyk, a słońce zaglądając poprzez szyby drgało

smugami jasności na deskach podłogi.

—Jak to mogło się stać — zapytałem — że Caldwell nie spostrzegł ubytku natychmiast?

Czyżby był tak niedbałym gospodarzem?

—Ależ nie, doktorze! Rzecz polega na zupełnie czymś innym, a mianowicie na chytrym

stopniowaniu kradzieży.

—Stopniowaniu? — powtórzyłem, nie mogąc zrozumieć, o co mu chodzi.

—Właśnie tak! Kradzieże były dokonywane wielokrotnie. Czy pan, doktorze, mając około

ośmiuset sztuk bydła zauważyłby na przykład ubytek dwudziestu sztuk?

—Wątpię.

—Nawet gdyby pan policzył wszystkie krowy, jakże łatwo o omyłkę, a poza tym, któż będzie

codziennie liczył. Dlatego właśnie nie sposób ustalić, kiedy wydarzyła się pierwsza kradzież.

Ja przypuszczam, że wówczas, gdy świeża ruń pokryła pola i skradzione sztuki miały czym

się żywić podczas przepędu.

—W jaki sposób Caldwell stwierdził kradzież? — zapytał Karol.

— W taki, że sprzedając handlarzom część stada, musiał tę część bardzo dokładnie przeliczyć.

Wówczas zwrócił uwagę na dziwnie małą grupę krów, jakie mu pozostały. Sprawdził ich liczbę.

Okazało się. że brakuje około stu pięć dziesięciu sztuk. Zaczął podejrzewać popłoch w stadzie,

lecz poszukiwanie zbłąkanych krów nie dało rezultatu. Nie znaleziono ani żywych zwierząt, ani

nawet ich kości. W dwa tygodnie później Caldwell, tknięty jakimś przeczuciem, po raz drugi

policzył krowy. Ubytek wyniósł dalsze pięćdziesiąt sztuk. Wówczas doszedł do wniosku, że

bydło dziesiątkuje mu jakaś nie znana zaraza. Mimo że sam nieźle się zna na chorobach

zwierząt, sprowadził weterynarza. Kosztowało go to sporo, a moim zdaniem był to zbędny

wydatek. Przecież bydło nie padało, bo nie znaleziono ani jednej sztuki martwej. W

rzeczywistości krowy cieszyły się dobrym zdrowiem i cieszą się nim nadal. Jednak liczebność

stada zmniejsza się w tajemniczy sposób. Z okazji badań weterynaryjnych po raz trzeci

dokonano obliczenia. Znowu ubyło 20 sztuk.

—Interesująca historia — mruknął Karol.

—Istotnie — sucho potwierdził policjant. — Tak interesująca, że jeżeli nie zostanie

przerwana, Caldwell dorobi się ciężkiej choroby nerwowej, o ile przedtem nie zbankrutuje.

—Co stwierdziła policja? — zagadnąłem.

Mitchell poskrobał się po głowie. Gest, który najczęściej oznacza zakłopotanie. I na pewno

porucznik był zakłopotany.

—Stwierdziliśmy niewiele. Gdy Caldwell nas zaalarmował, zabrałem trzech ludzi i

pojechaliśmy. Początkowo sądziłem, że to stampede, lecz popłochowi ulega przecież całe

stado, a nie jego drobna część.

—A jeśli stado- jest podzielone? — wyraziłem wątpliwość.

—Owszem, jest podzielone. Paręset sztuk rogacizny łatwiej upilnować w mniejszych

grupach. Lecz były to i są nadal grupy liczące co najmniej po sto sztuk każda. Jeśli w którejś

z tych grup wybuchłby popłoch, uciekałaby całość, a nie jej część. Caldwell mówił, iż od lat

nie przytrafiło mu się żadne stampede, potwierdzili to jego pracownicy. Wreszcie (o czym

pisałem w liście) nie odnaleziono ani jednej zagubionej sztuki.

—Bo zbyt późno zaczęto szukać — wtrącił się Karol.

Trafiłeś w sedno — zgodził się policjant. — Poszukiwania rozpoczynano najczęściej dopiero

w dzień lub dwa po wypadkach stwierdzenia strat. Zjeździłem cały obszar gospodarstwa

Caldwella i przyległe tereny. Na północ i na zachód znajduje się bezludna pustka: prerie, lasy,

doliny i mnóstwo wertepów, wśród których, na dobrą sprawę, można by ukryć niejedno stado.

Lecz przecież takie stado musiałoby pozostawić jakiś ślad, a takiego śladu ani ja, ani moi

pomocnicy nie odnaleźliśmy.

—Ba — znowu przerwał mu Karol — jeśli od chwili kradzieży do jej stwierdzenia upłynął

dzień, dwa lub więcej, ślady mogły zostać zatarte przez złodziejów, mógł je również

zniszczyć deszcz lub porywisty wiatr.

—I to prawda. Brałem taką okoliczność pod uwagę. Lecz w jaki sposób złapać złodzieja na

gorącym uczynku? Powtarzam: nie można liczyć krów każdego ranka i wieczora, to wymaga

zbyt wiele czasu.

— A służba? — zapytał Karol. — Kowboje i inni?

Mitchell potakująco kiwał głową.

—Świetny byłby z ciebie policjant. Służba, ludzie Caldwella to ważny element naszej sprawy.

Podejrzewam — w tym miejscu zniżył głos — iż ktoś z tej gromady, jeden lub kilku, wie

więcej od nas. I milczy.

—Wspólnicy złodziei? — zauważyłem.

—To mam na myśli. Albo milczą ze strachu, albo też sami uczestniczą w porywaniu bydła.

—Po co? — zagadnąłem szybko.

Mitchell westchnął.

—Sądzę, iż sprzedają kradzione sztuki.

—Taki mądry to i ja jestem — roześmiał się Karol.

—Bo jeszcze nie znasz szczegółów. Nie ograniczyłem się do przeprowadzenia śledztwa w

farmie Caldwella. Moi ludzie dyskretnie zainteresowali się handlem żywcem w całym okręgu i

interesują się nadal. Mimo to nie zdołaliśmy stwierdzić, aby ktokolwiek nabył chociaż jedną

krowę Caldwella bez jego aprobaty.

— Nie potrafię w to uwierzyć — zdenerwował się Karol. — Wszystko, co dotąd nam

opowiedziałeś, wybacz, Gary, wygląda na bajkę. Ciekawe, jak przebiegało przesłuchanie ludzi

na farmie? Wyobrażam sobie: tak zwane krzyżowe pytania, stara sztuczka policyjna, oraz ograne

chwyty w rodzaju: “Co robiłeś? Gdzie byłeś tego a tego dnia o takiej i takiej godzinie? Kto może

to poświadczyć?” i tak dalej, i tak dalej. Najniewinniejszy facet dostaje wówczas drżączki i

plącze się w zeznaniach, a kuty na cztery nogi przestępca łże jak z nut, gładko i z takim

akcentem w głosie, iż przekonuje każdą “czerwoną kurtę”.

Z trudem stłumiłem śmiech, a Mitchell wyraźnie sposępniał.

—Krzywdzisz nas. Nie jesteśmy tacy łatwowierni i tacy... głupi. Natomiast prawdą jest, iż

nasz mundur nieco utrudnia prowadzenie śledztwa, bowiem ostrzega przestępcę. Oto dla-

czego zwróciłem się do was obu o przyjacielską pomoc. Zresztą nie bezinteresowną. Jak

wiecie, Caldwell zobowiązał się...

—Wiemy, wiemy — przerwałem mu te wywody. — Gdyby nie Karol, nie przyjechałbym

tutaj nawet za góry złota. Mniejsza z tym. Proszę nam teraz opowiedzieć o Caldwellu, jego

rodzinie i jego pracownikach. Trzeba wiedzieć, z kim się spotkamy.

—Słusznie — rozchmurzył się Mitchell. — Na początku ważna uwaga: udajecie się do

Caldwella, jako znajomi jego znajomych, na parotygodniowy pobyt w celu polowania. Nikt

nie może wiedzieć, poza gospodarzem, jaki jest właściwy powód waszej wizyty.

—Więc nie udajemy się tam jako pańscy znajomi? — zagadnąłem.

—O to chodzi! — wykrzyknął. — Pan chwyta w lot każdą myśl. Przydałby się nam taki

lekarz.

—Jeśli to ma być oferta — parsknąłem śmiechem — nie przyjmuję jej.

Szkoda. Lecz wróćmy do tematu. Jonathan Caldwell odziedziczył swe gospodarstwo po ojcu,

razem z pierwszymi ojca pracownikami lub ich dziećmi. Z takiej sytuacji wywodzi się nieco

patriarchalna forma stosunków między pracodawcą a pracownikami. W wielu wypadkach jego

obecni kowboje to ongiś dzieci, z którymi się bawił. Sądzę, że tego rodzaju stosunki stwarzają

bardzo dobrą atmosferę, raczej utrudniającą rodzenie się jakichś zadrażnień. W okresie kilku

ostatnich lat Caldwell zatrudnił paru nowych ludzi.

—A w tym roku? — zapytał Karol.

—Dwu lub trzech, dokładnie nie pamiętam.

—Ci ludzie powinni nas interesować specjalnie, jeśli “znikanie” stada rozpoczęło się dopiero

obecnie.

—Tego jestem pewien. Trafiały się, co prawda, straty, lecz przy dużej ilości bydła to rzecz

nieunikniona. I dopiero w bieżącym roku nastąpiły masowe kradzieże.

—Należy sprawdzić, czy nie pozostają one w związku z zatrudnieniem nowych pracowników.

— Caldwell wskaże ci, Karolu, tych nowicjuszy. A teraz kilka słów o terenie. Na północy

posiadłość Caldwella graniczy z pustą prerią, dalej są bagna nie do przekroczenia. Na zachodzie

i wschodzie istnieją gospodarstwa rolne, leżące w odległości kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu

mil. Brałem to pod uwagę, lecz me podejrzenia nie zostały potwierdzone żadnym dowodem.

Nikt z sąsiadów nie jest posiadaczem skradzionych krów. Wszystkie sztuki są cechowane, więc

łatwo byłoby je rozpoznać. Na południe od farmy Caldwella ciągną się obszary najgęściej

zaludnione, no i Regina, oczywiście. Tyle w wielkim skrócie. Czy macie jakieś pytania?

—Mam — uprzedziłem Karola. — Pominął pan pewną grupę ludności.

—Indian?

—Indian.

—Hm... Na północy, lecz dość daleko, istnieją rezerwaty plemienia Kri. Najbliżej nas

Assinoboinowie.

W tym punkcie Mitchell urwał, spojrzał w sufit i wyrecytował bezbarwnym tonem, właśnie

jakby czytał z sufitu:

— Traktat numer siedem, podpisany 15 września 1874 roku z plemionami południowego

Saskatchewanu: Kri, Saltaux i inni. A więc dotyczy również Assinoboinów zwanych Stony.

Plemiona te odstąpiły rządowi Dominium tereny przekraczające 74 tysiące mil kwadratowych

12

.

W zamian za to otrzymały na wieczystą własność po mili kwadratowej na każdą rodzinę liczącą

do pięciu osób, prawo prowadzenia handlu z osadnikami, prawo do polowania i rybołówstwa.

Rząd zobowiązał się do założenia szkół w rezerwatach. W dniu podpisania układu każdy

wojownik otrzymał 12 dolarów, przywódca grupy plemiennej 15 dolarów, każdy z wodzów po

25 dolarów. Poza tym przekazano Indianom najrozmaitsze wyposażenie rolnicze, zapasy

żywności, flagi, medale. Z tytułu tego traktatu Indianie otrzymują corocznie po 5 dolarów na

wojownika, po 15 dolarów dla przywódców grup i po 25 dla wodzów. Dodatkowo rząd wypłaca

corocznie 750 dolarów na zakup amunicji dla myśliwych. Co trzy lata wodzowie oraz naczelnicy

grup otrzymują komplety ubrań... — przerwał i przeniósł wzrok z sufitu na nas. — To wszystko,

co wiem o rezerwacie Assinoboinów. Dodam, iż podobny traktat został zawarty w 1877 roku z

12 Mila kwadratowa równa się 2,59 kilometra kwadratowego.

Assinoboinami i innymi plemionami południowej Alberty.

—Masz wspaniałą pamięć — pochwalił Karol — jednak twe informacje niewiele dla nas

znaczą.

—Jak to?! — obruszył się policjant.

—Nas nie interesuje obecnie żaden traktat, lecz jedynie to, czy czerwonoskórzy mogą

przekraczać granice swych rezerwatów i przy takiej okazji... uszczknąć nieco bydła białym

farmerom. Chyba o to chodzi, Janie?

—Właśnie o to — odparłem.

A więc... hm... w zasadzie niby nie, lecz w praktyce... Granice ziem rezerwatowych są tylko z

grubsza oznaczone i właściwie nikt nie wie dokładnie, jak biegną. Poza tym Indianie mają

przecież prawo polować i łowić i jeśli w takim celu wyjdą poza swe ziemie, trudno zarzucić

pogwałcenie umów. A spróbuj sprawdzić, czy wojownik ruszył tropem zwierzyny, czy z innych

powodów. Jedno jest tu pewne: nie wolno Indianom przenosić swych wiosek poza granice re-

zerwatów.

— To znaczy, iż grupa wojowników mogłaby zawędrować w pobliże farmy Caldwella.

— Mogłaby, jednak wrócić ze skradzionym bydłem nie sposób. Przecież już mówiłem, że

południe jest najgęściej zaludnione. Przepęd od razu zwróciłby uwagę osadników. Nie, Karolu,

wykreśl takie podejrzenie ze spisu swych przypuszczeń.

— Chciałbym posiadać taki spis. Niestety, jak dotąd nie mam o co zahaczyć.

—Już dawno doszedłem do podobnego wniosku. Jednak jestem przekonany, że wam obu, gdy

dłużej posiedzicie w majątku Caldwella, ukaże się prawdziwe oblicze złodziejskiej sprawy.

Moim zdaniem złodziej dlatego w końcu wpada w sidła, bo nie potrafi na długo zachować tej

samej ostrożności. Napięcie nerwowe, w którym żyje, staje się w końcu źródłem błędów,

jakie zaczyna popełniać. I to go wiedzie za kratę.

—Mądrze to wysnułeś — ironicznie zauważył Karol.

—Porucznik ma rację — stwierdziłem. — Nasza szansa leży w tym, że udając “niedzielnych

myśliwych” uznani zostaniemy przez sprawcę całej afery za nieszkodliwych. Nie będzie się

nas tak wystrzegał, jak Caldwella czy policji.

—Słusznie, bardzo słusznie — zgodził się porucznik.

—Jeśli... — wtrącił się Karol — już w tej chwili Caldwell, jego rodzina oraz wszyscy

pracownicy farmy nie zostali powiadomieni o rychłym przybyciu dwu przyjaciół pana

Mitchella!

—To byłoby fatalne! Ostrzegłem Caldwella. Zabroniłem nawet słówkiem wspomnieć o mnie.

—Czy on potrafi dochować tajemnicy?

—To leży w jego własnym interesie, a daję wam słowo, że Caldwell nie jest głupcem.

Czy to gwarancja policyjna? — zakpił mój przyjaciel. — Jeśli tak, nie żywię wielkiego

zaufania do mądrości tego farmera.

—Karolu, Karolu... — udał oburzenie Mitchell — nie pora na żarty.

—Dobrze. Odkładam je na później. Ile on ma dzieci?

—Syna i córkę.

—W jakim wieku?

—Pięć i trzy lata. To młode małżeństwo. Pobrali się na rok przed wybuchem rebelii Riela.

—Rzecz zrozumiała, iż dzieciaki są bardzo ciekawe i będą chodzić za nami krok w krok.

—Co też gadasz! Malców pilnuje matka, jakże mogłoby być inaczej? Widać, Karolu, że

nigdy nie byłeś ojcem...

—Ani matką... Mniejsza z tym. Kto to jest pani Caldwell?

—Córka farmera z Mamtoby. Na mój sąd bardzo inteligentna. Kończyła jakieś tam szkoły,

ale jakie, nie wiem. Czy to ważne?

—Jak na policjanta, zasób twych informacji nie jest oszołamiający.

—Zbyt wiele wymagasz, Karolu.

—Wobec zadania, jakie nam... hm... narzuciłeś (— Protestuję! — mruknął Mitchell),

dowiedzieliśmy się zbyt mało.

—Dowiecie się na miejscu, a może nawet wcześniej. Przypuszczam, że Caldwell, zamiast

wysyłać któregoś ze swych ludzi, sam się tu zjawi.

—Kiedy to nastąpi ?

—Sądzę, że jutro.

—Caldwell wie o naszym przybyciu?

—Wysłałem doń umyślnego gońca. — Mitchell wyciągnął z kieszeni wielki, okrągły zegarek.

— O tej porze już na pewno dotarł do farmy. Jedzie się do niej półtora dnia, nie licząc nocnej

przerwy.

No, to chylę czoło przed “czerwonymi kurtami” — zażartował Karol. — Lękałem się, że

przyjdzie nam tu tkwić przez kilka dni.

— Robi się, co można i jak można. Przyznaję, iż chętnie zatrzymałbym was na dłużej, ale

czas biegnie, a sprawa jest pilna. Bo liczyć się należy również i z pogodą. Teraz jest ciepło,

później nadejdą dwa, trzy tygodnie indiańskiego lata

13

, a po nich pierwsze przymrozki.

—Nie potrzebujesz mnie o tym informować — burknął Karol. — Bywam na północy częściej

od ciebie, na prawdziwej północy, i do tego w zimie.

13 Indiańskie łato — odpowiednik naszego babiego lata.

Mitchell zaśmiał się:

—Zupełnie o tym zapomniałem, ale też spotykamy się jedynie w lecie.

Było to zgodne i prawdą twierdzenie. Wiosenno-letnie wyprawy Karola stanowiły jedynie

rozrywkę, natomiast jego traperska, ciężka praca rozpoczynała się każdego roku z początkiem

zimy, a kończyła, gdy śnieg poczynał topnieć. Powód zrozumiały: najcenniejszym, najgęstszym

futrem porastają zwierzęta łowne podczas zimy. W ten właśnie sposób natura, zabezpiecza je

przed mrozem. Natomiast podczas wiosny i lata zwierzyna linieje i za jej skórki nie można

uzyskać nawet połowy zimowej ceny. A przecież Karol Gordon żył z polowań na futerkowe

czworonogi.

Najczęściej udawał się na pobrzeża Zatoki Hudsona lub jeszcze dalej na północ. Nic więc

dziwnego, iż nigdy dotąd nie napotkał Mitchella na białym szlaku, a jedynie na zielonym, gdy

wędrowaliśmy po południowej Kanadzie, właściwym dla porucznika rejonie działalności.

Jeszcze jedno podejrzenie

Sądziłem, że nasza rozmowa z porucznikiem dobiegła końca. Wszystko przecież zostało już

obgadane, a reszty wyjaśnień mogliśmy oczekiwać od Caldwella. Jednak pomyliłem się.

Bo oto gdy już podnosiłem się z fotela, Karol klepnął mnie po ramieniu.

—Jeszcze chwilę, Janie.

—Zdawało mi się... — nieśmiało zaprotestowałem.

—Cierpliwości. A teraz... — zrobił pauzę i spojrzał na Mitchella.

—Słucham — powiedział nie mniej ode mnie zdziwiony policjant.

—Teraz, Gary, wytrząśnij wreszcie, co masz tam schowane w rękawie. Opowiedziałeś wiele

o dziwnej historii tego bydła, lecz w konsekwencji nadal nie wiem, co ty w tej hecy

podejrzewasz? Indian wykluczasz, złodziei handlujących krowami również, wspominasz o

pracownikach farmy Jonathana Caldwella, lecz w sumie nie daje to żadnego tropu, który

mógłby doprowadzić do wykrycia prawdy. Podejrzewam, że masz jakąś inną jeszcze

koncepcję, o której nawet nie raczyłeś wzmiankować. Czyżbym się mylił?

Dostrzegłem zdumienie na twarzy Mitchella. Pokiwał głową w milczeniu, zaśmiał się i

rozłożył ręce gestem bezradności.

— To zdumiewające — oświadczył. — Wręcz nie do wytłumaczenia. Karolu, ty masz chyba

jakiś dar jasnowidzenia czy też odczytywania cudzych myśli.

—Dawno to już zauważyłem — wtrąciłem.

—Do rzeczy, do rzeczy — mruknął mój przyjaciel. — Mylę się, czy nie?

—Otóż nie. Nie wspomniałem o swym podejrzeniu, ponieważ wydaje mi się tak

nieprawdopodobne, że aż śmieszne. A poza tym, gdyby wieść o tym rozniosła się, mogłaby

wzbudzić wśród farmerów niemałą panikę. A tego za wszelką cenę należy uniknąć. Rzecz w

tym, iż sprawa znikającego stada wiązać się może z Ludwikiem Rielem. Tak, tak — dodał

spoglądając na mą osłupiałą minę. — Ja o tym nawet nie wspomniałem Caldwellowi. Nie

chcę go przerażać.

—Czemu jednak zataiłeś przed nami? — zagadnął Karol. — Jeszcze nie wiem, o co tu

chodzi, lecz na tyle sobie cenię twe spostrzeżenia i uwagi, iż zatajenie ich na pewno utrudni

wykonanie niełatwego zadania. Co ma wspólnego z Rielem Jonathan Caldwell i jego ginące

krowy?

—Co ma wspólnego? — powtórzył porucznik. — Parokrotnie się nad tym zastanawiałem.

Jednak... może mieć. Nie wiem, czy znacie dokładnie historię życia Ludwika Riela, a bez tego

moje przypuszczenia wydadzą się wam majaczeniem chorego.

—No... — odparł niepewnie mój przyjaciel — coś tam o tym Rielu wiemy. Słyszało się nieco

o rebelii Metysów, ale szczegółów nie wymagaj ode mnie ani od doktora.

—Rebelia wybuchła w 1885 roku — pochwaliłem się znajomością tematu. — Nas tu

wówczas nie było.

—Zwiedzaliśmy Oklahomę — dodał Karol.

—No to cieszcie się. Tego rodzaju przygoda nie przypadłaby wam do smaku. Zbyt była

krwawa, zbyt wiele pociągnęła ofiar i to niekiedy ze strony osób zupełnie przypadkowych,

wcale nie zaangażowanych w tej bratobójczej walce.

—Bratobójczej? — mruknął Karol.

—Oczywiście. Bo cóż z tego, że jedną z walczących stron stanowili Metysi? Przecież to byli

potomkowie białych osadników przybyłych tu przed setkami lat bądź z Francji, bądź z Anglii,

posiadający takie same prawa do tej ziemi jak i pozostała większość Kanadyjczyków.

Powiedział pan, doktorze, że rebelia wybuchła w 1885 roku. To prawda, lecz jedynie

częściowo. Historia naszego kraju zanotowała dwa powstania metyskie. Pierwsze w 1869

roku, daleko stąd, na terenach, przez które przepływa Północna Rzeka Czerwona, a więc w

dzisiejszej prowincji Ontario, niezbyt daleko od granicy Ameryki. Tam właśnie leżały

metyskie wioski, których ludność zajmowała się co prawda uprawą roli, lecz przede

wszystkim polowaniem na wędrujące stada bizonów. Skóry i mięso były główną podstawą

utrzymania, ale z chwilą, w której ilość bizonów uległa gwałtownemu zmniejszeniu, wzrosło

znaczenie rolnictwa.

Ilu było tych Metysów? Niewielu. Jeśli pamięć mnie nie myli, przeprowadzony w 1840 roku

spis ludności wykazał nieco ponad 4300 “mieszańców” skupionych nad doliną Rzeki Czerwonej.

—Toż to garstka — zauważył Karol. — Z tego, co mi opowiadano, sądziłem, iż Metysów

było kilkanaście tysięcy.

—Opowiadano ci bajędy. Ale się temu nie dziwię, ponieważ ta garstka, jak twierdzisz,

narobiła w naszym kraju tyle szumu, co dobrze zorganizowana, bitna armia nieprzyjacielska.

Tak wspominają uczestnicy tamtej wojny, bo nie brałem w niej udziału. Po pierwsze z

powodu młodocianego wieku, po drugie ponieważ wówczas jeszcze nie istniała Północno-

Zachodnia Konna Policja. Jak wam wiadomo, zorganizowano ją dopiero w 1873 roku. Ale

mniejsza z tym.

—Mniejsza z tym — powtórzył Karol. — Obawiam się, że jeżeli będziesz mówił tak

szczegółowo i tak rozwlekle, nigdy nie dowiemy się, co ma wspólnego Ludwik Riel z kro-

wami Caldwella.

Cierpliwość jest cnotą — zaśmiał się Mitchell. — Sam mnie sprowokowałeś do tego gadania,

więc nie przerywaj. Wkrótce dojdę do tak zwanego sedna sprawy. Otóż przywódcą Metysów

znad Rzeki Czerwonej był ojciec Riela, z zawodu młynarz. Dopóki tamte ziemie znajdowały się

w administracji urzędników Kompanii Zatoki Hudsona, Metysom wiodło się wcale nieźle.

Urządzali polowania, mięso i skóry sprzedawali w faktoriach Kompanii, a poza tym prowadzili

handel z osiedlami i miastami leżącymi po przeciwnej stronie granicy, w Stanach

Zjednoczonych. Sprawa zmieniła się radykalnie, gdy posiadłość Kompanii przeszła na własność

rządu. Jak wiecie, był to teren olbrzymi, bo obejmujący tak zwaną Ziemię Ruperta na południu

Kanady oraz Terytoria Północne-Zachodnie, rozciągające się na dalekiej północy, aż poza krąg

arktyczny i na północo-zachód po Góry Skaliste. W sumie półtora miliona mil kwadratowych

powierzchni. Pierwszym objawem zmiany stał się masowy napływ szkockich osadników na

tereny przylegające do doliny Rzeki Czerwonej. Poczęli oni dość intensywnie trzebić łowną

zwierzynę, zagrażając w ten sposób materialnym interesom Metysów, a poza tym odnosili się do

“mieszańców” w sposób pogardliwy, niekiedy wręcz agresywny. Jednak nie ten powód stał się

przyczyną rewolty mieszkańców doliny Rzeki Czerwonej, lecz decyzja rządu z Ottawy

przeprowadzenia pomiarów gospodarstw rolnych stanowiących własność Metysów. Gdybyż to

były jedynie pomiary utwierdzające stan rzeczy! Nie wywołałyby protestu. Jednak wraz z

przeprowadzeniem pomiarów miano również generalnie zmienić kształt działek rolniczych tak,

aby każda z nich tworzyła regularny kwadrat. Nie wiem, kto to wymyślił, nie do mnie należy

krytyka posunięć władz, nawet tak odległych w czasie.

—Oczywiście — uśmiechnął się Karol. — Biorąc pod uwagę, iż sam jesteś na służbie rządu...

Mitchell skrzywił się z dezaprobatą.

— Niech będzie i tak, ale nie odbiegajmy od tematu. Otóż, działki rolne Metysów znad

Rzeki Czerwonej najczęściej posiadały kształty bardzo wydłużonych prostokątów. I to wcale nie

z przypadku. Kompania Zatoki Hudsona, która te działki ongiś przydzieliła lub za bezcen

sprzedała osadnikom, wymierzała je tak, iż każde gospodarstwo rolne miało niczym nie

skrępowany dostęp do rzeki z jednej strony, z drugiej zaś obejmowało część lasu stanowiącego

dla farmerów źródło budulca i opału. Zarządzona zmiana granic tych posiadłości odcinała wiele

z nich i od wody, i od lasu. To właśnie stało się powodem fermentu. Metysi sprzeciwili się

jakimkolwiek nowym pomiarom, a próby przeprowadzenia ich siłą, powitali zbrojnym oporem.

W tamtym okresie, jak już wspomniałem przywódcą Metysów był młynarz Riel. Po jego śmierci

stanowisko to osiągnął jego syn, Ludwik Dawid Riel. Dlaczego właśnie on? Po prostu dlatego, iż

był w stosunku do swych współbraci człowiekiem niezwykle wykształconym. Ukończył szkołę

w Montrealu, a poza tym, jak mi mówiono, cieszył się sławą znakomitego mówcy. To on

prowadził rokowania z rządem kanadyjskim, a gdy nie spowodowały oczekiwanego przez

Metysów skutku, utworzył Narodowy Komitet Metysów z siedzibą w starej faktorii Kompanii

Zatoki Hudsona: forcie Garry. Riel wraz z kilku Metysami należącymi do Komitetu opracowali

18 punktową “Listę Praw”, w której domagali się od rządu kanadyjskiego utworzenia na

terenach przylegających do Rzeki Czerwonej samodzielnej prowincji z szerokimi uprawnieniami

samorządowymi. Rząd przystał na te żądania. Nie będę wyjaśniał szczegółów, dość że parlament

w Ottawie uchwalił utworzenie “Prowincji Jeziora Prerii”, lecz nie zgodził się na udzielenie

amnestii Metysom, którzy byli bezpośrednio zaangażowani w akcjach zbrojnych. Mało tego,

postanowiono wysłać na metyskie ziemie ponad tysiąc żołnierzy, jakoby celem zapewnienia

mieszkańcom ochrony przed napadami Indian. Riel, który okazał się przecież zręcznym

politykiem, nie wyczuł podstępu. Jeszcze sam dostarczył wojsku przewodników. Gdy wreszcie

mała armia znalazła się na przedpolu fortu Garry, jeden z przyjaciół Riela, “biały” osadnik,

ostrzegł go, iż zostanie aresztowany. Riel zdążył uciec w ostatniej chwili. Przedarł się przez

granicę Stanów i przez szereg lat, uzyskawszy obywatelstwo USA, mieszkał tam. Tak oto

zakończyło się pierwsze powstanie Metysów.

— Bardzo to interesujące — zauważył Karol nieco sceptycznym tonem — lecz ani na krok

nie przybliża nas do sprawy Caldwella. Czyżby odżyły wspomnienia tamtych, odległych dni i

Metysi na nowo pragną uzyskać autonomię i wypędzić białych farmerów z ich gospodarstw? Bo

chyba o to tu chodzi?

— Właśnie. Jednak sprawa ta wiąże się nie z rebelią Rzeki Czerwonej, lecz z drugim

powstaniem, które nastąpiło w piętnaście lat później, w 1885 roku, nad rzeką Saskatchewan. I w

tym wypadku przyczyną rebelii był ten nieszczęsny, nowy podział gospodarstw należących do

Metysów. Ściągnięto Riela ze Stanów do miasteczka Batoche, głównego skupiska Metysów,

położonego nad rzeką Południowy Saskatchewan. I teraz, jak przed piętnastu laty, Metysi

opracowali petycję do rządu, domagając się nie tylko zaniechania pomiarów, lecz również

powołania lokalnych władz. Rząd nie udzielił odpowiedzi. W początkach marca 1885 roku

Ludwik Riel wezwał swych pobratymców do chwycenia za broń. Ba, słyszałem, że, aby

wzmocnić wojownicze nastroje

i wiarę w ostateczne zwycięstwo, Riel dopuścił się nawet oszustwa. Na mityngu zwołanym w

Batoche w połowie marca zapewnił zebranych, iż uzyskał błogosławieństwo Niebios, że na

dowód tego “Bóg położy swą dłoń na słońcu”. W kilkanaście minut po tej zapowiedzi niebo

istotnie pociemniało. Otóż Riel uprzednio zapoznał się z rocznikiem astronomicznym,

przewidującym zaćmienie słońca. Łatwowierni Metysi uznali swego przywódcę za człowieka

wszechmogącego. W kilka dni później Riel powołał do życia “Tymczasowy Rząd

Saskatchewanu”. Metysi przecięli druty linii telegraficznej łączącej Batoche ze światem,

splądrowali rządowe składy żywności i artykułów przemysłowych, aresztowali kilku “białych”,

w tym agenta do spraw Indian. Z kolei Riel wysłał zaufanych ludzi do wodzów poszczególnych

plemion indiańskich, wzywając je do zbrojnego buntu.

Jednak Czerwonoskórzy odnieśli się niechętnie do tego apelu, zaledwie czterystu

wojowników z plemienia Kri odpowiedziało ochoczo na wezwanie do wspólnej walki z “białymi

twarzami”. Ani potężna federacja Czarnych Stóp, ani Assinoboinowie, Salteaux i Czipeweje nie

dostrzegali dla siebie żadnej korzyści w popieraniu Riela. Na szczęście. Udział w powstaniu 20

tysięcy wojowników mógł doprowadzić do katastrofalnych dla Kanady skutków. A sam Riel

potrafił wystawić zaledwie tysiąc strzelców, co prawda znakomitych, umiejących jak nikt inny

prowadzić partyzancką wojnę, lecz niezdolnych do uzyskania decydującego zwycięstwa. Jak

wiecie, rebelia zakończyła się klęską. Po zdobyciu przez wojsko Batoche Ludwik Riel oddał się

do niewoli i po długim procesie został skazany na śmierć. Kilku jego najbliższych pomocników

otrzymało wyroki paroletniego pobytu w więzieniach, lecz olbrzymia większość uczestników

domowej wojny zdołała uniknąć wszelkiej kary. I teraz właśnie — jeszcze chwilkę, Karolu —

dochodzę do sprawy, która powinna cię specjalnie zainteresować. I pana, doktorze, również —

dodał spoglądając na mnie. — W Saskatchewanie nadal istnieją farmy metyskie, może nawet w

większej ilości niż przed drugim powstaniem Riela, ponieważ wielu “mieszańców” przeniosło

się tam z doliny Rzeki Czerwonej. Czy pogodzili się z istniejącym obecnie stanem rzeczy? Na

podstawie własnych obserwacji sądzę, że większość zrezygnowała z dawnych planów i dawnych

ambicji. Jednak mit, bo to najlepsze chyba określenie, Ludwika Riela nie wygasł ze szczętem.

Zwłaszcza wśród Metysów francuskiego pochodzenia. Ta dziwna postać nadal fascynuje wielu z

jego współbraci, a również bardzo wielu “białych”. Ongiś rozpętała ona wśród ludności Kanady

gwałtowny spór, grożący rozpadnięciem się naszego państwa. Katolicy francuskiego

pochodzenia bronili przywódcy Metysów uznając go za patriotę. Angielscy protestanci potępili

go jako zdrajcę. Z upływem lat spór ten wiele stracił na swej ostrości, przecież nie wygasł

całkowicie. Myślę, że w pewnych kręgach wciąż są żywe niebezpieczne marzenia na temat

samodzielnego państwa metyskiego, czy autonomicznej prowincji zamieszkałej wyłącznie przez

pobratymców Riela.

W ubiegłym roku zanotowaliśmy w naszym okręgu kilka wypadków, natury kryminalnej,

trudnych do wytłumaczenia. Sprawców przestępstw niestety nie wykryto.

—Mów jaśniej — mruknął Karol.

—No więc... dwa przypadki podpalenia łanów pszenicy. U dwu farmerów. Zupełnie sobie

obcych i nie będących sąsiadami. Zastanawiające, nieprawda?

—Zemsta jakiegoś pokrzywdzonego kowboja — zauważył mój przyjaciel — lub też po

prostu nieostrożność przy rozpalaniu ogniska.

— Sam chyba w to nie wierzysz. Któż ośmieli się igrać z ogniem w sąsiedztwie łanu zboża?

Badaliśmy oba wypadki bardzo dokładnie. Na ślad jakichś pokrzywdzonych kowbojów nie

wpadłem. Wręcz przeciwnie, w obu gospodarstwach stosunki między pracodawcami a

robotnikami od lat układają się w sposób patriarchalny. Farmerzy, zwłaszcza ci prowadzący

uprawy na większych obszarach, troszczą się o swych ludzi w stopniu znacznie większym niż to

się dzieje we wschodnich prowincjach Kanady. Po prostu z braku chętnych. Teren ten jest słabo

zagospodarowany, wiele farm leży wśród bezdroży i pustkowi, ten fakt odstręcza od

podejmowania pracy na roli przez siły najemne. Dlatego trudno ich tu werbować, dlatego utrata

człowieka umiejącego orać, siać czy pasać bydło stwarza posiadaczom ziemi poważne

kłopoty. Więc też dbają o swych ludzi, jak mogą. Płace są tu wyższe niż w innych rejonach,

warunki wyżywienia i mieszkania również znacznie lepsze. Będziecie mogli stwierdzić

to sami bawiąc u Caldwella. Wykluczam jakąś kowbojską zemstę. Nie w tym tkwi sedno

sprawy.

— Lecz oba wypadki nie mają przecież nic wspólnego z chęcią zagarnięcia cudzego mienia

— zauważyłem. — Jeśli spłonięcie łanów zbóż nie było dziełem przypadku, są to przykłady

zemsty osobistej.

— Zemsty — potwierdził porucznik. — Lecz czy osobistej? Na tym zresztą sprawa się nie

kończy. W ubiegłym roku, już na jesieni, doniesiono nam o dwu wypadkach masowego zatrucia

stad bydła. Badałem te wypadki. Przyczyna była prosta: bydło najadło się trującego zielska. Lecz

w jakiż to cudowny sposób zielsko rozmnożyło się na łąkach, na których dotąd nigdy nie rosło?

Dlatego podejrzewam, iż trujące chwasty zostały podrzucone i to nie przez jedną osobę, zbyt

długo by to trwało. W tej akcji musiała brać udział spora grupa ludzi. Jakich ludzi? Nie

odkryliśmy. Teraz z kolei mamy do czynienia z nie mniej tajemniczym zjawiskiem ginięcia stad

bydła na farmie Caldwella. Dowodów nie posiadam, jak wam już wspomniałem, jednak wolno

mi przypuszczać, iż we wszystkich pięciu wypadkach działała jakaś zorganizowana grupa ludzi,

których celem jest doprowadzenie do ruiny tamtejszych farmerów i opuszczenia przez nich

zagospodarowanej ziemi.

—I my we dwójkę mamy odkryć taką zorganizowaną grupę — ironicznie zauważył Karol. —

Robota zapowiada się niezła, pomysł doskonały, że namyślam się teraz, czy nie powinniśmy,

ja i doktor, udać się na stację i wsiąść do pierwszego pociągu, który jedzie w kierunku granicy

ze Stanami.

—Ależ, Karolu... — porucznik wyraźnie się przestraszył. — Nie możesz tak postąpić.

Caldwell na pewno już wie o waszym przyjeździe i jak... ja będę wyglądał? A poza tym,

wszystko, co dotąd mówiłem, to tylko przypuszczenie. Być może się myte, być może nie

istnieją żadne grupy metyskie próbujące na nowo rozpętać zawieruchę. Ale właśnie wy dwaj

potraficie to najłatwiej sprawdzić goszcząc u Caldwella. To moja najbardziej osobista prośba.

Apeluję do was w imię naszej starej znajomości.

—No, proszę, słyszysz, Janie?! W imię starej znajomości przyjdzie nam ryzykować własną

skórą. Co o tym sądzisz?

—Ha, skoro już jesteśmy tutaj... — zacząłem.

Machnął ręką przerywając mi w połowie zdania.

Nie kończ. — A zwracając się do Mitchella: — Widzisz, jakiego masz sojusznika w

doktorze? Zostałem przegłosowany. Dobrze. Pojedziemy do tej dzikiej farmy położonej w

dzikich stronach.

—Dziękuję — porucznik odetchnął z wyraźną ulgą. — Nigdy wam tego nie zapomnę.

—I jeszcze jedno — powiedział Karol wstając — czy twe “metyskie” podejrzenia

powinienem raczej zataić przed Caldwellem?

—On już jest wystarczająco zaniepokojony, po co masz go wprowadzać w panikę? Zresztą...

zorientujesz się na miejscu, czy będzie to konieczne. A tymczasem...

—A tymczasem nie chcemy ci zabierać więcej czasu. Muszę to sobie dokładnie przemyśleć.

Idziemy, Janie.

Opuściliśmy biuro umawiając się na spotkanie rankiem, następnego dnia. Szliśmy ulicą wśród

gwarnego tłumu tak zamyśleni, że o mało nie wpadłem pod kopyta koni ciągnących ładowny

furgon. Karol wziął mnie pod rękę i puścił dopiero wówczas, gdy znaleźliśmy się we wnętrzu

malutkiej restauracji. Był to oczywiście pomysł Karola, a nie mój.

— Wybacz, mój drogi — powiedział siadając za stolikiem — ale bałem się, że jeszcze

kilkaset jardów spaceru i zostanę pozbawiony towarzysza rozpoczynającej się przygody.

Przygody! — powtórzył. — Niech ją licho porwie. Co będziesz jadł? — zapytał dostrzegłszy

zbliżającego się kelnera. — Rozmowa z Mitchellem wzbudziła we mnie iście wilczy głód. Nie

potrafię prawidłowo myśleć przy pustym żołądku.

Wybraliśmy z karty hamburgery oraz po butelce piwa. Hamburgery okazały się nieledwie

parodaniowym obiadem, tyle do każdego kotleta zaserwowano nam jarzynowych dodatków i

włoskiego makaronu.

—I co ty na to? — zagadnąłem odstawiając na pół opróżnioną szklankę.

—Niezłe — odparł zwięźle.

—Ależ ja nie pytam o jedzenie!

—Wybacz, lecz w tej chwili najbardziej interesuje mnie zawartość mego talerza.

—Przepraszam, że przeszkodziłem ci w tak poważnym problemie — odparowałem złośliwie.

— Będę milczał jak głaz, dopóki ostatnia resztka mięsa nie zostanie przez ciebie połknięta.

Nie odzywałem się więc ani słówkiem, a że Karol również milczał, obaj wyglądaliśmy jak

goście na pogrzebowej stypie. Na koniec hamburgery zostały zjedzone a piwo wypite. Karol

dodatkowo zamówił dwie kawy (,,to nam dobrze zrobi”) i zajął się nabijaniem fajki. Poszedłem

za jego przykładem.

—No więc, Janie... — odezwał się wreszcie wypuszczając ustami kłąb dymu

j

— możemy

wrócić do naszej sprawy, a raczej sprawy znikającego bydła pana Caldwella.

—Właśnie! — wpadłem mu w słowo. — Jakim to cudem domyśliłeś się, że Mitchell nie

opowiedział nam wszystkiego?

—To nie cud, lecz znajomość człowieka. Ja wiem, że porucznik, gdy prowadzi śledztwo, staje

się tak dociekliwy, że nie pominie ani jednego szczegółu pozornie nie wiążącego się ze

sprawą, ale mogącego się wiązać. Odkąd znam Mitchella, a i on sam sporo mi opowiadał o

swej pracy, nie trafił mu się wypadek, w którym rezygnowałby z wykrycia przestępcy w

wyniku braku własnej koncepcji. Mitchell, musisz wiedzieć, jest zwolennikiem teorii, która

głosi, iż nawet mylne tropy rzekomo wiodące do odkrycia prawdy są lepsze od żadnych!

—Ależ to absurd!

Tylko pozorny. Ponieważ i mylne tropy stanowią jakiś punkt zaczepienia. Pozwalają na

działalność w określonym kierunku, a w konsekwencji na eliminację błędów. Tymczasem brak

wszelkiego poglądu na sprawę uniemożliwia rozpoczęcie jakiejkolwiek akcji. Z tego co nam

naopowiadał Mitchell, przyznasz chyba, nic nie wynikało. Bo sugestie o pracownikach robiących

Caldwellowi “na złość”, nie potwierdzone żadnym faktem, nie stanowią przecież poważnych

poszlak. Relacja porucznika to gąbka mocno nasiąknięta wodą, gdy ją wycisnąłem, nie zostało

nic. I dlatego trudno było mi uwierzyć, że tak sumienny i dociekliwy w swych badaniach

policjant wie tak mało o sprawie. Jak się okazało, moje podejrzenie było słuszne.

—Lecz czemu Mitchell zataił przed nami tak ważny fakt?

—Nie fakt, Janie, lecz domysł. Chociaż istotnie bardzo ważny. Czemu zataił? To spryciarz. I

w jakimś stopniu psycholog. Uznał, że nie należy nas sugerować, narzucać swego poglądu,

czyli z góry wskazywać kierunek śledztwa. Mitchell bardzo nam ufa, uważa, iż sami

potrafimy dojść do zbieżnych z jego poglądem wniosków lub też trafić na inne ślady, które

przekreślą jego podejrzenia.

—Bardzo to skomplikowane — zauważyłem żartobliwie. — Wydaje mi się, że główną rolę

odegrała tu obawa przed rozprzestrzenieniem mogących wywołać panikę wiadomości. Z tego

wynika, iż wbrew twej opinii, zaufanie do nas posiada swe granice.

—Na pewno. Porucznik to służbista i dziesięć razy się zastanowi nim puści parę z ust. Jeśli

wspomniałem o zaufaniu do nas, miałem na myśli wyłącznie nasze doświadczenie i

zdolności, które Mitchell nawet przecenia.

—Mniejsza z tym. Jaki jest twój pogląd, Karolu na tę dziwnie zagmatwaną sprawę? Co do

mnie, mam zupełny chaos w głowie.

—Ba, ja również błądzę w ciemnościach. Gdzie błyska światełko, które rozjaśni nam drogę

wiodącą ku prawdzie? Nie wiem. Przypuszczałem, że po rozmowie z Mitchellem zasób

naszych informacji wzbogaci się nie tylko o nowe, lecz i o stwierdzone fakty. Nic z tego.

Same domysły, poszlaki, wątpliwości. Ale należało to przewidzieć. W przeciwnym wypadku

porucznik nie zwracałby się do nas o pomoc. Liczę jeszcze na to, iż ten Caldwell dorzuci do

sprawy kilka istotnych szczegółów. Jeśli to jest oczywiście człowiek inteligentny i dobry

obserwator, a nie zasiedziały farmer, który nie widzi świata poza uprawnymi polami i poza

stadami bydła.

—To znaczy, że nie masz żadnej koncepcji?

—Żadnej, to chyba zbyt mocno powiedziane. Dopuszczam bowiem istnienie trzech

konkretnych przyczyn znikania, czy rozpraszania się stad. Pierwsza: najnormalniejsze

stampede. Czyli, że nie istnieje żaden fizyczny sprawca, jeśli nie brać pod uwagę niedołęstwa

kowbojów nie potrafiących opanować popłochu wśród zwierząt.

—Jednak wiemy, że mimo poszukiwań nie odnaleziono żadnych śladów uciekających krów.

—Tak twierdzą poszkodowany i policja. Nie wiem, jak dokładnie przeszukiwano teren.

Prawdą jest przecież, iż jeden dobry, ulewny deszcz wystarczy do rozmycia tropów

największego nawet stada. I trzeba mieć, jak to się określa, dobrego nosa, by wyniuchać

sedno rzeczy.

—Hm... — mruknąłem z powątpiewaniem. — Stampede, które sporadycznie powtarza się i w

którego wyniku ginie tylko część stada? A cała reszta nawet nie rusza się z miejsca wypasu?

Czyż to prawdopodobne?

—Cała ta historia brzmi nieprawdopodobnie, iż dopuszczam wszelkie, nawet niezgodne z

logiką i naszym doświadczeniem, wypadki.

—Pięknie — odparłem wcale nie przekonany o słuszności wywodu mego przyjaciela. — A

co poza tym?

—Wolno podejrzewać, iż wśród ludzi pracujących na farmie Caldwella znalazło się kilku

najzwyklejszych złodziei bydła. Sztucznie wywołują stampede, aby uprowadzić kilkanaście

lub kilkadziesiąt sztuk i oczywiście je sprzedać.

—Twierdzenie całkowicie niezgodne z poglądem Mitchella. Przecież krowy są cechowane

(powszechny to zwyczaj), a wśród hurtowników nie znaleziono ani jednej sztuki ze znakami

farmy Caldwella.

Prawda, jeśli badano dokładnie. Lecz wypalane na skórze zwierząt znaki łatwo zniekształcić,

zamazać lub nawet przerobić. A poza tym złodzieje wcale nie musieli sprzedawać bydła

handlarzom, tylko jakimś dalej zamieszkałym hodowcom, niezbyt dociekliwie sprawdzającym

pochodzenie zwierząt.

—A twoje trzecie podejrzenie?

—Wiąże się z rewelacją porucznika na temat Metysów. Jeśli jest prawdziwa, przysporzy nam

najwięcej kłopotów. Byłoby to bowiem działanie bez chęci zysku, raczej zemsta niż kradzież.

Takie wypadki należą do najtrudniejszych, jeśli chodzi o wykrycie bezpośrednich sprawców

przestępstwa.

—Może Caldwell był osobiście zaangażowany w sprawę Riela?

—Nic nie wiemy na ten temat, poza tym że farmer udzielił schronienia uciekinierom podczas

rebelii Saskatchewanu. Lecz taki postępek trudno uznać za powód do zemsty ze strony

jakichś grup “mieszańców”. Chyba... chyba, że w życiorysie Caldwella istnieją jeszcze inne,

nie znane nam fakty.

—Widzę, że pomijasz całkowicie sugestie Mitchella.

—Myślisz o podpalaniu zasiewów i pomorze bydła. Że niby jest to dowodem zorganizowanej

akcji przeciw wszystkim farmerom nie Metysom, czyli próbą zapoczątkowania kolejnej

rebelii. No cóż, nie odrzucam takiej możliwości, aczkolwiek wydaje mi się ona mało realną.

Trzeba by dopuścić istnienie jakiejś grupy “pogrobowców Riela”, ludzi na tyle ciemnych, na

tyle sfanatyzowanych, iż nie dostrzegają, jak bardzo w ciągu ostatnich lat zmalały szansę na

stworzenie nowego “państwa Metysów”. Wzmocnienie władzy administracyjnej, policyjnej i

wojskowej nie stwarza najmniejszych możliwości odniesienia sukcesu w zbrojnym

powstaniu.

—Jeśli to ma być zbrojne powstanie? — wyraziłem wątpliwość. — Może po prostu chodzi o

jakiś terror ekonomiczny, o zmuszenie białych farmerów do opuszczenia tych stron?

—Tak czy owak, to paskudna sprawa. Ja osobiście współczuję Metysom, lecz przecież nikt

przy zdrowych zmysłach nie może przyglądać się biernie próbom zniszczenia gospodarki

rolnej dla osiągnięcia praktycznie nieosiągalnego celu.

Wolałbym, aby Mitchell mylił się w swym ostatnim podejrzeniu, jednak nie sposób nie brać

jego sugestii pod uwagę. I to chyba wszystko. Pytałeś mnie, co sądzę o sprawie. Oto masz

odpowiedź. Jesteś zadowolony?

—Raczej jestem przerażony — wyznałem szczerze. — Ileż tu poszlak, ileż błędnych ścieżek,

na których można z kretesem się zagubić! I znaleźć winnym... niewinnego.

—Dlatego wskazana jest największa z naszej strony ostrożność.

—Czy ujawnisz Caldwellowi całą treść naszej rozmowy z porucznikiem?

—Nie. Przynajmniej nie obecnie. Wszystko zależeć będzie od okoliczności, od tego, co nam

powie farmer i co zdołamy zobaczyć na terenie farmy. Oby jak najwięcej!

Na tym zakończyliśmy rozmowę przy stoliku. Nie podniosła mnie ona na duchu.

Ponure myśli nie opuściły mnie aż do chwili, w której zapadłem w głęboki sen, w wygodnym

łóżku na kwaterze zarezerwowanej dla nas przez porucznika. A następny ranek wprowadził mnie

w lepszy humor, Przyczyna takiej zmiany tkwiła w tym, iż udawszy się do biura Mitchella za-

staliśmy w jego gabinecie spodziewanego od paru dni gościa.

— No więc — wykrzyknął porucznik na powitanie — wreszcie jesteśmy w komplecie! Pan

Jonathan Caldwell, a to — zwrócił się do nieznajomego — moi przyjaciele.

Uścisnęliśmy sobie dłonie i zagłębili w fotelach.

—Chciałem zabrać panów do siebie jeszcze dziś — zagaił farmer — lecz sytuacja wygląda

tak, iż powinniśmy wyjazd odłożyć do jutra.

—Jaka sytuacja? — zdziwiłem się, przekonany, że sprawa dotyczy znikającego bydła

Caldwella.

—Będzie burza — oświadczył policjant. — Czuję to w kościach a Jonathan również. Burza, a

może huragan, ostatni chyba tej jesieni.

— Czy panowie macie zapewniony nocleg? — zainteresował się farmer. — Bo jeżeli nie...

—Nie ma o czym mówić — przerwał mu Mitchell — mogą tu mieszkać choćby rok. Jednak

okoliczności wymagają szybkiego wyjazdu.

—Okoliczności... — westchnął Caldwell. — To prawda. Jedno mnie tylko raduje, iż trafiła mi

się okazja poznania tak znakomitych podróżników. Gary sporo opowiadał o panach.

—Gary'ego cechuje skłonność do przesady — zauważył Karol. — Takich jak my żyje na tej

ziemi wiele tysięcy. Zwłaszcza w Kanadzie, gdzie nigdy nie brak łownej zwierzyny.

Caldwell uśmiechnął się, co na pewno oznaczało: “już ja dobrze wiem, co mam o was

sądzić”. Oświadczenie Karola uznał za oznakę skromności. Z kolei ja sam stałem się obiektem

przesadnych pochwał w rodzaju: “znakomity lekarz” (skąd o tym, u licha, mógł wiedzieć

Mitchell?!), “wybitny westman”, który tyle zagadek rozwiązał.

O jakie to “zagadki” chodziło — nie miałem pojęcia. Porucznik dobrze musiał nablagować!

Dotąd sądziłem, iż raczej lekceważy me zdolności i jako lekarza, i jako towarzysza wypraw

Karola. A może to były nieszczere pochwały, których celem — zaprezentowanie naszej dwójki

jako ludzi wybitnych, a równocześnie przedstawienie siebie jako człowieka posiadającego tak

wspaniałe znajomości?

Karol przerwał tę “odę” ku naszej czci kilkoma pytaniami dotyczącymi sprawy znikającego

bydła. To, co opowiedział Caldwell, niewiele różniło się od informacji porucznika. Potwierdziło,

iż właściciel zauważył stratę po raz pierwszy w ostatnich dniach maja. A przedtem?

—Nigdy — zaprzeczył energicznie.

—Ani w ubiegłym roku? — badał dociekliwie mój przyjaciel.

—Nigdy. Pierwszy raz nie doliczyłem się kilkudziesięciu sztuk właśnie w maju.

— Kogo pan podejrzewa?

Rozłożył ręce gestem bezradności.

—Porucznik Mitchell mówił nam, iż wszyscy pańscy ludzie pracują od lat, z wyjątkiem dwu

czy trzech. Czy to prawda?

Mitchell nieco spochmurniał usłyszawszy pytanie stawiające pod znakiem zapytania

rzetelność jego informacji.

—Nie gniewaj się, Gary. Po prostu chcę raz jeszcze sprawdzić fakty mogące mieć bardzo

ważne znaczenie.

—Większość — odpowiedział Caldwell — została zatrudniona przez mego ojca. To są osoby

starsze, jeszcze zdolne do fizycznego wysiłku, lecz nawet w przeciwnych wypadkach żadnego

pracownika nie zwolniłem uważając, iż byłoby to nieludzkie. Synowie sporej grupy tych ludzi

poszli w ślady ojców. Pracują u mnie.

Spojrzałem z sympatią na naszego rozmówcę. Bo chociaż w sporej liczbie wielkich

gospodarstw rolnych lub hodowlanych stosunki między pracownikiem a pracodawcą — jak mi

wiadomo — układały się bez porównania lepiej niż w zakładach przemysłowych, rzadko kiedy

tolerowano ludzi nie mogących podołać ciężkiej pracy na roli i obsłudze hodowlanej.

—Wszystko to oznacza — mówił dalej Karol — iż ci pracownicy cieszą się pełnym pańskim

zaufaniem. A nowo przyjęci również?

—Tak. I sądzę, że ja także darzony jestem wzajemnym uczuciem.

—Sądzi pan — podchwycił Karol — lecz nie ma pewności...

—Doprawdy... no... pewność w takich wypadkach trudno stwierdzić. Staram się nie być

zarozumiałym.

—Godna uznania zasada. A czy wśród tej pańskiej gromadki... przepraszam, ilu ich jest?

—Dwudziestu, wliczając w to kucharkę i jej pomocnicę. Z gotowaniem jest mnóstwo roboty,

nakarmienie tylu osób...

Rozumiem — przerwał mu Karol — i wracam do swego pytania. Otóż czy wśród pańskiej

gromadki znajdują się ludzie, których darzy pan mniejszym zaufaniem?

—Hm... jakby to określić? Trzy osoby pracują u mnie dopiero od kwietnia, młodzi chłopcy

przyjęci do obsługi stada. Ich znam najmniej, lecz spełniają swe obowiązki bez zarzutu.

Jednak gdybym miał komuś powierzyć ważne zadanie do wykonania, zwróciłbym się na

pewno do któregoś ze starszych pracowników. To chyba jasne?

—Oczywiście — przytaknął Karol.

Pomijam ciąg dalszy “śledztwa” prowadzonego przez mego towarzysza, ponieważ większość

jego pytań dotyczyła szczegółów moim zdaniem nie wnoszących nic do tak zwanego sedna

sprawy.

Tkwiłem w fotelu, nie wtrącając się do rozmowy i — wyznam — nudząc się nieco. Mitchell

milczał również, uśmiechając się od czasu do czasu przy co “celniejszym” pytaniu Karola. Stary

praktyk zapewne w taki sposób wyrażał swe uznanie dla “śledczych” zdolności mego

przyjaciela.

Rozmowa, a raczej długa seria pytań i odpowiedzi, trwała niezmiernie, jak na mą cierpliwość,

długo. Przerwała ją pora lunchu. Lecz gdy zasiedliśmy przy stole najelegantszej jakoby

restauracji w Reginie (dokąd nas i porucznika zaprosił Caldwell), Karol wznowił swe

przepytywania. Wyobrażam sobie, jak to musiało zmęczyć Caldwella!

Na szczęście lunch szybko dobiegł końca, porucznik Mitchell pożegnał się, by wrócić do

swego biura, a nas Caldwell wyciągnął na przechadzkę po mieście.

Nie zauważyłem nic godnego specjalnej uwagi. Może dlatego iż nie jestem architektem ani

historykiem sztuki, a może istotnie Regina nie stanowiła obiektu jakiegokolwiek podziwu.

Miasto przypominało nieco “frontowe”, pograniczne osiedle dalekiego zachodu Stanów

Zjednoczonych, jakich widziałem wiele, chociaż jednocześnie różniło się nieco stylem swego

budownictwa. Oczywiście odrobinę ładniejszego w formie od parterowych bud i baraków

podwyższanych sztucznym frontem zbitym z desek, sięgającym ponad dach do wysokości kilku

stóp. Nigdy nie mogłem pojąć sensu takiej nadbudówki. Niczego nie upiększała, niczemu nie

służyła, chyba... marnotrawstwu cennego drewna, zwłaszcza tam, gdzie go właśnie w okolicy

brakowało.

Caldwell okazał się — w przeciwieństwie do budowli miasta — człowiekiem bardzo

interesującym. Z rozmowy wywnioskowałem, iż zna dokładnie historię Kanady, że wiele mogę

skorzystać z jego informacji na temat dawnych dziejów Brytyjskiej Ameryki Północnej. Kiedy

jednak zahaczył o rebelię Ludwika Riela i oświadczył, że w wolnych chwilach gotów jest nam

szczegółowo o niej opowiedzieć — wyraziłem zaledwie umiarkowaną ciekawość. O Rielu już

coś-niecoś czytałem, a relacja Mitchella, chociaż dość zwięzła, zupełnie mi wystarczała. Sądzę,

że i Karolowi również. Zresztą nie po to udawaliśmy się na farmę. Dlatego po tej obietnicy

Caldwella szybko skierowałem rozmowę na inne tory. Bardziej chyba związane ze sprawą, dla

której tu przybyliśmy, nawet gdyby była w nią wmieszana jakaś grupa Metysów.

Począłem więc wypytywać o położenie geograficzne farmy, o ukształtowanie terenu, które

mogło sprzyjać lub utrudniać akcję nieznanych nam porywaczy krów. Uznałem jego informacje

za niezwykle dla nas ważne. Nieco później Karol potwierdził mój pogląd.

Prognoza Caldwella sprawdziła się. Tuż przed zmierzchem zerwała się wichura zamieniająca

miasto w jeden potężny obłok kurzu. Trwało to z dobrą godzinę, pozwalając nam schronić się

pod dach do kwatery gościnnie przeznaczonej nam przez porucznika Mitchella. Caldwell pognał

do hotelu. Umówiliśmy się na dzień następny, na godzinę ósmą rano w biurze Północno-

Zachodniej Konnej Policji.

Po huraganowych podmuchach, hukach piorunów i zygzakach błyskawic — lunął deszcz tak

gęsty, jak gdyby z nieba spłynęła na ziemię potężna rzeka. Spoglądając przez szyby na czarne

jak sadza niebo raz po raz rozświetlane zielonożółtymi ogniami błyskawic, wymienialiśmy swe

spostrzeżenia dotyczące osoby Caldwella. Na ogół zgodne. Farmer okazał się — ku naszemu

zadowoleniu — człowiekiem kulturalnym, rozsądnym i wesołym. Jak dotąd trapiła mnie obawa,

iż natkniemy się na prostaka nie dostrzegającego świata poza orką i hodowlą, a równocześnie tak

zadzierającego nosa wobec innych, że dłuższe przebywanie w jego towarzystwie będzie

prawdziwym dopustem Bożym. Spotykałem wielu takich farmerów i ranczerów na zachodzie

Stanów.

—Jest to człowiek o nieograniczonej chyba cierpliwości — oświadczyłem Karolowi w trakcie

naszej rozmowy.

—Z czego to wnioskujesz?

—Ze spokoju, z jakim przez przeszło dwie godziny odpowiadał na twe pytania.

—Czyżby były tak męczące?

—Powiedz lepiej: nudne.

—Być może nieco przesadziłem w szczegółach, jednak nadmiar informacji jeszcze nikomu

nie zaszkodził.

—I cóż o nich sądzisz?

—Po pierwsze: podejrzewam, iż kradzieże pozostają w związku z przyjęciem do pracy trzech

nowych ludzi. Po drugie: sposób, w jaki przeprowadzane są kradzieże, dowodzi sporego

sprytu złodziei. Gdyby bowiem za jednym zamachem porwano nie dwadzieścia, lecz sto

dwadzieścia sztuk, kradzież zostałaby szybko zauważona. A więc “ktoś” ustalił sobie plan

działania i realizuje go z godną podziwu konsekwencją.

—Co do sprytu przyznaję rację, lecz wątpliwe jest dla mnie łączenie sprawy z faktem

zatrudnienia nowych ludzi. Skąd możemy wiedzieć, czy kradzieże bydła nie rozpoczęły się

jeszcze przed kwietniem? A poza tym, gdzież się podziały uprowadzone krowy?

—Ba — odparł z humorem — gdybyśmy to wiedzieli, wystarczyłoby pogadać z Mitchellem,

po czym spokojnie wsiąść do pociągu.

Na tym zakończyliśmy rozmowę. Burza okazała się bardzo długa. Zasnąłem w migotliwym

blasku błyskawic i łoskocie piorunów, a gdy ocknąłem się rankiem, przez szyby wpadał

słoneczny blask i niebo błękitniało nad miastem.

Spakowaliśmy się szybko, ujęli swe strzelby i tłumoczki, a następnie szparkim krokiem

dotarli do kwatery Mitchella w tak ściśle oznaczonym czasie, jakbyśmy stanowili parę

niezawodnych chronometrów. Caldwell już czekał na nas. Ze zdziwieniem dostrzegłem w

gabinecie porucznika stół nakryty bielusieńkim obrusem, pełen talerzy, filiżanek i sztućców.

Pomyślałem, iż Mitchell urządza przyjęcie na cześć jakichś Bardzo Ważnych Osobistości i że

powinniśmy jak najszybciej wycofać się. Jednak zaraz okazało się, że Bardzo Ważne Osobistości

to... Karol i ja!

— Siadajcie — zaprosił porucznik. — Nasze restauracje karmią podwójnie kiepsko, bo i

potrawy są niesmaczne, i ceny nie do strawienia. A poza tym, na pewno dziś jeszcze nie

jedliście. Spróbujcie tych skromnych dań naszej policyjnej kuchni, jednak zdrowszych od tego,

co nam serwują barmani. Po takim wstępie ochoczo zabraliśmy się do opróżniania

półmisków.

—Obmyśliłem całkiem wiarygodną historię — powiedział Caldwell. — Obaj moi goście

zostali do mnie skierowani przez syna starego przyjaciela mego ojca, Leonarda O'Brien...

—Oj... — przerwałem — nie podoba mi się taki układ. Pan O'Brien niejeden raz bawił u

pańskiego ojca i sporo osób go znało. A jeśli teraz któraś z tych osób zagadnie mnie o niego?

—O'Brien zmarł przed kilku laty, więc nie musieliście go znać, natomiast syn O'Briena jest

radcą prawnym dużej firmy rzeźniczej w Chicago. Poszedł w ślady ojca, również prawnika.

—Nie podoba mi się to — powtórzyłem.

Ależ, doktorze — zaprotestował Caldwell. — Z ludzi, którzy znali O'Briena, żyje tylko dwu,

inni byli w tamtych latach dziećmi. Ja sam ledwie pamiętam Leonarda, moi ówcześni rówieśnicy

podobnie. Co takich szkrabów mógł obchodzić jakiś tam dorosły przybysz? Powtarzam: panowie

mogliście w ogóle nie znać O'Briena, natomiast syn jego nigdy u mnie nie był. Zresztą bardzo

wątpię, czy ktokolwiek zagadnie was w takiej sprawie.

—Wątpliwość nie jest pewnością — stwierdziłem. — Czy nie można by jakoś inaczej

uzasadnić naszego przyjazdu?

—Niestety, doktorze. Już zapowiedziałem wasz przyjazd taką właśnie historyjką i jedynie

moja żona zna prawdę.

—Ha, skoro tak, nie będę się dłużej spierał. A co pan mówił swym pracownikom o naszych

zawodach?

—Hm.:, nad tym nie zastanawiałem się. Lecz chyba pan, doktorze, nie potrzebuje kryć się ze

swym fachem. Co się tyczy pana — zwrócił się do Karola — skoro obaj macie uchodzić za

greenhornów i “niedzielnych myśliwych”, jak to ustaliliśmy z porucznikiem...

—A może zgodzisz się — wszedłem w słowo Caldwella — być pracownikiem szpitala?

— Lekarzem?

— Ech, nie. Cóż poczniesz, gdy jakiś kowboj zwróci się do ciebie o poradę? Powiedzmy, że

będziesz... pracownikiem administracji. Tyle czasu spędziłeś w szpitalu jako pacjent, że chyba

orientujesz się w tych sprawach. A zresztą, kogo może interesować praca urzędnika?

Zerknął na mnie niezbyt przychylnym okiem i wzruszył ramionami.

— Dobrze — mruknął. — Tylko proszę nie żądać, abym przyprawił sobie sztuczną brodę i

dla niepoznaki przefarbował włosy.

Reszta śniadania upłynęła już tylko na wesołej gadaninie i na opowiadaniu dykteryjek

związanych z zawodem każdego z opowiadających. Nie na tyle jednak interesujących, aby warto

było przytoczyć je w tym miejscu.

I tak oto upłynęły nam ostatnie godziny pobytu w Regina. Czekała nas teraz trudna i dziwna

sprawa, której rozwiązania podjęliśmy się. Czy nie nazbyt pochopnie? Czy potrafimy, jak to się

zwykle określa, wyjść z honorem uzasadniając w ten sposób swe tropicielskie zdolności?

“Alicja”

Średniego wzrostu, o jasnych włosach, okrągłej twarzy gładko ogolonej — pan Jonathan

Caldwell czynił wrażenie człowieka energicznego, nieco rozgadanego, lecz interesującego. Ani

chudy, ani tęgi, budową fizyczną przypominał przeciętnego, amerykańskiego farmera, który miał

zbyt mało czasu, by utyć, i zbyt dużo jedzenia, by wyschnąć na patyk. Do strojów chyba nie

przywiązywał wielkiego znaczenia, bo gdy spotkaliśmy go po raz pierwszy w biurze porucznika

Mitchella, odziany był w piaskowej barwy spodnie i kurtę, szyte z drelichu, czyste i schludne,

jednak dalekie od eleganckich garniturów, w jakich przybywali do Reginy — przecież stolicy

okręgu! — właściciele bliższych lub dalszych, mniejszych lub większych gospodarstw rolnych.

Jego skromne odzienie doskonale pasowało do zewnętrznego wyglądu domu, w którym

mieszkał wraz z rodziną.

Dom ten ujrzałem po półtora dnia trwającej podróży. Caldwell, jak się okazało, przybył po

nas bryczką zaprzężoną w dwa konie, którymi sam kierował, wioząc nas szlakiem kolein latami

wytłaczanych w murawie dzikiej łąki przez pojazdy. Raczej nieliczne.

Piszę “nieliczne”, wnioskując z faktu, iż przez te półtora dnia nie spotkaliśmy nikogo

(pomijając stado antylop). Jedyne zabudowania na tym bezludziu, jakie wskazał nam nasz

gospodarz, stały tak daleko od szlaku, którym podążaliśmy, iż nie było sensu skręcać celem

skorzystania z gościny.

Skromny dowód świadczący o istnieniu człowieka w tych stronach.

Nasza bryczka nie stanowiła jednak jedynego pojazdu, jaki rozjeżdżał wysokie, poczynające

żółknąć łodygi traw. Kilka kroków za nami toczył się drugi wehikuł — jednokonna, kryta

płócienną budą dwukółka. Jak się później dowiedziałem, pojazdy tego typu są w Kanadzie w

powszechnym użyciu. Uznano je bowiem za lepsze, za zwrotniejsze od czterokołowych, ciężkich

wozów używanych w Stanach Zjednoczonych w okresie osadniczych wędrówek na ziemie

Dzikiego Zachodu. Przyczyną drugą popularności tego rodzaju środków transportu był fakt, iż

głównymi szlakami komunikacyjnymi od momentu zapoczątkowania kolonizacji zachodniej i

północno-zachodniej Kanady stały się rzeki.

Łódź, niekiedy płaskodenna barka, niekiedy mały parowiec, lecz najczęściej canoe — lekkie

czółno sporządzone z zeszytych, smołą lub żywicą uszczelnionych płatów kory — oto środki

transportu zdolne do przewożenia na odległość wiele kilometrów setek funtów ładunku. Canoe,

mimo swej pozornej kruchości, mogła unieść kilkuosobową załogę, długa na 25 do 45 stóp

14

,

pozwalała na załadowanie półtorej tony

15

bagaży. Zaletą canoe był fakt, iż nadawała się do

14 Stopa równa się 0,3013 metra.
15 Tona amerykańska to 2000 funtów, czyli 907,2 kg.

pływania po płyciznach, że łatwo ją było przenieść z jednego działu wód do drugiego lub też

brzegiem rzeki, celem ominięcia raf i wodospadów.

Kanadyjski, nieprawdopodobnie spławny, gęsty system rzek i jezior zezwolił pierwszym

żeglarzom-traperom już w roku 1754 dotrzeć ze wschodu do podnóży Gór Skalistych, a więc o

dwadzieścia lat wcześniej niż dokonano tego na późniejszym terytorium Stanów Zjednoczonych.

Taką była

czarodziejska magia wód płynących poprzez bezkresny obszar i niosących na swych

barkach łodzie śmiałych myśliwych, żądnych przygód eksplorerów, dzielnych pracowników dwu

kompanii handlowych: hudsońskiej i północno--zachodniej, na koniec — nieustraszonych

badaczy nowych ziem. Ich imiona przeszły do historii odkryć geograficznych, utrwalone w

nazwach jezior, rzek, zatok, przylądków i górskich szczytów. Przy tak dogodnym transporcie

wodnym zbytecznym stawał się ładowny, lecz ciężki wóz czterokołowy. Wystarczała lekka

dwukółka.

Wspomniałem już, że skromna odzież Cajdwella bardzo pasowała swym wyglądem do

wyglądu domu, w którym mieszkał. Bliskość tego domu zasygnalizowały nam stada krów

pasących się tu j ówdzie, aż po granicę czarnego boru, jaki ujrzałem po zachodniej stronie prerii.

Później ukazały się budynki, zapewne gospodarcze, bo bez kominów, na koniec przedziwnego

kształtu dzieło architektury otoczone nie mniej zadziwiającą palisadą. Zabłysło szybami okien, w

których migotały różowe blaski zachodzącego słońca.

Napisałem “zadziwiająca palisada” nie bez powodu. Było to bowiem ogrodzenie wbite czy

też wkopane w ziemię, z różnej grubości okorowanych bali, pomalowanych na biało, przyciętych

do wysokości piersi średniego wzrostu mężczyzny. Parkan tak solidny a równocześnie przed

niczym i nikim nie chroniący. Mógł go przeskoczyć nawet najmniej sprawny mężczyzna.

Caldwell chyba odgadł moje myśli, bo zatrzymał konie i odwróciwszy się do nas powiedział:

—To pamiątka z dawnych, niebezpiecznych czasów.

—Te paliki? — zdziwiłem się.

Dziś paliki, doktorze, lecz w latach, w których ojciec zwoził je z lasu i mocował w ziemi,

były to bale na półtora chłopa wysokie, z ostro zakończonymi szczytami, wyposażone w

strzelnice. Niewiele brakowało, a odegrałyby po raz ostatni swą obronną rolę podczas powstania

Riela. Na szczęście obyło się bez napastników i bez oblężenia. W ubiegłym roku ścięliśmy

palisadę do połowy jej wysokości przy pomocy piły, okorowali i pomalowali. Było z tym mniej

roboty niż z wykopywaniem bali i stawianiem sztachet. A poza tym... to pamiątka po mym ojcu.

—Uważa pan, iż mocna palisada nie jest już potrzebna?

—Na pewno nie. Tyle, że zasłaniałaby widok na łąkę i las. Milszy to krajobraz od rzędu

paskudnych słupów. Czasy rebelii i wojen należą już do niepowrotnej w tych okolicach

przeszłości. Z Indianami żadnych kłopotów nie ma, rzadko kiedy pokazują się w pobliżu.

—A z innymi? — zagadnąłem.

—Raczej ich nie spotykam. Drogi na północ wiodą szlakami rzecznymi, a strumień, jaki

przepływa przez moją ziemię, nie nadaje się do żeglugi.

—Jednak znikanie bydła...

—Och, doktorze! Sądzi pan, iż przed kradzieżami uchroniłaby mnie palisada wokół domu?

Cmoknął na konie i podjechaliśmy truchtem pod dziwne ogrodzenie w miejscu, w którym

szeroko rozwarta brama umożliwiała wjazd w głąb ogrodu. Nad bramą, na wysokich tykach

umieszczono na poprzecznej desce biały napis: “Alicja”. Taką więc nazwę nosiła posiadłość

Jonathana Caldwella.

Ruszyliśmy teraz szparko szeroką aleją, wzdłuż której rosły świerki. Dalej leżały

szmaragdowe trawniki, a dwa gazony, po lewej i po prawej stronie, czerwieniły się i żółciły na

przemian barwami ostatnich, jesiennych kwiatów.

Wszystko wyglądało bardzo czysto, kolorowo, powiem — elegancko. Za to dom! Była nim

mieszanina przybudówek, niczym zabawka z klocków ustawiona rękami bardzo niezdarnego

dziecka. Nietrudno odgadnąć, iż tak dziwaczna konstrukcja wynikła ze stopniowego

powiększania wnętrz i że pracami budowlanymi na pewno nie kierował żaden architekt, bo cały

obiekt świecił okropną brzydotą.

Środkowa część była parterowa. Prawa, na oko znacznie nowsza, górowała jednym piętrem

nad swą starszą sąsiadką. Lewe skrzydło dźwigało się aż na dwa piętra, a miało kształt prawie

kwadratowy, coś w rodzaju wieży. Wszystkie trzy części wzniesiono z drewna. Dodam, iż w

każdej z tych części otwory okienne miały inne wymiary.

Nasza bryczka zatrzymała się przed małą werandką, która zapewne niegdyś pasowała do

parterowego budynku, a dziś wyglądała śmiesznie wobec ogromnej szerokości całego (wraz z

przybudówkami) domostwa. Z wysokości stopni tej werandki spoglądała na nas kobieta oraz

dwoje szkrabów, które na widok pojazdu ruszyły ku nam, wrzeszcząc niczym wataha Indian

napadająca na obóz bladych twarzy. Były to dzieci naszego gospodarza.

Caldwell pierwszy zeskoczył z bryczki i uchylając kapelusza powiedział:

— Witam w “Alicji”! Pozwólcie, że przedstawię was żonie.

Poprowadził nas ceremonialnie po stopniach werandki, po czym wymienił nasze imiona i

nazwiska. Pani Caldwell okazała się szczupłą szatynką o brązowych oczach, kształtnej postaci i

ujmującym sposobie bycia.

Wkroczyliśmy do sieni albo raczej — hallu, bo było to pomieszczenie tyleż długie co

szerokie, z lustrami na dwu ścianach, ze świecznikiem zwieszającym się z sufitu i z czterema

fotelami ustawionymi wokół okrągłego stołu. Na pozostałych dwu ścianach rozpięto skóry

niedźwiedzie, a nad drzwiami sterczał łeb łosia o wyjątkowo potężnych rogach. Zaskoczył mnie

taki widok wnętrza. Nie sądziłem, iż w środku domu przypominającego fragmentami stodołę lub

stajnię napotkam tak piękne wyposażenie. Bo i lustra, i stół, i fotele, a przede wszystkim kuty w

mosiądzu świecznik, świadczyły o dobrym smaku osoby, która te przedmioty nabyła, oraz o

sporych możliwościach finansowych nabywcy. — Pozwól, Alicjo, że od razu zaprowadzę

naszych gości do ich pokojów.

Skłoniła głowę, odwzajemniliśmy ukłon i prowadzeni przez Caldwella schodami, które lśniły

od politury, powędrowali na piętro. Tu, naprzeciw balustrady zamykającej szyb schodów,

znajdowało się dwoje drzwi ciemnych, prawie czarnych, ze złocistymi klamkami i tejże barwy

okuciami.

— Oto panów pokoje — poinformował gospodarz. — Nie wiedziałem, czy chcecie zająć

dwa oddzielne, czy też jeden wspólny. Proszę wybierać. W obu są dwa łóżka.

Nacisnął klamkę. Drzwi uchyliły się bezszelestnie. Ujrzałem komnatę o dwu oknach z

podłogą pokrytą dywanem, z okrągłym stołem, wyściełanymi krzesłami i łożami tak potężnymi,

że na każdym z nich zmieściłyby się dwie tęgie osoby. Luksus, jakiego nie mogłem oczekiwać

sądząc z zewnętrznego wyglądu domu.

— Podziwiam pańską przenikliwość — elegancko stwierdził Karol. —- Dla dobra sprawy,

wygodniej nam będzie zakwaterować się tutaj. Niekiedy zdarza się, iż memu przyjacielowi lub

mnie przychodzą do głowy tak zwane odkrywcze myśli. Informujemy się o nich natychmiast,

nawet w nocy. Tak to bywa w różnych kłopotliwych sytuacjach, a przyzna pan, iż sprawa, jaką

mamy rozwikłać, należy raczej do skomplikowanych.

Caldwell uśmiechnął się, skłonił i dodał:

— Za pół godziny zjawię się u panów. O piątej jadamy obiad.

Skłonił się jeszcze raz i wyszedł. Zostaliśmy sami.

—Jesteś zadowolony, Karolu?

—Bardzo. Caldwell w coraz większym stopniu zyskuje moje uznanie i jeśli inne sprawy ułożą

się chociaż w połowie tak dobrze, nie odjedziemy stąd bez sukcesu.

W oznaczonym czasie, dokładnie umyci (jeśli można dokładnie umyć się w miednicy) i

ogoleni zeszliśmy na dół wraz z gospodarzem i zasiedli do stołu z całą czteroosobową rodziną

Caldwellów. Przy obiedzie zauważyłem, iż nazwa budynku wywodzi się pewnie od imienia żony

gospodarza.

— Odgadł pan, lecz niezbyt ściśle. Istotnie takie imię nosi moja małżonka, lecz nazwa

powstała w okresie mego dzieciństwa. Była ona wynikiem przypadku. Gdy zawitał w te strony

serdeczny przyjaciel mego ojca, pan OBrien, na widok szmaragdowych łąk, ciemnych borów i

przezroczystych wód strumienia, wykrzyknął:

— Ależ to kraina z bajki! Jak nazwałeś swój dom, Edwardzie? Przecież nazwa jest

potrzebna, chociażby dla tych, którzy zapragną cię odwiedzić.

Ojciec mój miał jakoby parsknąć śmiechem i odpowiedzieć, iż skoro to kraina z bajki,

najlepiej nazwać farmę imieniem Alicji. Domyśla się pan, doktorze, o co chodzi?

Zauważyłem, jak Karol wytrzeszczył oczy niczego nie pojmując. Na pewno nigdy nie czytał

tej książki.

—Przygody Alicji w krainie czarów — odparłem.

—Tak, tak, doktorze. Mój ojciec zachwycał się tą bajką, a ja czytałem ją niejeden raz.

Dopiero późnym wieczorem, gdy zostaliśmy sami, wytłumaczyłem Karolowi, o co chodziło.

Przyznał ze skruchą, że nigdy nie słyszał “o czymś takim”, lecz obiecał, iż nie omieszka w

najbliższym czasie zaznajomić się z twórczością pana Lewisa Carrolla.

Po zakończeniu posiłku poszliśmy wraz z gospodarzem przespacerować się po ogrodzie.

Wolno mi tak nazwać tę sporą przestrzeń ziemi ograniczoną dziwacznym płotem, wy- . sadzaną

wzdłuż wjazdowej alei rzędami świerków. Zagadnąłem Caldwella, kto sadził drzewa, bo ich

długie, pod sznurek wyprostowane rzędy świadczyły o tym, że nie wyrosły z nasion rzuconych

przez wiatr. Wtedy dowiedziałem się o historii i ogrodu, i budynku mieszkalnego, i całej liczącej

800 akrów posiadłości

16

.

— Na wschód i na zachód ziem “Alicji” — mówił Caldwell — rozciągają się tereny nie

zagospodarowane. Tymczasem korzystam z tych niczyich łąk dla wypasu bydła. Ojciec mój

nabył grunt jeszcze w okresie, w którym ziemia należała do Kompanii Zatoki Hudsona. Zapewne

wiecie, iż Kompania uzyskała nie tylko prawo do handlu skórkami upolowanych zwierząt, lecz

również, na mocy królewskiego nadania, olbrzymie tereny rozciągające się na wschód od Gór

Skalistych i hen, na północ. Jak daleko, tego wówczas nikt dokładnie nie wiedział. Później

okazało się, iż jest to obszar o powierzchni półtora miliona mil kwadratowych. Cały ten kraj,

zwany w królewskim nadaniu “Ziemią Ruperta i Terytorium Północno-Zachodnim”, w roku

1869 został przejęty przez nowo powstały rząd Dominium Kanady za odpowiednim

odszkodowaniem pieniężnym. Mój ojciec uzyskał jednak zatwierdzenie prawa własności.

Miałem wówczas dziesięć lat, więc doskonale pamiętam tamte dni, a czego zapamiętać nie

potrafiłem, o tym powiedzieli mi starsi. Ongiś to był zupełnie dziki kraj. Ongiś, to znaczy przed

1820 rokiem, bo wówczas właśnie mój ojciec, dzięki pomocy finansowej swych rodziców a

moich dziadków, nabył ten teren: kawałek lasu i spory szmat prerii.

16 Akr równa się 0,4047 hektara.

—Przepraszam — wtrąciłem przekornie — twierdzi pan, iż był to wówczas dziki kraj. A

obecnie? Przecież to są nadal prawie bezludne pustkowia.

Roześmiał się.

—Ach, doktorze! W porównaniu z tamtym okresem osiągnęliśmy szczyty cywilizacji.

Saskatchewan posiada miasta, ma sieć niezłych dróg (w tym momencie Karol chrząknął, a

Caldwell znowu się roześmiał) ...przyznaję oczywiście, iż trakt łączący “Alicję” z Reginą nie jest

ani traktem, ani drogą, lecz nasze władze nie budują szlaków dla jednego tylko osadnika,

chociażby zajmował się od lat dostarczaniem żywca do miast. Jednak na południu

Saskatchewanu dalekie i wygodne szosy już dawno połączyły wszystkie duże i mniejsze

skupiska ludzkie. Lecz przede wszystkim — kolej! To jest osiągnięcie! Nie minęło jeszcze pięć

lat od chwili, w której żelazny szlak połączył dwa oceany i uczynił Reginę centrum

komunikacyjnym naszego okręgu, zachęcając dziesiątki tysięcy przybyszów ze wschodu do

zakładania gospodarstw rolnych. Sądzę, iż za rok, za dwa będę miał pod swym bokiem sporo

sąsiadów. Mimo że, przyznam, wcale za tym nie tęsknię. Czy panów nie nudzę?

Zgodnie zaprzeczyliśmy.

—Cóż skłoniło pańskiego ojca do zamieszkania na takim odludziu? — zapytałem po chwili.

Chyba pradziadowskie tradycje. Trzeba wam, panowie, wiedzieć, iż mój pradziad rozpoczął

swą życiową karierę od traperki. Buszował w pojedynkę na dalekim zachodzie i północy, lecz

później przeszedł na służbę Kompanii Zatoki Hudsona. Został nawet kierownikiem jakiejś

faktorii, chociaż, jak się mówi w mej rodzinie, ledwie umiał czytać, a z pisaniem w ogóle mu nie

wychodziło. W drugiej połowie swego życia wycofał się z tego interesu, przeprowadził do Mon-

trealu, gdzie wstąpił w związki małżeńskie z córką któregoś z szefów Kompanii. Myślę, że to

małżeństwo bardzo pomogło memu ojcu w nabyciu ziemi. Żaden z moich bliskich krewnych nie

ruszył tropami pradziada. Dopiero w mym ojcu, chyba jakimś prawem dziedziczności, obudziła

się tęsknota za przeżyciem wielkiej przygody w dziewiczym kraju. O traperce nawet mowy nie

było, lecz ponieważ ojciec ukończył studia agrarne, a w fabryce produkującej narzędzia rolnicze

pracować nie chciał, uradzono, iż zawód rolnika najbardziej będzie mu odpowiadał. Któż mógł

przypuszczać, że przyszły farmer wybierze dla swej gospodarki tereny tak bardzo odległe od

ludzkich skupisk? A o tym, w wielkiej tajemnicy, właśnie marzył mój ojciec, pragnąc zostać jed-

nym z takich pionierów, o których ongiś pisał James Fenimore Cooper

17

. Wykazał sporo energii,

by osiągnąć cel. Powołując się na swego dziadka zdołał uzyskać poparcie któregoś ze

współzarządców Kompanii i wiosną, jako pasażer łodzi przedsiębiorstwa, wybrał się na

północny zachód. Powiem krótko: znalazł szmat ziemi nadającej się zarówno pod uprawę, jak i

17 J. F. Cooper (1789—1851), pisarz amerykański o światowej sławie, m. in. autor “Pięcioksięgu Sokolego Oka”.

na hodowlę bydła. Gdy powrócił do Montrealu z radosną dla siebie informacją, w rodzinie

wybuchł niemały huczek. Na mego ojca poczęto spoglądać jak na niebezpiecznego szaleńca.

Jednak w jakiś tam sposób zdołał przekonać rodziców i swego brata. Ziemia została nabyta za

wręcz śmieszną sumę. Jednak koszty transportu maszyn rolniczych, ziarna siewnego, pierwszych

sztuk bydła i koni wyrównały taniość ziemi z poważną nadwyżką. Wydawało się, iż największy

kłopot sprawi znalezienie odpowiednich pracowników. W rzeczywistości nie zabrakło

niespokojnych duchów, których pociągała praca na odludziu. Ojciec zwerbował pięciu, a później

rozpoczęła się pionierska orka, w rzeczywistości i w przenośni. Na pewno jest panom znane, z

różnych wspomnień i opisów świadków, zagospodarowywanie Dzikiego Zachodu Ameryki.

— Nie tylko z opisów — zaprzeczyłem. — Mój przyjaciel — tu skinąłem głową w stronę

Karola — sam przeżywał wszystkie blaski i cienie osadniczego życia.

Caldwell aż klasnął dłońmi.

—No proszę! — wykrzyknął. — Ja od razu wyczułem, że w panu tkwi coś z rolnika. Czemuś

pan porzucił ten szlachetny zawód?

—Ponieważ moja ziemia nie zawsze chciała dorównać mym wysiłkom.

—Nieurodzaj? Pewnie trafił pan na podłe grunta.

—

Och, wręcz przeciwnie. Gleba rodziła wspaniale, lecz później, przez trzy lata nie spadła na

nią ani jedna kropla deszczu

18

.

—To rzeczywiście fatalny zbieg okoliczności. Sprzedał pan gospodarstwo?

—Sprzedałem ryzykantowi większemu od siebie.

—W naszych stronach kłopotów z deszczem nie mamy, za to złośliwe figle potrafi płatać

mroźny wiatr północno-zachodni. Przylatuje w samym środku upalnego lata, kładzie zboża

pokotem i warzy na swej drodze wszystko, co napotka. Na szczęście dmie jakby wytyczonym

korytarzem. Nie mogę pojąć, jak się to dzieje, i chyba nikt na świecie nie potrafi tego

wytłumaczyć, ale przysięgam, iż oglądałem swe wymarznięte plony na szlaku szerokości

zaledwie kilka jardów, gdy po obu jego stronach wyrastały nie tknięte kłosy pszenicznego

łanu.

—To strata nie była wielka? — zauważyłem.

—Ba, zaledwie parę jardów szerokości, ale długość! Któż by ją zmierzył? Zupełnie, jakby

ciężki walec przetoczył się przez uprawne pola i dalej przez prerię, gdzieś tam, aż po

horyzont. Ale wracam do pionierskich dziejów mego ojca. W miejscu, w którym się

znajdujemy, stanął pierwszy budynek: typowa chata traperska zbita z nie korowanych bali i z

dachem sporządzonym z takich samych bali przykrytych wysuszoną darnią. Nie zostało śladu

18 Historia ta została opisana w powieści pt. “Łapacz z Sacramento”.

po tej budzie, ojciec ją zlikwidował, gdy ukończono w dwa lata później dom z prawdziwego

zdarzenia, otoczony obronną palisadą. Likwidację traperskiej budy przeprowadzono szybko i

bez wysiłku. Po prostu podpalono ją.

—Chyba tylko w tych stronach można było pozwolić sobie na tego rodzaju rozbiórkę —

powiedział Karol, widocznie ubawiony sposobem likwidacji chaty. — Jednak nieco

ryzykowną. Ogień mógł przerzucić się na inne zabudowania lub spowodować pożar prerii.

—Zachowano odpowiednią ostrożność, zresztą budę podpalono w pełni zimy, gdy śnieg

pokrywał ziemię. Widzicie, panowie, środkową część mego dworu? Niegdyś stanowiła, ona

pierwszy budynek mieszkalny. W kolejnych latach ojciec powiększał domostwo

dobudowując skrzydła. Przyznaję, iż z zewnątrz wygląda to paskudnie, lecz wnętrze chyba

jest przyjemne. Zresztą przywykłem do niego i ani mi w głowie stawiać jakiś pałac. Po co?

—Wnętrze jest wręcz imponujące — odparłem. — Któżby spodziewał się takich luksusów w

tak odległych stronach.

Przesada, doktorze. Mój ojciec uważał, iż wyposażone odpowiednio mieszkanie ułatwia życie

na tym pustkowiu, polepsza samopoczucie jego lokatorów. Podzielam ten pogląd wraz z żoną. Z

jej to inicjatywy założyliśmy ogród na miejscu smutnej płaszczyzny traw, przeciętej jedynie

szpalerem świerków zasadzonych jeszcze przez mego ojca. Kwiaty stanowią rozrywkę dla oczu i

pozwalają na zwalczenie smętnych nastrojów. A któż z nas nie przeżywa kiepskich chwil ?

Gdy stanął pierwszy “ludzki” budynek, ojciec udał, się do Montrealu, a później prowadził

długą korespondencję z wybranką swego serca. Skończyło się to małżeństwem i czworgiem

dzieci. Dwu chłopców, dwie dziewczynki. Mój brat kieruje przedsiębiorstwem założonym przez

dziadka,' a prowadzonym przez długie lata przez mego stryja. Siostry powychodziły za mąż,

mieszkają daleko stąd, aż na atlantyckim wybrzeżu, lecz co roku, w maju lub czerwcu, cała moja

rodzina zjeżdża tu na kilka tygodni. I to wszystko. Jak widzicie, mimo woli zanudziłem was

historią swego rodu.

Oczywiście natychmiast zaprzeczyliśmy takiemu przypuszczeniu. Karol zapytał, czy przez

cały ubiegły okres nic nie zagroziło istnieniu gospodarstwa lub życiu jego mieszkańców.

— Z opowiadań ojca i z własnych doświadczeń wiem, że do roku 1885 nie wydarzyło się w

tych stronach nic, co w poważnym stopniu mogło być dla nas niebezpieczne. W pierwszych

latach gospodarki ojca pojawiły się tu grupy Indian plemienia Kri, lecz ojciec dysponował już

wtedy siłą dziesięciu dobrze uzbrojonych mężczyzn, więc takie spotkania kończyły się jedynie

ofiarowaniem przybyszom jednej lub dwu krów. Niekiedy trafiały się kradzieże bydła, lecz były

to wypadki rzadkie i nigdy wielkich rozmiarów. Jak obecnie! Zresztą ślady prawie zawsze

wiodły nas do kryjówki złodzieja. Dopiero w roku 1885 przeżyliśmy długie dni niepokoju.

Nieoczekiwane zbrojne wystąpienie Ludwika Riela napędziło strachu przecież nie tylko nam. Na

pewno słyszeliście, jaką panikę wywołały sukcesy Riela wśród osadników. Po bitwie nad

Kaczym Jeziorem, w marcu, w obłąkanej ucieczce dotarli tu pierwsi zbiegowie: farmerzy z

rodzinami. Była to szaleńcza wyprawa, bo większość tych ludzi nigdy nie słyszała o istnieniu

“Alicji”. Śnieg jeszcze leżał na polach, mróz, zwłaszcza nocami, dobrze dawał się we znaki.

Wtedy to przyjąłem w swe progi grupkę zbiegów, w jakże okropnym stanie! Część z nich

przywiozła swój dobytek na wozach, część opuściła domostwa z tym zaledwie, co mieli na

sobie. Mężczyźni, kobiety, dzieci — przerażeni, powtarzający przesadzone wieści o sukcesach

Metysów Riela i o przyłączeniu się Indian do powstania. W istocie rzeczy, tylko dwie grupy

Indian z plemienia Kri chwyciły za broń. Inne narody indiańskie, jak na przykład Czarne Stopy,

zachowały neutralność. Lecz skąd wówczas mogłem o tym wiedzieć?

W parę dni później przywędrowała, a raczej przywlokła się nowa garść uciekinierów: sześciu

mężczyzn z rodzinami. Przybyli z zachodu. Odniosłem wrażenie, że “Alicja” jest wyspą

otoczoną morzem płomieni rebelii. Nowi, niespodziewani goście poinformowali mnie, iż przed

kilku dniami, 150 mil na północ od Północnej Saskatchewan, grupa wojowników Kri napadła na

placówkę misji katolickiej, zrabowała magazyny Kompanii Zatoki Hudsona i wymordowała 9 z

13 osadników. Dwie kobiety i jeden mężczyzna zostali uprowadzeni. W cztery dni później

przyjąłem jeszcze pięć osób z północnego zachodu, z miasteczka Battleford, które stało się ofiarą

napadu innej grupy Kri. Mieszkańcy zdążyli zbiec i schronić się w niedaleko leżącej placówce

obronnej policji. Miasto zrabowano, okoliczne budynki farmerskie spalono, a kilkunastu

rolników zamordowano. Jak się wkrótce okazało, nie tkwiła w tej relacji wielka przesada.

Przewidując wszystko, co najgorsze, postanowiłem z domu mieszkalnego uczynić coś w rodzaju

małego fortu. Przybysze, na pewno pod wpływem strachu, bardzo mi w tym zamierzeniu

pomogli. Zatarasowaliśmy okna workami z piaskiem, a wzdłuż palisady, która wówczas miała

pierwotną wysokość, dzień i noc czuwały straże. Było nas w sumie trzydziestu mężczyzn, z

czego prawie połowa wyposażona w broń palną. Kobiety i dzieci rozlokowaliśmy na piętrze, co

do bydła i koni — kilkanaście sztuk kazałem wpędzić w obręb palisady, na resztę machnąłem

ręką. W razie napadu czerwonoskórych szansę ocalenia stada równały się zeru. Jednak mogło

nam ono ocalić życie. Kri na pewno i przede wszystkim połakomiliby się na czworonogi,

rezygnując z oblężenia budynku. Na szczęście do oblężenia nie doszło. Powstanie Metysów

Riela załamało się z końcem maja klęską pod Batoche. Jednak akcja wojowników Kri trwała

jeszcze do pierwszych dni czerwca i do tego czasu gościłem w “Alicji” przybyszów z południa,

zachodu i północy. Trzech z nich, samotnych mężczyzn, zapragnęło pozostać. Przyjąłem ich do

pracy i nie żałuję tego. Po latach trafiło mi się wiele okazji dokładniejszego zaznajomienia się z

przebiegiem rebelii. W świetle tych informacji nie można traktować, jak chcą niektórzy,

Ludwika Riela jedynie jako szaleńca i zbrodniarza. Chyba raczej jako zjawisko będące

wynikiem istniejących wówczas niedociągnięć, niesprawiedliwości i karygodnych zaniedbań

państwowej administracji. Riel po dziś dzień jest postacią wielce kontrowersyjną, wywołującą

nadal spory i krańcowo sprzeczne oceny. Ale o tym na pewno dobrze wiecie. Przerwał i spojrzał

na nas pytająco.

—Tak — odparł Karol.

—A więc czym mogę obecnie służyć ?

—Dobrą mapą okolic, jeśli pan taką posiada.

—Pozwólcie za mną.

Powędrowaliśmy z gospodarzem poprzez śmieszną we-randkę i hali do pokoju, który był

gabinetem Caldwella. Było to najskromniej umeblowane pomieszczenie ze wszystkich, jakie

miałem okazję oglądać. Biurko, stół, kilka szaf. Na prawie gołych ścianach wisiały dwie mapy:

Kanady i okręgu Saskatchewan oraz imponującej wielkości futro szarego niedźwiedzia.

—Czy to pańskie trofeum? — zagadnąłem.

—Nie. Rezultat wspólnego polowania mego ojca oraz Leonarda O’Brien. W istocie nie

wiadomo, od czyjej kuli padł ten potwór. Obaj mieli broń tej samej marki i tego samego

kalibru, a strzelali równocześnie. Zresztą wszystko w tym polowaniu było dziwne, bo proszę

sobie wyobrazić, szarego niedźwiedzia napotkali na równinach. Co go skłoniło do

opuszczenia podgórza i wędrowania na wschód? Siadajcie, panowie.

Wysunął jedną z szuflad biurka i wydobył kwadratowy arkusz papieru, nie pierwszej już

świeżości.

—Oto plan — wyjaśnił rozwijając arkusz na stole. — Został sporządzony, gdy ojciec starał

się o zatwierdzenie prawa własności przez władze Dominium. Mam jeszcze drugą mapę,

nakreśloną przez mierniczych Kompanii Zatoki Hudsona, lecz jest znacznie mniej

szczegółowa.

—Poprzestańmy na tej — odparł Karol — i przypatrzmy się dokładnie.

Podszedłem do stołu. Mapa, a raczej plan posiadłości Caldwella, obejmowała, jak

stwierdziłem, nie tylko ziemię naszego gospodarza, lecz również część obszarów przyle-

gających. Granice “Alicji” tworzyły linie dające obraz prostokąta o dwu krótszych i dwu

dłuższych bokach. Prostotę geometrycznego rysunku psuł jedynie niebieski wężyk przebiegający

ukośnie przez północną część terenu.

—Strumień? — zapytał Karol.

—Tak. W czasie letnich upałów strumień, na jesieni rzeczka, a na wiosnę, w okresie topnienia

śniegów, prawie spławna rzeka. Na szczęście nigdy nie wysycha. Nazwy nie posiada żadnej, a

na mapie okręgu Saskatchewan w ogóle nie istnieje.

Odszedł od stołu, pogrzebał w szufladach biurka i wrócił z kompasem. Umieścił go w lewym,

górnym rogu arkusza, po czym całą mapę nieco przesunął, zgodnie ze strzałką busoli,

wskazującą północ.

— Jak widzicie teraz, na północy, powyżej granic “Alicji”, ciągnie się pasmo niskich

wzgórz, a za nimi równina mokradeł. Nie mam pojęcia, jak daleko sięgająca. Nikt ich nie

badał, bo i po co? Przypuszczam, iż niegdyś znajdowało się tam potężne jezioro, które zostało

zamulone przez rzeczkę — pokazał palcem — i zarośnięte wodną roślinnością. Nawet nie

próbujcie tamtędy wędrować, pewna śmierć.

— To znaczy, że strumień przepływający przez pańską posiadłość nie jest dopływem innej

rzeki — odezwałem się.

— Nie. Jego ujście leży na skraju bagien, kilkanaście mil stąd. Bawiłem tam z ojcem tylko

raz, aby stwierdzić fakt. Roi się tam od ptactwa, lecz przestrzegam przed polowaniem w tamtej

okolicy. Nawet brzegi strumienia są przy jego ujściu niebezpieczne. A teraz proszę spojrzeć

tutaj.

Wskazał palcem zachodnią część swych ziem.

—Wysokopienny las, częściowo należący do mnie. Na planie widać to bardzo wyraźnie, w

rzeczywistości przez ten las nie wycięto żadnej dukty oznaczającej granicę posiadłości

“Alicji”. Pracochłonna to robota i praktycznie nikomu obecnie niepotrzebna. Na południe i na

wschód ciągnie się trawiasta równina. I to wszystko. Dodam, że w okolicy nie ma żadnych

jarów, wąwozów, przepaści lub skał, wśród których mogłyby rozproszyć się lub zginąć moje

krowy. Co się tyczy lasu, przedostanie się w jego głąb wymaga użycia dobrze wyostrzonej

siekiery.

—A bagna? — zapytał Karol. — Jeśli są tak niebezpieczne, jak pan twierdzi, łatwo mogły

stać się grobem stada.

—Oczywiście. Dlatego badaliśmy tę możliwość parokrotnie. Ostatnio wówczas, gdy przybył

tu porucznik Mitchell. Grupa wędrujących krów przecież pozostawia bardzo wyraźne ślady, a

ich nie odkryto. A poza tym... taki wypadek mógł się zdarzyć raz, dwa, powiedzmy trzy razy

z rzędu w wyniku niedbalstwa kowbojów, lecz to, co się dzieje od tegorocznej wiosny... —

urwał i machnął desperacko ręką.

—Podejrzewam — zabrał głos Karol — iż musiały zostać przeoczone jakieś ważne

szczegóły. Wydające się drobiazgami bez znaczenia. Może nam dwu, jako obcym, uda się je

dostrzec.

—Liczę na to... A więc jutro powiodę panów wzdłuż granic mego królestwa. Jako myśliwych,

oczywiście.

Temat został wyczerpany, a że ciemność spadła już na ziemię, Caldwell odprowadził nas na

piętro, do sypialni.

Naftowa lampa na stole rzucała przyćmione światło, za oknem czerń nocy zasłoniła panoramę

dalekich zielonych łąk i lasu.

—Jak się czujesz, Janie, w roli detektywa?

—Znakomicie — odparłem ściągając kurtę, — A ty?

—Ba, to dopiero początek. Co nastąpi dalej? Czy kłopoty i trudności nie do pokonania, czy

też okaże się, iż sprawa jest prosta jak przysłowiowy drut i opuścimy te strony w chwale i

zaszczytach.

—Oby, oby...

—Posłuchaj, narodziła się w mej głowie cudaczna myśl: nikt nie kradnie bydła dla celu, o

który słusznie podejrzewa się każdego złodzieja.

—Co takiego? — roześmiałem się. — Przypuszczasz, że Caldwell wprowadza nas w błąd?

Nas i policję? Po co?

—Nie zrozumiałeś mnie, Janie. Wcale nie twierdzę, iż krowy nie giną.

—No to... już niczego nie pojmuję! Nikt nie kradnie bydła, a krowy giną. Uważasz, że jest to

wynik jedynie niedbalstwa kowbojów? A może stampede?

—Niedbalstwo na pewno jest faktem, lecz nie o tym myślę. Również wykluczam stampede.

Twierdząc, iż bydło nie jest kradzione, mam na myśli powszechne rozumienie tego słowa:

osiągnięcie materialnych korzyści przez złodzieja. Doraźnych korzyści. A ja zaczynam

podejrzewać bardzo chytrą i na długi okres czasu zaplanowaną akcję. Wydaje mi się, iż

komuś zależy na tym, aby Caldwell albo zaprzestał hodowli, albo nawet wyniósł się stąd raz

na zawsze. Bydło nie jest kradzione po to, aby je przehandlować, jedynie po to, by je

zniszczyć. Dlatego brak jest śladów przepędu, jak nas informowali Caldwell i Mitchell. To

iście diabelska sztuczka, Janie. Bo przecież nawet najkrótsza trasa krów rzuca się w oczy

każdemu. A tu nic!

—Lecz w jaki sposób niszczą bydło? — zapytałem zupełnie oszołomiony koncepcją Karola.

A chociażby przez zagnanie go na bagno. Ono pochłonie wszelkie ślady.

—Oczywiście. Jednak powinny istnieć tropy do tego bagna wiodące.

—Otóż to właśnie! W tym tkwi tajemnica. Musimy tym bagniskom dobrze się przypatrzyć.

Wszystko to jest jedynie moim przypuszczeniem, zachowaj je dla siebie. Dowiem się od

Caldwella, jak wygląda jego handel rogacizną i kto jeszcze w tych stronach takim handlem się

zajmuje. Może właśnie w tych handlowych transakcjach tkwi przyczyna znikania krów?

Próba usunięcia z rynku konkurenta?

—Koncepcja prawdopodobna — stwierdziłem po namyśle. — Nie odpowiada jednak na

pytanie: kto pędzi bydło na stracenie? Przecież człowiek nie duch. I to człowiek

najprawdopodobniej od lat zasiedziały w tych stronach, znający świetnie tutejsze bezdroża.

Podejrzewam, że nawet zaufany pracownik Caldwella. Takiemu przecież najłatwiej działać.

Nikt go nie podejrzewa.

—Zgadzam się. Jednak należy wziąć pod uwagę i inną ewentualność: udział w

przedsięwzięciu kilku, zupełnie obcych ludzi, pozostających w porozumieniu z którymś z

miejscowych kowbojów. Człowiek działający w pojedynkę moim zdaniem nie potrafiłby

odłączyć od stada jakiejś jego części w sposób całkowicie niedostrzegalny przez innych.

—Albo też — zauważyłem — wśród pracowników “Alicji” buszuje taka złodziejska grupa.

—Wątpię. Jeden człowiek dochowa tajemnicy, lecz w grupie, która musiałaby się często

porozumiewać między sobą, sprawa szybko stałaby się głośną.

Nazajutrz, wczesnym rankiem, zaraz po śniadaniu dosiedliśmy podprowadzonych pod dom

wierzchowców i, wiedzeni przez Caldwella, wolniutko ruszyli, by objechać posiadłość. Na

prośbę Karola gospodarz zaprowadził nas również do wnętrza szeregu budynków

gospodarczych. Mój przyjaciel bardziej jednak interesował się ludźmi niż urządzeniami

magazynów, stajni i obór. Obejrzeliśmy jedyną w gospodarstwie oborę krów mlecznych.

Zaledwie dwanaście sztuk tych zwierząt zapewnia wystarczające zaopatrzenie w mleko

wszystkich mieszkańców. Większa produkcja nie miałaby sensu. Transport mleka do Reginy ze

względu na odległość nie opłacał się. Obejrzeliśmy również niewielką stadninę koni, używanych

zarówno do prac polowych, jak i do jazdy wierzchem. Przyznam, iż cały ten przegląd gospo-

darczy znudził mnie, lecz skoro Karol — może pod wpływem własnych doświadczeń na farmie

— tak bardzo interesował się sprawą, uzbroiłem się w cierpliwość. Na koniec opuściliśmy

półmroczne wnętrza obór, stodół i szop, wskoczyli na końskie grzbiety i pogalopowali ku tej

części ziem farmy, jakie przeznaczone zostały wyłącznie na wypas.

W drodze mijaliśmy szaro-brązowe połacie gruntów zaoranych już pod ozime zasiewy. Dalej

ciągnęły się zielone, poczynające żółknąć dzikie łąki, których granic nie potrafiłem dostrzec.

Wśród tej zieloności tu i tam dostrzegłem kolorowe plamy wolno poruszające się w różnych

kierunkach. Caldwell jadący dotąd na czele naszej kawalkady, obecnie zatrzymał wierzchowca,,

a gdy przystanęliśmy obok, powiedział wskazując ręką przed siebie, na prawo i na lewo:

—Oto widzicie największe bogactwo mojej farmy. Za dwa tygodnie większość stada zostanie

przepędzona do Reginy, a później odbędzie swą pierwszą i ostatnią podróż koleją.

—Ile tego jest? — zapytał Karol.

—Ponad pięćset sztuk.

—A ile pozostanie na zimę?

—Około pięćdziesięciu.

—Jestem pewien — zabrałem głos — że podczas zimy nie zginie panu ani jedna sztuka. I to

nie z powodu śniegu, na którym łatwo odkryć ślady przepędu, lecz z powodu małej ilości

krów. Każdy ubytek zostanie natychmiast zauważony.

Karol potakująco skinął głową.

— Słabo mnie pan pocieszył, doktorze — wyznał Caldwell. — To, co pan powiedział,

oznacza przecież, iż z wiosną, gdy sprowadzę paręset jałówek, cała heca powtórzy się —

zamyślił się. W końcu podniósł na nas oczy: — Ruszamy?

— Jeszcze chwilkę — powstrzymał go Karol. — Pragnę panu zadać kilka pytań i lepiej, aby

ich nikt inny nie usłyszał. Przede wszystkim: czy nie można odłożyć przepędu aż do końca

września?

—Do końca września? — zdumiał się gospodarz. — Po co? Nigdy tak późno tego nie

czyniłem. Obowiązują mnie terminy, a poza tym tegoroczna jesień jest wyjątkowo ciepła, co

sprzyja wygodzie przepędu. Indiańskie lato, z jakiego korzystamy w tej chwili, może lada

dzień zakończyć się gwałtownym spadkiem temperatury. Niedobrze dla bydła, by pędzić je

podczas przymrozków. Nabywcy mego stada przewożą go w nieopalanych towarowych

wagonach. Przy niskich temperaturach powstają spore straty. Dlatego ustala się terminy

przepędu możliwie wczesne. Nie rozumiem, do czego pan zmierza?

—Uważam, iż po dokonaniu przepędu szansę odkrycia sprawców kradzieży spadną do zera.

—Ale... dlaczego?

—Ponieważ, gdy pozostanie w farmie zaledwie pięćdziesiąt krów, nikt nie odważy się

dokonać kradzieży, zbyt szybko zostałaby zauważona. A skoro kradzieże się skończą... to

chyba rozumie pan, powstaną dodatkowe trudności ujawnienia prawdy.

—Hm... istotnie.

—Mam nadzieję — mówił dalej Karol — iż porywacze spróbują raz jeszcze uprowadzić

część stada. Więc należy dać im szansę.

—Taka nadzieja napełnia mnie przerażeniem. Gotów jestem raczej przyśpieszyć sprzedaż

bydła, by uniknąć nowej straty.

—Obawiam się, iż czyniąc tak, uniemożliwi pan osiągnięcie celu, w jakim tu przybyliśmy. Na

pańskie żądanie!

—Och, na moją prośbę. Nigdy panom nie zapomnę tej przysługi, bez względu na ostateczny

wynik. Lecz teraz... doprawdy nie wiem, jak mam postąpić?

—Przesunąć w czasie termin przepędu, chociaż o tydzień.

—To wymaga mego wyjazdu do Reginy. Jednak bez żadnej gwarancji, że uzyskam

przełożenie terminu. I... czy słusznie postąpię pozostawiając panów samych?

—O to nie trzeba się kłopotać. Niech pan jedzie do Reginy, a teraz obejrzymy stado.

Ruszyliśmy dalej.

Nie znam się na rasach bydła, jednak przyglądając się najbliższej grupie krów zauważyłem

ich podobieństwo do teksaskich. Moje spostrzeżenie potwierdził gospodarz. Pewnie chciał się

pochwalić swym osiągnięciem.

—Zwróćcie uwagę na kształt rogów — powiedział. — To wynik hodowlanych doświadczeń

mego ojca, które ja nadal prowadzę. Przed laty ojciec zakupił w Bozeman, w Stanach, i

sprowadził tutaj kilkadziesiąt sztuk teksaskich byków i jałówek. Powstała z tego znakomita

krzyżówka teksasko-kanadyjskiego bydła długorogiego. Osiągająca szybki przyrost wagi a

równocześnie bardziej odporna na zmiany klimatyczne.

—Jak pan uzupełnia stado? — zainteresował się Karol.

—W tym celu korzystam z dwu źródeł: corocznie nabywam u handlarzy w Bozeman

kilkadziesiąt sztuk “Teksasów” oraz sprowadzam miejscowe krowy, skupując je, gdzie się da.

Trudna to robota, lecz bardzo opłacalna. W Kanadzie powstaje coraz więcej miast i osiedli, a

te miasta i osiedla potrzebują coraz większych z roku na rok dostaw żywności, mięsa przede

wszystkim.

Podjechaliśmy bliżej, Wówczas przycwałowało ku nam dwu jeźdźców, kręcących się dotąd

na dalekim krańcu prerii. Wstrzymali konie rozpoznawszy Caldwella i dotknęli dłońmi rond

szerokoskrzydłych kapeluszy. Jakże bardzo przypominali z ubioru teksaskich kowbojów! Na mą

żartobliwą uwagę na ten temat, gospodarz zauważył, iż po prostu jest to moda wynikająca z

dostosowania odzieży do potrzeb i wygody użytkowników.

— Zresztą — dodał — kilku moich ludzi właśnie z Teksasu pochodzi.

Przyjrzałem się dokładnie witającym nas pastuchom. Caldwell na pewno nie był srogim

pracodawcą. I pewnie lubianym. Krótka wymiana zdań między podwładnymi a szefem,

utrzymana w poufałym i nieco żartobliwym tonie, była dla mnie tego dowodem.

Opuścili nas podrzucając w galopie kapelusze. Dawny kowbojski zwyczaj, stosowany jako

powitanie mieszkańców osad zagubionych na Dzikim Zachodzie, przez które wiódł szlak

przepędu bydła.

Nasz spacer trwał dalej. Raz po raz przystawaliśmy i wówczas witali nas w podobny sposób,

dozorcy rogatych gromad poruszających się leniwie lub odpoczywających w cieple jeszcze nie

jesiennego słońca.

Przez kilka godzin trwania naszej wędrówki miałem sporo okazji, aby stwierdzić, iż wszędzie,

zarówno na polach, jak i we wnętrzach gospodarskich budynków, panował wzorowy porządek.

Była to dodatkowa zagadka do rozwiązania: jak w takich warunkach mogło powstać zagrożenie

całości stad Caldwella?

Ostatnia grupa bydła, którą napotkaliśmy, pasła się na pobrzeżu strumienia o brzegach dość

stromych, lecz miejscami obniżających się piaszczystymi plażami, omywanych przez cicho

pluszczącą, kryształowo czystą wodę. Droga wzdłuż koryta doprowadziła do miejsca, w którym

wznosił się niski, pokryty darnią pagórek.

— To jeden z moich kopców granicznych — wyjaśnił farmer. — Zatrzymajmy się tu, jeśli

to wam odpowiada.

Spętaliśmy konie, legli nad brzegiem strumienia, sięgnęli po fajki i kapciuchy z tytoniem.

Patrzyłem na wodę, na przeciwległy brzeg porosły rzadką wikliną, za pasmem której kładła się

nieskończona-dal aż po granatową linię horyzontu. Słońce działało na mnie rozleniwiająco,

ogarnęła mnie senność, więc tylko jednym uchem łowiłem nieco monotonny szmer rozmowy,

jaką wiódł Karol z naszym gospodarzem.

Piąte przez dziesiąte zrozumiałem, że pytał o ziemie leżące poza granicznym kopcem.

—Niczyje — odpowiedział Caldwell. — To znaczy, stanowiące własność Dominium Kanady,

lecz to teoria, bo rząd radośnie przelałby swe uprawnienia na kilkunastu dzielnych

osadników, jacy tym dziewiczym gruntom stworzyliby lepszy sens istnienia: orząc, siejąc i

zbierając plony. Na pewno to nastąpi, lecz przede wszystkim w rejonie Reginy. Tu przyjdzie

jeszcze poczekać dziesiątki lat.

—Kwestia transportu? — usłyszałem rzeczowe pytanie mego przyjaciela.

—Nie tylko. Przecież ja dawałem sobie świetnie radę, nim żelazne tory stworzyły Reginie

szybsze połączenie z cywilizowanym światem. Nie w tym więc tkwi sedno sprawy.

—A w czym?

—W bagnach. Pamięta pan mapę? Jakąś milę od tego miejsca kończą się grunta uprawne a

zaczynają tereny podmokłe. Bardzo niezdrowa okolica. Wątpię, aby ktokolwiek zechciał się

tam osiedlić.

—Chętnie przyjrzałbym się tym bagnom.

—To może jutro?...

Odpowiedź przeleciała mimo moich uszu, bo, przyznaję z wielkim wstydem, zasnąłem.

Jak mi później wyjaśniono, rozmowa Karola z Caldwellem trwała znacznie dłużej i dotyczyła

planu postępowania w najbliższych dniach. Nieco mnie ubodło, iż decyzje zostały powzięte w

czasie mojej duchowej nieobecności.

—Spałeś tak smacznie — tłumaczył Karol — że nie miałem serca cię budzić. Zresztą...

jestem pewien, że zaakceptujesz nasze propozycje. Powiedziałem Caldwellowi o opracowaniu

przez nas obu tego planu.

—Więc...?

Przede wszystkim zaproponowałem dłuższą wycieczkę. Nie w obrębie granic gospodarstwa,

jak dziś, lecz poza jego terenami. Uważam, że po pierwsze: powinniśmy odegrać

swą rolę “niedzielnych myśliwych”, a po drugie: dokładnie przyjrzeć się dalszej okolicy.

Poprosiłem naszego gospodarza, by wypożyczył nam konie i dał przewodnika zorientowanego w

terenie. Powiedział, iż chętnie sam tego się podejmie. Nie przystałem na to.

—Czemu?

—Bo pracownicy inaczej zachowują się wobec szefa, a inaczej wobec obcych ludzi. Przy

szefie są ostrożni, skąpi w słowach, unikający krytyki oraz zachowujący wyłącznie dla siebie

wszystkie plotki i ploteczki. Jestem pewien, iż sporo ich tu krąży, a wiele wiąże się

tematycznie z tajemniczym znikaniem stada. Caldwell jest ostatnim człowiekiem, który

mógłby coś o tych plotkach wiedzieć. Przebywając stale w towarzystwie gospodarza

pozbawiamy się wielu cennych informacji. W proponowanej “wyprawie myśliwskiej” mo-

żemy napotkać pracowników “Alicji”. Postaram się pociągnąć ich za język. Naszego

przewodnika również.

—Lecz chyba nie w ten sposób uzasadniłeś swą odmowę?

—Za kogo mnie masz, Janie?! Oczywiście, że nie. Wytłumaczyłem Caldwellowi, iż powinien

wykorzystać naszą nieobecność na wyjazd do Reginy dla przesunięcia terminu spędu bydła.

Początkowo wzdragał się. Obawia się, iż podczas jego nieobecności stado może znowu stać

się ofiarą złodziejskiej akcji.

—A czy nie słusznie tak uważa?

—Tylko pozornie. Zagadnąłem go, czy kradzieże krów zdarzały się podczas jego

nieobecności? Okazuje się, że w dniach kradzieży, jeśli w ogóle można takie dni ustalić, ani

na jedną godzinę nie oddalał się z “Alicji”. Z tego wniosek, że obecność czy nieobecność

gospodarza wcale nie wpływają na stan bezpieczeństwa stada. Ba, gotów jestem twierdzić, iż

obecność Caldwella raczej sprzyja kradnącym.

—Dziwaczny pogląd.

—Posłuchaj: złodziej czuje się najpewniej, gdy wie, gdzie znajduje się okradany. Unika w ten

sposób zaskoczenia. Podejrzewam, że Caldwell znajduje się pod czyjąś czujną obserwacją, że

śledzony jest każdy jego krok. Oczywiście, dopóki przebywa na terenie “Alicji”, bowiem

poza tym terenem “szpieg” łatwo mógłby zostać zdemaskowany. Poradziłem Caldwellowi,

aby pojechał samotnie, nie bryczką, lecz na końskim grzbiecie i aby nikomu nie zdradził ani

powodu, ani celu podróży. Niech coś tam wymyśli.

— I cóż on na to?

— Zgodził się.

— Obawiam się, Karolu, iż podróż Caldwella może być związana z poważnym ryzykiem.

—O czym myślisz?

—Widzę, iż całkowicie zbagatelizowałeś przestrogi Mitchella. A ja ich nie lekceważę. Jeśli

na tych terenach...

—Nie kończ. Chodzi ci o tych rzekomych Metysów. Ba, wbrew temu, co twierdzisz,

parokrotnie zastanawiałem się nad tego rodzaju koncepcją. Czy jest możliwa? W zasadzie tak.

Jednak istnieją jakieś granice prawdopodobieństwa. A te granice w moim pojęciu wykluczają

zamach, bo to chyba miałeś na myśli, na życie Caldwella. Przecież cało i zdrowo przybył po

nas do Reginy?

—To nie dowód — zaprotestowałem.

—Zgoda. Więc przedstawię ci inny argument. Posłuchaj, Mitchell może nie mieć czasu i

ludzi do pilnowania stad Caldwella. A nawet nie wolno mu tego robić, nie jest prywatnym

dozorcą mienia naszego gospodarza, tylko funkcjonariuszem państwowym. Lecz gdyby

doszło do zbrodni, do napadu, cała horda “czerwonych kurtek” poczęłaby przetrząsać prerię

tak długo, aż sprawcę czy sprawców dostałaby w swe ręce. Zakładam, iż ten “ktoś” czyhający

na stado dobrze o tym wie i nie ośmieli się przekroczyć w taki sposób logicznej granicy

własnego bezpieczeństwa. Powtarzam: Caldwell nie pierwszy raz udaje się do Reginy.

Pytałem

go

o

te

podróże.

Twierdzi, że nigdy nie miał żadnych kłopotów.

— Twój wywód, Karolu, nie trafia mi do przekonania. Przecież z tego, co wiemy o powstaniu

Riela, jasno wynika, że Metysi nigdy nie liczyli się z jakimikolwiek akcjami represyjnymi w

stosunku do nich. To są ryzykanci pozbawieni wyobraźni, nie potrafiący przewidzieć skutków

własnego postępowania. Jeśli Mitchell się nie myli, to znaczy, że jeśli Metysi istotnie zamierzają

zmusić białych farmerów do opuszczenia tych stron, nie cofną się przed żadną akcją mogącą

doprowadzić do realizacji swych celów.

—No, proszę — zauważył ironicznie Karol. — Zaiste jesteś katastrofistą, Janie, i w

przeciwieństwie do tych Metysów odznaczasz się bujną wyobraźnią. Ewentualny napad na

Caldwella niczego nie załatwia, wprost przeciwnie, mobilizuje policję, a przez to, jeśli

oczywiście podejrzenie porucznika jest uzasadnione, utrudnia Metysom dalszą działalność.

Czego zresztą chcesz? Mamy towarzyszyć Caldwellowi w jego podróży? To przekreśliłoby

mój plan.

—Nie myślę o tym, raczej o dwu-trzech osobach, które udałyby się z farmerem do Reginy.

—Lecz wówczas jaka gwarancja, iż cel podróży naszego gospodarza zostanie tajemnicą ?

Wobec takich argumentów, ustąpiłem. Z ciężkim sercem wyznaję. Niebezpieczeństwo

grożące osobie Caldwella wydawało mi się bardzo realne, a na przypuszczenie, że podczas

naszej tu obecności mogłoby dojść do większej niż kradzieże bydła tragedii, zimne ciarki

przebiegały mi po krzyżu.

Tak sprawy wyglądały, gdy tego jeszcze wieczoru gospodarz sprezentował nam przewodnika,

z którym mieliśmy się udać na wyprawę.

Jak ona przebiegała i kim był, lub wydawał się być, ten właśnie przewodnik — Ben Halley,

wspomniałem już poprzednio.

Przywieźliśmy z polowania dwie potężne sztuki płowej zwierzyny: jelenia i antylopę, dwie

tajemnice do odgadnięcia: ślady na bagnie i dziwaczne przerażenie Halleya, na koniec

niezliczoną ilość sińców na plecach (i poniżej!) w wyniku wariackiej jazdy wozem.

Obiecałem sobie nigdy odtąd nie korzystać na tutejszych bezdrożach z wehikułów

pozbawionych resorów. Oczywiście nikomu o tym nie mogłem wspomnieć. Po cóż pozbawiać

naszego gospodarza złudzeń, że potrafił stworzyć nam luksusowe warunki podróży.

Ten piekielny wóz — jak go w myślach nazwałem — na pewno przyczynił się do wyrobienia

nam “murowanej” opinii greenhornów, których męczy jazda na siodle i którzy muszą wieźć z

sobą mnóstwo zbytecznych bagaży. Jednak, nie ma co ukrywać, irytowała mnie myśl, że Halley

będzie opowiadał o dwu nowicjuszach, których wytrząsł na wozie, i na pewno pozwoli sobie na

wiele niewybrednych dowcipów. A czy opowie również o strachu, jaki przeżył tamtej nocy, w

pobliżu bagien? Ba, jeśli ten strach nie był udany, jeśli rzeczywiście jego przyczyną były

“gigantyczne żaby” i “potwory” kryjące się rzekomo w głębiach moczarów, na pewno podzieli

się wrażeniami. A jeśli nie podzieli? Jeśli zatai swe tchórzliwe zachowanie się?

Słuszną rzeczą byłoby sprawdzić, o czym gadał Halley z kolegami po naszym powrocie do

farmy. Powiedziałem o tym Karolowi.

—Pewnie, pewnie. Tylko w jaki sposób? Przepytując kolejno kowbojów?

—Nie, to na nic — westchnąłem.

—I ja tak sądzę. Nie przejmuj się tym, Janie. I bądź cierpliwy. Osoba pana Halleya na pewno

godna jest specjalnej uwagi. Trzeba będzie dobrze mu się przyjrzeć. Jego teraźniejszości i

jego przeszłości. Lecz nie w taki sposób, jaki zaproponowałeś. Pogadam z Caldwellem na ten

temat. Jedno w tym pewne, że Halley nie jest Metysem. Ale, powtarzam, musimy uzbroić się

w cierpliwość. To nie jest sprawa do rozwiązania, w terminie kilku dni. Tyle w niej

wątpliwości

i poszlak.

— Dobrze o tym wiem — mruknąłem. — Aż za dobrze. Niech to licho porwie!

Spotkanie

Caldwell szybko uwinął się z wyjazdem (i przyjazdem). Gdy powróciliśmy z wyprawy,

powitał nas na progu werandki. Pogratulował myśliwskiego plonu i pozornie zdawał się nie

interesować innymi osiągnięciami wycieczki. Powiadomił, iż podczas jego nieobecności, na

ziemiach “Alicji” nie wydarzyło się nic godnego uwagi. Natomiast wynik pobytu w Reginie jest

połowiczny: firma skupująca żywiec zgodziła się na opóźnienie terminu dostawy jedynie o

osiem dni.

— Dobre i to — skomentował informację Karol. — Trzeba nam będzie pospieszyć się. Czy

mówił pan komukolwiek o tym?

—Jedynie żonie.

—Znakomicie. Proszę nadal zachować w tajemnicy tę sprawę. A teraz chodźmy tam, gdzie

nas nikt nie podsłucha ani nie podpatrzy, najlepiej do naszej sypialni.

Caldwell nawet nie mruknął na tę dziwną propozycję, lecz dostrzegłem, jak mu oczy

rozbłysły. Weszliśmy na piętro i tam Karol opowiedział o dwu dziwnych wydarzeniach, jakie się

nam przytrafiły podczas wycieczki. Muszę stwierdzić, iż gospodarz... osłupiał. Najpierw

spoglądał na nas nie potrafiąc wykrztusić słowa, później zaczął nam sugerować, iż padliśmy

ofiarą pomyłki, złudzenia.

— Halley — dowodził — nie jest tchórzem, nigdy nie zauważyłem u niego najmniejszych

nawet objawów strachu. Przybył w te strony podczas powstania Metysów i był jednym z

najbardziej dzielnych uciekinierów. Pomógł mi wówczas w uspokojeniu ogarniętych paniką

farmerów i w fortyfikowaniu budynków “Alicji”. Poza tym, jak mi wiadomo, jest z zawodu

kowbojem. Zdołałem go poznać przez tyle lat. Czyż dobry kowboj może być tchórzem?!

Nieco zabawnie wypadł ten końcowy wykrzyknik. Trudno bowiem bezbłędnie stwierdzić, czy

kowboj może być tchórzem czy nie. A poza tym nie był to argument mogący zadać kłam naszym

spostrzeżeniom.

—Nie mogę panu zaprzeczyć — wtrąciłem się. — Halleya ledwie poznaliśmy. Tym bardziej

dziwne, zaskakujące było zachowanie się jego podczas nocy spędzonej w okolicy bagien.

—Może był chory?

—Jeśli strach wolno nazwać chorobą — odpowiedział Karol — to istotnie Halley ciężko się

rozchorował. Przecież szybko wrócił do zdrowia, gdy tylko oddaliliśmy się od tamtego

miejsca. Uważam, iż trudno wytłumaczyć jego zachowanie się bajędami o potworach

żyjących wśród moczarów. Jakaś inna przyczyna stała się powodem jego paniki. Należy na

Halleya zwrócić uwagę. Któż odgadnie, co kryje się za tym strachem?

—Podejrzewa go pan o współudział w porywaniu bydła? — uśmiechnął się Caldwell.

—Zaczynam podejrzewać — przytaknął mój przyjaciel. — Nie twierdzę, że Halley sam jest

porywaczem, lecz chyba wie coś, a boi się mówić.

—Ależ... na czym pan opiera swe podejrzenie?

—Na odciskach racic na granicy bagna. Może Halley bał się, że je odkryjemy? A w końcu

doszedł do wniosku, iż ich nie dostrzegliśmy, i zaraz wrócił mu spokój.

—No... łosie lub karibu pojawiają się od czasu do czasu w tych stronach, lecz co to ma

wspólnego z Halleyem?

Ależ tu nie chodzi o łosie! — wykrzyknąłem, a Karol natychmiast dodał: — Mieliśmy okazję

dobrze przyjrzeć się odciskom. To są ślady po przejściu krów!

Caldwell aż podskoczył na krześle.

—To znaczy, iż stado zagnano na moczary! Lecz przecież badania okolicy moczarów, jakie

przeprowadziłem najpierw sam, a później z porucznikiem Mitchellem, nie potwierdziły moich

podejrzeń. Nie znaleźliśmy żadnych śladów. A może to są późniejsze tropy? Czyżbym znowu

stracił kilkadziesiąt krów? Muszę to sprawdzić.

—I słusznie! — przytaknął Karol. — Jednak wcale nie zdziwiłbym się, gdyby tym razem nie

zabrakło ani jednej sztuki. Jeśli mój domysł okaże się trafny, powiem panu, co o tym myślę.

Przede wszystkim przestrzegam przed wtajemniczaniem kogokolwiek w to, co tutaj zostało

powiedziane. Kogokolwiek, to znaczy i Bena Halleya.

Caldwell przyrzekł, chociaż z pewnym ociąganiem, i bardzo chyba przejęty naszymi

rewelacjami opuścił pokój.

—Cóż ty właściwie podejrzewasz? — zagadnąłem, ledwie drzwi zamknęły się za naszym

gościem.

—Hm, być może, iż tropy na bagnie są błędne. Ich celem jest zwrócenie czujności Caldwella

lub naszej w niewłaściwym kierunku.

—Chyba jedynie Caldwella. Któż bowiem mógł przewidzieć, że powędrujemy nad bagna? A

poza tym uchodzimy za przygodnych myśliwych, niewartych chwili uwagi.

—Zastanawiałem się nad tym, Janie. Czy fałszywe tropy nie zostały sporządzone dla

powodów, jakie miały ujawnić się później, a myśmy je przedwcześnie odkryli?

—Czysta fantazja — odparłem — i na niczym konkretnym nie oparta. Bardziej

prawdopodobne jest, iż bagno stało się grobem części stada. Przecież nie zbadaliśmy

moczarów

dokładnie:

—A to niby w jaki sposób? Czy pragniesz zabawić się w nurka i szukać utopionych

zwierząt?! Moim zdaniem wcale ich tam nie ma. No, oczywiście, niezbity dowód nie istnieje.

—Istnieje w postaci odcisków racic. Skąd się tam wzięły, jeśli krów nie było w okolicy?

—Dla chcącego nie ma nic niemożliwego, Janie. Daj mi z rzeźni kawałek krowiej nogi z

kopytem, a porobię ci odciski wszędzie, gdzie zechcesz, nawet na dachu tego budynku.

—Ależ... w jakim celu?

—Już ci powiedziałem. Wprowadzenia w błąd, jeśli nie nas, to na pewno Caldwella.

— Gratuluję wyobraźni, Karolu. Gdy Caldwell znowu nie doliczy się kilku sztuk bydła,

przekreśli to cały twój wywód, a pochodzenie odkrytych przez nas tropów okaże się bardzo

proste.

Sprzeczaliśmy się jeszcze przez pewien czas, później wypalili fajkę i w ten sposób aniśmy się

spostrzegli, jak zapadła noc.

Stanąłem przy oknie, aby je uchylić i wywietrzyć zadymione pomieszczenie. Niebo pokryły

chmury, nie widziałem gwiazd, a księżyc jedynie od czasu do czasu swym srebrnym rąbkiem

kładł na ziemi wąską smugę jasności. Gdzieś szczekały psy i były to jedyne odgłosy zakłócające

ciszę. Wychyliłem się poza okienną ramę, zerknąłem na prawo i na lewo. Nigdzie nie

dostrzegłem światła. Fasada budynku była ciemna, a dalej stojące stodoły i obory ledwie

rysowały się swymi konturami. Wionął na mnie dotkliwy chłód. Temperatura w porównaniu z

dniem musiała spaść o kilka stopni. Już zamierzałem zamknąć okno, gdy nagle wydało mi się, iż

coś błysnęło wśród czarnej ściany boru. Błysnęło i zgasło. Odczekałem jeszcze moment. Błysk

powtórzył się.

— Co tam robisz, Janie? — odezwał się Karol mozolący się właśnie nad ściągnięciem butów.

— Zamknij wreszcie okno...

—Podaj mi lornetkę — odparłem.

Uczynił to natychmiast.

—Coś zauważył?

— Patrz tam — ręką wskazałem kierunek i przyłożyłem szkła do oczu.

Nie mogłem się mylić, to było światło. Najprawdopodobniej płomień ogniska, a nie leśnego

pożaru. Ten płomień gorzał stale w tym samym miejscu, nie rozprzestrzeniał

się.

—Widzisz?

—Tak — szepnął. — Ognisko. No cóż, ktoś nocuje na skraju puszczy. Nie sądzę, aby to był

jakiś przypadkowy wędrowiec. Przecież na pewno musiał zauważyć zabudowania “Alicji”,

więc poprosiłby o gościnę.

—Może to ktoś właśnie z “Alicji”? Pilnuje czegoś tam, a że mu zimno, grzeje się przy

ognisku.

—Niby czego ma pilnować? Drzew? — mruknął mój towarzysz.

— Widzisz? Zgasło — stwierdziłem. — O... znowu błyska!

Postaliśmy w otwartym oknie jeszcze kilka minut, tak że nieźle zmarzłem, lecz żaden błysk

już się nie powtórzył. Zatrzasnąłem okno, jednak Karol natychmiast je otworzył. Wychylił się na

zewnątrz tak bardzo, iż chwyciłem go za pasek z obawy, aby nie wyleciał. Rozglądał się, a

później wyprostował.

—Za późno — westchnął. — Gdyby z któregoś z zabudowań “Alicji” odpowiadano również

przerywanym światłem, mielibyśmy dowód, że ogień pod lasem rozpalono wcale nie

dlatego, iż noc jest chłodna. Przegapiona sprawa, Janie. I nadal nic nie wiemy.

—Ba, zbyt krótko to trwało. I pewnie nie ma żadnego dla nas znaczenia.

Mruknął coś tam, a ja po raz drugi zamknąłem okno. Począłem się rozbierać i zdmuchnąłem

płomień naftowej lampy, gdy mój towarzysz już spoczywał w łóżku.

Czyżby do dwu nie wyjaśnionych tajemnic: strachu Halleya i krowich tropów na bagnie,

doszła jeszcze trzecia: ogień na skraju lasu? Jeśli nie jest to zwykły zbieg okoliczności? Ale

sprawdzić nie zawadzi. Po ognisku musiał pozostać ślad, łatwy do odnalezienia.

Sądziłem, że rankiem wyruszymy w stronę boru. Od lasu dzielił nas spory kawałek drogi.

Wygodniej było przebyć ją konno. A więc należało poprosić gospodarza o wierzchowce.

Powiedziałem o tym Karolowi. Zaskoczył mnie kategorycznym sprzeciwem:

— Prosząc o konie będziesz musiał wyjawić powód swej prośby. A ja myślę, iż lepiej do

czasu nikomu nie wspominać o naszej nocnej obserwacji. Może ogień da się wytłumaczyć w

sposób zupełnie naturalny? A poza tym, Caldwell ma dziś przeliczać swe krowy. To dla mnie

ważna sprawa. Okaże się, czy odkryte przez nas ślady na bagnie pozostają w związku z

ponownym uszczupleniem się stada, czy też, jak przypuszczam, są tropami mylnymi.

Tę krótką rozmowę przeprowadziliśmy jeszcze w sypialni. Później zeszliśmy na dół i zasiedli

do jadalnego stołu. Rodzina gospodarza już nas oczekiwała. Caldwell natychmiast po-

informował, iż od wczesnego świtu zajmuje się liczeniem krów. Zapytał również, czy nas może

zainteresować ta nudna robota.

— Jeśli chcecie poznać jej wyniki — dodał — proszę za mną.

— Ależ, Jonathanie! — zaprotestowała pani Alicja. — Nasi goście ledwo zasiedli do stołu!

Karol zapewnił, że już zdążył zaspokoić głód, a wynik przeliczenia może być bardzo

ciekawy.

Ruszyliśmy najpierw piechotą, bo tylko gospodarz miał konia pod ręką, lecz nieco dalej, w

sąsiedztwie corralu i stajni, Caldwell przywołał któregoś ze stajennych. Nie minęło dziesięć

minut, gdy znaleźliśmy się na siodłach i kłusem ruszyli ku dalekim płaszczyznom łąk.

Słońce stało już wysoko nad horyzontem, lecz jeszcze cienie były długie i chłód nocy

całkowicie nie ustąpił. Naszym celem okazał się obszerny corral z wąziutką bramą, do której

wiodła równie wąska i długa ścieżka ograniczona z obu stron drewnianymi palisadami. Prosta,

lecz niezawodna konstrukcja, zezwalająca na dokładne przeliczenie sztuk zwierząt znajdujących

się w obrębie corralu. Wypędzając je na zewnątrz raz jeszcze można sprawdzić, czy nie popeł-

niono pomyłki przy pierwszym rachunku.

Karol, niegdyś sam przecież kowboj, fachowym okiem ocenił praktyczną przydatność

urządzenia. Później zaczęło się sprawdzanie pozostałej części stada. Ta monotonna czynność

trwała jeszcze parę godzin. Stado, jak się okazało, liczyło 525 sztuk. Z tego wniosek, iż odkryte

przez Karola i przeze mnie ślady na bagnie nie wiązały się z żadną nową kradzieżą. Przyznam,

że zaskoczony byłem tym faktem! Więc jednak Karol miał rację! A może po prostu odkryliśmy

jakiś stary ślad? Tropy na grząskiej ziemi nie zacierają się szybko.

Jednak nie ten fakt stał się dla mnie najważniejszym wydarzeniem dnia, lecz przedziwne

spotkanie, które w swej konsekwencji mogło zaważyć na dalszym rozwoju wypadków. Otóż,

gdy skończyliśmy wreszcie (a raczej: gdy Caldwell skończył) żmudną rachubę, gospodarz

zaproponował nam przejażdżkę w kierunku lasu. I oto powstała niespodziewana okazja zbadania

śladów po tajemniczym ognisku. I to bez wyjawienia sprawy Caldwellowi. A więc tak, jak tego

sobie życzył Karol.

Gospodarz wydał kilka poleceń kowbojom, a później ruszyliśmy we trójkę w stronę boru.

Słońce wreszcie wspięło się na tyle wysoko, iż jego promienie poczęły przyjemnie grzać moje

plecy. Jechałem kilkanaście kroków z tyłu za Caldwellem i Karolem i nagle poczułem, że z

moim siodłem dzieje się coś niedobrego.

—Nie czekajcie na mnie! — krzyknąłem. — Zaraz was dogonię!

—Co się stało? — Karol odwrócił głowę.

—Nie dopięty popręg — wyjaśniłem.

Istotnie popręg był nie dopięty lub źle dopięty. Zeskoczywszy zauważyłem, że siodło zdradza

skłonność do obsuwania się w lewą stronę. Taki pozornie drobny fakt często kończy się

katastrofą, jakiej skutki trudno przewidzieć. Bowiem przekręcenie się siodła przy szybkim biegu

konia wyrzuca z jego grzbietu jeźdźca, a jeśli noga uwięzła w strzemieniu, wleczony przez

zwierzę człowiek zostaje mocno poturbowany, o ile nie zabity, Nic więc dziwnego, że troskliwie

zająłem się popręgiem. Zacisnąłem go o jedną “dziurkę” ciaśniej.

— Od godziny obserwuję pana i... doprawdy nie wiem, czy się mylę, czy też rozpoznałem

starego znajomka...

Odwróciłem się gwałtownie. Ten człowiek nadjechał jak duch, bezszelestnie. Zwykły-

kowboj, któryś z gromadki Caldwella. Rozzłościł mnie takim zaskoczeniem.

—O co chodzi? — burknąłem szorstko.

—I głos podobny... — ucieszył się jeździec. — Czy pamięta pan Arizonę, doktorze?

—Arizonę, Arizonę? — powtórzyłem w lekkim osłupieniu.

—A w kilka lat później zabawną przygodę z grupą wędrujących greenhornów nad

Południowym Canadianem?

Spojrzałem memu rozmówcy prosto w twarz. Niełatwo przyszło wyłowić znajome rysy

spośród twarzy bohaterów, aktorów, statystów wymienionych przez nieznajomego scen--

terenów, na których dawno temu rozegrały się dramatyczne wypadki. Po chwili zastanowienia

bezbłędnie odgadłem, z kim mam do czynienia.

—Lewis Stone! — krzyknąłem.

—Ten sam do usług, doktorze.

Jednak nie był całkowicie ten sam. Czas poorał mu czoło bruzdami, sieć drobniutkich

zmarszczek pojawiła się na skroniach i pod oczami. Lecz nie tylko na tym polegała różnica.

Zmarszczki i bruzdy to tylko zewnętrzne cechy, nie do uniknięcia w miarę upływu lat. Lewis

Stone nie był tym samym człowiekiem, co dawniej, również i z innych przyczyn. Nie był

tamtym szorstkim w ruchach i mowie włóczęgą, traperem, poszukiwaczem skarbów, tropicielem

i przewodnikiem po dzikich terenach zachodu. Dodam, iż wówczas tylko szczęśliwy zbieg

okoliczności uchronił go przed więzieniem. Chociaż, moim zdaniem, nie był przestępcą, a

jedynie otarł się (to najwłaściwsze określenie) o tę trudną do wyznaczenia granicę, jaka w

świetle przepisów prawa dzieli dozwolone od niedozwolonego. Po krótkiej rozmowie

zauważyłem, iż Stone używał słownictwa zupełnie innego niż ongiś, a więc nie gwary Dalekiego

Zachodu stworzonej przez mało kulturalnych pograniczników. Poprzekręcane słowa, określenia

trudno zrozumiałe dla przybysza z miasta, kłopoty ze składnią i niesłychanie ubogi zasób

określeń — wszystko to teraz uległo zmianie. Obecnie mój dawny znajomy mówił gładko,

potoczyście, rzekłbym: elegancko. Gdzie i kiedy się tego nauczył?

— Ileż to lat, doktorze, ileż to lat... — westchnął zeskoczywszy z konia.

— Zaledwie trzy — odparłem — lecz od pierwszego spotkania aż siedem.

Mówiąc spojrzałem za siebie, w kierunku, w którym oddalali się moi towarzysze. Jeszcze ich

widziałem na tle czarnego boru, jednak coraz słabiej.

Stone zauważył moje zaniepokojenie:

— Przepraszam, doktorze. Proszę mi wybaczyć. Wybrał się pan z panem Caldwellem, a ja

pana zatrzymuję. Jeszcze raz przepraszam.

Wskoczył na siodło.

—Stone! — zawahałem się na chwilę.

—Słucham, doktorze.

—Chciałbym z tobą pogadać nieco dłużej, lecz nie w tej chwili. Przebywam, jak zapewne

wiesz, w gościnie u Caldwella. Łatwo mnie odnajdziesz. Tylko bardzo proszę, Lewis, nie

wspominaj nikomu o naszej znajomości. Później wyjaśnię, dlaczego mi na tym tak bardzo

zależy.

—Moje słowo! — odparł z powagą. — Będę milczał jak kamień. Teraz o panu i o pańskim

towarzyszu opowiadają, że przyjechaliście z miasta jako dwa greenhorny, aby sobie nieco

postrzelać nie wyrządzając zwierzynie wielkiej szkody. Dziś rozpoznałem was, lecz skoro

panu tak zależy, by uchodzić za greenhorna, nie będę przyznawał się do naszej znajomości.

— I słusznie postąpisz, Stone. Więc do zobaczenia.

— Do zobaczenia.

Klepnąłem konia po zadzie i po paru minutach zrównałem się z Karolem i Caldwellem.

—Cóżeś tak marudził?

—Wszystko przez popręg.

—Trzasnął?

—A tak — odparłem niedbale. — Właściwie to był niedopięty.

—I pomagał ci w tym jakiś kowboj.

—Zauważyłeś? To prawda. Jeden z tutejszych kowbojów.

Karol jakoś dziwnie pokręcił głową, coś tam cicho szepnął do siebie.

Gnaliśmy teraz kłusem, to znowu galopem, a czarna gęstwina lasu ogromniała przed nami.

Moje myśli krążyły wokół postaci Lewisa Stone’a i tak mnie wreszcie zaabsorbowały, iż

straciłem poczucie czasu i miejsca, w którym się znajdowałem. Chyba tylko wdrożone,

jeździeckie nawyki doprowadziły mnie bez wypadku do pierwszych zarośli. I dopiero gdy

zagadał do mnie Caldwell, powróciłem do rzeczywistości.

A teraz pora wyjaśnić, czemu to spotkanie ze Stone’em tak mną wstrząsnęło. I kim był Lewis

Stone?

Zetknąłem się z nim w 1883 roku, w Arizonie. Przed siedmiu laty. Jak ten czas leci!

Była to jedna z najdziwniejszych przygód przeżyta przeze mnie przy boku Karola. Tu muszę

wyjaśnić, iż Karol Gordon nie był jedynie cichym i skromnym traperem. Prawda, iż nigdy nie

szukał rozgłosu, nie pysznił się sukcesami ani wobec swoich, ani wobec obcych. Lecz w sumie

wcale to nie oznaczało, iż był człowiekiem mało znanym, jak pierwotnie sądziłem. Niecodzienne

wydarzenie uświadomiło mi całą prawdę. Otóż we wspomnianym już roku 1883 Arizona nadal

była obszarem rzadko zaludnionym. Mimo ciągnących ze wschodu licznych karawan

osadniczych liczba ludności na tym terytorium nie przekraczała dziesięciu tysięcy. A więc

kompletna pustka

19

. Co prawda, do tej liczby należy dodać wielokrotnie wyższą wówczas liczbę

Indian, lecz i to nie stawiało Arizony w rzędzie obszarów jako tako zagospodarowanych i

zaludnionych.

Na bezludziu Arizony w roku 1882 poczęły mnożyć się zbójeckie napady na osadnicze

karawany i na nieliczne samotne farmy. Jeszcze bardziej nieliczni szeryfowie nie byli w stanie

ani schwytać nieznanych sprawców, ani tym bardziej zapobiec wypadkom. Dalekie, bo na

wschodzie położone, centrum administracji państwowej, zapewne zlekceważyłoby sporadyczne

wypadki rozgrywające się na prawie bezludnym obszarze. Lecz sprawy nagle przyjęły taki obrót,

iż Waszyngton zmuszony został do szybkiego i energicznego działania. Oto dokonano dwu

kolejnych napadów na terytorium należącym do plemienia Nawajów. Plemię to już dawno

zakopało topór wojenny, a nawet cierpliwie znosiło oszustwa popełniane przez niektórych

agentów na dostawach żywności i wyrobów przemysłowych, zagwarantowanych specjalnym

układem przez rząd Stanów. Tym razem Nawajowie ostrzegli przedstawiciela waszyngtońskiej

instytucji — Rady do Spraw Indian (przekształconej później w Biuro do Spraw Indian), że jeśli

sprawcy napadów na indiańskie wioski' nie zostaną pochwyceni i przykładnie ukarani,

Nawajowie sami rozwiążą ten problem. Mogło się przekształcić takie “rozwiązanie” w krwawą

rebelię, która uderzyłaby we wszystkich “białych” osadników kraju.

Nic więc dziwnego, iż poczęto bić na alarm. Jednak ten alarm nie pociągnął za sobą żadnych

decyzji. Rada do Spraw Indian po prostu utonęła w jałowych i bałamutnych dyskusjach.

Tymczasem w Arizonie dokonano trzeciego napadu na czerwonoskórych. Ofiarą była stadnina

Nawajów, pasąca się w pobliżu doliny Kolorado. Tym razem szczęście opuściło bandytów. Nie

zdołali uciec z tabunem mustangów. Spośród dziesięciu udało się zbiec jedynie sześciu. Czterech

pozostałych zabarykadowało się w budynku farmy. Oblężeni przez Nawajów zginęli, ale wraz z

nimi zginęła rodzina spokojnego farmera — pięć osób! Wieść o tej masakrze szybko się

rozniosła budząc zrozumiałe przerażenie wśród arizońskich osadników oraz panikę w gronie

odpowiedzialnych za te sprawy urzędników waszyngtońskich. W pierwszym porywie oburzenia

postanowiono wysłać silne oddziały wojskowe. Jednak armia nie garnęła się do rozwiązywania

tak skomplikowanej sytuacji. Z kim właściwie miała walczyć? Z Nawajami? Nonsens! Z

nieuchwytną i nieokreśloną grupą rabusiów? To było obowiązkiem arizońskich szeryfów i

marszalli!

20

19 Obszar Arizony wynosi ponad 294 tysiące km kw., uzyskała prawa stanowe w 1912 roku jako 48 stan USA.
20 Różnica między szeryfem a marszallem polega na tym, iż szeryf wybierany jest przez mieszkańców, marszall zaś

Nastała zima 1882—83 roku i seria napadów urwała się. Jednak z wiosną nieznani sprawcy

obrabowali dyliżans, a w kilka dni później grupę Nawajów. Nikt nie potrafił wyjaśnić, czemu

zaatakowano Indian. Oni sami twierdzili,- że napadnięto ich podczas wyprawy myśliwskiej. W

jakim celu? Ba, o tym mogli wiedzieć jedynie napastnicy.

Karol Gordon, w kilka tygodni później, zwierzył mi się ze swego podejrzenia: Nawajowie

wieźli srebro wydobyte z im tylko znanych pokładów i nie chcieli tego zdradzić. Nic w tym

dziwnego! Wieść o kopalni srebra mogła ściągnąć na nawajskie ziemie nieproszonych i

niebezpiecznych gości.

Dwa ostatnie napady wyrwały z zimowej drzemki administrację federalną. Należało uspokoić

Indian. Dla tego celu wojsko nie było przydatne. Znaleziono inny sposób, chyba najbardziej

słuszny. Polegał on na odszukaniu człowieka orientującego się w indiańskiej problematyce, a

równocześnie cieszącego się zaufaniem czerwonoskórych. Poza tym musiała to być osoba

inteligentna i roztropna. Tylko ktoś taki potrafiłby sprostać wielce delikatnemu zadaniu. Tylko

ktoś taki, a nie przeciętny traper czy eksplorer o sporym doświadczeniu, lecz miałkim rozumie.

Niełatwo przyszło znaleźć odpowiedniego kandydata, a nawet gdy taki został odszukany, za

skarby świata nie chciał podjąć się niebezpiecznej misji, Na koniec ktoś tam w Radzie do Spraw

Indian wspomniał o Karolu Gordonie. Mój przyjaciel bawił wówczas, jak się później

dowiedziałem, w Montanie, lecz na rozpaczliwe wezwanie Rady przybył do Waszyngtonu,

wyraził zgodę i otrzymał pełnomocnictwo tak szerokie, jakiego dotąd nie wystawiono żadnemu z

terenowych agentów Rady. Wyposażony w ten sposób ruszył do Arizony i tam szukał omackiem

tropów nieznanej bandy rabusiów. Odwiedził większe miasta terytorium: Phoenix, Tucson,

Florence, Jumę. Szukając rzetelnych informacji zawitał do fortu Huachuca. Nie powiedziano mu

nic więcej ponad to, co usłyszał w Waszyngtonie. Gorzej, bo komendant fortu uprzedził mego

przyjaciela, że garstka żołnierzy, jaką rozporządza, nie podoła zadaniu, gdyby przyszło jej

pacyfikować kraj. Z fortu Huachuca Karol powędrował do małej mieściny o nazwie Rainy

Valley. Dlaczego właśnie tam?

Otóż parotygodniowa podróż i urywkowo uzyskiwane wiadomości stworzyły dość wyraźny

obraz sytuacji. Pokazywał on, iż tajemnicze napady powtarzały się przede wszystkim na północy

i na południowo-zachodnich obszarach Arizony. Na wschodzie trafiały się rzadziej, a w pobliżu

granicy z Meksykiem w ogóle ich nie było. Z kolei Karol na wojskowej mapie Arizony

ponaznaczał miejscowości, w rejonie których wydarzyło się najwięcej napadów. Tak

wypunktowany obszar utworzył figurę geometryczną podobną do koła, a w centrum tego koła

znalazło się właśnie Rainy Valley! Może to był przypadek, a może coś innego kryło się w tym

mianowany przez gubernatora stanu lub terytorium.

fakcie. Karol postanowił rzecz sprawdzić.

Z Rainy Valley wysłał do mnie list wzywający do przyjazdu. Nie było to dla mnie

zaskoczeniem. Od miesięcy planowaliśmy przejażdżkę po Arizonie, w turystycznym jedynie

celu. Zdziwiło mnie tylko, czemu Karol nie przybył do Milwaukee, skąd mieliśmy wspólnie

wyruszyć? Prawdy dowiedziałem się w Rainy Valley, w pokoju miejscowej gospody o

indiańskiej nazwie “Arizonac”. Tam właśnie odbyłem ze swoim przyjacielem rozmowę.

Wiem, że wszystko powyższe stanowi nieco przydługi wstęp, jednak dopiero na tym tle

odpowiednio wyraziście zarysowuje się sylwetka Lewisa Stone’a.

Dzięki zaiste zdumiewającym zdolnościom Karola doszliśmy do porozumienia z arizońskimi

Nawajami. Ba, uzyskaliśmy przyrzeczenie pomocy w razie potrzeby. Dodam jeszcze, że wielce

pomógł nam w zawarciu takiego sojuszu don Pedro Gonzales, hacjender z Meksyku, który co

roku przybywał do Arizony na polowania. Ongiś wyświadczył Nawajom poważną usługę i od

tamtego czasu był mile widzianym gościem zarówno wśród Nawajów, jak i ich sąsiadów:

Apaczów odłamu Mescallero.

Gonzales wraz ze swymi ludźmi wziął udział w zlikwidowaniu bandy, bo to była banda

świetnie zorganizowana, chyba na wzór powstałego po wojnie domowej Ku-Klux-Klanu.

Członkowie bandy nie znali swych nazwisk, rozpoznawali się po haśle i po srebrnych krążkach,

na których widniał wizerunek stylizowanego słońca. Przypadki, fatalne dla dalszego istnienia

przestępczej spółki, stały się dla nas znakomitym źródłem informacji. Jednym z takich przypad-

ków było wzięcie do niewoli (przez Nawajów) grupy bandytów. Wśród nich znajdował się

właśnie Lewis Stone. Przypuszczam, iż niezbyt dobrze orientował się w sytuacji, bo gdy jego

towarzysze zawzięcie milczeli, Stone — jak to się potocznie określa — puścił farbę. Nie bez

zachęty z naszej strony. Tą zachętą była rola, jaką mnie do wykonania polecono. Rola

wyzwoliciela więźnia. Wszystko zostało z góry zaplanowane, jednak bardziej podejrzliwy i

lepiej znający zwyczaje Indian człowiek nie dałby się tak łatwo wyprowadzić w pole.

Zastanowiłaby go niezwykła łatwość, z jaką został wyprowadzony przeze mnie z samego środka

nawajskiego obozowiska. Ale Stone przyjął za dobrą monetę moją udaną akcję. Posiadałem

wówczas znak rozpoznawczy — srebrny krążek z wizerunkiem słońca. Pokazanie tej blaszki >

otworzyło usta Stone'owi. Dowiedziałem się, iż ongiś był kowbojem, później doszedł do

wniosku, że szukanie złotych żył jest zajęciem bardziej dochodowym. Wydeptał sporo

dziewiczych ścieżek wśród bezludnych obszarów. Nie bez sukcesów. Jednak, jak to się często

zdarza wśród ludzi parających się tego rodzaju zajęciem, Stone nie zgromadził majątku. Jego

złote żyły szybko zmieniały się w butelki whisky, w wysokie przegrane w miejskich szulerniach,

w drogie i zbyteczne stroje, w szereg innych kosztownych a niewybrednych uciech. Jednym

słowem, skarby wydarte ziemi topniały w jego dłoniach, niczym kawałki lodu ciśnięte na

rozpaloną blachę kuchennego piecyka.

Wędrówki Stone’a po Arizonie zwróciły nań uwagę przywódców bandy. Stone ze swą

znajomością terenu i niewinnym zajęciem mógł być dobrym nabytkiem. Nie wzbudzał przecież

podejrzenia, wiadomo — eksplorer włóczy się stale to tu, to tam. Zaproponowano mu

przystąpienie do organizacji. Gdy odmówił — zagrożono wypędzeniem z Arizony. Wówczas

Stone ustąpił.

Wysłuchawszy takiego życiorysu doszedłem do wniosku, iż Stone nie grzeszy odwagą i nie

żywi żadnych skrupułów. Innymi słowy, jest to gałgan niewarty złamanego centa. Później

okazało się, że mój wniosek zbyt pochopnie został, sformułowany. Dalszy rozwój wypadków

zaprzeczył tak pesymistycznej ocenie człowieka. Stone bardzo nam pomógł w ustaleniu

tożsamości szefa bandy, a później, gdy po raz drugi stał się jeńcem (już nie Nawajów, lecz

oficjalnego przedstawiciela prawa — miejscowego szeryfa), wykazał tyle dobrej woli w

udzieleniu informacji, że zarówno Karol jak i ja uznaliśmy za pożądane wyłączyć Stone’a

spośród licznej gromady aresztowanych. Szeryf ostro się sprzeciwił. Lewis Stone zdołał uciec

podczas transportu schwytanych z Rainy Valley do fortu Huachuca.

Szeryf bardzo się sierdził i spoglądał na nas podejrzliwym okiem. Jednak po dwu dniach

wrócił mu dobry humor i pożegnanie wypadło bardzo serdecznie. Wyznam szczerze, że

pomogliśmy Stone'owi w ucieczce i zatarli ślady. Była to mistrzowska robota. Przyznaję, iż

później niejeden raz ogarniały mnie wątpliwości, czy postąpiliśmy słusznie?

Odpowiedź na takie pytanie uzyskałem dopiero w cztery lata po wypadkach Arizony, w roku

1887, w drodze do Południowego Canadianu: Cel mój stanowiło miasteczko El Paso nad

meksykańską granicą. Tam miałem się spotkać z Karolem. Spotkanie doszło do skutku, jednak

nie w oznaczonym miejscu i czasie. Nie ma to jednak żadnego związku z Lewisem Stone, więc

nie będę rozwodził się nad tym. W daleką wędrówkę (z Milwaukee do El Paso), dzięki

pomyślnemu trafowi, wybrałem się wraz z wędrownym handlarzem a równocześnie

współwłaścicielem sklepu ze sprzętem turystycznym. Część, i to znaczną, drogi odbyliśmy

koleją, w wagonie towarowym, w towarzystwie koni, które miały nam służyć w dalszej podróży.

Lewisa Stone spotkałem w kilka dni po rozpoczęciu jazdy wierzchem. Było to zaiste

dramatyczne spotkanie! Pewnego późnego wieczoru, gdy grzaliśmy się w blasku ogniska, przy-

cwałował ku nam spłoszony koń dźwigający na siodle rannego i zemdlonego mężczyznę. Wiele

szczęścia miał Lewis Stone, że nie spadł z grzbietu wierzchowca, że zwierzę nie poniosło go w

inne, bezludne okolice, że na koniec trafił na osobę, która mogła służyć fachową pomocą

lekarską.

Już następnego dnia dowiedziałem się o przyczynie tak niesamowitego wydarzenia. Otóż

Stone został, wraz z trójką innych, wynajęty jako przewodnik przedziwnej, turystycznej

wyprawy czworga kompletnych greenhornów. Zaangażował go niejaki Roger Deen, syn

bogatego przemysłowca któregoś ze wschodnich, amerykańskich miast. Wraz z Deenem w tej

wyprawie brał udział jego kolega oraz dwie kobiety, z których jedna była żoną Deena.

Dodatkowo zabrano lokaja oraz kucharza wraz z wozem zaopatrzonym nie tylko w produkty

żywnościowe i namioty, lecz również w całkowicie zbędne rzeczy. Do nich należały (jak później

naocznie stwierdziłem) foteje, krzesła, stół, obrusy, elegancka zastawa, a nawet... srebrne

lichtarze do

świec!

Wkrótce okazało się, iż z czterech zaangażowanych do pomocy ludzi tylko Lewis Stone jest

człowiekiem uczciwym. Trójosobowa szajka postanowiła ukraść konie, zostawić podróżnych na

pustkowiu, a wrócić dopiero po kilku dniach, aby zabłąkanym, bezradnym wędrowcom

podyktować warunki, na jakich mogą być doprowadzeni do najbliższej stacji kolejowej. Był to

oczywisty szantaż mający przynieść rabusiom spore korzyści. Do tego planu usiłowano

wciągnąć Stone’a. Odmówił, a później starał się zapobiec kradzieży wierzchowców.

Bezskutecznie. Otrzymał cios nożem, na szczęście niezbyt groźny. Jednak w pogoni za

rabusiami zemdlał.

Ta opowieść okazała się prawdziwa. Przy pomocy Stone’a odnaleźliśmy zbłąkanych turystów

i z niemałym trudem doprowadzili do “żelaznego szlaku”, skąd mogli powrócić na wschód.

Ze Stone’em rozstaliśmy się nieco później, nad środkowym biegiem Arkanzasu. Zwierzył mi

się wówczas, iż ma zamiar nabyć kawałek gruntu i zająć się farmerstwem lub hodowlą bydła.

Tak to wyglądało, w wielkim oczywiście skrócie. I oto po trzech latach spotykam się ze

starym znajomkiem. Jak już wspomniałem, zewnętrznie i zachowaniem niewiele przypominał

dawnego eksplorera czy też opiekuna turystów. Jednak trudno było stwierdzić, czy to był ten

sam Stone z roku 1887, uczciwy przewodnik po bezdrożach Dzikiego Zachodu, czy też

rzezimieszek sprzed lat siedmiu? Jedno było dla mnie pewne, nie posiadał farmy. Cóż jednak

przywiodło go aż tak daleko od stron, w których go dwukrotnie spotkałem?

Liczyłem, że powie mi o tym w dłuższej rozmowie. Lecz taka rozmowa nie mogła być

przeprowadzona teraz, dzisiaj. A kiedy? Któż to odgadnie?

— No, Janie — Karol zsiadł z konia— przespacerujemy się kawałek.

Przyłożył lornetkę do oczu i odwrócony plecami do pierwszych drzew boru, obserwował

majaczący w dali budynek “Alicji”.

—Chyba stąd widać pokój, w którym mieszkamy? — zagadnął Caldwella.

—Tak, oczywiście — odparł zapytany. — Z pokoju, który panowie zajmujecie, widać ten las.

Zeskoczyłem na chrzęszczącą, suchą trawę. Caldwell zrobił to samo.

— Chyba można tu zostawić wierzchowce? — zapytał Karol.

Nie czekając na potwierdzenie obwiązał cugle wokół sękatego konaru świerka. Poszliśmy za

jego przykładem.

— Chcecie panowie obejrzeć las? Bez siekiery daleko nie zajdziemy. Lecz na szczęście tuż

obok jest ścieżka wyrąbana dla przeciągania ściętych pni.

— Z głębi lasu? — zdziwiłem się. — Czemuż nie ścina pan na skraju?

—Pragnę zachować nie tknięty widok z mego domu.

—Idziemy — ponaglił Karol.

Nie była to daleka wędrówka, kilkaset kroków zaledwie.

— Czy tędy? — zapytałem wskazując na wąski przesmyk ginący wśród gęstwy zarośli i

drzew.

—Tędy.

—Ślad po ognisku — odezwał się nagle Karol. — Nie obawia się pan pożaru?

Caldwell spojrzał na owalną, czarną plamę wypaloną wśród traw, lecz skrajem swym

sięgającą w głąb leśnej steczki.

—O, do licha! — wykrzyknął. — Ktoś postąpił bardzo lekkomyślnie. Co za dureń?! Żebym ja

go dostał w swe ręce...

—Włóczęga? — zasugerowałem.

Wątpię. Po cóż rozpalałby ogień mając tak blisko dach nad głową? Drzwi “Alicji” stoją dla

wszystkich otworem. Tego nauczył mnie ojciec.

—I słusznie — przyznał Karol. — Stary, dobry zwyczaj Dzikiego Zachodu. Jednak w tym

miejscu koczował chyba któryś z pańskich kowbojów. Tak sądzę.

—Na pewno. Głupiec. Od tygodnia nie widzieliśmy deszczu, las jest suchy jak siano. A tyle

razy przestrzegałem swych ludzi...

Coś tam jeszcze pomruczał do siebie, a tymczasem mój) przyjaciel nurknął w gęstwinę.

Zniknął na chwilkę, a później ruszyliśmy ścieżką. Spodziewałem się jakichś śladów po taje-

mniczym rozpalaczu ogniska, lecz drogę naszą znaczyły jedynie drzewne ostrużyny, kawałki

kory, połamane gałęzie i głęboko wbite w ziemię odciski końskich kopyt. Tak dotarliśmy do

poręby — wielkiej polany zarosłej trawą między niskimi pniami.

— Pierwsze drzewa rąbał tu jeszcze mój ojciec — objaśnił Caldwell. — Ja również z tego

miejsca biorę budulec.

Powałęsaliśmy się tu i tam. Tropów, poza śladami koni, nie zauważyłem żadnych, Karol,

zapewne z tego powodu, przestał interesować się uroczyskiem i pierwszy zaproponował odwrót.

Później ruszyliśmy konno wzdłuż leśnej ściany i w porze lunchu wrócili do domu. Krótka to

była wycieczka i nie wniosła nic nowego do interesującej nas sprawy. Bo znak po ognisku nie

był żadną rewelacją, ani przez sekundę nie podejrzewałem, że zauważone w nocy światło mogło

być złudzeniem.

W kilka godzin później, gdy już tylko we dwójkę przechadzaliśmy się parkową aleją, Karol

zniżając głos poinformował mnie:

—Znalazłem coś bardzo ciekawego, w lesie, obok ogniska.

—Wtedy, gdy zniknąłeś w gąszczu? — domyśliłem się.

—Tak, wtedy.

—Cóż to takiego? — Lusterko.

Lekceważąco wzruszyłem ramionami.

— Nie interesuje cię takie znalezisko? A jednak warte chwili zastanowienia.

—Kawałek szkiełka?

—Nie kawałek, a całe szkiełko, ściśle: oprawne w metal lusterko do golenia. Prawie nowe.

—Pokaż.

—Zostawiłem je tam, gdzie leżało. Nie chcę płoszyć naszego sygnalisty. Znasz chyba, Janie,

takie lusterka, podobne, jeśli mnie pamięć nie myli, wisi w twojej łazience. Po jednej

jego stronie znajduje się zwykłe lustro, po drugiej powiększające. Rozumiesz?

—Nie kpij. Co tu jest do zrozumienia?

—To, że przy pomocy powiększającego lustra nadawano sygnały. Dlatego były wyraźne.

Zwykłym lustrem nie osiągnąłbyś takiego efektu.

—No, no. Lecz ja, Karolu, mam dla ciebie nie mniej interesującą nowinę. Zgadnij, kim był

ten kowboj, który rzekomo pomagał mi docisnąć popręg?

—Rzekomo? A cóż to ma oznaczać?

—To, że on nie dla popręgu zatrzymał się przy mnie, lecz z przyczyny bardzo starej

znajomości.

—Starej znajomości? — zdziwił się. — Pewnie któryś z twoich pacjentów.

—Istotnie — odparłem wesoło — przypadkowy pacjent. Lecz ty również go znasz.

—Tak? Muszę się zastanowić. Hm... hm... To chyba nie Barry Bede, poszukiwacz przygód,

którego pozostawiliśmy w lecie w Goodyear?

—Nie, nie on.

—To może Piotr Carr, lubiący grzebać w ziemi w poszukiwaniu skarbów?

—Też nie, Karolu.

—Musiałem widzieć twego znajomka chyba bardzo krótko.

—Za drugim razem tak, lecz za pierwszym znacznie dłużej. No, nie będę cię męczył...

— Jeszcze chwileczkę! — klepnął się w czoło. — Już wiem! On miał przezwisko “Złoty”.

Złoty Lewis. Prawdziwe nazwisko uleciało z mej pamięci. Czy nie tak?

— Tak. Złoty Lewis, czyli Lewis Stone.

Karol nie mylił się, Stone’a, ze względu na jego poszukiwania złotych żył, przezywano

Złotym Lewisem.

—Jakież wiatry przywiały go tutaj?

—Nie wiem. Prosiłem, aby zechciał porozumieć się ze mną.

—Kiepska to sprawa. Jeśli Stone wygada, kim naprawdę jesteśmy...

—Nie wygada. Dał mi na to słowo. Sądzę, że dotrzyma go we własnym interesie, aby nie

ujawniać, w jakich okolicznościach spotkaliśmy się po raz pierwszy.

—Słusznie. A kiedyż to spodziewasz się porozmawiać z Lewisem?

—Na pewno nie dziś. Stone'owi nie wolno zdradzić swej znajomości z nami. W tym tkwi

szkopuł. Musi znaleźć jakiś wiarygodny pretekst dla takiej rozmowy. Jestem ciekaw, jaki.

Moja ciekawość szybko została zaspokojona. Najbliższego ranka przy śniadaniu Caldwell —

z nieco zakłopotaną miną — oświadczył, iż jeden z jego pracowników zwichnął nogę w kostce.

— Nie wiem, skąd taki pomysł przyszedł mu do głowy, ale zwrócił się do mnie, abym

poprosił pana, doktorze, o poradę lekarską. Moim zdaniem to śmieszne! Jako tako doświadczony

kowboj doskonale wie, co czynić w wypadku naciągnięcia mięśnia. Jednak nudził mnie tak

długo, aż ustąpiłem. Proszę wybaczyć, doktorze, i odmówić niesłychanemu żądaniu. Jeśli

bowiem pan je spełni, wkrótce przed pańskimi drzwiami ustawi się kolejka pacjentów, którym

na przykład drzazga utkwiła w palcu. A przecież nie po to ośmieliłem się zaprosić tutaj was obu.

Nieco mnie rozśmieszył, nieco rozgniewał takim gadaniem.

— Mówiono mi — powiedziałem od niechcenia — że pan bardzo dba o swych ludzi.

Stropił się.

— Nie zwracam uwagi na to, co o mnie mówią, lecz, proszę mi wierzyć, nigdy nie żałowałem

na koszty sprowadzenia lekarza ż Reginy, jeśli zdarzył się poważny wypadek lub choroba.

Jednak w danym wypadku...

— W danym wypadku — wpadłem mu w słowo — lekarz jest na miejscu. Niejeden raz

udzielałem pierwszej pomocy nawet na prerii, chociaż mnie nikt o nią nie prosił. Gdzie jest ten

człowiek?

Caldwell lekko poczerwieniał.

— Zgłosi się do pana. Może chodzić, chociaż kuleje. Jest mi niesłychanie przykro z tego

powodu...

—Et, głupstwo — zauważyłem. — Proszę zawsze liczyć na mnie.

—Czy to jakiś młody chłopak? — wtrącił się Karol.

—Ani młody, ani stary. W średnim wieku, w pełni sił i zdrowia. Nie wiem, co mu strzeliło do

głowy? Z takim głupstwem do lekarza!

—Kto to jest? — zapytał Karol głosem tak obojętnym, jakby chodziło o zeszłoroczny deszcz.

—Nazywa się Lewis Stone. Drgnąłem usłyszawszy to nazwisko.

—Bardzo zdolny do każdej roboty człowiek, zna się po trochu na wszystkim. Umie zastąpić

kowala, zaorać pole, zagnać bydło lub naprawić wóz. Taki samouk. To są jego dobre cechy,

natomiast przeszłość jego wydaje mi się dość ciemna. Lecz po cóż rozpamiętywać

przeszłość? Może zresztą się mylę?

—Aha... — skwitował odpowiedź Karol i zaczął wypytywać gospodarza o gatunek pszenicy,

jaką sieje.

I tak oto Lewis Stone przygotował sobie spotkanie z nami.

W godzinę później dostrzegłem z okna naszego pokoju, jak podpierając się laską kuśtykał w

stronę domu. Po chyba dziesięciu minutach zastukano do naszych drzwi. Otworzyłem. To był

Stone, lecz w towarzystwie Caldwella. Tylko jego brakowało!

— Oto wasz chory — oświadczył gospodarz.

Ująłem pacjenta pod ramię i podprowadziłem do krzesła.

Usiadł, lekko stęknąwszy, wyprostowując chorą nogę na całą jej długość.

—Cóż dolega? — zapytałem bardzo oficjalnie.

—Noga, doktorze. Wczoraj o zmierzchu stąpnąłem w jakąś dziurę, ciutek zabolało, ale jakoś

przeszło. Za to później spuchła kostka, a dziś rano nie potrafiłem wciągnąć buta.

Nosił obuwie z krótką cholewką, lecz tylko na prawej stopie, na lewej widniał okropnie gruby

bandaż opadający na drewniany, płytki kapeć.

—Pewnie będziesz potrzebował gorącej wody, Janie — odezwał się Karol.

—Oczywiście. Bardzo mi się przyda.

—Przyniosę...

—Ależ, cóż znowu!? — zaprotestował Caldwell. — Ja to załatwię...

Nim ktokolwiek z nas, chociażby przez grzeczność, zaprotestował, zniknął za drzwiami.

—Co jest właściwie z twoją nogą? — nieco podejrzliwie zagadnąłem Stone’a. — Bardzo

boli?

—Wcale nie boli. Nie miałem innego sposobu spotkać się z panem.

—Doskonały pomysł — stwierdziłem. — Byłby z ciebie znakomity aktor. Obawiam się

jednak, że Caldwell będzie tu sterczał, i z naszej rozmowy nic nie wyjdzie.

— To przyjdę powtórnie, na zmianę opatrunku.

Rzekłszy to podciągnął nogawkę i począł odwiązywać brudny bandaż.

— Zostaw — rozkazałem. — Caldwella mógłby zdziwić normalny wygląd twej kończyny.

Karol poparł mnie, dodając, iż “coś wymyśli”, aby zbyt ciekawego gospodarza pod jakimś

pozorem znowu wyprawić z pokoju. Na szczęście Caldwell nie przyszedł. Zamiast niego zjawił

się chłopak z wiadrem buchającego parą wrzątku. Gorąca woda oczywiście wcale nie była

potrzebna dla jakiegokolwiek zabiegu. Jednak okazała się pożyteczna zupełnie z innego powodu.

—No, Lewis, odwiąż tę ścierkę — poleciłem.

—Nie miałem nic lepszego — usprawiedliwił się.

Zajął się nogą, a gdy ją wreszcie odsłonił, ujrzałem...

—Lewis — zagadnąłem siląc się na spokój — kiedy ostatnio myłeś się?

—Dziś o świcie.

—W miseczce wody wielkości naparstka? Jak można żyć w takim brudzie? Masz tu wrzątek,

zimna woda jest w tamtym kuble. Bierz miednicę i dalej do roboty! — rozkazałem Lewisowi.

Potulnie wykonał polecenie.

— Obie nogi! — dodałem gniewnie.

Uporał się dość szybko z myciem, po którym woda nabrała barwy ciemnoszarej.

Rozpakowałem swą podręczną walizeczkę lekarską, wydobyłem bandaż, założyłem zbędny

opatrunek na zupełnie zdrową nogę.

—Jak długo tutaj pracujesz? — zapytałem wiążąc ostatni supeł.

—Dwa lata.

—Warunki?

—Zupełnie dobre. Nie narzekam.

— Gdy rozstawaliśmy się przed trzema laty, wspominałeś o farmie i o hodowli.

—Nie wyszło, doktorze.

—Zabrakło ci pieniędzy?

—A zabrakło — odparł z ledwo uchwytnym wahaniem w głosie.

—Przepuściłeś w saloonach. Lecz mniejsza z tym. Powiedz mi, Lewis, co cię przygnało w tak

dalekie strony?

Szukałem pracy i nie mogłem znaleźć, a jak znalazłem, to była nieodpowiednia albo też licho

płatna. A oprócz tego, niech się panowie ze mnie nie śmieją, na Dzikim Zachodzie

robi się zbyt ciasno. Ja przywykłem do pustych przestrzeni i dalekich widoków...

—Dalekich widoków — powtórzyłem nieco ironicznie. — Nie opowiadasz bajek, Lewis?

Może znowu zaplątałeś się w jakąś paskudną sprawę?

—Przysięgam...

—No już dobrze, wierzę ci. Czym się tu zajmujesz?

—Właściwie... wszystkim po trochu. Posyłają mnie tam, gdzie nikt inny nie dałby rady.

— Jaki jest ten Caldwell?

Wytrzeszczy! oczy:

—Pan chyba powinien wiedzieć lepiej, doktorze, skoro u niego mieszka.

—No tak, ale według ciebie?

—To równy chłop, nosa nie zadziera. Ludzi traktuje jak... ludzi. Lubimy go, ale na mój rozum

trochę z niego ślamazara i zbytnio ufa innym.

—Ślamazara? — podchwycił Karol. — Chyba ślamazara nie potrafiłby tak dobrze

gospodarować.

—Tu wszystko idzie jak w maszynie, ale nie on tę maszynę zbudował, lecz jego ojciec.

Nie trafiło mi do przekonania takie wytłumaczenie.

—Nawet najlepiej zbudowana maszyna stanie, jeśli jej nie będą doglądać czyjeś mądre oczy,

a naprawiać czyjeś sprawne ręce. Słuchaj Lewis, co tu się właściwie dzieje?

—A co się ma dziać ?

—Na przykład historia z krowami.

—Ach, to? Już pan o tym słyszał? Dziwna to sprawa, jak na mój pomyślunek.

— Podejrzewasz stampede? — zagadnął Karol.

Pokręcił głową.

—Zastanawiałem się nad tym. Chyba nie stampede. Zbyt często się powtarza. Zresztą... czy

to możliwe, aby ze spłoszonego stada nie dała się odnaleźć ani jedna sztuka?

— Więc kradzież?

Znowu pokręcił głową.

—Nie — zaprzeczył energicznie. — Nasze krowy są cechowane, kto by je kupił?

—Naiwnie rozumujesz, Stone — zauważył Karol. — Wypalone cechy można zatrzeć lub

przerobić i to tak sprytnie,że żaden poprzedni właściciel swych znaków nie rozpozna.

—Niech będzie i tak, lecz komu tutaj można sprzedać stado? Chyba tylko w Reginie. A i o

tym dowiedzielibyśmy się bardzo szybko i dokładnie. Caldwell ma w Reginie swego stałego

odbiorcę, a tamten świetnie się orientuje w handlu żywcem. Moim zdaniem, nic z tych rzeczy.

—Więc co? — zapytałem. — Siedzisz tu, Lewis, od dwu lat i chyba miałeś czas poznać ludzi

i okolicę.

—Poznać to poznałem, ale nie tak dokładnie, jak pan sądzi, doktorze. Czasu nie starcza na

włóczęgę po polach, a z innymi to się gada tylko przy robocie. Sąsiadów żadnych, najbliższa

farma trzydzieści mil stąd, a poza tym pustka.

—Farma? — zdziwiłem się. — Nic nam o tym Caldwell nie wspominał.

—Po prostu nie uważał tego faktu za interesujący — spróbował wyjaśnić Karol.

—Byłeś tam kiedy, Stone?

—Wszystkiego dwa razy. Szukaliśmy tych zaginionych krów. Rzecz jasna, że ich nie było.

—Co to za farma? — wtrącił się Karol.

—Ani większa, ani mniejsza od naszej, tyle że nie tak dawno istnieje. Powstała dopiero po

buncie nad Saskatchewanem. Tak mi mówiono.

—Co oni tam robią?

—Hodowla, jak u nas, lecz bez powodzenia. Słyszałem, że już dwa razy choroba wytłukła

bydło, a raz woły potruły się złą paszą. Podobno na tamtych dzikich łąkach rośnie trujące

ziele. W ten sposób O’Neil więcej się natrudził niż zarobił.

—To właściciel tamtego gospodarstwa?

A jakże. Beniamin O’Neil. Powiadają, że ojciec Beniamina starał się o naszą ziemię, lecz

ojciec Caldwella uprzedził go. Mówiono też, że miał jakieś znajomości w Hudson's Bay

Company, a te tereny stanowiły wówczas własność Kompanii. Ile w tym prawdy, nie wiem.

Lecz ja wiedziałem, co w gadaninie Stone’a było prawdą. Istotnie ojciec naszego gospodarza

posiadał wpływy w zarządzie Kompanii, co pomogło mu w nabyciu odpowiedniego obszaru

gruntu, przecież o tym już nam wspomniał Jonathan Caldwell. Czy jednak istotnie o te tereny

starali się przed laty dwaj równocześnie ludzie? Mogło to być zwykłą plotką rozgłaszaną przez

tak bezkrytycznych informatorów jak Lewis Stone.

—A Caldwell i ten O’Neil utrzymują ze sobą jakieś stosunki? — wyręczył mnie w kolejnym

pytaniu Karol. — A jeśli tak, to jakiego rodzaju?

—Stosunki? — powtórzył Stone. — To znaczy, czy są znajomkami? No pewnie, że się znają,

ale żeby między nimi była jakaś wielka przyjaźń, nie powiem. Gadać grzecznie do siebie

potrafią, to wszystko. Dwa razy bawiłem z Caldwellem u tamtego i nasłuchałem się ich

rozmów. Eleganckich. O’Neil, a jakże, pomagał nam w poszukiwaniu krów, które mogły

przyłączyć się do jego stada. Bez skutku.

—Czy O’Neil nie proponował Caldwellowi nabycia jego farmy? To znaczy... czy nie chce

kupić ziemi Caldwella?

—Nie wiem.

—Spróbuj dowiedzieć się. Ci. którzy tu pracują dłużej od ciebie, mogą być lepiej

zorientowani — powiedział Karol.

—Spróbuję — obiecał Stone — chociaż sprawa wydaje mi się nieprawdopodobna. Caldwell

nie zgodziłby się na sprzedaż.

—Przepraszam, Karolu — wtrąciłem się — słuchaj, Lewis, kim jest Ben Halley?

—Nadzorcą kowbojów.

—Zapewne ma sporo zajęcia.

—Jak każdy nadzorca.

—To nie jest prawidłowa odpowiedź. Dużo ma roboty, czy nie?

— Dużo, bardzo dużo.

—Hm... — zastanowiłem się — i tak zapracowanego człowieka wysłano z nami na

wycieczkę. Pojmujesz coś z tego, Karolu?

—On sam się wysłał, doktorze, jeśli wolno rzecz w ten sposób określić.

—Bez porozumienia z Caldwellem? — zdziwiłem się.

—Byłem przy tym, doktorze. Caldwell pytał, czy ktoś z nas nie chciałby poobwozić dwu

gości po okolicy? Mówił, że chodzi o małe polowanie. Wtedy nie wiedziałem, kim są ci jego

goście, w przeciwnym wypadku pierwszy zgłosiłbym się.

—Przecież gospodarz mógł wyznaczyć, kogo chciał?

Stone zachichotał.

—Pan go widać jeszcze dobrze nie poznał. On ma taki zwyczaj, że jak przydarzy się jakaś

dodatkowa praca, najpierw szuka ochotników, a dopiero gdy brak kandydatów...

—Rozumiem przerwałem — więc to Halley zaproponował siebie?

—Tak. Nikomu z, nas nie uśmiechała się wędrówka po wertepach i nocleg na gołej ziemi.

—Ho, ho! — zawołałem rozbawiony. — Jakiż to wygodniś zrobił się z ciebie, Lewis!

Pamiętam czasy, w których nie sprawiało ci różnicy zasypianie na skale czy na stercie derek,

byle siodło było pod głową.

—To prawda, doktorze. Ale tu człowiek rozsmakował się w wygodzie.

Pomyślałem: jakże prymitywna jest ta kowbojska wygoda! Drewniane prycze, wypchane

słomą sienniki i takież poduszki. Czy ludzie Caldwella uznawali pościel? Wątpliwe, wnioskując

z czarnych jak ziemia nóg Stone’a.

—Dziwne — podjąłem rozmowę — że Caldwell zgodził się na oderwanie od codziennych

zajęć szefa swych kowbojów. i to w sytuacji, w której zależy mu na dobrym pilnowaniu stada.

Nie od razu przystał na Halleya. Stałem obok, więc dostrzegłem, jak się zasępił. Halley

również to zauważył i natychmiast począł zapewniać, że przez parę dni nikt nie odczuje jego

nieobecności, a jeśli chodzi o polowanie, któż lepiej zna myśliwskie okolice? I coś tam jeszcze

dłużej tłumaczył, aż Caldwell klepnął go po ramieniu i kazał iść ze sobą. Pewnie, żeby omówić

wycieczkę. Później dotarły do nas słuchy, że wybraliście się. wozem, więc przez dwa wieczory

w naszej sypialni wykpiwano dwu greenhornów, którzy na furze pewnie przywieźli armatę, by

strzelać do dzikich indyków.

—Słyszysz, Karolu?

—Przepraszam — usprawiedliwiał się Stone — ja tylko opowiadam, jak było...

—I bardzo dobrze, Lewis — pochwaliłem. — Lecz niech cię język nie świerzbi zdradzić, kim

jesteśmy. Ani pary z ust na ten temat.

—To bardzo ważne — poparł mnie Karol.

—O, jakaś tajemnica?

—Być może — odparłem wymijająco. — Zresztą nadejdzie czas, w którym dowiesz się o

wszystkim.

— Czy to ma być coś przeciw Caldwellowi?

Wyczułem niepokój w jego głosie.

—Nie — odparłem — daję ci słowo, że nie. Wręcz przeciwnie, w interesie Caldwella.

Twarz mu się rozjaśniła.

—Zapytałem, doktorze, ponieważ...

—Niepotrzebne wyjaśnienia, Lewis. Twoje pytanie jest słuszne i w odpowiedniej zadane

chwili.

Rzekłszy to nabrałem pewności, iż od ostatniego spotkania, przed laty, Stone nie zszedł z

uczciwej ścieżki. Zaiste pomyślny wypadek zesłał nam do pomocy tego człowieka.

Stwierdziwszy ten fakt zaraz poczułem się lepiej. Zabawne! Bo przecież nadal błąkaliśmy się w

takim samym mroku, jak w dniu przybycia do “Alicji”.

— Wracając do sprawy Halleya — Karol podjął przerwany temat — co jeszcze o nim wiesz?

— Powiem szczerze, ten jegomość nie podoba mi się.

— Miałeś z nim zatarg?

Pokręcił przecząco głową.

—Nigdy. Nie odważyłbym się. Halley to zaufany człowiek gospodarza. Mógłby mnie

wygryźć, a gdzież znajdę lepszą pracę ?

—Czy jest to podstępny chytrus?

—Nie. Rzecz tkwi w czymś innym. Trudno określić.

—Spróbuj, Stone — zachęciłem.

—No... nie lubię ludzi zbyt grzecznych.

—A to coś nowego! Grzeczność jeszcze nikomu nie zaszkodziła — zauważył Karol i

równocześnie zerknął na mnie porozumiewawczo.

—Pewnie, że nie zaszkodziła — odpowiedział Stone. — Lecz jej nadmiar budzi podejrzenie.

Halley oblewa wszystkich całymi kubłami grzeczności. Jak długo można to cierpieć? Z

początku sądziłem, że tylko do mnie tak się odnosił, i rosłem w dumę. Ale szybko

spostrzegłem, że on postępuje podobnie i z innymi. Znalazło się dwu takich, którzy wzięli za

dobrą monetę gładkie słówka Halleya i poczęli się uważać za lepszych od innych, ba,

próbowali nawet zająć jego miejsce. Kiepsko to dla nich się skończyło.

—Utracili pracę?

—A jakże! Caldwell ich zwolnił bez długiego gadania.

—Za co?

— Za to, że źle pracowali i że podburzali innych kowbojów przeciw Halleyowi. Nie

zauważyłem, żeby podburzali, a co się tyczy pracy, hm... być może, że w końcowym okresie

troszkę ją zaniedbywali, ale to nie powód, żeby tak od razu odprawiać ludzi z kwitkiem. Nie

wiem, o co jeszcze Halley ich oskarżył, lecz znalazł poparcie Caldwella.

—1 co się z tą dwójką stało? — zapytał Karol.

—Po prostu odeszli. Słyszałem, że próbowali nająć się w gospodarstwie O’Neila, jednak nic z

tego nie wyszło.

—Szkoda — mruknął Karol — chętnie pogadałbym z nimi.

Nie możemy Stone’a dłużej zatrzymywać — wtrąciłem się. — Przez tyle czasu potrafiłbym

przeprowadzić niezłą operację i dodatkowo obandażować dwa tuziny zwichniętych nóg. Wracaj

do swoich, Lewis, a nie zapomnij kuleć i podpierać się kosturem. Dziś i jutro. Pojutrze odwiedź

nas. I trzymaj język za zębami.

—Za to oczami ruszaj na wszystkie strony — zalecił mój towarzysz.

—Będę ruszał — obiecał. — Gdybym chociaż wiedział, o co panom chodzi ?

—O wszystko — wyręczył mnie w odpowiedzi Karol. — Interesuje nas wszystko, co tu się

dzieje i ma jakiś związek z bydłem.

—Ooo! — zdziwił się, lecz nie zadał żadnego więcej pytania.

Zabawnie kulejąc i postukując kijem podszedł do drzwi, skłonił się i zniknął. Zapomniałem

wezwać go do wylania wody i wyszorowania okropnie brudnej miednicy. Uczynił to Karol,

podkreślając, iż to jest jego wkład do mej lekarskiej praktyki. Nie mniej ważny od kurowania

całkowicie zdrowych pacjentów.

Energicznie zapukano do drzwi.

To był Caldwell. Co za szczęście, że dopiero teraz się zjawił.

— Przepraszam — zagaił. — Wezwano mnie do pilnej roboty. Jak tam, doktorze, ze

Stone’em?

Wyjaśniłem, że sprawa jest błaha, a za dwa, trzy dni Stone będzie skakał jak antylopa.

—Dobrze, bardzo dobrze — ucieszył się — nie powiem, abym specjalnie kochał Stone’a,

jednak to łebski chłop, najlepszy mój pracownik po Halleyu, którego już zdąży liście poznać.

—Owszem — przytaknąłem. — Mówił pan Halleyowi o naszych spostrzeżeniach z

wycieczki?

—Nie wspomniałem ani słówkiem, zgodnie z panów zaleceniem.

—Zgodnie z naszą prośbą — poprawił Karol. — Dziękuję w imieniu własnym i przyjaciela.

W pewnych sprawach zachowanie całkowitej tajemnicy jest już zarodkiem powodzenia.

—Czy to oznacza, iż wpadliście na jakiś ślad?

—Nie, lecz wydaje mi się, iż tego śladu jesteśmy bardzo blisko. Widzi pan, istnieje takie

prawnicze stwierdzenie, iż przestępcy należy szukać wśród tych, którzy z przestępstwa mogą

uzyskać korzyść.

—To jasne — uśmiechnął się Caldwell. — Na moich zaginionych krowach zyskał złodziej.

—Co zyskał? Jak pan sądzi?

—No... materialną korzyść.

—Pieniądze?

—A cóżby innego?

—Uważa pan, iż bydło zostało sprzedane?

—Oczywiście, chociaż nie posiadam na to żadnego dowodu. Jeśli je sprzedano, to na pewno

nie w Reginie. Doprawdy — wyznał z desperacją w głosie — zupełnie nie wiem, co o tym

sądzić!

—A ja uważam — odparł Karol — iż jeśli bydło nie zostało sprzedane w Reginie, nie zostało

w ogóle sprzedane. I podejrzewam, że nie chodzi tu o pieniądze w tym sensie, w jakim pan to

rozumie. Materialna korzyść to nie tylko pieniądze.

—O czym pan myśli? — zdumiał się gospodarz.

—Na początku naszej znajomości pytałem pana, czy nie ma jakichś zawziętych wrogów, bo

podejrzewać można również zemstę. Jest to działanie nie oparte na żadnych materialnych

motywach, lecz sprawca wcale nietrudny do odkrycia, jeśli się wie, kto ma z nami “na

pieńku”. Dowiedziałem się wówczas, iż nie ma pan takich wrogów.

—Nie mam — potwierdził stanowczo Caldwell. — Uważam, że gdybym miał, sam padłbym

ofiarą, a nie moje krowy.

To byłoby zbyt prymitywne i zbyt ryzykowne dla sprawcy — zauważył Karol. — Być może

chodzi w tej sprawie o zniszczenie pańskiej gospodarki.

—Komu co z tego przyjdzie?

—Może... okazja do nabycia za bezcen pańskiej farmy?

—Po co? Dokoła jeszcze pustkowie, jest w czym wybierać.

—Lecz wygodniej przyjść na gotowe.

—I dlatego ten “ktoś” niszczy moje stada?

—Dlatego.

—Przypuśćmy. Lecz gdzież podziały się moje uprowadzone krowy?

—Może spoczywają w bagnie, może zagnano je na kraniec głębokiego parowu i leżą tam

teraz na jego dnie.

—A któż je mógł tam zagnać?

—Człowiek — odparł bez uśmiechu Karol — albo kilku ludzi. Chyba jeden nie dałby rady.

—Obcy?

—Nie sądzę. Obcy kręcąc się w tych okolicach zwróciłby na siebie uwagę. W tej sprawie

maczają palce pańscy ludzie, podejrzewam to.

—Posądza pan o tak niecne sprawki moich kowbojów? — oburzył się gospodarz.

—Muszę, ponieważ w przeciwnym wypadku należałoby uznać istnienie jakichś złowrogich,

nadprzyrodzonych sił.

—Żaden z moich kowbojów, jak ich znam od lat, nie ma ambicji prowadzenia farmy, skąd

zresztą miałby pieniądze? Na kupno ziemi, na odnowę stada? Na to potrzebne są spore

fundusze, a kowboje, proszę mi wierzyć, nie zaliczają się do oszczędnych.

—Prawda — zgodził się Karol. Dlatego, jeśli me podejrzenia są słuszne, ktoś inny, ktoś na

uboczu mąci tu wodę. Porywacze pańskiego bydła nie działają z własnej inicjatywy.

—A to śliczną historię mi pan opowiada! Po prostu spisek!

—Coś w tym rodzaju. Jeśli pan tak uważa.

—Wcale nie uważam! — oburzył się Caldwell. — Doprawdy, trudno uwierzyć w to, co pan

sugeruje. Moi ludzie przeciw mnie? Niesłychane! Z pewnością pan się myli. I cóż im

przyjdzie z mojej ruiny? Tyle, że stracą pracę i zarobek.

—Proszę nie wpadać w przesadę — spokojnie zauważył Karol. — Przypuszczam, iż w grę

wchodzą dwie, trzy osoby, a cała reszta pańskich pracowników to uczciwi ludzie.

—Na czym pan opiera takie twierdzenie?

—Na tym, że gdyby złodzieje stanowili większość, już dawno nie miałby pan krów, a

prawdopodobnie i ziemi.

—A toś mnie pan pocieszył! — żachnął się gospodarz.

—Bo to jest pociecha, jeśli rzecz rozważyć na zimno.

—Łatwo panu powiedzieć. Czuję, jak gdybym stał na minie, która lada chwila może

wybuchnąć. Do licha, czy nie ma na to żadnej rady?

—Oczywiście, że jest. Przede wszystkim należy zachować spokój, po drugie udawać, że się

nikogo i niczego nie podejrzewa. Po trzecie dobrze obserwować swych pracowników. Resztę

niech pan pozostawi nam obu. Po to przecież tutaj przybyliśmy.

—No... to już brzmi lepiej.

—A co się tyczy Stone’a — dorzucił Karol — czy go pan kocha, czy nie kocha, moim

zdaniem to człowiek chyba bardziej godny zaufania od Halleya.

Caldwell aż zamrugał oczami z wrażenia.

— Szybko poznaje się pan na ludziach — zauważył z przekąsem. — Nie mam nic do

zarzucenia Stone'owi, jednak Halley pracuje u mnie od lat, poznałem go świetnie i za jego

uczciwość ręczę własną głową. W przeciwnym wypadku nie zrobiłbym go nadzorcą moich

kowbojów.

— Lecz nie potrafi pan wyjaśnić dziwnego zachowania się Halleya podczas naszej

wycieczki. Chociaż, być może to zachowanie się nie pozostaje w żadnym związku ze znikaniem

krów. Pan — zwróciłem się do gospodarza — zna dłużej, a więc na pewno lepiej, swych

pracowników od nas, lecz my, właśnie jako obcy, możemy być bardziej uczuleni na zjawiska

uchodzące pańskim oczom. Jedyna droga do wykrycia prawdy wiedzie poprzez baczną

obserwację pańskich ludzi, w tym i Halleya.

—Słusznie, doktorze — poparł mnie gospodarz. — Nie posiadałem jednak i nadal nie

posiadam żadnych dowodów przeciw Halleyowi. Pracuje bez zarzutu, jest chętny, skromny i

bardzo grzeczny. A poza tym, potrafi zachęcać innych kowbojów do sprawnego

wykonywania obowiązków. Nie mogę też zapomnieć o pomocy, jaką mi służył w tamtych

dniach powstania Metysów.

—Mocne są to argumenty — stwierdził mój przyjaciel — lecz pozwoli pan, iż nadal

pozostanę tym podejrzliwym, który szuka dziury w całym. Taką już mam naturę.

—Och, nie będę się upierał — łagodniejszym już tonem powiedział Caldwell — jeżeli tylko

pański pogląd na sprawę przyczyni się do zdemaskowania łotra, czyhającego na moje stado.

Nie chcę wpływać na sposób przeprowadzania śledztwa. Wiem, że będzie najlepszy z

najlepszych. Proszę więc szukać tej dziury w całym. Na pewno nie będę przeszkadzał, nawet

jeśli podejrzenia zwrócą się przeciw osobie, którą uważam za najbardziej godną zaufania. A

teraz pożegnam panów.

—Jeszcze tylko jedno pytanie — powstrzymał go Karol.

—Słucham.

—Czy w okresie ostatnich kilku lat, nim wydarzyła się ta historia z bydłem, nie trafiały się w

pańskim gospodarstwie lub w okolicy jakieś wypadki zwracające uwagę, trudne do

wytłumaczenia, których przyczyna nie została odkryta?

—Nie wiem, co pan ma na myśli.

—Dosłownie wszystko, chociażby pożary prerii, kradzieże, pojawianie się obcych w tych

stronach, ot, tego rodzaju zdarzenia przerywające normalny rytm życia.

Hm... na mojej farmie nic takiego nie zaobserwowałem. A jeśli chodzi o wieści z okręgu

Saskatchewan, istotnie słyszałem o kradzieżach bydła, a jeden raz o podpaleniu łanu pszenicy.

Jeśli to oczywiście było podpalenie, a nie samozapalenie się. Po za tym... włóczęgostwo. Trafia

się. Te bezludne strony są nie tylko magnesem przyciągającym myśliwych, lecz również

stanowią doskonałe schronienie dla uciekających przed prawem przestępców.

—A... — Karol zawahał się — czy jest rzeczą prawdopodobną, aby wśród pańskich

pracowników ukrywał się tego rodzaju człowiek?

—Raczej nie. Musiałby się doskonale maskować. Wszyscy moi kowboje, jak już

wspomniałem są tu zatrudnieni od lat, z wyjątkiem trzech. Ale i ci trzej sprawują się dobrze.

—Według opinii Halleya? Caldwell roześmiał się.

—Nie tylko. Ja ich również bacznie obserwowałem.

—Niech będzie i tak. Nie miał pan jakichś zatargów z Metysami w okresie przed i po

powstaniu Riela?

—Nigdy. Ja farma leży zbyt daleko na północ od metyskich ośrodków. Na moje szczęście. W

przeciwnym wypadku partyzanci Riela nie pozostawiliby w spokoju mego gospodarstwa.

—A Indianie? W okresie rebelii?

—W naszych stronach nie było żadnych napadów, jak daleko potrafię sięgnąć pamięcią

wstecz. Ojciec nigdy nie wspominał mi o takich wypadkach.

—To wszystko, bardzo dziękuję, a gdyby przypadkiem coś nowego przypomniało się panu,

proszę nam powiedzieć.

Obiecał solennie i zaprosił na wieczorną pogawędkę.

—Jeśli was interesują tamte czasy, chętnie o nich szczegółowiej opowiem.

—Świetnie! — wykrzyknął Karol. — Przewiduję, iż pańska opowieść będzie długa, a ja dziś

nie zamierzam wcześnie kłaść się spać.

Zdumiała mnie taka odpowiedź, więc, gdy Caldwell nas opuścił, zapytałem:

— Co znaczy, Karolu, twoja uwaga o wczesnym spaniu? Czy ci tak zależy na powtórnym

wysłuchaniu historii rebelii? Znasz ją wystarczająco dokładnie. Chyba, że chodzi ci o coś

zupełnie innego.

Pokiwał głową potakująco.

—Nowa myśl zaświtała w mej głowie.

—Oj — zaniepokoiłem się.

Nowe myśli Karola, jak orientowałem się z wieloletniej z nim znajomości, najczęściej

prowadziły do bardzo ryzykownych przedsięwzięć.

—Nie przerażaj się, Chodzi Jedynie o nocną wycieczkę.

—Dokąd.

—Och, niezbyt daleko. Co najwyżej do lasu.

—Liczysz, że tajemnicze sygnały powtórzą się?

—To jest prawdopodobne. Zobaczymy.

—A jeśli się nie powtórzą.

—Wówczas zrezygnujemy z wycieczki.

—Na pewno zrezygnujemy. Trudno bowiem przypuszczać, aby ta dziwna wymiana sygnałów

(jeśli to są sygnały?) odbywała się każdej nocy.

—Kto wie?

—Zbyt wielkie ryzyko. Te prawdziwe czy rzekome sygnały mogą zwrócić uwagę osoby nie

wtajemniczonej. Aż dziwne, że do tej pory nie zainteresował się nimi żaden mieszkaniec

“Alicji”. Prawdziwa zagadka. Bo czemu to przybysz z lasu nie przekaże swych informacji

osobiście, w bezpośredniej rozmowie?

—Łatwo odgadnąć: ponieważ jest to osoba, której pojawienie się na terenie “Alicji” mogłoby

wzbudzić podejrzenie wśród tutejszych mieszkańców. Ten “ktoś” lęka się, iż przypadkowo

zostanie zauważony.

—Wielce to tajemniczy wywód, Karolu.

—Ba, cała historia ze znikającym stadem jest wielce tajemnicza.

— Pewnie, pewnie. Wypytywałeś Caldwella o Metysów. Czyli nie odrzucasz przypuszczeń

porucznika?

— Oczywiście, że nie. Ale, jak dotąd, nic nie wskazuje na to, aby jacyś pogrobowcy Riela

maczali palce w interesującej nas sprawie. Zresztą słyszałeś, co mówił nasz gospodarz. Ani

jednego zahaczenia.

— Może Caldwell coś ukrywa przed nami.

—Chyba sam w to nie wierzysz?!

—Istotnie, nie wierzę. Poczynam się kręcić jak kot za własnym ogonem. Zbyt wiele poszlak i

ani jednego faktu, który by wskazywał nam właściwą drogę.

—Nie kłopocz się. Zbyt krótko tu bawimy, zbyt słabo poznaliśmy otoczenie, a przede

wszystkim ludzi mieszkających w “Alicji”. Ale przyjdzie czas na to. Mitchell nie jest przecież

idiotą, dlatego że jego śledztwo nie dało wyników. Pracował na pewno sumiennie i mądrze i

nic. A skoro tak się rzeczy mają, musimy uzbroić się w cierpliwość, mieć oczy szeroko

otwarte i uszy nastawione na każdy szmer. Mamy szansę większe od Mitchella, bo nie

wzbudzamy w nikim podejrzeń, nikogo nie straszymy “czerwoną kurtą”, a to, że biorą nas za

greenhornów, bardzo ułatwia uzyskanie informacji.

Roześmieliśmy się obaj.

— No, chodźmy się przewietrzyć. Siedzenie w pokoju nie przysporzy nam ani uncji

mądrości.

Pozostała część tego dnia upłynęła bez żadnych niespodzianek, co należy traktować raczej

jako niepomyślny zbieg okoliczności.

O zmierzchu Caldwell poprowadził nas do swego gabinetu. Tam wydobył z przepastnej głębi

szafy butelkę whisky (“Old Canadian Club”), szklanki i pudełko cygar.

Zapadliśmy w głębiny obszernych foteli. Szarość nadciągającej nocy wisiała za uchylonym

oknem, a lekki podmuch wiatru wpadający przez szparę niósł z sobą wonie ziół, usychających

traw i ostatnich, jesiennych kwiatów. Było zdumiewająco ciepło jak na tę porę dnia i roku.

Gdzieś w niewielkiej odległości rozlegało się przytłumione porykiwanie bydła pędzonego do

wodopoju, delikatne rżenie koni i poszczekiwanie psów. Ot, takie sielskie odgłosy słyszane z

końcem każdego dnia na każdej większej farmie.

Sięgnęliśmy po szklanki, zapalili cygara i Caldwell rozpoczął swą opowieść. Była ona

powtórzeniem tego, o czym mówił nam Mitchell. Ale obfitowała w szczegóły, niekiedy w

korytarzu biegnącym poprzez starą część domostwa. Znowu Karol począł mnie ciągnąć za rękę a

zwolnił uścisk dopiero wówczas, gdy w dalekiej, jak się wydawało, czerni dostrzegłem wąską

smugę szarości. Nie miałem pojęcia, co to mogło być.

O mało nie wpadłem na Karola, gdy raptownie przystanął. Później jego dłoń spoczęła na

moim ramieniu i ruszyliśmy dalej, ale już wolno, niczym dwa bezgłośne duchy.

Smuga szarości poszerzała się z każdym naszym krokiem. Nie miałem już wątpliwości, że jej

źródłem jest lampa lub świeca. Jednak to źródło znajdowało się nie przed nami, lecz gdzieś z

boku. Na koniec dostrzegłem ledwo, ledwo uchylone drzwi. To właśnie tędy, szparką,

przeciskała się z oświetlonego pokoju w ciemność korytarza strużka przyćmionego blasku. Jak

się po chwili ^kazało, była nią raczej poświata księżycowa niż ogień rozniecony ludzką ręką.

Lękałem się głośniej odetchnąć widząc, jak z każdym krokiem zbliżają się ku mnie

tajemniczo uchylone drzwi. Wreszcie znaleźliśmy się u celu. Moje oczy, przywykłe do

ciemności, oślepione zostały “blaskiem”, lecz trwało to kilka sekund zaledwie. Karol podniósł

ostrzegawczo lewą rękę i przyłożył głowę do szpary, później skinął na mnie, bym go naśladował.

I oto ujrzałem wnętrze pokoju, raczej komnaty, tak obszerne było pomieszczenie. Zalana była

księżycowym światłem wpadającym przez dwa spore okna. Przed jednym z nich, odwrócony do

nas plecami, stał jakiś mężczyzna. Dostrzegłem, jak porusza rękami, jak od szyby, którą częś-

ciowo zasłaniał, odbija się blask o żółtej barwie, odmiennej od srebrzystych migotań nocy.

Oderwałem oczy od szpary i spojrzałem na Karola. Przyłożył palec do warg a następnie,

niesłychanie wolno, pociągnął za klamkę. Przestrzeń między drzwiami a futryną poczęła grubieć,

równocześnie grubiała smuga jasności. Jak to długo trwało? Na pewno bardzo krótko, lecz dla

mnie ta chwila była próbą nerwów i cierpliwości. Na koniec powstało przejście odpowiednio

szerokie. To, że podczas otwierania drzwi ich zawiasy ani razu nie zapiszczały, było chyba

zbiegiem okoliczności, albo też wyjątkową troską Caldwella o stan domu. Być może, co pewien

czas smarował zawiasy drzwi tłuszczem.

— Teraz — szepnął Karol i pierwszy wszedł, a raczej wśliznął się do pokoju.

Obaj byliśmy bez butów, więc mój przyjaciel wkroczył bezszelestnie i człowiek przy oknie na

pewno nie przeczuwał żadnej niespodzianki. Ruszyłem za Karolem, stąpając na palcach i

stawiając możliwie jak najdłuższe kroki. Wszystko to czyniliśmy bardzo sprawnie, w zupełnej

ciszy. Jestem pewien, że nasz plan zakończyłby się całkowitym zaskoczeniem tajemniczej

postaci przy oknie, gdyby nie ta piekielna zaiste kałuża nafty na podłodze! Że to była właśnie

nafta, stwierdziłem nieco później, co w niczym nie poprawiło sytuacji, w jakiej się znaleźliśmy.

Gdy Karol bezszelestnie zmierzał ku oknu a ja za nim, poczułem nagle, że moja prawa stopa,

a raczej skarpetka na tej stopie, przesiąkła chłodną wilgocią. W sekundę, a może nawet w pół

sekundy, później moja prawa noga, poślizgnąwszy się, wykonała gwałtowny ruch ku przodowi.

Runąłem na posadzkę, pomimo rozpaczliwych prób utrzymania równowagi. Lecz to nie

wszystko. Waląc się, potrąciłem jakiś taboret stojący tuż-tuż. Sprzęt runął z trzaskiem, który w

tej ciszy zabrzmiał jak grom.

Teraz wypadki potoczyły się błyskawicznie, szybciej niż zdążyłem je dostrzec, wstając z

podłogi. Usłyszałem jakiś brzęk, tupot i trzask zamykanych drzwi. Dopiero teraz zauważyłem

Karola usiłującego sforsować małe drzwiczki, znajdujące się w głębi pokoju. Podbiegłem.

Szarpanie klamką nie dało żadnego rezultatu.

—Przekręcił klucz — poinformował mnie Karol zdyszanym szeptem. — Czy nie potrafisz

chodzić ostrożniej?

—To nafta. Ktoś rozlał naftę na podłodze...

— A niech to licho! Chodź. Nie spisałeś się, Janie.

Pociągnął mnie ku oknu. Na jego parapecie stała zapalona, naftowa lampka, na podłodze

leżało błyszczące, okrągłe lusterko. Podniosłem je. Wówczas dostrzegłem w srebrzystej dali, hen

pod lasem, błysk, który powtórzył się trzykrotnie.

Karol wyrwał z mej dłoni lusterko i umieściwszy je za lampką powtórzył sygnał. — Co to

znaczy?

— Nie wiem — odparł — lecz nim tamten zorientuje się, iż zmienił się nadawca, będę już

pod lasem. Nie odchodź od okna i powtarzaj sygnały tamtego.

Odwrócił się i pobiegł cicho jak cień znikając w czerni korytarza. Pozostało mi odgrywać rolę

tajemniczego sygnalisty, którego ocaliła przeklęta nafta. Żebym chociaż orientował się w sensie

przesyłanych świetlnych znaków? W tej chwili “las” znowu zamrugał. Odczekałem chwilę i

posłałem identyczny sygnał. Powtórzyło się to parokrotnie. Zdaje się, iż odbiorca począł się

denerwować. Moje odpowiedzi na jego pytania (tak to sobie wyobraziłem) musiały brzmieć

bezsensownie lub w ogóle nic nie znaczyły. Sześć razy zamigotało w lesie i zgasło. Sześć razy i

ja zamigotałem. Teraz nastąpiła długa przerwa. Czyżby człowiek z lasu dostrzegł coś

podejrzanego? Jednak nie. Bo po niepokojącej mnie przerwie znowu powtórzyło się sześć

błysków. Odpowiedziałem trzema sygnałami. “Las” dał się oszukać. A może ja przypadkowo

trafiłem na właściwy układ sygnałów? Na trzy sygnały otrzymałem również trzy błyski.

Rozzuchwalony takim powodzeniem operowałem lusterkiem coraz śmielej. Jak to długo trwało?

Trudno określić: godzinę, dwie... Wreszcie sygnały leśne urwały się. Na moje dalsze migotania

nie uzyskałem już odzewu. Stwierdziłem równocześnie, iż księżyc dziwnie pobladł, gwiazdy

przygasły, nadciągał przedświt. A Karol? Cóż stało się z Karolem?

Porwałem lusterko, przebiegłem przez pokój, a później przez korytarz, obecnie już nie tak

czarny. Trafiłem do naszego pokoju. Mego przyjaciela w nim nie było. Chwyciłem za winczester

i własne buty. A później po schodach, jak to się mówi potocznie: na łeb, na szyję... dotarłem do

hallu. Drzwi na werandę znalazłem otwarte.

Siadłem na schodach, by wdziać obuwie. Ogród przebyłem biegiem, a gdy już znalazłem się

poza dziwaczną palisadą, zerknąłem za siebie. W jednym z okien piętra mdłym światełkiem

jarzył się płomyk naftowej lampki. Nie zgasiłem go pospiesznie opuszczając pokój. I słusznie.

Bo to oświetlone okno leżało na wprost miejsca nadawania sygnałów, wyznaczając w ten sposób

kierunek mej drogi.

Ruszyłem półbiegiem, mocno pochylony, aby stanowić jak najmniej widoczny punkt wśród

nagiej płaszczyzny. Gdy ściana lasu stała się wyraźna, skręciłem w bok i dopadłem jej paru

skokami. Dysząc ze zmęczenia, oparty o pień drzewa, próbowałem odszukać “moje” okno z

lampką. Z trudem mi to przyszło, mimo iż cały budynek pogrążony był w ciemnościach. Dość

znaczna odległość czyniła z naftowego płomyka ledwie widoczny punkcik. Oto dlaczego

sygnalista używał wzmacniającego światło lusterka.

Ścisnąłem mocniej strzelbę w garści i krok po kroku począłem zmierzać w kierunku miejsca,

gdzie jeszcze niedawno musiało gorzeć wielkie ognisko. Obecnie nie zamigotał najmniejszy

nawet płomień. Kto zgasił ognisko? Ten, kto go rozpalił, czy Karol?

Stąpałem bardzo ostrożnie, zatrzymując się co kilka kroków, aby nadsłuchiwać. Złotawy

punkcik “mego” okna znajdował się jeszcze nieco z boku. Przewiesiłem winczester przez plecy i

począłem czołgać się. Na szczęście nie wyszedłem z wprawy, a przecież oblałem się potem, gdy

wreszcie świecące okno znalazło się na wprost miejsca, w którym leżałem. Cisza wisiała nad

łąką, cisza panowała w głębi boru. Wiedziałem jednak, z wielu doświadczeń, iż cisza może być

najbardziej zwodniczym odczuciem. Jej intensywność zależy jedynie od słuchu człowieka,

więcej nawet — od umiejętności słuchania. Bo i to trzeba umieć. Mieszczuch zagubiony w lesie

nie zwróci uwagi nawet na jedną trzecią dźwięków, które w uszach starego trapera brzmią z siłą

kościelnych dzwonów. Faktem bowiem jest, iż monotonny szum miejskich ulic działa

przytępiająco na nasz zmysł słuchu. Przeniesieni z miejskiej ulicy w bezludne połacie prerii i

borów stajemy się głusi na mowę przyrody: trzask gałązek, delikatny poszum drzew czy szelest

traw. Uchodzi naszej uwadze nie tylko stąpanie drapieżnika, lecz również głuchy tupot antylopy,

łosia czy jelenia.

Wiedziałem o tym, wiedziałem o niedoskonałości swego słuchu, pomimo niezłej szkoły przy

boku Karola. Nic więc dziwnego, że nie żywiłem zaufania do tej ciszy. Mogła być pozorna i

kryć niebezpieczne niespodzianki.

Na dłoniach i na kolanach, niekiedy na czubkach butów, co jest sposobem wymagającym

długiego treningu, najbardziej męczącym i na dłuższą odległość nie do zniesienia nawet przez

najbardziej fizycznie wytrzymałego mężczyznę — posuwałem się w stronę przypuszczalnego

ogniska, raczej śladu po nim. Ktoś mógłby powiedzieć, że była to zbyteczna ostrożność. Przecież

przede mną wędrował Karol Gordon, człowiek posiadający znakomite doświadczenie. Jeśli nie

wyszedł na me spotkanie, znaczyć to jedynie mogło, że udał się dalej, że w tym miejscu w ogóle

nikogo nie ma.

Ba, lecz kilka już razy w minionych latach przekonałem się, jak logiczne rozumowanie

“bierze w łeb” w warunkach, w których drobiazg decyduje o życiu człowieka.

Uniosłem głowę znad ziemi, aby stwierdzić, że znajduję . się dokładnie na linii oświetlonego

okna. Przeleżałem jeszcze chwilę, intensywnie nasłuchując. Nic, zupełnie nic, najdelikatniejszy

nawet szmer nie zabrzmiał ani w głębi boru, ani na łące. Podczołgałem się do najbliższego

drzewa i wstałem.

Przede mną powoli poczynała szarzeć daleka przestrzeń. Księżyc znikł, gwiazdy gasły jedna

po drugiej, jeszcze tylko w głębi boru trwała nieprzenikniona noc. Odetchnąłem głęboko

wciągając w nos woń spalenizny. A więc znajdowałem się bardzo blisko śladów po ognisku.

Przesunąłem się w bok i wówczas ujrzałem tuż przy pierwszych krzewach półkolisty krąg —

popiół. Odczekałem chwilę, bacznie obserwując pobrzeże lasu. Później dotknąłem dłonią

popiołu. Ciepły! Gdzie znajdował się człowiek, który rozpalił ognisko? A przede wszystkim —

gdzie podział się Karol?

Było jeszcze zbyt mroczno na zbadanie śladów odciśniętych w ziemi. Postanowiłem poczekać

z pół godziny a później — jeśli niczego więcej nie odkryję — wrócić do domu. Przecież Karol

mógł dotrzeć do “Alicji” zupełnie inną drogą, a teraz niepokoi się moim zniknięciem.

Okrążyłem ślad po ognisku, obszedłem skraj lasu, uczyniłem kilka kroków w jego głąb.

Potknąłem się i przerażająca niespodzianka kazała mi zapomnieć o własnym bezpieczeństwie. W

półmroku, pod krzakiem, którego liście poczynały opadać, dojrzałem męski trzewik, czubkiem

wbity w poszycie, obcasem sterczący ku górze. Nieczęsto znajduje się buty w dziewiczych

lasach, chyba, że... tkwią na czyichś nogach, W moim przypadku naturalnym przedłużeniem

cholewki okazała się właśnie noga!

Człowiek spoczywający pod krzakiem nawet nie drgnął, gdy ukląkłszy powolutku

wyciągałem bezwładne ciało. Odwróciłem je na wznak i o mało nie krzyknąłem. To był Karol!

Wszystkiego oczekiwałem, wszystkiego spodziewałem się, lecz nie takiego widoku.

Chwyciłem za przegub ręki i wyczułem tętno, wprawdzie słabe, lecz miarowe. A więc — tylko

omdlenie. Jednak utrata przytomności przez tak odpornego fizycznie mężczyznę jak Karol

musiała być wynikiem bardzo ciężkiego urazu.

Rozpiąłem mu kurtkę, kamizelkę i koszulę. Palcami obmacałem piersi, obojczyki i ramiona.

Wyglądały na nie uszkodzone. Z kolei zająłem się głową, pozbawioną kapelusza, który na

pewno leżał gdzieś w leśnym gąszczu. Teraz odkryłem przyczynę zemdlenia. Przesuwając dłonią

po włosach poczułem lepką wilgoć. Krew! A więc uderzenie. Niełatwo przyszło mi znaleźć

miejsce tego uderzenia. Wreszcie trafiłem: potężny guz w tyle czaszki. Jakże niebezpieczny cios,

po którym trudno natychmiast stwierdzić, czy nie spowodował głębokich i nieodwracalnych

obrażeń wewnętrznych. Najpilniejszą teraz sprawą stało się przywrócenie rannemu

przytomności. Gdybym miał chociaż kubeczek wody! Musiałem użyć innego sposobu, nieco

okrutnego, lecz działającego niezawodnie. Silnie nacisnąłem krwawiące obrzmienie. Ból

sprawił, że ranny jęknął. Począłem go klepać po twarzy.

—Karolu — zaszeptałem — słyszysz mnie?

—Tak — wybełkotał.

—Musimy dowlec się do domu. Spróbuj się podnieść.

Objąłem go wpół i nie bez trudu dźwignąłem. Nie potrafił iść, zapewne w wyniku zawrotu

głowy. Dlatego droga powrotna wypadła wręcz koszmarnie. Po prostu dźwigałem Karola na

swych plecach. Było chłodno, nawet bardzo chłodno, lecz nim dotarliśmy do bramy w

ogrodzeniu, mokra koszula przylgnęła do mego ciała, a z czoła poczęły kapać grube krople potu.

Jeszcze trudniej wypadło wejście, a raczej wspinaczka po schodach. Nie chciałem, aby

ktokolwiek z domowników zauważył nas. Lecz jak tu zachować ciszę dźwigając pod górę i w

mroku bezwładne ciało? Chyba tylko szczęśliwym zbiegiem okoliczności nie zauważony

dotarłem do drzwi naszego pokoju. Mocno musieli spać mieszkańcy “Alicji”.

Gdy wreszcie Karol spoczął na łóżku, omal sam nie padłem. Dysząc ciężko, z szumem w

uszach i wyschniętym na kołek językiem, przystąpiłem do ratowania przyjaciela.

Za oknem już wisiała szarówka, więc nie było potrzeby zupni cni a lampy. Miałem w swej

apteczce bandaż i gazę, i mnóstwo wody w dzbanku stojącym obok miednicy. Woda była zimna,

więc moje mokre okłady poskutkowały. Po kilku minutach Karol westchnął, chyba na znak ulgi.

Dopiero teraz ściągnąłem mu buty, kurtkę i kamizelę.

— Jak się czujesz?

Znowu westchnął.

We łbie mi szumi jak w ulu... — zdołał wyszeptać, a po krótkiej przerwie dodał: — Musiałem

dobrze oberwać.

— Aż za dobrze. Później mi opowiesz, a teraz staraj się zasnąć.

Napełniłem szklankę wodą, wlałem kilka kropel środka uspokajającego i napoiłem

przyjaciela. Wkrótce po miarowym oddechu poznałem, że zasnął. Zbadałem mu puls, a potem

zrzuciwszy z siebie kurtę rozciągnąłem się na łóżku. Ogarnął mnie sen.

Czy dobrze postąpiłem?

Być może ktoś inny — a na pewno greenhorn — znalazłszy Karola nieprzytomnego, narobiły

alarmu na całą okolicę, powyciągał wszystkich z łóżek i zagnał do szukania napastnika.

Oczywiście bez skutku. Grupa ludzi jedynie pozadeptywałaby wszelkie ślady, a sprawca (a może

sprawcy?) napadu zostałby szybko i dokładnie poinformowany o zamierzeniach przeciwników.

Podejrzewałem bowiem, że człowiek, który zadał cios memu przyjacielowi, należał do stałych

mieszkańców “Alicji”. Co prawda napastnikiem mógł być bezdomny włóczęga, lecz w jakim

celu atakowałby Karola, zdradzając w ten sposób miejsce swego pobytu? Zbiegły przestępca

dążący do zdobycia palnej broni? Nie, bo tym razem Karol nie miał przy sobie strzelby.

Zresztą... świetlne sygnały nadawane z budynku świadczyły najlepiej o tym, że przestępca jest

“tutejszym człowiekiem”. Tu nasuwało się pytanie — dlaczego porozumiewano się w tak

niedogodny sposób? Przeprowadzona w cieniu nocy bezpośrednia ustna wymiana informacji nie

zwróciłaby niczyjej uwagi.

Doszedłem do wniosku (czas pokaże czy słusznego), że w sprawę jest wmieszany ktoś na tyle

znany, iż jego pokazanie się na terenach “Alicji” wzbudziłoby zainteresowanie tutejszych ludzi.

Ktoś, kto bał się zdemaskowania, i to tak bardzo, że nawet pod ochroną nocy nie odważył się na

spotkanie z miejscowym pracownikiem Caldwella. Na ziemiach “Alicji” oczywiście. Wymiana

świetlnych sygnałów mogła być uzupełniana spotkaniami osobistymi gdzieś w odległych od

“Alicji” miejscach. Czego mogły dotyczyć takie rozmowy?

Czy nie znikającego bydła? Taka myśl nasunęła mi się natychmiast. Lecz mogłem się mylić.

Jedno w tym wszystkim było pewne: w majątku Caldwella działy się bardzo tajemnicze

historie, zaprzeczające pozornemu porządkowi i przekonaniu właściciela, że może polegać na

uczciwości swych ludzi. Oto dlaczego nie zaalarmowałem nikogo z mieszkańców “Alicji”,

dlaczego zachęciłem Karola do snu i sam ległem w łóżku.

Gdy mój przyjaciel powróci do sił, na pewno opowie o wypadku i dopiero wówczas

zdecydujemy obaj, czy trzymać go w tajemnicy, nawet przed Caldwellem, czy też zdradzić mu

przebieg zdarzeń, a może nawet rozgłosić je wśród mieszkańców farmy.

Karol, po mych kropelkach uspokajających, spał jak suseł w norze, a ja byłem tak zmęczony,

że obudziło mnie dopiero energiczne pukanie do drzwi.

Zerknąłem na zegarek. Za pięć minut dziesiąta! Zerwałem się z łóżka, jakby oblano mnie

wiadrem lodowatej wody. Ładna historia!

Na rolniczej posiadłości taka godzina — to szczyt gospodarskich prac. Aż dziwne, że nikt nie

obudził nas wcześniej, że nikogo nie zainteresowała nasza nieobecność na rannym posiłku.

Nacisnąłem klamkę, układając w głowie jakieś prawdopodobne wyjaśnienie, uzależnione

jednak od tego, kto będzie stał po drugiej stronie drzwi. Sądziłem, że to ktoś ze służby

Caldwella, którego da się zbyć byle czym. Niestety, za drzwiami stał sam gospodarz.

Udałem radość.

— Dzień dobry, doktorze — powitał mnie wesoło. — Proszę wybaczyć mą natarczywość.

Przychodzę tu już drugi raz, lecz za pierwszym nie chciałem panów budzić.

Spojrzał przez moje ramię.

—Pan Gordon jeszcze śpi? — zdumiał się. — Czy przypadkiem nie zachorował?

Niech pan wejdzie — poprosiłem półgłosem. — Istotnie mój przyjaciel nie najlepiej się czuje.

Sen mu dobrze zrobi, nie będę go budził.

— Przeziębiony? — zapytał zniżając za mym przykładem głos.

Zawahałem się. W końcu Caldwellowi należała się prawda. Sam nas tu zaprosił. Zmieniłem

więc swój pierwotny zamiar i przypuściłem gospodarza do tajemnicy. Wskazałem mu krzesło,

siadłem na sąsiednim.

—Niestety — rzekłem — nie jest to przeziębienie.

—Jak to? — wytrzeszczył na mnie oczy.

—Proszę posłuchać...

I tu opowiedziałem o nocnej historii. Aż pobladł z wrażenia.

—Czemu nie podniósł pan alarmu? Należało chociażby mnie obudzić.

—W jakim celu?

Pytanie zaskoczyło go tak bardzo, że na chwilę zaniemówił. Wykorzystałem ten moment, aby

mu zaprezentować swe intencje, jakimi do tej pory się kierowałem.

—I również pana proszę — dodałem — o zachowanie bezwzględnej tajemnicy. Do tej pory

nie wiemy nawet, w jaki sposób Karol dał się zaskoczyć?

—Czy to słuszne? — wyraził wątpliwość. — Tajemnicze światło w nocy! Tajemnicza

sygnalizacja w oknie mego domu! Wielkie nieba! Cóż to tutaj się wyrabia?

Był przerażony.

— Wyrabia się — powtórzyłem — a wszystko to, podejrzewam, wiąże się ze znikaniem

pańskiego bydła.

Pokręcił głową.

—Jeśli tak sprawy dalej będą się toczyć, któż na dłużej wytrzyma w “Alicji”?

—Trafił pan w sedno — odparłem. — Przypuszczam, że chodzi o to, by “nikt nie

wytrzymał”, a pan poniósł takie straty, aby w ich konsekwencji zrezygnował z hodowli i z ca-

łej gospodarki.

Mówi pan przerażające rzeczy! Komu może na tym zależeć?

—Właśnie! Mówiąc słowami Szekspira: oto jest pytanie! Niestety, nie potrafię na nie

odpowiedzieć. Tym bardziej że nie znam tak jak pan dziejów tej posiadłości. Jedno jest dla

mnie pewne: istnieje osoba, która dąży do przejęcia, może drogą kupna, “Alicji”. Jeśli

doprowadzi pana do ruiny finansowej, osiągnie swój cel.

—To wygląda na ponurą fantazję, doktorze. W pobliżu nie istnieje żadna inna farma, nie mam

uciążliwych sąsiadów, nie mam żadnych sąsiadów. Ziemi dokoła jest mnóstwo i to ona czeka

na ludzi, a nie odwrotnie. Któżby czyhał na mą majętność, mogąc wybrać dowolny obszar w

dowolnej części kraju?

Nie miałem zamiaru przekonywać go dłużej, zapytałem jedynie (mając w pamięci to, co

opowiadał Stone):

— Czy nigdy nikt nie proponował panu sprzedaży “Alicji”?

Zastanowił się chwilę.

—Owszem tak. Przed kilku laty.

—Ktoś zupełnie obcy?

—Nie, tutejszy farmer, O’Neil. Trzydzieści mil stąd znajduje się jego gospodarstwo.

—Więc jednak ma pan sąsiada?

—Och, przy takiej odległości i tutejszych bezdrożach trudno go za sąsiada uważać.

—Co mu po “Alicji”? Czy ma zbyt mało ziemi?

—Och, nie! Posiada nie mniej ode mnie. Sądzę, że powodem jest pech, jaki go prześladuje.

On uważa, że stawszy się właścicielem “Alicji” odmieni wszystko na lepsze, a równocześnie

pozbędzie się konkurenta w dostawie żywca do Reginy.

—Powiedział pan: “wszystko na lepsze”, czyżby O’Neilowi nie wiodło się w gospodarce?

—Istotnie, nie wiedzie mu się. Hoduje bydło, lecz bez sukcesu.

—Dlaczego?

Pomór. Najpierw w wyniku jakiejś zaraźliwej choroby później w wyniku szkodliwej karmy.

Jakoby na łąkach O’Neila rośnie odmiana trujących ziół. Prawdziwa to klęska dla farmera, który

pragnie oprzeć swe gospodarstwo na stadach bydła. Radziłem mu, aby zajął się uprawą zbóż, jak

to czynił jego ojciec, ale O’Neil pewnie uznał, iż dając mu taką radę chcę się pozbyć

konkurencji. Powiedział mi o tym, lecz w sposób tak żartobliwy, że nie mogłem się obrazić.

— A tak naprawdę?

—Tak naprawdę to rozwój miast w naszym okręgu i na wschodzie powoduje wzrost rynków

zbytu. Ten wzrost chyba nigdy nie ustanie, a potrzeb nie zaspokoi nawet dziesięć takich farm

hodowlanych jak moja. Jakże więc mówić o konkurencji?

—Często się pan spotyka z tym O’Neilem?

—Ostatnio widziałem go wiosną. Obaj mamy sporo roboty, a więc mało czasu na składanie

sobie wizyt.

—Jeszcze tylko jedno pytanie — zaryzykowałem — czy pana łączą z O’Neilem stosunki

przyjacielskie?

Spojrzał na mnie przenikliwie, pomyślał chwilę i... wzruszył ramionami.

—Bardzo przepraszam — usprawiedliwił się szeptem. — Jeśli szuka pan, doktorze,

przyczyny znikania mych stad w osobie O’Neila, błędny to trop i do niczego nie doprowadzi.

—A jednak... — nie ustępowałem — likwidacja czy też sprzedaż pańskiej farmy wyszłaby

O’Neilowi na dobre.

—Brzydkie to posądzenie — obruszył się — nie usprawiedliwia go żaden fakt. Proszę mi

wierzyć.

—Niepotrzebnie się pan denerwuje — dobiegł mych uszu ochrypły szept od strony łóżka.

Skoczyłem jak dźgnięty igłą.

—Ty nie śpisz, Karolu?!

—Sądzisz, że majaczę? Od paru minut przysłuchuję się waszej rozmowie, chociaż we łbie mi

huczy.

—Pozwól — powiedziałem i w sposób najbardziej delikatny zdjąłem z jego głowy bandaż.

— Aj... — syknął.

Zbadałem ranę. Już nie krwawiła, lecz guz miał nadal potężne rozmiary.

—Jak się pan czuje? — zagadnął Caldwell. — Co za okropna historia!

—Będzie jeszcze okropniejsza — ponuro zauważył mój przyjaciel.

—Dlaczego? — zaniepokoił się gospodarz. Ja również przestraszyłem się.

—Będzie okropniejsza, gdy pochwycę drania, który mnie tak urządził.

Uśmiechnąłem się. Karolowi wracał humor, dobra oznaka. Caldwell głośno odetchnął.

—Przeraził mnie pan tym żartem.

—To nie żart...

—Leż spokojnie — przerwałem mu — i staraj się jak najmniej mówić.

—Jestem zdrowy jak ryba, gdyby tylko ten szum...

—Jeszcze słowo, a wpakuję ci knebel w usta.

— Już dobrze, dobrze...

Zmieniłem okład.

—Co za szkoda, że nie mam lodu — zauważyłem podczas tego zabiegu.

—Niestety, doktorze — wyraził ubolewanie gospodarz. — Na lód trzeba poczekać do

października.

—Nie będę czekał — mruknął Karol. — Zaraz wstanę.

—Nie wstaniesz — stwierdziłem energicznie. — Nie ma o tym mowy. Przynajmniej dzisiaj,

jutro zobaczymy.

—Gdyby potrzebna była jakaś pomoc — wtrącił Caldwell — gotów jestem natychmiast

jechać do Reginy po lekarza.

—Sam jestem lekarzem — zauważyłem nieco dotknięty taką propozycją. — Obecnie nie

widzę powodu ściągania tu kogokolwiek.

—Nawet porucznika Mitchella?

—Nawet.

—Słusznie, Janie — zaszeptał mój pacjent.

—Nie czujesz głodu, Karolu?

—Owszem, czuję.

—Zaraz coś zarządzę — wyrwał się Caldwell.

—Dziękujemy, tylko... proszę nikomu nie wspominać o wypadku.

—Oczywiście, oczywiście — przytaknął gospodarz — jednak wiele osób będzie mnie pytać,

co się z panami stało? Ba, już jeden się tym interesował. Ten ze zwichniętą nogą.

—Co powiedzieć? — zastanowiłem się głośno. — Hm... najłatwiejszym kłamstwem, bliskim

przecież prawdy, będzie choroba. Ciekawskim niech pan zakomunikuje, że Karol przeziębił

się i musi kilka dni poleżeć.

—To już chyba ja sam będę panów obsługiwać.

—Zawsze pana mile tu widzimy, lecz proszę nie sprawiać sobie nadmiernych kłopotów,

jedzenie i wodę może przecież przynieść któryś z pańskich pracowników. No... chociażby ten

Stone — dodałem niby od niechcenia.

—On kuleje, a poza tym — wskazał na bandaże otulające głowę Karola — zaskoczy go taki

widok.

—Przesada. Przeziębieniu i gorączce towarzyszą niekiedy silne bóle głowy, najlepiej

łagodzone przez zimne okłady. To najprostsze wytłumaczenie.

Przyznał mi rację i obiecał natychmiast dostarczyć obfite śniadanie. Już z ręką na klamce

zapytał, czy , jednak w obecnej sytuacji nie należałoby “ściągnąć porucznika Mitchella?”

Zgodnie zaprotestowaliśmy. Ja energicznie i głośno, Karol nieco słabszym głosem, lecz

równie dobitnie.

—Zamiast Mitchella proszę tu przysłać tego Stone’a — dodałem.

—Nie będzie panom przeszkadzał?

—Proszę go przysłać... — powtórzyłem.

Kiwnął głową i wyszedł. Muszę przyznać, że wykazał dużo cierpliwości i dobrej woli nie

męcząc Karola pytaniami. Wielu innych, w jego sytuacji, żądałoby dokładnego opisu wypadku

bez względu na stan zdrowia ofiary.

—Czy słusznie postąpiłem wzywając Stone’a? — zapytałem, gdy już ucichł odgłos kroków

Caldwella.

—Doskonale. Stone to chyba jedyny człowiek poza gospodarzem, któremu możemy zaufać.

—Co powiedzieć Stone'owi?

—Wszystko.

—Ba, przecież ja sam nie znam wszystkiego.

—Prawda — stęknął. — Zupełnie o tym zapomniałem. Zaczynam się starzeć, Janie.

—A to co znowu? Nie pleć głupstw. Pewnie ten guz tak cię trapi.

—Lecz ten guz jest wynikiem mego gapiostwa. Nigdy dotąd nie przytrafiło mi się coś

podobnego. Dałem się podejść jak nowicjusz.

—Przestań lamentować niczym stara baba. A co się tyczy podobnych wydarzeń... pamiętam

doskonale, jak obaj oberwaliśmy nieźle po łbach.

Ta nieprzyjemna wpadka spotkała nas przed laty, na preriach południowej Kanady. Obaj

daliśmy się podejść grupie wojowników Czarnych Stóp i chociaż była to pomyłka szybko

wyjaśniona, nie przysporzyła nam chwały. No cóż, nie ma niezwyciężonych westmanów,

tropicieli ścieżek, traperów czy innych niespokojnych duchów żądnych przygód. Ani wśród

“bladych twarzy”, ani wśród czerwonoskórych. Kto twierdzi inaczej i pisze na ten temat

wierutne androny, ten albo nigdy nie przebywał na Dzikim Zachodzie, albo też świadomie

dopuszcza się fałszerstwa.

Na to przypomnienie Karol nie zareagował. Nie pytałem go więc o szczegóły nocnej

wyprawy, by nie męczyć dłuższą rozmową.

W kilkanaście minut później powtórnie odwiedził nas Caldwell. Tym razem w towarzystwie

jakiegoś mężczyzny, chyba parobka, dźwigającego wiadro pełne wody. Natomiast tacę

zastawioną talerzami i dzbanuszkami, pełną najrozmaitszych potraw przyniósł nam gospodarz.

—Kazałem Stone’owi przyjść za godzinę, czy tak będzie dobrze?

—Bardzo dobrze. Jak on się czuje?

—Jeszcze nieco utyka.

—To znaczy, iż niezbyt nadaje się do roboty?

—Istotnie, niezbyt...

—Chyba więc nie przysporzę panu kłopotów zatrzymując tu Stone’a dłużej lub zlecając mu

czuwanie przy chorym?

—Ale, doktorze! Cokolwiek pan sobie życzy, zostanie spełnione. Jeśli trzeba, przyślę tu

bardziej sprawnego fizycznie człowieka.

—Nie, nie! — zaprzeczyłem gwałtownie, ze strachu, że uprzejmość gospodarza pokrzyżuje

me plany. — Stone nam wystarczy. Zrobił na mnie sympatyczne wrażenie — dodałem.

—Skoro tak, nie będę dłużej panom przeszkadzał. W razie potrzeby proszę użyć Stone’a za

posłańca. On wie, gdzie mnie znaleźć.

Na tym stanęło. Odeszli, a ja najpierw nałożyłem świeży okład na guz Karola, a później

usiłowałem nakarmić chorego. Oburzenie pacjenta nie pozwoliło mi odegrać roli pielęgniarki.

Mój przyjaciel prawie mnie zwymyślał, odzyskując na chwilę normalny głos. Stwierdził, iż nie

jest niemowlęciem potrzebującym butelki ze smoczkiem ani zgrzybiałym starcem, który nie

potrafi donieść łyżki do ust. Ustąpiłem. Usadziwszy go obłożonego poduszkami sporządziłem z

tacy coś na kształt blatu stołu nad łóżkiem. Poradził sobie z posiłkiem, lecz widziałem, jak go to

zmęczyło. Oświadczył, że jest senny. Zmierzyłem mu temperaturę, kilka kresek wyższą od

normalnej. Nie był to jeszcze powód do obaw, lecz jeśli gorączka podniesie się? Taki fakt może

świadczyć o obrażeniach wewnętrznych. I co wówczas? Transportować chorego do szpitala w

Reginie? Tą piekielnie złą drogą? Wierzyłem, że zaalarmowany Mitchell uczyni wszystko, aby

nam pomóc. Tymczasem zaaplikowałem Karolowi środek przeciwbólowy, po zażyciu którego

szybko zasnął.

Zapukano do drzwi. Sądziłem, że to Caldwell w nadmiarze troski po raz trzeci składa nam

wizytę.

— Proszę wejść...

W szparze drzwi ukazało się oblicze Stone’a, który po chwili bezgłośnie wsunął się do

pokoju. Najpierw zerknął na łóżko Karola i zniżając głos zapytał:

—Pan Gordon zachorował? Caldwell mówił, że to przeziębienie. Chyba nic poważnego?

—Siadaj — rozkazałem. — Niestety, Lewis, sprawa jest bardzo poważna. Wpadliśmy w nie

lada tarapaty. A teraz dobrze nadstaw uszu.

Wysłuchał mej opowieści w skupieniu, a później klasnął się dłonią w kolano.

—Cóż to musiał być za bandzior, że pokonał pana Gordona?! Jak to się stało?

—Nie wiem. Gdy Karol nabierze sił, na pewno nam opowie. Słuchaj, Lewis, pan Caldwell

zgodził się, abyś pomagał pielęgnować chorego.

Tak, tak. Mówił mi o tym. Wielka to frajda dla mnie.

— Więc wszystko w porządku. Bandaż z nogi zdejm, możesz jeszcze nieco kuleć, ale bez

przesady. A teraz zostawiam cię z panem Gordonem. Czuwaj nad nim i ani na chwili; nie

wychodź.

— Pan się czegoś lęka, doktorze ?

— Nie, jednak ostrożny nigdy nie traci. Siedź tu murem, ja spróbuję zbadać nocny teren boju.

I jeszcze jedno: przed Caldwellem udawaj, że wierzysz w przeziębienie; gospodarz bardzo

zdziwiłby się dowiedziawszy, iż znasz naszą tajemnicę.

Stanie się tak, jak pan sobie życzy.

— No to trzymaj się! Wrócę za godzinę, najdalej za dwie.

Opuściłem pokój na palcach, bezszelestnie zamknąłem

drzwi. Lecz zamiast zejść po schodach, skierowałem się korytarzem w lewo, tam gdzie

wędrowaliśmy w nocy. Może był tam jakiś ślad, może została jeszcze lampka nieznajomego?

Tym razem droga wydała mi się znacznie krótsza, a do celu trafiłem bezbłędnie. W świetle

dnia pomieszczenie okazało się mniejsze, niż wyglądało w nocy. Dwa okna, między którymi

stała niska szafka; po przeciwległej stronie kwadratowy stół, kilka krzeseł i ten przeklęty taboret,

który zagrodził mi wówczas drogę. Kurz na meblach i na podłodze świadczył, że pokoju od

dawna nie sprzątano. Świecąca plama od nafty, przyczyna mego upadku, nie została wytarta.

Lampa jednak zniknęła. Może ją zabrał Caldwell?

Na deskach podłogi widniało mnóstwo odciśniętych śladów stóp, najprawdopodobniej

naszych. Spróbowałem otworzyć mniejsze drzwi. Te, które nam przed nosem zatrzasnął taje-

mniczy uciekinier. Nadal pozostały zawarte. Na framudze — żadnych śladów. Nie było czego

więcej szukać. Zawróciłem, a później schodami w dół dotarłem do hallu. U wyjściowych drzwi

natknąłem się na Caldwella.

—Jak się czuje pan Gordon?

—Ani lepiej, ani gorzej. Obecnie śpi. Stone siedzi przy nim.

Przeląkłem się, że Caldwell zechce mi towarzyszyć i... przeszkadzać.

—Dokąd pan zmierza, doktorze?

—Spróbuję doszukać się jakichś śladów wczorajszego wydarzenia. Rana na głowie świadczy,

że Karol został zaatakowany z tyłu, a więc napastnika nie zauważył. Przypuszczam, iż mój

przyjaciel trafił na coś, czy na kogoś, i tak go obserwacja zajęła, iż stał się na chwilę ślepym i

głuchym na sygnały niebiezpieczeństwa. W nocy niewiele mogłem stwierdzić, teraz spróbuję

dopatrzeć się jakichś śladów, jeśli takie zostawił po sobie napastnik lub napastnicy. Moim

zdaniem musiało być ich dwu, inaczej Karol nie dałby się zaskoczyć.

—Czy moja obecność nie przeszkodzi panu w poszukiwaniach?

Cóż miałem na to odrzec?

—No... nie, jeśli tylko nie oderwie pana od codziennych obowiązków.

Zaprzeczył energicznie, więc skapitulowałem.

Opuściliśmy ogród, a później przez dziką łąkę pomaszerowali ku ciemnej linii lasu. Odległość

była spora, lecz ja nadałem takie tempo, że w kilkanaście minut osiągnęliśmy pierwsze zarośla.

—Trafi pan, doktorze?” W nocy wszystko przedstawia się inaczej niż w dzień...

—Nie ma obawy. Pan również trafiłby bez trudu.

—A to jakim cudem?

—Takim, iż zna pan doskonale miejsce, do którego zdążamy. Byliśmy tam we trójkę.

—Ach! Wypalone poszycie! To znaczy, że ten sygnalista już dawniej próbował swych

sztuczek.

—Oczywiście i... — tu zawahałem się na sekundę — muszę panu wyznać, iż sygnały świetlne

nadawane spod lasu zauważyliśmy przypadkowo z okna naszego pokoju już wcześniej.

—Kiedy?

—W noc poprzedzającą konną wycieczkę do lasu.

—I nic mi o tym nie powiedzieliście — zauważył z lekkim wyrzutem w głosie.

Żaden z nas nie był pewien, czy to są sygnały, czy też przypadkowe błyski ogniska —

wyjaśniałem niezbyt zgodnie 7 prawdą. — Nie chcieliśmy pana niepokoić przed sprawdzeniem.

A teraz proszę stanąć przy tamtym pniu. Spróbuję odczytać ślady, jeśli jakiekolwiek jeszcze

istnieją.

Zastosował się do mego polecenia. Ślady były, bardzo wyraźne. Przede wszystkim zdołałem

prześledzić drogę, którą przebył Karol aż do ogniska. Większą część tej trasy czołgał się, później

wstał i przez dłuższy czas tkwił w miejscu. Świadczyły o tym głębsze od normalnych odciski

butów, Z kolei wykonał długi skok i w tym momencie runął. Nie zatarte, dość szerokie pasmo

przyduszonych traw i złamanych krzaków świadczyło, iż nieprzytomnego powleczono w głąb

lasu, gdzie go odnalazłem. A napastnik? Jeden, dwu czy więcej? Z tym poszło mi trudniej. Tropy

w wielu miejscach nakładały się na siebie, krzyżowały. Ba, przecież i ja je tu. pozostawiłem!

Spróbowałem przy pomocy patyczka mierzyć długość poszczególnych odcisków. Nic z tego nie

wyszło, każde wgłębienie posiadało inny wymiar. Rzecz po prostu w tym, że odcisk stopy w

miękkim gruncie zmienia się w zależności od tego, czy ktoś kroczy wolno, szybko czy biegnie.

Tak więc nie potrafiłem stwierdzić, z iloma przeciwnikami miał Karol do czynienia. Jednak

poszukiwania moje nie były całkowicie bezowocne. Dokonałem odkrycia, pewno ważniejszego.

Otóż jeden ze śladów był odciskiem mokasyna! Nie wierzyłem oczom, ukląkłem z nosem prawie

przy ziemi. Znalazłem drugi, później trzeci odcisk indiańskiego obuwia. Czyżby buszowali tu

czerwonoskórzy? A może to tylko pozór? Przecież w tych stronach nie tylko indiańscy

wojownicy nosili mokasyny, często i “blade twarze”, zwłaszcza traperzy przekładający ponad

ciężkie kamasze takie właśnie skórznie.

— Widzę, doktorze — odezwał się Caldwell — iż dostrzegł pan coś bardzo ciekawego.

—Istotnie. Powiem panu za chwilę, tymczasem proszę jeszcze nie ruszać się. Tropy są tu

bardzo zagmatwane.

—Będę tkwił na miejscu nawet do wieczora, jeśli to panu w czymkolwiek pomoże.

Szperałem jeszcze tu i tam, jednak bez dalszego skutku. Na koniec ruszyłem wzdłuż linii

drzew. Tu też tropy były zamazane, gdzieniegdzie przydeptana trawa zdążyła się już podnieść.

Jednak mój trud nie poszedł na marne. Stało się dla mnie jasne, że przed kilku godzinami

kroczyło tędy dwu ludzi. Jeden w mokasynach, drugi w normalnych butach. Po przemierzeniu

kilkunastu jardów, maszerujący obok siebie (jak zdołałem stwierdzić) rozeszli się. Jeden

(mokasyny!) skręcił w stronę zabudowań “Alicji”, drugi (buty!) nadal wędrował prosto. Dokąd?

Należało to natychmiast zbadać. Zawołałem Caldwella.

—I cóż, doktorze? Zakończył pan swe badania?

—Prawie. Pozostaje jeszcze sprawdzić pewien dziwny trop wiodący nie wiadomo dokąd. Jeśli

rozporządza pan odrobiną czasu...

Oczywiście! — wykrzyknął z zapałem.

—Więc ruszajmy. Nie... jeszcze chwilkę. O mało nie popełniłem karygodnego głupstwa.

—O co chodzi?

—O to, iż zbadałem jedynie ślady na ziemi.

—A gdzież chce ich pan szukać?

—Na krzakach, na drzewach...

Spenetrowałem zarośla i pnie najbliższe. Dostrzegłem połamane gałęzie i witki zarośli.

Normalne zjawisko w każdym borze, znak przedzierającego się poprzez gąszcz człowieka lub

zwierzęcia. Jednak tu trafiłem również na strzępek materiału, zwisający z kostropatego ułamka

konaru, mniej więcej na wysokości mego ramienia. Delikatnie zdjąłem ten fragment czyjejś

kurty lub koszuli i pokazałem Caldwellowi.

—Drelich — stwierdził. — Znam ten rodzaj materiału, bardzo praktyczny. Sam go często

noszę.

—A pańscy pracownicy?

—Wielu posiada takie ubrania. Chce pan szukać człowieka z dziurą w kurcie? Jestem pewien,

że nie znajdzie pan takiego wśród moich ludzi.

— Zobaczymy. Chodźmy dalej.

Poszliśmy śladami butów. Nadal wiodły nas skrajem lasu i łąki. Z kształtu odcisków

wywnioskowałem, iż człowiek w butach spieszył się, prawie biegł. Dokąd?

Moja cierpliwość na trudną była wystawiona próbę. Przewędrowaliśmy bowiem prawie dwie

mile, nim ukazał się nieoczekiwany cel naszej wędrówki: naturalna nisza w gęstwie drzew,

porosła zbitą, stratowaną trawą. Wszystko było jasne. Nieznany wędrowiec tu pozostawił konia,

przywiązując go do pnia. Wyjaśniłem Caldwellowi sytuację, zresztą zbytecznie. Końskie ślady

były zbyt wyraźne, aby ktokolwiek mógł je przeoczyć.

To żaden z moich pracowników — ucieszył się. — Taki nic potrzebowałby wierzchowca.

—A mokasyny?

—Rzeczywiście... gdzieś znikły.

—Nie znikły, tylko skręciły W kierunku “Alicji”. Już to zauważyłem. Pokażę panu,

tymczasem przespacerujmy się jeszcze kawałek.

Odciski kopyt widniały bardzo wyraźnie. Pozwoliło m, to stwierdzić, że jeździec z miejsca

ruszył galopem.

—Bardzo mu się spieszyło — powiedziałem.

—Widać uciekł przed pogonią.

—Jaką pogonią? Przecież nieprzytomny Karol nie mógł podnieść alarmu, tym bardziej ścigać

napastników. Sądzę, iż powodem szybkiej jazdy stał się jej odległy cel, do którego

jeździec chciał dotrzeć przede dniem.

—Dlaczego?!

Z trudem stłumiłem uśmiech, tak naiwnie zabrzmiało pytanie.

—Być może, aby nie zostać zauważonym przez innych. Zresztą... tyle wiem o tej sprawie, co

i pan. Proszę mi powiedzieć, co znajduje się w tamtym kierunku — ręką wskazałem przed

siebie.

—Tam? Tam... nic. Mało zbadane pustkowie. Bezludne, jeśli nie liczyć przygodnych

traperów albo jakichś wędrownych grup Indian. Nie wszystkich przecież zmuszono do

zamieszkania w rezerwatach.

—Bawił pan w tych okolicach?

—Niekiedy. Musiałem poznać ziemie otaczające moje gospodarstwo.

—Jak daleko ciągnie się puszcza?

—Hm... myślę, że ze trzy mile. Kończy się dość charakterystycznym jeziorkiem, z jednej

strony obmywającym drzewa, z drugiej — już tylko trawy prerii. Znam dokładnie tamto

miejsce, trzeba przejeżdżać obok niego jadąc ku farmie O’Neila.

Drgnąłem usłyszawszy taką informację. Gdyby nie to, że uważałem Caldwella za człowieka

rozsądnego, który przecież nie mógł pomagać ludziom kradnącym mu bydło, uznałbym jego

wyjaśnienia za próbę wprowadzenia mnie w błąd. No, bo najpierw twierdził, iż koński trop

wiedzie donikąd, a teraz wspomniał o farmie dalekiego sąsiada.

—Nie rozumiem — wyznałem szczerze. — Czy tam jest “nic” — pokazałem ręką — czy też

gospodarstwo O’Neila?

—Prosto: nic. Lecz jeśli skręcić w lewo obok jeziorka, droga, a raczej bezdroże doprowadzi

do farmy. Spory to szmat, prawie trzydzieści mil.

Pokiwałem głową. Być może jeden z napastników Karola pogalopował ku domostwu

O’Neila. Być może w zupełnie innym kierunku? Gdyby nie choroba mego przyjaciela,

poprosiłbym Caldwella o konia, aby dotrzeć do jeziorka.

— Wracajmy — zdecydowałem.

Przeszliśmy tym samym szlakiem, znacznie już wolniej. Musiałem pilnie uważać, by nie

przeoczyć miejsca, w którym rozdzielały się tropy mokasynów od butów.

—To tu — przystanąłem. — Widzi pan?

—Oczywiście. I co teraz?

— Spróbujemy zbadać, dokąd te mokasyny powędrowały. Niestety, próba nie powiodła się.

W odległości jakiejś pół mili od zabudowań “Alicji” trop znikł, zadeptany racicami krów, które

pewnie przepędzano tędy rankiem. Jeszcze przeszliśmy kilkadziesiąt kroków przed siebie,

później w lewo, z kolei w prawo. Mokasynowe odciski nie pojawiły się więcej. Mimo to nie

miałem wątpliwości, iż posiadacz skórzni powędrował do któregoś z budynków. Do którego?

Każdy z nich mógł być celem. Wędrujący nocą człowiek oczywiście nic był Indianinem.

Caldwell bowiem nie zatrudniał czerwonoskórych. Z kolei “biały” obcy nie szukałby kryjówki

tam, udzie najłatwiej mógł zostać zauważony. O swych domysłach poinformowałem gospodarza.

Zmartwił się.

— Och, doktorze! Czyżby istotnie któryś z moich pracowników maczał palce w tej brudnej

sprawie? I czemu napadł na pana Gordona? Czyżby został rozpoznany przez pańskiego

przyjaciela?

Zaprzeczyłem.

—Karol natychmiast powiedziałby mi o tym. Nie, nie został rozpoznany. W takim wypadku

sprawa nie zakończyłaby się uderzeniem w głowę, lecz kto wie, może śmiertelnym ciosem noża?

Sądzę, że napastnik uprzedził rozpoznanie pozbawiając Karola przytomności. To wystarczyło.

Jednak jest to dowód, iż człowiek ten wywodzi się z grona pańskich pracowników. Karol musiał

go uprzednio widzieć, być może ja również.

—A to łotr! — wybuchnął gospodarz. — Doktorze, uczynię wszystko, co w mej mocy, aby

schwytać drania. Proszę mną rozporządzać. Jeśli zajdzie potrzeba...

—Niech się pan nie gorączkuje. Wiem, że możemy liczyć na pańską pomoc i w odpowiedniej

chwili z niej skorzystamy. Ale obecnie czas mi wracać do pacjenta.

W domu zastaliśmy Stone’a czuwającego nad ciągle jeszcze śpiącym Karolem. Caldwell

szybko wycofał się prosząc o wiadomość, gdyby czegokolwiek było nam potrzeba. Zaledwie

zamknęły się za nim drzwi, Karol poruszył się i otworzył oczy.

—Obudziłeś się? — zadałem bezsensowne pytanie. — Jak tam twoja głowa?

—Obudziłem się już dawniej — odparł znacznie rzeźwiejszym niż dotychczas głosem. —

Udawałem, że śpię, ponieważ nie mogę opowiadać o swej nocnej przygodzie wobec Stone’a i

Caldwella równocześnie. A ponieważ moim zdaniem ty i Lewis powinniście przede

wszystkim poznać prawdę...

—Rozumiem. Czy czujesz się na siłach do przeprowadzenia tak długiej rozmowy?

—Skąd wiesz, że długiej? Czuję się znacznie lepiej i jutro zabiorę się do roboty.

—To się dopiero okaże — wyraziłem zastrzeżenie. — Tymczasem obejrzę twój guz.

Skrzywił się, ale nie protestował. Guz, ku mej radości, bardzo się zmniejszył. Wiedziałem

jednak, iż upłynie kilka dni, zanim zniknie całkowicie. Jednak nie samo malenie opuchlizny

nastroiło mnie optymistycznie, lecz poprawa samopoczucia Karola. Świadczyła ona o tym, iż

cios, jakiego mój przyjaciel padł ofiarą, nie spowodował groźniejszych wewnętrznych obrażeń,

na przykład wstrząsu mózgu.

Przyłożyłem dobrze zmoczony w zimnej wodzie tampon na obolałe miejsce i

zabandażowałem.

—Teraz, Karolu, jeśli masz dość siły, opowiadaj.

—Nie, najpierw ty, Janie, opowiedz, czego dokonałeś. Lewis mnie poinformował o twych

zamierzeniach. Pochwalam twą decyzję, mimo że pozbawiła ona ciężko chorego fachowej

opieki — zażartował.

Opowiedziałem dość szczegółowo, najpierw o swych nocnych wędrówkach, z kolei o

dziennej wyprawie z Caldwellem. Rzuciłem Karolowi na pled strzępek materiału zdjęty z

drzewa. Obejrzał go tak dokładnie, jakby to był archeologiczny zabytek sprzed tysięcy lat. Kazał

go obejrzeć Lewisowi, na koniec schować i nikomu ani mru-mru!

—Powiadasz, Janie, że widziałeś trop mokasynów. Jesteś tego pewien?

—O, do licha! — nie wytrzymałem. — Stajesz się zrzędą. Nawet krótkowidz. odróżni odcisk

buta od indiańskiego skórznia, a ja nie jestem krótkowidzem.

—No już dobrze, dobrze. Zastanówmy się teraz, czemu to jeden z mych napastników wdział

mokasyny?

—Czemu? — podchwyciłem. — Po prostu wygodniej mu było w nich, niż w butach.

—Jeśli wygodniej, to powinien używać ich~ na co dzień. Powiedz, Lewis, czy ktoś w “Alicji”

używa mokasynów?

—Nie, na pewno nie. Mokasyny utrudniają konną jazdę, a poza tym niszczą się szybciej od

butów. Do mokasynów ciężko przymocować ostrogi, a jeśli nawet ktoś ostróg nie używa,

kierowanie koniem w butach z cholewami jest znacznie łatwiejsze. Co prawda,

czerwonoskórzy...

—Dosyć, Lewis. Tyle wystarczy. I co ty na to, Janie?

—Nie każdy jeździ konno.

—Co o tym myślisz, Lewis?

—U nas poza dziećmi i dwoma kucharkami wszyscy używają wierzchowców.

—Poddaję się! — zawołałem. — A teraz czekam na twe nieomylne wyjaśnienia.

—Zaraz je uzyskasz. Trop mokasynów, jak mówiłeś, skręcał ku zabudowaniom “Alicji”.

Moim zdaniem ten ktoś w mokasynach uciekający z lasu jest tym samym człowiekiem,

którego omal nie przyłapaliśmy. W mokasynach można poruszać się bezszelestnie po deskach

czy też parkietach mieszkania. Prawdopodobnie nasz sygnalista musiał, nim dotarł do

upatrzonego okna, przewędrować spory kawałek wnętrza domostwa. Maksymalnie cicho!

Moje podejrzenie umacnia się jeszcze w zestawieniu z faktami, których nie znacie, a z

którymi spotkałem się podczas swej nocnej wyprawy.

—Chętnie posłuchamy, lecz teraz odpocznij chwilkę.

—Dobrze. Jeśli podasz mi nabitą fajkę.

—Palenie przy stanach gorączkowych...

—Nie mam żadnej gorączki...

—Zaraz to sprawdzimy.

Wetknąłem mu termometr pod pachę. Po dziesięciu mi nutach mogłem stwierdzić, że Karol

nie mylił się w ocenie swego zdrowia. Podałem mu fajkę. Delektował się nią bardzo długo, aż

wreszcie wrócił do swej przerwanej opowieści. Wynikało z niej, iż zostawiwszy mnie przy oknie

z poleceniem udawania sygnałów, pognał do naszego pokoju po buty i nie wdziewając ich zszedł

na parter domostwa, a stamtąd do ogrodu. Dopiero tu wdział obuwie, szybko przebył ogród, a

później tym samym szparkim krokiem łąkę dzielącą go od lasu. Przez cały ten czas widział na tle

czarnego boru czerwony punkcik płonącego ogniska, a jeszcze wyraźniej srebrne błyski

nadawanych sygnałów. Karol uważał, iż zaskoczy sygnalistę przy ognisku, jeśli tylko nie został

uprzedzony o niebezpieczeństwie przez wspólnika z okna.

— Dlatego — opowiadał — chwilami nawet biegłem. Była to nieostrożność, przyznaję.

Podczas biegu rodzi się odgłos tupotu, a noc była bardzo cicha. Poza tym świecił księżyc i cień

szybko poruszającego się człowieka musiał zwrócić uwagę każdego, kto miał dobry wzrok i nie

spał. Jednak nie miałem wyboru. Posuwając się ostrożniej, a więc wolniej, nie zdążyłbym na

czas. Tak dotarłem do linii lasu, lecz oczywiście nie do miejsca, w którym nadal gorzało ognis-

ko. Spojrzałem w kierunku domostwa. Znakomicie sprawiłeś się, Janie! Twoje lusterko błyskało

co pewien czas, w sposób bardzo podobny do sygnałów nadawanych uprzednio przez tamtego

człowieka- Wiedziałem jednak, iż odbiorca twoich migotań wkrótce zorientuje się w oszustwie.

Należało szybko działać. Padłem na trawę i czołgałem się, dobrze nastawiając uszu na wszystkie

dźwięki. Unosząc nieco głowę widziałem, iż człowiek przy ognisku nadal odpowiada na twe

sygnały. A więc nie poznał się na oszustwie. I to był mój pierwszy błąd.

—Przepraszam — wtrąciłem — dlaczego błąd?

—Prosta sprawa. On musiał bardzo szybko dojść do wniosku, że ktoś inny, nie znający

świetlnego szyfru, zajął miejsce jego wspólnika. I okazał się chytrzejszy ode mnie. Spryciarz,

udał naiwnego i nadal mrugał do ciebie, Janie, swym lusterkiem. Dlaczego tak postępował?

Może to miała być próba wciągnięcia mnie w zasadzkę, może czekał na wspólnika, lecz

najprawdopodobniej ten wspólnik z okna wyprzedził mnie. I teraz obaj czekali na przybycie

greenhorna, aby mu dać “szkołę”. Tfu! Wstyd do tego się przyznać, ale tak zapewne wygląda

prawda.

—Przepraszam — przerwałem mu po raz drugi. — Jeśli “okno” uprzedziło “ognisko” o

niebezpieczeństwie, dlaczego obaj nie uciekli przed tobą?

Doprawdy... nie wiem. Jak mówiłem, czołgałem się cichutko w stronę ognia i wówczas

zauważyłem, że ustała wymiana sygnałów! Tylko ty, Janie, jeszcze migotałeś. “Las” przestał

odpowiadać. Dla mnie był to znak, że człowiek, którego chcę schwytać, lada chwila ucieknie,

jeśli już nie uciekł. Świetnie odczytałeś moje tropy. Rzeczywiście podniosłem się i oparłem o

pień drzewa. Ogień gorzał tuż-tuż i w jego blasku wyraźnie rysowała się czarna sylwetka

mężczyzny. Odczekałem jeszcze kilkanaście sekund i skoczyłem w stronę przeciwnika. To był

mój drugi błąd, bo ten przeciwnik właśnie czekał na mnie. Podczas skoku otrzymałem cios w

głowę. Co się dalej działo, nie wiem. Zemdlałem. Oto i cała moja nocna przygoda. Dziękuję ci,

Janie, za ratunek, za to, że potrafiłeś mnie przytaszczyć do tego pokoju nikogo nie alarmując.

Jestem pełen dla ciebie podziwu.

— Daj spokój! — żachnąłem się. — Nigdy nie wiem, kiedy kpisz, a kiedy mówisz

poważnie.

— Tym razem mówię jak najbardziej poważnie.

—Mniejsza z tym. Chyba teraz czas na wyciągnięcie wniosków z naszych dwu obserwacji.

Pierwszy, że jeden z napastników tutaj mieszka, drugi, że jego wspólnik przybył konno, być

może z gospodarstwa O’Neila, lecz na to nie ma żadnych dowodów.

—Na tamto również.

—Które tamto? — zdziwiłem się.

—Że mokasyny mieszkają w “Alicji”. Fakt, iż ślad zmierzał w kierunku budynków, jest tylko

poszlaką. Jaka szkoda, Janie, że nie prześledziłeś tych tropów do końca.

—Niby w jaki sposób? W nocy? Przecież myślałem jedynie o ratowaniu ciebie. W dzień?

Zostały zadeptane w swej najważniejszej części.

—Wiem, wiem. Dlatego też mówię tylko: “szkoda”. Przypuśćmy jednak, że twe wnioski są

słuszne. Dołożę do nich mój jeden, bardzo ważny. Słuchaj, Lewis, bo to przede wszystkim

ciebie dotyczy. Musimy znaleźć człowieka, który kiedyś pracował w urzędzie pocztowym, na

stacji kolejowej lub w kapitanacie portu przy obsłudze telegrafu.

—Co takiego?! — wykrzyknąłem.

—Nie tak głośno, Janie. Wszystko dobrze przemyślałem. Powiedzcie, jakie to sygnały można

nadawać przy pomocy błysków lusterka?

—Każde, proszę pana, umówione — odparł Stone.

Ech, bracie, rusz nieco głową. Powiadasz: umówione sygnały. Pewnie, to jasne jak słońce,

lecz kto te sygnały wymyślił?

— Ano... któryś z nich.

— Długo musieliby pracować, aby wynaleźć i ułożyć cały alfabet.

— Alfabet? — zdziwił się Lewis.

— A jak inaczej można prowadzić długą rozmowę? Bo była to długa pogawędka. Jak można

bez znajomości całego alfabetu?

Stone nic na to nie odpowiedział, lecz ja odgadłem, o czym Karol myślał.

Alfabet Morse’a

21

— stwierdziłem. — Karolu, jesteś wspaniały!

Przyjmuję twą pochwałę jako całkowicie zasłużoną — wytwornie skłonił głowę. — Nic

innego nie nadawało się przecież do prowadzenia rozmowy przy pomocy świetlnych migotań,

raz krótkich, raz długich. Cóż za szkoda, Janie, ze do tej pory nie zaznajomiliśmy się z

wynalazkiem pana Morse’a. Ileż to cennych informacji ominęło nas.

— Nigdy nie słyszałem o żadnym Morsie — wyznał Stone ze skruchą. — Chociaż

powiadano, iż z niektórych miast można wysyłać wiadomości, które pędzą po drucie, ale nie

bardzo w to wierzyłem.

— Na tym polega telegraf — wyjaśniłem krótko, rezygnując z wytłumaczenia zasad, na

jakich opiera się ten wynalazek.

—No więc już wiemy, o co chodzi, prawda, Lewis? Postaraj się teraz dowiedzieć, czy ktoś z

pracowników Caldwella nie był dawniej zatrudniony na kolei lub na poczcie. My dwaj

będziemy również próbować, lecz tobie łatwiej.

—A może Caldwell — wtrąciłem — wie o tym byłym zajęciu któregoś ze swych ludzi?

—Sprawdzimy. Jeśli wie, szybko uporamy się z całą sprawą. Lecz ja nie liczę na tak

szczęśliwy przypadek. Caldwell nic nie wie. To pewnik. Przecież ten, kto pracował na posa-

dzie w urzędzie pocztowym lub kolejowym i rzucił ją, postąpił tak nie bez poważnej

przyczyny. Ta praca jest dobrze płatna, a roboty mniej niż przy dozorowaniu krów i orani

ziemi. I do tego na pustkowiu. Któż rezygnuje z dobrze płatnej i wygodnej posady na rzecz

trudnej i gorzej wynagradzanej?

—Przestępca — odparłem.

—No... może nie przestępca, lecz ktoś, kto popełnił wykroczenie zasługujące na karę. Coś

przeskrobał i albo zwolniono go, albo sam “dał nogę”. Wszystko to nie stanów powodu do

chwały i informowania nowego pracodawcy A teraz... maszeruj, Lewis, do kuchni, zbliża się

pora lunchu a ja czuję głód. Jeśli przypadkiem spotkasz gospodarza, ani słówkiem o tym, co

tutaj mówiliśmy.

Nie było go z pół godziny, a może nawet nieco dłużej, lecz wynagrodził nam oczekiwanie

przynosząc, wraz z. nie znajomą Murzynką, dwie tace tak zastawione potrawami, jak gdyby

chodziło o wykarmienie kompanii głodomorów

— Widziałem się z gospodarzem — zakomunikował. — Przyjdzie tu po lunchu.

Istotnie przyszedł. Stone zabrał talerze, sztućce i półmiski z resztkami jedzenia i wyszedł.

Teraz Karol, raz jeszcze, opowiedział o nocnej przygodzie, a również o swym przypuszczeniu

21 Amerykanin Samuel Morse wynalazł aparat telegraficzny, do którego opracował odpowiednik łacińskiego
alfabetu, nadający krótkie i długie sygnały: dźwiękowe, świetlne lub pisane. Pierwsza depesza została wysłana
kablem 24 maja 1844 roku z Waszyngtonu do Baltimore.

związanym z alfabetem Morse’a.

Caldwell wysłuchał wszystkiego bardzo spokojnie, lecz gdy mój przyjaciel zakończył swą

relację, wykazał nieco zdenerwowania.

— To moja wina. Naraziłem pana na okropne niebezpieczeństwo i nie powinienem narażać

powtórnie.

—O czym pan myśli?! — wykrzyknęliśmy równocześnie.

—O zaprzestaniu wszelkich dalszych poszukiwań. Wolę stracić całe stado, niż mieć na

sumieniu któregoś z was. Od czego zresztą jest policja?

Policja już próbowała, wiemy, z jakim skutkiem — zauważyłem łagodnie.

Wobec rozdrażnienia Caldwella zbyt energiczny sprzeciw mógł spowodować kłótnię i jej

konsekwencję: nasz natychmiastowy wyjazd z farmy. Zdrowie Karola było dla mnie lak samo

cenne, jak własne, przecież na rezygnację schwytania przestępcy trudno było przystać. Nie tylko

dlatego, 1/ byłoby to przyznaniem się do klęski, lecz również — bezkarnością złodzieja i

kapitulacją sprawiedliwości. Wszystko we mnie wzdragało się przeciw zgodzie na propozycję

Caldwella. Byłem pewien, że Karol czuje to samo, co ja. Jeśli ustąpimy, sprawca czy sprawcy

porywania bydła rozzuchwalił się. Nie tylko szybko zlikwidują stado, lecz kto wie? — czy nic

dobiorą się do zabudowań “Alicji”, by zniszczyć doszczętnie całe gospodarstwo, a może nawet

zagrożą życiu jego właściciela? Czy mogła temu zapobiec policja, tak nieliczna, że nie mogąca

zaangażować się w obronie praw jednego farmera!

—Wobec tego — odparł już spokojniej gospodarz — uzbroję wszystkich swych ludzi,

wprowadzę wojskowy rygor: pal role i całonocne warty. Niech się wówczas łotry odważą na

jakąkolwiek akcję!

—Drogi panie — uprzedziłem wypowiedź Karola — na juk długo starczy panu i pańskim

pracownikom sił? Przecież nadejdzie pora wiosennych robót i wówczas trzeba będzie

zrezygnować z wart i patroli. Chyba, że dla takiego celu zwerbuje pan kilka szwadronów

zabijaków za wysoki żołd, ale to się panu nie opłaci.

— Więc cóż mam czynić?

— Przede wszystkim uspokoić się — zauważył Karol. — Rozumiem pańskie rozdrażnienie,

lecz proszę się opanować. Tym razem tamci są górą, lecz do czasu. Niechże pan zachowa

spokój, zatrzyma wszystko, co tutaj mówiliśmy, w tajemnicy i pozwoli nam działać. Alarmować

Mitchella nie ma sensu, w ten sposób ostrzeglibyśmy przestępców i policja znowu nie odkryłaby

żadnego tropu. Taki jest mój pogląd, na pewno zgodny z pańskimi interesami.

— Więc pragnie pan nadal ryzykować?

—Niejeden raz ryzykowaliśmy z tu obecnym doktorem i to w bardziej błahych sprawach.

Jeśli pan nas wyprosi, opuścimy “Alicję”, lecz nie zrezygnujemy ze śledztwa. Mam ja teraz

na pieńku z tą złodziejską bandą i nie puszczę płazem mego guza na głowie. Zgadzasz się,

Janie?

—Całkowicie.

Caldwell na chwilę zaniemówił. Popatrzył na mnie, popatrzył na Karola, wreszcie uśmiechnął

się.

—Do licha! — odezwał się już zupełnie innym tonem. — Za skarby świata nie chciałbym

mieć takich przeciwników jak wy obaj. Zaczynam wierzyć, że się nam powiedzie.

—A do tej pory nie wierzył pan? — zagadnąłem urażony takim sceptycyzmem.

—Wierzyłem aż do dzisiejszego ranka, później ogarnęło mnie zwątpienie.

—I takie głupstwo potrafiło wpłynąć na zmianę pańskiej opinii? — zapytał Karol

—Ładne głupstwo! Napad na mego gościa. Czuję się winnym.

—Z powodu jednego guza na głowie! Nie ma o czym mówić. Lepiej niech się pan zastanowi

nad tym, czy któryś z pańskich ludzi nie pracował poprzednio na poczcie lub kolei?

Niesłychanie to ważna dla nas informacja.

—Na poczcie? — pokręcił przecząco głową. — Ani na poczcie, ani na kolei. O niczym takim

nie słyszałem.

—To było do przewidzenia — zgodził się Karol.

—Spróbuję przepytać się.

Obaj zaprotestowaliśmy, ostrzegając, iż tego rodzaju zamierzenia nie odsłonią prawdy, a

jedynie ostrzegą “sygnalistów”.

—Więc cóż mam czynić? — znowu zdenerwował się Caldwell.

—Zachować spokój i pozostawić nam resztę.

Czyli... przyglądać się bezczynnie rozwojowi wypadków?

—Niech pan pilnuje swych krów — poradziłem. — Częściej niż dotychczas odwiedza swych

ludzi i nie wspomina ani słówkiem o naszych podejrzeniach.

—I żadnego działania na własną rękę — ostrzegł Karol. — W odpowiedniej chwili

wezwiemy pana na pomoc. A kto wie, może i Mitchella?

—A kiedy taka chwila nastąpi?

Niestety, na takie pytanie żaden z nas nie potrafił dać rozsądnej odpowiedzi.

Chata w lesie

— Wszystko dobre, co się dobrze kończy.

Tak oświadczył mi Karol, gdy po trzech dniach “łóżkowania”, zdecydowanie odmówił

dalszego “leżenia w betach”.

Odparłem, że jeszcze nic się nie zakończyło, bo ma nadal guza na potylicy, a sprawcy tego

guza hasają na wolności.

Wyśmiał mnie, zaprotestował energicznie przeciw bandażowi na głowie (“Nie będziesz się ze

mną bawił w szpital!”), zaznaczył, że takich guzów miał już w swym życiu kilka tuzinów i śladu

po nich nie zostało. Dodał wreszcie, iż spoczywanie w łóżku nie popchnie naszej sprawy ani o

cal naprzód.

Bąknąłem, że podczas jego choroby “popchnąłem sprawę”, przecież odkrywszy coś niecoś i

że nadal...

—Ani słowa na ten temat! Wiem, że uczyniłeś sporo podczas mego leniuchowania, lecz

działając nadal samotnie możesz narazić się na los gorszy jeszcze od tego, jaki mnie spotkał.

—Chyba kpisz — oburzyłem się. — Nie jestem niedorajdą.

—Przypuśćmy... Pamiętaj, że pewność siebie niejednego zgubiła. Ja również popełniłem błąd

zbytnio ufając swym zdolnościom. I widzisz, co się stało. Mamy do czynienia z ludźmi

bardzo śmiałymi, potrafiącymi działać energicznie i nie przebierającymi w sposobach.

Przecież sam twierdziłeś, że nie posuną się zbyt daleko w obawie przed ingerencją policji.

— I nadal tak uważam. Oberwałem po głowie, to fraszka. Na pewno nie zastrzelą ani

zadźgają nożem któregoś z nas. Morderstwo wywołałoby zbyt wiele wrzawy. Ale... na przykład,

gdyby ci, Janie, połamano kilka żeber?

—To śmieszne przypuszczenie.

—Nazwijmy je śmiesznym, jednak prawdopodobnym. Wiesz doskonale, ile tygodni trwa

szpitalna kuracja po takim uszkodzeniu ciała. Musielibyśmy zrezygnować ze sprawy, bo

wątpię, czy potrafiłbym ją doprowadzić do szczęśliwego końca w pojedynkę.

—No... jest jeszcze Caldwell — odparłem, mimowoli sugerując się “czarnym”

przewidywaniem Karola. — O. do licha! Czemu kraczesz? Twoje ponure przepowiednie nie

doprowadzą nas do żadnego mądrego wniosku.

— Owszem, już doprowadziły. Nie wolno nam działać samotnie, tracić siebie z oczu. Co się

tyczy Caldwella. sam dobrze wiesz, w jakim stopniu na niego można liczyć.

— A Stone?

— Sprytny to i odważny człowiek, lecz rozumem nie grzeszy. Przyda się nam na pewno

jako sojusznik, jednak trzeba jego poczynaniami kierować. W przeciwnym wypadku może

popełnić nie byle jakie głupstwo. Caldwell zajęły jest bezustannie swym gospodarstwem, a

oprócz tego... żaden z niego tropiciel śladów, zwiadowca lub chociaż obeznany z terenem

kowboj. Na ten temat wie na pewno mniej od Stone’a.

Nie zaprzeczyłem. Tu warto dodać, iż nasza rozmowa poprzedzona została dwoma innymi,

jeszcze lego ranka. Pierwszą odbyliśmy z Caldwellem, który, jak co dzień, przyszedł dowiedzieć

się o stan zdrowia mego przyjaciela. Szczerze się ucieszył widoczną poprawą, a bardzo zdumiał,

gdy Karol poprosił go, aby podczas kolejnej wycieczki w okolice towarzyszył nam Lewis Stone.

— Widzę, że przypadł wam do serca, lecz moim zdaniem to człowiek o niepewnej przeszłości

i niezbyt mądry. Oczywiście nie odmawiam, lecz dziwię się...

—Co pan rozumie pod słowami “niepewna przeszłość”? — zagadnąłem.

—Powiem krótko: Stone niejeden raz przechwalał się przed innymi, iż odkrył na zachodzie

Ameryki kilka złotych żył, że mógłby mieć farmę nie mniejszą od “Alicji”“, gdyby nie jego

“szeroki gest”. Może to prawda, może bajka, lecz nie ufam ludziom chwalącym się w taki

sposób.

—Sam pan to słyszał?

—No... nie. Halley wspomniał mi o tym.

—I to wszystko?

—Hm... niezupełnie. Kiedyś znów gadał na temat jakiejś bandy rabusiów, jaka przed laty

grasowała gdzieś na południu Stanów Zjednoczonych. Jakoby przyczynił się do jej rozbicia.

Nie dałbym i centa za to, czy sam w tej bandzie nie służył.

—Jednak nie wymówił mu pan pracy.

—To jest bardzo dobry kowboj, doktorze. I to się przede wszystkim u mnie liczy. Nikt się na

niego nie skarżył, a przeszłość, taka czy inna, nie może zaciemniać teraźniejszości, która jest

w wypadku Stone’a bez zarzutu. Jednak nie uważam go za sympatycznego osobnika.

Pomyślałem, że gdyby Caldwell znał dokładnie dzieje Lewisa tak jak ja, pewnie nie

trzymałby go ani jednego dnia dłużej.

Karol zrobił uwagę na temat bardzo różnych przeszłości ludzi, którzy przeszli kowbojską

szkołę.

— Gdyby tak dobrze poszukać — powiedział — kto wie, ilu wśród pańskich pracowników

ma całkowicie czystą przeszłość, a ilu niemałe grzechy na sumieniu.

Caldwell westchnął.

— Oby tak nie było. chociaż odciski stóp, jakie odkryliśmy z doktorem, wiodły od miejsca

bandyckiego napadu wprost ku budynkom farmy. Okropne! Zawsze ufałem swym ludziom i

nigdy dotąd nie zawiodłem się.

— Więc jakże będzie ze Stone’em? — zapytałem przerywając te biadania.— Rozkażę mu,

by był nadal do panów dyspozycji. Kiedy chcecie ruszać?

— Jutro — odezwał się mój przyjaciel. Zaprotestowałem, lecz skutek był tylko taki, ..że

Karol zgodził się wyprawę przesunąć najwyżej o jeden dzień.

— Polecę przyszykować bryczkę.

Kiwnąłem głową na znak aprobaty. Bryczka, w przeciwieństwie do wozu, była pojazdem

resorowanym, odpornym na wstrząsy.

— Za bryczkę dziękujemy — zaskoczył mnie Karol. — Prosimy o dobre konie, ciepłe derki i

nieco żywności na drogę.

— Na jak długo?

—Na dwa, trzy dni. Jeśli zabraknie, zapolujemy. Zresztą... teoretycznie w takim właśnie

ruszamy celu.

—A praktycznie?

—Pragnę sprawdzić, dokąd wiodą tropy drugiego z moich napastników. Jeśli oczywiście

jeszcze jakiś ślad po nich pozostał. Może odkryję coś nowego?

Otrzymawszy taką odpowiedź Caldwell nie pytał już o nic więcej i odszedł.

W porze lunchu zjawił się z obfitym poczęstunkiem Lewis Słone. Wiedział już od gospodarza

o wspólnej wyprawie i teraz promieniał zadowoleniem niczym słońce na bezchmurnym niebie.

— To dopiero będzie frajda — gadał ustawiając talerze i montując prymitywny stół dla

Karola (Karol na me usilne nalegania pozostał jeszcze przez ten dzień w łóżku). — Przypomną

się stare dzieje, człowiek znowu pohasa na koniu...

— Ciszej, Lewis — zgromiłem go. — O starych dziejach lepiej nie wspominać, nie

przypadłyby do smaku twemu pracodawcy. Wydaje się, że i tak zbyt wiele gadałeś o nich

wśród tutejszych kowbojów.

W tym miejscu powtórzyłem to, co opowiadał Caldwell.

— O... — stropił się. — A od kogo gospodarz dowiedział się? Ja mu nic nie mówiłem.

W odpowiedzi wzruszyłem ramionami. Nie było mądrze obciążać donosicielstwem Halleya.

Stone mógłby zdradzić się swym oburzeniem wobec nadzorcy kowbojów.

— Zapewne — wyjaśniłem — musiałeś mieć bardzo licznych słuchaczy. Długi język nie

popłaca.

Nic na to nie rzekł. Gdy talerze poczęły świecić pustką, a Lewis wybierał się, aby je odnieść

do kuchni. Karol zatrzymał go.

—Zrobisz to później. Teraz usiądź i pilnie uważaj. Wyruszamy pojutrze.

—Nie za wcześnie, Karolu? — przerwałem mu.

—Znowu zaczynasz? Więc... wyruszymy pojutrze rano. Pojedziemy w sąsiedztwo farmy

O’Neila, a może nawet odwiedzimy farmę. Znasz drogę?

—Jak własne pięć palców.

—Doskonale. A teraz powiedz nam, czy rozpozna ciebie O’Neil lub któryś z jego

pracowników?

—Hm... to prawdopodobne, to bardzo prawdopodobne.

—Szkoda, byłoby lepiej, aby O’Neil nic nie wiedział o naszym pobycie w “Alicji”.

—To się chyba nie da ukryć.

—Dlaczego?

—W tak pustej okolicy jak ta żaden wędrowiec nie pominie okazji odwiedzenia napotkanego

gospodarstwa. O’Neil byłby bardzo zdziwiony dowiedziawszy się, że panowie nie

byli u pana Caldwella. W wypadku zaprzeczenia zacząłby podejrzewać, iż umyślnie unikacie

ludzi, a co to w tych stronach znaczy...

—Nie kończ, Lewis. Przyznaję ci rację. Ot, i kłopot.

—O co ci chodzi, Karolu? — zapytałem.

— O to, aby ten O’Neil nie sądził, iż pozostajemy w zażyłych stosunkach z Caldwellem.

Podejrzewam bowiem, że nie lubi naszego gospodarza, a skoro tak, nie będzie lubił jego gości,

czyli nas. Zamyślałem udawać, iż Caldwella nie znamy. Byłby to jednak kiepski pomysł, bo

nieprawdopodobny. A przecież zależy mi, aby O’Neila usposobić do nas przyjaźnie. Trudna

sprawa. Słuchaj, Lewis: ani słówkiem o tym, że Caldwell nas zaprosił. Do “Alicji” trafiliśmy,

ponieważ polecono ją nam w Reginie, również polecono farmę O’Neila.

—To brzmi sensownie — zgodziłem się. — Lecz kto nas polecił?

—Nie bądź drobiazgowym, Janie. Wolno nie zapamiętać nazwiska przypadkowego

informatora z Reginy.

—Oczywiście. Z tym, że przybyliśmy do Reginy z własnej inicjatywy, aby spędzić kilka

tygodni na jesiennych polowaniach.

—To jasne,

—Przepraszam — niespodziewanie wtrącił się Stone — coś tu nie gra.

— Co takiego? — zapytałem

— Przecież wszyscy wiedzą, że panów przywiózł pan Caldwell. A jeśli wszyscy, to na

pewno informacja dotarła do O’Neila.

—A to jakim sposobem?

—Po pierwsze dlatego, że plotki nawet w tych bezludnych stronach szybko się rozchodzą.

Zadziwiająca to sprawa, jednak prawdziwa. Po drugie, nie wiemy, dokąd prowadzi koński

trop jednego z tych nocnych zbójów. Może do farmy O’Neila? Może to jego człowiek?

—Domysły, domysły. Zastanów się, Lewis! Przecież trop wiodący do farmy O’Neila nie jest

jeszcze dowodem, że ten nocny jeździec pracuje na tej farmie. Może to być zupełnie ktoś

obcy, korzystający z chwilowej gościny.

—Może — mruknąłem. — Tym gorzej dla nas, bo sprawa gmatwa się jeszcze bardziej.

—No, tak. Mam jednak pewność, iż nasze odwiedziny u O’Neila wiele nam wyjaśnią. A co

się tyczy uwagi Lewisa, nadmiar ostrożności nie zaszkodzi. Dlatego zmienimy pierwotną

wersję. Jako myśliwym polecono nam “Alicję”, a jej właściciela spotkaliśmy przypadkowo.

Wygląda to bardzo prawdopodobnie.

—Ech... zbyt wiele tu kłamstwa — ogarnął mnie nagły pesymizm. — Obyśmy się w nie

zbytnio nie zaplątali. Jeśli założymy, że jeden z twoich napastników, Karolu, jest pra-

cownikiem O’Neila. i działa za jego wiedzą i wolą, prawda wyjdzie jak szydło z worka, bo

O’Neil jest dokładnie o wszystkim poinformowany. Jeśli rzecz ma się inaczej, po co te

zmyślenia? O’Neil może być najuczciwszym człowiekiem na świecie.

—Widzę, że wpadasz w skrajność, Janie. Prawda, że jak dotąd nie mamy żadnego dowodu

przeciw O’Neilowi, nie wiemy, z czyjej inicjatywy działali ci dwaj nocni zbóje. Może z

własnej? I w jakim celu? Jeden z nich jest mieszkańcem “Alicji”, którego musiałem już

widzieć. Dlatego przeraził się, że go rozpoznam. No... wiemy, co z tego wynikło. Lecz ten

drugi? Który odjechał konno? Kim jest? Musimy to sprawdzić. Dlatego wizytę w farmie

O’Neila uważam za konieczną, i dlatego chcę, aby O’Neil przyjął nas jak najbardziej

życzliwie, a równocześnie nie podejrzewał, iż prowadzimy jakieś śledztwo w sprawie

zaginionych krów.

—To się nie zgadza jedno z drugim. Jeśli bowiem O’Neil jest człowiekiem uczciwym...

—Lecz o tym jeszcze nie wiemy. Jedno jest tylko dla mnie pewne, że nie istnieje wielka

przyjaźń między O’Neilem a Caldwellem. Myślę, że tamten zazdrości nieco powodzenia

naszemu gospodarzowi, a odmowa sprzedaży ,,Alicji” mogła go mocno zaboleć. No, dajmy

spokój tym rozważaniom. Czas pokaże, gdzie spoczywa źdźbło prawdy. Liczę, że zajdą

jeszcze jakieś nowe okoliczności...

—Jakie? — zagadnąłem ironicznie.

—Nie jestem jasnowidzem, Janie.

Jednak tym razem, jak się później okazało, Karol był jasnowidzem. Lecz nie uprzedzajmy

wypadków.

— Hm... — rozważałem — musimy być bardzo ostrożni. Aby nie wyrządzić krzywdy

niewinnemu, a przez to jeszcze bardziej skomplikować sprawę. Jeśli oczywiście O’Neil nie jest

jedynym w okolicy człowiekiem, któremu zależy na gruntach “Alicji”.

—Jednak stawiam na O’Neila.

—A Metysi? — przypomniałem sugestię porucznika.

—Nic nie wskazuje na-żadnych Metysów, chyba... chyba, że ten jegomość w mokasynach jest

Metysem. Ale moim zdaniem nie ma to nic wspólnego z zapowiedzią jakiejś nowej rebelii.

—Et... coś kręcisz — zauważyłem, lecz dopiero wówczas, gdy Stone opuścił pokój wraz z

brudnymi naczyniami. — Po co niepokoić O’Neila, jeśli brak pewności, że to jego sprawka?

—Przepraszam, Janie, ale zaczynasz rozumować jak dziecko. Być może O’Neil jest czysty

niczym aniołek, być może wśród jego pracowników kryje się banda porywaczy bydła, o

której on sam nic nie wie, być może wreszcie O’Neil jest inspiratorem całej akcji. To są

wszystko tylko me domysły. Tak wygląda sytuacja.

Następnego dnia Karol, zgodnie ze swą zapowiedzią, zerwał się z łóżka. Obserwowałem go,

jak się golił, mył i jadł śniadanie w towarzystwie rodziny Caldwellów. Nie objawiał żadnych

oznak osłabienia. A więc pomyślnie zakończyło się wydarzenie, które łatwo mogło się

przerodzić w dramat.

Po śniadaniu wałęsaliśmy się we dwójkę tu i tam. Trochę brzegiem strumienia, który, ku

strapieniu Karola, okazał się całkowicie pozbawiony ryb. Mój przyjaciel był zamiłowanym

wędkarzem. Później spacerowaliśmy między budynkami gospodarczymi. Pilnie obserwowałem

twarze mijających nas ludzi. Czy któryś z nich nie zareaguje zdziwieniem na widok Karola?

Uznałem bowiem, iż sprawca guza na pewno interesuje się stanem zdrowia swej ofiary i

mimowolnie zdradzi się tym. Jednak nie dostrzegłem nic godnego uwagi. Albo więc nocny zbój

był człowiekiem o bardzo opanowanych odruchach, albo doskonale wiedział o stanie zdrowia

mego przyjaciela, albo też po prostu nie napotkaliśmy go.

Po lunchu Karol zdecydował się na małą przejażdżkę. Żeby się wypróbować, jak zauważył.

Poprosiliśmy o konie, a później powiodłem swego towarzysza do miejsca, w którym, wraz z

Caldwellem, odkryliśmy rozdzielające się tropy. Z tego, który wiódł ku zabudowaniom “Alicji”,

nic nie zostało, tak zadeptały go konie i krowy; drugi idący wzdłuż linii lasu dał się jeszcze

odczytać. Dotarliśmy aż do drzewa, przy którym przywiązano konia. Kopyta wbiły się tak głę-

boko w ziemię, iż odciski nadal były wyraźne.

Pojechaliśmy jeszcze kawałek tym tropem, jednak nie osiągnęli wspomnianego przez

Caldwella jeziorka. Linia lasu ciągnęła się nieprzerwanie ku horyzontowi.

— Wracajmy — zaproponowałem, lękając się, aby zbyt długa przejażdżka nie zaszkodziła

memu towarzyszowi. Zgodził się. Widać me przypuszczenie było słuszne. Spacer pieszy i konna

wycieczka w ciągu jednego dnia to było zbyt wiele po kilku dniach leżenia w łóżku. A co będzie

jutro? Gdy wędrówka potrwa znacznie dłużej?

Zacząłem przemyśliwać, w jaki sposób skłonić Karola do jazdy bryczką.

Spotkaliśmy się powtórnie z Caldwellem i Stone’em. Zostały omówione drobne szczegóły

naszej wyprawy. Jednak nie zdradziliśmy gospodarzowi ani kierunku planowanej jazdy, ani jej

zasadniczego celu. Karol jedynie ogólnikowo poinformował gospodarza, iż zamierzamy

objechać granice jego posiadłości, a może nawet zapuścić się nieco dalej na północ. Jak długo to

potrwa? Najwyżej trzy do czterech dni. Lecz nie powinien się niepokoić, gdyby nasza

nieobecność nieco się przeciągnęła.

— Jeśli tak, powinniście panowie zabrać wóz z żywnością i wyposażeniem. Aby korzystać w

drodze z maksimum wygody. Moim zdaniem pan Gordon nie powinien zbyt się forsować.

Przytaknąłem delikatnie, aby nie spowodować energicznego protestu Karola. Jednak nie

ustrzegło mnie to przed nieco zgryźliwą uwagą mego przyjaciela. Oświadczył, że skoro doktor

czuje się tak bardzo osłabiony, niechże korzysta z wozu, bryczki, a nawet... balonu. On nie ma

nic przeciw temu, lecz sam wyruszy na grzbiecie wierzchowca.

Nawet nie usiłowałem spierać się. Caldwell również zrezygnował ze swej propozycji.

Tego wieczoru udaliśmy się na spoczynek wcześniej niż zazwyczaj, Karol bowiem miał

zamiar wyruszyć jeszcze przed świtem. Po co tak rano, nie miałem pojęcia. Jednak okoliczności

pozwoliły wyspać mi się do woli. Otóż Lewis Stone, który miał nas zbudzić, nim zorze poranka

błysną na niebie, po prostu zaspał. My obaj również zaspaliśmy. Nic takiego nie przytrafiłoby się

nam przy noclegu pod gołym niebem. Budził nas zawsze przedranny, rzeźwy chłód. Zaspania w

tym wypadku nie uznałem za życiową tragedię i nawet udało mi się nieco złagodzić gniew mego

przyjaciela.

Dopiero koło ósmej rano opuściliśmy farmę, kierując się najpierw w stronę lasu. Pogoda

zapowiadała się wspaniale. Świeciło słońce; lekki wietrzyk gnał po niebie pierzaste chmurki i

spadał na ziemię niby wiosenny zefirek. Karol już zdążył się otrząsnąć z gniewu, Stone z

przygnębienia, w jakie go ten gniew pogrążył, a ja... Ja nie miałem żadnych powodów ani do

gniewu, ani do przygnębienia, więc czułem się znakomicie.

Pędziliśmy kłusem równolegle do czarnej ściany lasu. Po pół godzinie takiej jazdy, gdy nadal

nic nie zwiastowało ani kresu puszczy, ani jeziorka, o którym mówił Caldwell, począłem wątpić

w poprawność obliczeń naszego gospodarza.

— Trzy mile? — zdziwił się Stone na me głośno wypowiedziane wątpliwości. — Będzie

prawie pięć. Pan Caldwell się pomylił.

Po dalszych piętnastu minutach wędrówki istotnie ściana lasu urwała się raptownie, skręciła

prawie pod ostrym kątem w lewo od nas, tworząc wąski klin zarośli i rzadkich drzew

przeglądających się w cichych i gładkich jak lustro wodach jeziorka, a raczej stawu nie

zasilanego, jak zaraz zauważyłem, żadnym dopływem, ale też nie odprowadzającego nigdzie

swej zawartości. Ot, taka “wodna dziura”, jakich sporo można spotkać w głębi pierwotnych

borów lub na ich poboczach.

Zsiedliśmy z koni, przywiązali je uzdami do konarów drzew, ominęli staw i wyszli na prerię.

— A więc, Stone — odezwał się Karol — gdzie leży posiadłość O’Neila?

Wskazał w lewo.

— Trzeba jechać, jak las się ciągnie. Dlatego zabłądzić nie sposób, chociaż nie ma tu żadnej

drogi. W miejscu, w którym mała rzeczka przecina prerię, wznoszą się budynki farmy. Nie tak

liczne jak u nas, jednak nie można ich ominąć.

— Jak daleko stąd?

Stone podrapał się w głowę.

— Stąd... jakieś dwadzieścia pięć mil. Może trochę więcej, może nieco mniej.

— Pięknie — stwierdził mój przyjaciel. — Teraz postójcie chwilę w miejscu. Spróbuję

zbadać, czy istnieją tu jakiekolwiek ślady oprócz naszych.

Siadłem na brzegu jeziorka o tafli ciemnej, prawie czarnej. Nic nie marszczyło jej

powierzchni. Na pewno w głębi nie znajdowała się ani jedna ryba. Stone przykucnął obok mnie i

potwierdził me przypuszczenie.

— Nie ma tu ryb, doktorze. To paskudna woda, której lepiej nie próbować pić. Cuchnie

stęchlizną tak, że nawet zwierzęta jej unikają. Ha — dodał po chwili zerkając w stronę Karola —

pan Gordon bardzo dokładnie bada tropy.

Istotnie Karol to do nas się zbliżał, to oddalał, przyśpieszał kroku lub zwalniał, zawsze z

głową pochyloną. Chwilami przypominał mi ptaka zwanego biegusem, zachowującego się

podobnie podczas polowania na-jaszczurki i grzechotniki.

— Idę o zakład — zagadał znowu Stone — że żadne ślady nie wiodą stąd na północ, tylko

skręcają na zachód.

W kilka minut później Karol powrócił i potwierdził te słowa.

— Więc powiadasz, Lewis, że dwadzieścia pięć mil? Wobec tego proponuję, abyśmy naszą

podróż przegrodzili noclegiem.

—A to po co? — zdziwiłem się.

—Po to. iż nie chcę przybyć do farmy wieczorem, lecz rankiem.

—Cóż za różnica?

—Bardzo zasadnicza, Janie. Przed złożeniem wizyty panu O’Neil pragnę dobrze przyjrzeć się

farmie z pewnej odległości, a to przecież wymaga dziennego światła.

—Lecz chyba nie masz zamiaru przerywać naszej podróży w tym miejscu?

—Nie, leży zbyt daleko od naszego celu.

—A więc gdzie?

—Wspominałeś o rzeczce — Karol zwrócił się do Stone’a. — Nocleg nad Wodą jest

najwygodniejszy.

—Myślę, proszę pana, że będzie to ciut zbyt blisko farmy. Jeśli mamy zachować się nie jak

złodzieje i rozpalić ognisko, zauważą je i pewnie będą zdziwieni, czemu ta trójka myśliwych

koczuje na polu mogąc poprosić o nocleg pod dachem ?

—Słusznie. Wymyśl coś lepszego, Stone. Ty jeden znasz okolicę.

—Trudna sprawa — westchnął Lewis. — Poza tamtą rzeczką i tym jeziorkiem nigdzie dokoła

nie ma wody.

—Musisz się mylić. Dwadzieścia pięć mil bez żadnego źródełka? Toż by tu wszystko uschło.

Ta wspaniała trawa i ten las nie mogłyby tak bujnie rosnąć.

—Las — mruknął Lewis. — Ach tak! Przegapiłem to. Ma pan rację. Jest źródełko, lecz nie

sposób je odnaleźć.

—No to, skąd wiesz — wtrąciłem się — o jego istnieniu?

—Byłem tam jeden, jedyny raz. Przypadkiem.

—Chyba trafisz po raz drugi? — zapytałem.

—Ba, działo się to przed laty, więc drożyna musiała dokładnie zarosnąć. Pan dobrze wie,

doktorze, jak szybko zarastają leśne ścieżki. A to jedyna droga do wody. Źródełko znajduje

się w głębi boru.

— Musimy sprawdzić. Gdzie to jest? — odezwał się Karol.

—Dokładnie nie wiem. Musimy jechać wzdłuż linii boru, może trafimy na wyrwę wśród

drzew, lecz łatwo ją przeoczyć. Ja tam zawędrowałem z ciekawości. Myślałem, że Bóg wie,

co odkryję. A tymczasem dotarłem jedynie do polanki, na której stała chata sklecona z

bierwion.

—Chata? — zainteresował się Karol. — Czyżby traper.

—Na pewno. Któżby inny zdecydował się zamieszkać w takiej głuszy?

—Domyślam się — powiedziałem — iż nikogo w tej chacie nie zastałeś.

—A nikogo. Lokator wyniósł się przed laty i adresu nie zostawił — zażartował Stone.

—No to ruszajmy — zdecydował Karol. — Daleko może być ta ścieżka?

—Chyba ze dwadzieścia mil. Mogę się mylić. Pamiętam jednak, że od wylotu ścieżki do

farmy O’Neila było bardzo blisko, a ponieważ chata ukryta jest w lesie, nikt nas nie

zauważy.

Jak się później okazało, Stone’a zawiodła pamięć. Od ścieżki do farmy było około pięciu mil.

Ruszyliśmy. Ta wędrówka nie zasługuje na opis, nic się podczas niej nie wydarzyło. Jedyną

ciekawostką wartą uwagi okazał się fakt, iż steczkę odnaleźliśmy niezwykle łatwo. Stanowił ją

wąski przesmyk, wijący się wśród starodrzewu, słabo zarośnięty (wbrew temu, co przypuszczał

Stone), usiany tu i tam poczerniałymi już pniami po zrąbanych drzewach. Widać ten szlak

wytyczono przed laty, lecz jego obecny stan świadczył, iż ktoś niezbyt dawno oczyścił przejście

z co większych krzewów.

— Cóżeś nam nagadał? — zdziwił się Karol, gdy zasiedliśmy z koni i zajrzeli w głąb

poczynającej już mrocznieć głuszy boru.

Stone był tak samo zaskoczony. Wzruszył ramionami, podrapał się po głowie.

—Tam musiał ktoś zamieszkać — stwierdził.

—Na pewno — dodałem — przecież nie krasnoludki plewiły tu zielsko? — Patrzcie! —

uczyniłem kilka kroków drożyną i podniosłem liściastą, poczynającą więdnąć, gałązkę. —

Nie dalej jak tydzień temu ktoś tu pracował nożem.

—Chodźmy — przynaglił nas Karol i prowadząc konia za uzdę wkroczył w głąb lasu.

Przepuściłem Stone’a i zająłem miejsce w ariergardzie pochodu. Szliśmy, a raczej wlekliśmy

się wąską cieśniną, przebitą między dwoma ścianami drzew. Prawdopodobnie to przejście

zostało wydeptane dawno temu przez czworonogi szukające wodopoju, a później poszerzone

przez nieznanego trapera. Wyglądało na to, iż jego miejsce obecnie zajął następca o podobnym

fachu, amator futerkowych zwierząt i... samotności.

Jak długo trwał nasz przemarsz? Prawie godzinę. Nic w tym dziwnego. Traper nie budowałby

chaty nie mając pod ręką wody, a widać dość daleko od granic prerii i lasu znajdowało się jej

źródło. Wreszcie dróżka rozszerzyła się nieco, a po dalszych kilkudziesięciu krokach

zogromniała w dość obszerną, prawie kolistą polanę. Starczyło mi miejsca, aby minąć Stone’a i

zająć stanowisko przy boku Karola.

Polana zarosła trawą i niskimi krzewami. Tu i tam wyłaniały się spod zieleni czarne odziomki

zrąbanych drzew. Było tu zacisznie, niby we wnętrzu szczelnie obudowanej chaty.

Przystanęliśmy. Obyczaj Zachodu wymagał oznajmienia swej obecności. Przybysz, który właził

na cudzy teren bez zgody jego użytkownika, łacno mógł być uznany za nieproszonego gościa i

potraktowany kulą.

— Uważajcie — powiedział Karol półgłosem — ani słowa o nas: skąd jesteśmy, dokąd

dążymy. Mnie pozostawcie wszelkie wyjaśnienia.

Nie wiedziałem, do czego zmierza, lecz nie była to pora na pytania, więc tylko skinąłem

głową, a Lewis szeptem przytaknął.

—

Doskonale — mruknął mój przyjaciel. — Ej, tam! — zawołał.

Nikt nie odpowiedział, głos jakby utonął w oceanie krzewów i drzew, nie budząc echa.

—

Chyba nie zastaliśmy gospodarza — zastanowiłem się. — A skoro tak, możemy śmiało

wkroczyć na teren jego posiadłości.

Moje przypuszczenie pozostawało w zgodzie ze zwyczajami Dalekiego Zachodu. Mieszkańca

domu i właściciela najbliższego otoczenia zawsze należało uprzedzić o swym przybyciu, lecz

gdy lokator był nieobecny, każdy wędrowiec miał prawo skorzystać nie tylko z dachu nad

głową, ale i ze zgromadzonych w domostwie zapasów żywności. Tak przesądzał sprawę

wieloletni zwyczaj prerii i lasów. I nikt nie ważył się go łamać. Obowiązkiem niespodziewanego

gościa było jedynie zostawić wnętrze i otoczenie domostwa w takim stanie, w jakim je zastał, no

i oczywiście w niczym nie uszczuplić ruchomości.

—Jeszcze chwilkę — powstrzymał mnie Karol. — Może nas nie usłyszał? — Jest tam kto?!

— powtórzył i odwróciwszy się do Stone’a zapytał: — Gdzież ta chata? Nie widzę jej.

—Trudno dostrzec, wznosi się po przeciwległej stronie polany, wśród drzew.

—A co to takiego?

—Zwyczajny blokhauz bez okien, zbity z nie okorowanych bali, wewnątrz...

Lewis nie dokończył, bo przerwał mu okrzyk:

— Halo! Wchodźcie śmiało!

Z tupotem końskich kopyt i szelestem roztrącanych traw wkroczyliśmy na pobrzeże polany.

Domu nadal nie mogłem zauważyć, za to z czerni boru wychynął nagle człowiek. Stał teraz z

dłonią przyłożoną do czoła, bo słońce świeciło mu prosto w oczy.

— Witajcie! — odezwał się, gdy przebyliśmy połowę dzielącej go do nas odległości.

Teraz mogłem mu się przyjrzeć. Wyglądał jak przeciętny traper. Co oznacza takie określenie,

wie każdy, kto chociaż raz zetknął się z przedstawicielami tego dziwnego zawodu. Tu wtrącę, iż

Karol Gordon nie wyglądał na typowego trapera. Nigdy, odkąd go poznałem. Mężczyzn

zawodowo parających się myślistwem określają pewne wspólne cechy charakteru i wyglądu.

Rzecz zadziwiająca, że wśród tej kategorii ludzi nigdy nie trafiłem na młodych. Przeważnie byli

to mężczyźni w tak zwanym średnim wieku lub powyżej niego. Szpakowaci lub siwi, z twarzami

spalonymi od wichrów i słońca na barwę podobną do cery czerwonoskórych, z włosami

najczęściej opadającymi na szyję. Bardzo spokojni w ruchach a równocześnie szybcy, o głosie

przytłumionym, rzadko hałaśliwi, za to lubiący gadać przy każdej okazji aż do znudzenia

słuchaczów. To stanowiło rekompensatę za miesiące przymusowego milczenia, spędzone w

głuszy i samotności. Że się znali na zwyczajach poszczególnych gatunków zwierząt, że posiadali

nabyty latami instynkt orientowania się w terenie — o tym zbytecznie zapewniać.

Teraz stał przed nami jeden z takich “przebiegaczy lasów”, w futrzanej, okrągłej czapce na

głowie, w skórzanych spodniach, butach z krótkimi cholewkami, w wypłowiałej ciemnozielonej

koszuli. W prawicy dzierżył strzelbę, jak się później przekonałem — dwururkę z jedną lufą na

kule, drugą na śrut.

—Witajcie — powtórzył i zaraz dodał: — konie można puścić luzem.

—Przepraszamy za najście, jeśli nie w porę — powiedział Karol. — Podobno jest tu jakieś

źródło, a nas męczy pragnienie.

— Zawsze w porę. Chodźcie.

Zarzuciliśmy cugle na łęki siodeł i ruszyli krok w krok za nieznajomym, jednak już bez

Stone’a, który pozostał przy wierzchowcach.

Na przeciwległym krańcu polanki — dopiero teraz to zauważyłem — stała chałupa, tak

wtopiona w tło otoczenia, iż prawie niewidoczna. Zgodnie z tym, co mówił Stone, był to typowy

traperski blokhauz ze szparami zamiast okien. Dodam — szpary te w zimie zwykle zatykano

mchem. Odetkane służyły za strzelnice w wypadku nadejścia niezbyt życzliwie usposobionych

Indian lub jakichś “białych” włóczykijów rodem z pod ciemnej gwiazdy! Jednak tego rodzaju

spotkania należały już do rzadkości.

Budowla musiała być stara. Kloce zdążyły pokryć się mchem, a na płaskim dachu z belek i

darni rzucone wiatrem nasiona wyrosły w drobne, liściaste krzaczki. — Siadajcie — zaprosił

gospodarz uroczyska. Siedliśmy na zmurszałych pniach, wokół spopielałego kręgu po ognisku.

Dostrzegłem wówczas, tuż pod dachem budowli, wylot metalowej rury, świadczący o tym, że w

dni zimowej zawieruchy właściciel budyneczku rozporządzał piecykiem. Wynalazek, który

coraz bardziej się rozpowszechniał, zastępując gliniane paleniska, dające więcej dymu niż ciepła.

Nieznajomy zniknął na chwilę w czarnej głębi swego przybytku, by powrócić z wiadrem i

kubkiem. Woda była lodowato zimna i smaczna. Bez śladu bagiennych woni, które tak często

charakteryzują leśne źródła. Zaspokoiliśmy pragnienie, a potem Karol zapytał, czym można

napoić konie.

— Wiadrem, oczywiście. Tym samym — dodał traper spostrzegłszy, iż mój przyjaciel nie

zrozumiał odpowiedzi. — Nie mam innego. Przecież koń to czyste stworzenie!

Na pewno koń jest stworzeniem czystym w porównaniu z innymi zwierzętami oraz

niektórymi... ludźmi. Jednak tkwiące we mnie podstawowe zasady higieny spowodowały, że

wzdrygnąłem się z obrzydzenia. Lecz nie było innego, stosowniejszego naczynia.

Karol chwycił za pałąk wiadro i pomaszerował ku wierzchowcom.

— Piękne mamy w tym roku lato — zagaił traper. — Piękne i długie.

Przytaknąłem. Gdy nie ma o czym mówić, zwykle mówi się właśnie o pogodzie. Wydobył

skórzany kapciuch z kieszeni.

—Nie, nie — zaprotestowałem i sięgnąłem po swój. — Mnie łatwiej zaopatrzyć się.

—Prawda — przyznał zwięźle.

Nabiliśmy główki fajek tytoniem, podałem mu zapałki.

— Niezły — stwierdził wypuszczając smugę dymu.

W odpowiedzi wymieniłem markę fabryczną tego gatunku i udałem, iż całkowicie zajmuje

mnie palenie. Dlaczego tak powstrzymywałem się od rozmowy? Ze względu na Karola. Przecież

zastrzegł sobie prawo do poinformowania nieznajomego o nas i o naszych sprawach. Cokolwiek

teraz rzekłbym, za chwilę mój przyjaciel mógł stwierdzić coś wręcz przeciwnego, co

wzbudziłoby niepotrzebne podejrzenia w naszym gospodarzu. Że też Karol akurat musiał oddalić

się! Przypuszczałem, iż nie czynił tego wyłącznie dla napojenia koni, lecz dla dokładniejszego

poinstruowania Stone’a, jak ma się zachować i co mówić. Mnie był pewien, lecz gadatliwy

Lewis mógł wyrwać się z czymś zupełnie nie przeznaczonym dla postronnych uszu.

—Skąd wiedzieliście, że tu jest źródło? — niespodziewanie zagadnął traper.

Co powinienem był odpowiedzieć? Czy zgodnie z prawdą, to znaczy, że poinformował nas

Lewis? Z kolei zapewne padłoby pytanie, kim jest ten informator. Na szczęście pytający nie był

człowiekiem podejrzliwym i sam sobie odpowiedział na pytanie.

—Pewnie napotkaliście któregoś z ludzi O’Neila.

—O’Neila? — powtórzyłem. — Nie znam tego człowieka.

—To farmer — odparł. — Ma huk ziemi w okolicy, będzie jakieś pięć mil stąd. Nie trafiliście

na jego gospodarstwo?

Pokręciłem przecząco głową, pełen niepokoju, jakie następne pytanie zada mi ten człowiek.

Na szczęście nie zadał. Pewnie przeszkodziło mu w tym nadejście Karola i Stone’a.

Skorzystałem z okazji, by przerwać pogawędkę pod pretekstem rozkul baczenia

wierzchowców.

—Rozmawiałeś z nim? — zaszeptał Karol, gdy zdejmowałem siodło.

—O niczym ważnym — uspokoiłem go.

Zdaje się, że odetchnął z ulgą. Przyznam, iż jego troska o mnie bywała denerwująca.

Zwaliliśmy manatki kilkanaście kroków od miejsca po ognisku i teraz, już we trójkę, siedli.

— Jesteście głodni — stwierdził traper. — Od dawna w drodze?

— Od dwu tygodni — odparł Karol ku memu zdumieniu.

Pytającego również musiała zdziwić ta odpowiedź, bo przyjrzał się bacznie naszym schludnie

wyglądającym postaciom, zerknął na konie, wyglądające tak, jakby je tuczono niczym świnie na

rzeź, wreszcie...

— To dobry żart!.

—Nie — zaprzeczył Karol. — Spory szmat drogi przebyliśmy w kolejowym wagonie.

Dlatego zwierzęta wyglądają tak, jakby je przed chwilą wyprowadzono ze stajni, a i na nas

nie ma śladu wędrówki.

—Rozumiem. Z daleka, jeśli można wiedzieć?

—Z Milwaukee.

—Gdzie to?

—Na południe od Wielkich Jezior, w Stanach.

—Więc Jankesi! To musi być wielkie miasto.

—Czemu wielkie?

—Bo tylko w wielkich miastach mówi się tak gładko jak wy i nosi tak eleganckie ubrania.

Zgadłem?

—Zgadłeś — wtrąciłem się. — Masz bystry wzrok i nic nie ujdzie twej uwadze.

Rozpromienił się.

—Eee... są lepsi ode mnie — zamachał dłonią — ale że traperka czyni człowieka

spostrzegawczym, o tym wiedzieli już nasi dziadowie.

Prawda — potwierdził Karol, a ja pomyślałem, jak bardzo go musiało bawić i gniewać

równocześnie zrównanie z miejskimi elegancikami.

Widać nasz gospodarz nie posiadał jednak zbyt demaskującego spojrzenia. Nie odkrył

pokrewnej duszy w Karolu. Może dlatego, że nasza znajomość trwała tak krótko albo nie

posiadał doświadczenia w rozpoznawaniu ludzi.

—Sporo upolowaliście? — zagadnął spoglądając na nasze tobołki.

—Coś niecoś — odparł mój przyjaciel. — Trochę dzikich indyków, kilka antylop i jednego

jelenia. Rogów nie wieziemy, zbyt zawadzają w drodze, futer również nie mamy, tak, że

możesz nie obawiać się konkurencji — zakończył nieco dwuznacznie.

Nic innego nie potrafiłby powiedzieć zarozumiały greenhorn, przekonany, że może stanowić

jakąkolwiek konkurencję dla starego trapera. Karol celowo dał taką odpowiedź, mrugnąwszy do

mnie, gdy gospodarz podniósł się z pnia i poszedł do chaty. Po krótkiej chwili wyjrzał z niej

dźwigając kawał krwistego mięsa.

— Antylopa — wyjaśnił. — Upolowałem ją o świtaniu i przez resztę dnia sumienie mnie

gryzło, że nie zdążę zjeść takiej fury mięsa, zanim się nie zepsuje. Na szczęście los zesłał mi

niespodziewanych gości.

Położył sztukę na pniaku, który wyglądał jak stół rzeźni-czy w masarni, i długim nożem

począł ćwiartować przyszłą pieczeń. Sądziłem, że z kolei umieści ją na zaimprowizowanym

rożnie, lecz on wyniósł z głębi chaty potężny, osmolony garnek i do jego wnętrza wrzucił

pokrojone kawały. Było ich pięć, jak zdążyłem policzyć. Dla kogo ten piąty, skoro było nas

czterech?

Z kolei zajął się gromadzeniem opału na miejscu po ognisku. Spora sterta chrustu i

porąbanych drewien leżała kilka kroków dalej. Dokonawszy dzieła, obtarł dłonie o spodnie i po-

nownie siadł obok nas.

— Rozpalę później — wyjaśnił — czekam na jeszcze jednego gościa, a on nie lubi

rozgotowanych potraw.

—Od dawna tu koczujesz?— zapytał Karol.

—Dopiero od wiosny i to przez czysty przypadek. Z wiosną wybrałem się w te strony, bo

mówiono, że zwierzyny w bród, i prawdę mówiono. Dlatego zostaję tu do następnej wiosny.

W tej chacie, jak słyszałem, mieszkał jakiś dziwak. Jak tylko dowiedział się, że ktoś zakłada

gospodarstwo rolne, natychmiast czmychnął. Gadał, jak mi opowiadali starzy kowboje

O’Neila, że nie lubi gwaru wynikającego z sąsiedztwa innych ludzi. Ładne mi sąsiedztwo!

Nie za blisko, nie za daleko. A i duża wygoda. Na farmie zawsze odstępują mi cukier, sól,

herbatę a nawet tytoń, gdy moje zapasy poczynają się wyczerpywać. Teraz jeden z kowbojów

dostarcza mi warzywa. Ten właśnie, na którego czekam. Zabawny człowiek, szkoda, że lubi

zbytnio pociągnąć z butelki, lecz któryż kowboj nie pija?

— Pewnie trafiłeś tu starą ścieżką — spróbował odgadnąć Karol.

— Gdzie tam! Steczka zarosła tak, iż niczym nie różniła się od lasu. Ja trafiłem najpierw na

farmę, po prostu, aby wypytać się, czy w okolicy nie trapuje jakiś mój konkurent. Wtedy to

właśnie powiadomiono mnie o tej chacie, a nawet jeden z kowbojów zaprowadził mnie do niej.

Ot, i cała moja historia.

Rzecz jasna, nie była to wcale “cała historia”, ten traper nie spadł tu z nieba i na pewno

niejedno przeżył, lecz pytać byłoby niegrzecznością.

— Długo zabawicie w tych stronach? Oby jak najdłużej, będzie z kim pogadać.

—Tylko przez jedną noc — odparł Karol. — Nasza wycieczka dobiega końca i czas nam

wracać w rodzinne strony.

—Do Milwaukee?

—Do Milwaukee.

—Nie zazdroszczę. Nie wytrzymałbym w mieście długo.

Do wszystkiego można się przyzwyczaić — wtrąciłem się z obawy, że zacznie nas

wypytywać, czym zajmujemy się w mieście. Nie byłoby sprawą roztropną udzielenie traperowi

zbyt obszernych informacji o sobie, zwłaszcza że ten traper pozostawał w ścisłych kontaktach z

farmą O’Neila.

— A pewnie, pewnie — odparł — lecz to wymaga czasu tak niekiedy długiego, iż

przekracza życie jednego człowieka.

Uśmiechnąłem się. Samotność, na jaką skazuje się traper, wiedzie ku zżyciu się z przyrodą,

ku rozmyślaniom, w wyniku których rodzą się zadziwiające później słuchaczy gadki, lub też ku

całkowitemu zdziczeniu. Jednak takie wypadki, jak mi wiadomo, rzadko się trafiają.

—Pamiętam przed laty — mówił dalej nasz gospodarz — nie mogłem odwyknąć zimą od

codziennego mycia się w lodowatej wodzie. Wynik był taki, że wysuszona skóra poczęła

odpadać płatami i nabawiłem się paskudnych ran.

—A teraz? — zainteresowałem się.

—Teraz, jak chwyci ostry mróz, wody używam jedynie do gotowania, a golę się ostatni raz

przy pierwszym przymrozku, a pierwszy przy ostatnim podmuchu zimy. Zarośnięta twarz jest

bardziej odporna na zimno, ale wy nie możecie o tym wiedzieć.

Ubawiło mnie takie stwierdzenie.

— Jedyny wówczas sposób na usunięcie brudu to tłuszcz zwierzęcy, najlepiej łój,

rozsmarowany na skórze. Zeskrobany ściąga sporo brudu, a jeśli trochę tłuszczu pozostanie, tym

lepiej, chroni przed odmrożeniem. A stopy to już koniecznie należy grubo wysmarować.

Skarpety, co prawda, przylepiają się i nienawykłego będzie ten fakt mocno drażnił, lecz lepsze to

od odmrożenia palców u nóg. Ech — zmienił nagle temat spojrzawszy na mą strzelbę — widzę,

że używasz winczestera. Czy chociaż z dobrym skutkiem?

Odparłem, że za mistrza wcale się nie uważam, jednak...

— Godna pochwały skromność — przerwał mi ze śmiechem. — Najgorszym strzelcem jest

nie ten, kto raz za razem pudłuje, lecz ten, kto opowiada niestworzone bajędy o swym bystrym

oku i niezawodnej ręce. W ten bowiem sposób do grzechu marnotrawstwa prochu dodaje grzech

kłamstwa.

Cóż mogłem na to odpowiedzieć nie wychodząc ze swej roli greenhorna? Oczywiście nic.

— Winczester to dobra dla poniektórych broń — gadał dalej traper — bo lekka. Jednak ja

przedkładam stare i ciężkie pukawki. W odpowiednich dłoniach stają się niezawodne. Ja mam

dwururkę, na śrut i na kule, i nie sprzedałbym jej za tyle złota, ile waży. Toteż chronię ją jak oka

w głowie. Pokażę wam.

Znowu pobiegł do chaty i wyniósł z niej broń. Spoczywała w grubym, skórzanym pokrowcu.

— Pewnie was to dziwi — zauważył, ściągając z dubeltówki lisią skórkę. — Proszę spojrzeć

na lufy. Ani jednej plamki rdzy, a kolba tak błyszczy, jakby ją wczoraj polerowano.

Mówił prawdę. Istotnie broń wyglądała, jakby ją przed chwilą zdjęto z półki rusznikarskiego

sklepu. Niejeden raz czytałem i niejeden raz oglądałem długą broń starych przebiegaczy prerii —

okropne samopały o odrapanych kolbach i lufach, które wydawały się nieco skrzywione, jakby

używano ich zamiast młotków i lewarków. Jednak w rękach właścicieli spełniające znakomicie

funkcję, dla których je wyprodukowano. Z biegiem lat i oglądania tego rodzaju strzelb, wbrew

rozsądkowi, nabierałem przeświadczenia, iż celnie strzelać można jedynie z mocno zniszczonej

pukawki. Teraz oglądałem coś wręcz przeciwnego.

—Celna? — zapytałem, ważąc w dłoniach parofuntową “armatę”.

—Czy celna? Zaraz wam pokażę.

Wyciągnął ze stosu drew jasną drzazgę długości mniej więcej cala, a szerokości o połowę

mniejszej. Umieścił ją na gałązce świerku w odległości około trzydziestu kroków od nas.

— Kto z was trafi? — zapytał siadając między mną a Karolem.

Odmówiliśmy uczestnictwa w tym konkursie. Zmierzył się, a trwało to mgnienie oka, i

wypalił. Drzazga znikła.

— Świetnie — pochwaliłem, a Karol poprosił o dubeltówkę.

Obejrzał ją dość powierzchownie.

—Produkcja Henry'ego — powiedział — z 1860 roku. Aż trudno uwierzyć, że po tylu latach

broń znajduje się w tak świetnym stanie.

—To zasługa mego futerału.

—Oczywiście, futerał stanowi znakomitą ochronę — zgodziłem się — ale też posiada pewną

wadę.

—Jakąż to? — oburzył się traper.

—Futerał nie zezwala na szybki strzał.

—Szybki strzał? — zdziwił się. — Nie rozumiem. Gdy zasadzam się na zwierzynę, uprzednio

futerał zdejmuję.

— A jeśli w drodze na polowanie napotkasz nagle dwunożnego wroga? On będzie szybszy.

Traper roześmiał się.

— Bandyci w tych stronach? A cóż mieliby rabować? Nie istnieją tu ani kopalnie złota, ani

banki. Ja milionerem nie jestem i nikt się na mnie nie obłowi. Gdyby jednak dotarł tu zbiegły z

więzienia przestępca, to po pierwsze: nie będzie się ukrywał w sąsiedztwie farmy i to bardzo

ludnej, po drugie: nie popełni kolejnego przestępstwa ze strachu przed policją. Ona tu już

zaglądała w lecie, była w gospodarstwie niejakiego Caldwella i tutaj. Węszyła za śladem

znikających krów, lecz do jakiego wniosku doszła, nie wiem. Chyba do bardzo niepomyślnego

dla właściciela, bo, jak mi wiadomo, żadna krowa nie odnalazła się.

Nastawiłem uszu. Trafiała się okazja pociągnięcia za język gadatliwego trapera. Nie

uczyniłem tego czekając na inicjatywę Karola.

— Krowy? — zdziwił się mój przyjaciel oddając dubeltówkę gospodarzowi. — Znikające

krowy? Pewnie był popłoch w stadzie. Takie wypadki podobno często się zdarzają.

Traper założył pokrowiec na strzelbę, popatrzył na nas.

— Nic o tym nie wiecie? Hm... na porywaczy bydła żaden z was nie wygląda. Zresztą

pierwszy wypadek zniknięcia kilkudziesięciu krów wydarzył się jeszcze w lecie, a was tu

wówczas nie było.

—Jesteś pewien? — zapytał Karol.

—Ba, jak tego, że słońce wkrótce skryje się za czuby drzew. Ja żyję przecież z traperki, a nie

mógłbym z niej żyć nie zbadawszy uprzednio okolicy, w której mam zamiar polować.

Chodziłem więc tu i tam. byłem i w “Alicji”, dwadzieścia mil stąd. Tak się nazywa

gospodarstwo Caldwella. Zawodowy myśliwy może tu zawitać nawet z najdalszych części

kraju, taki wszędzie da sobie radę, lecz wasza trójka, wybaczcie, nie lubię nikomu wyrządzać

przykrości, wygląda kubek w kubek jak sam wybór “niedzielnych myśliwych”, wędrujący od

zagrody do zagrody, by nocą mieć dach nad głową, posługujący się kompasem i dodatkowo

wynajmujący przewodnika. O... przerwał i spojrzał na Stone’a. — Ty wyglądasz na kowboja,

lecz najpewniej jesteś właśnie przewodnikiem. Nie tak?

—Oczywiście, że tak — Karol szybko uprzedził ewentualną odpowiedź Lewisa.

—No więc nie pomyliłem się. Dodam teraz, że ostatnią noc na pewno spędziliście pod

dachem, a więc u Caldwella. Dlaczego u Caldwella, a nie u O’Neila? Dlatego, że do farmy

O’Neila jest stąd zaledwie pięć mil, więc bylibyście u mnie na długo przed południem, a nie o

zmierzchu.

Słuchając tego wywodu poczułem lekki dreszcz przebiegający po mych plecach. Ten

człowiek posiadał zdolność logicznego rozumowania pozwalającą dojść prawdy.

—Owszem — odpowiedział Karol — nocowaliśmy u Caldwella. Nie wspomniałem o tym,

jakoś się nie zgadało, masz nam to za złe?

Ależ nie! Po prostu lubię wiedzieć, z kim mam do czynienia, to wszystko. Dam wam dobrą

radę: jeśli odwiedzicie O’Neila, nie chwalcie się noclegiem w “Alicji”. O’Neil nie znosi

Caldwella, zdążyłem to wyniuchać. Ten gość, na którego czekam, przybędzie z farmy O’Neila,

więc dlatego i jemu nic na ten temat nie wspominajcie.

—Dziękujemy za ostrzeżenie — odparł Karol. — Czy pozwolisz nam tu przenocować?

—To jasne! Jestem uczciwym człowiekiem, a żaden uczciwy człowiek nie odmówi

wędrowcom gościny. Stary to zwyczaj na każdym bezludziu.

—A jak się tu żyje? — wpadłem w swą rolę greenhorna.

—Bardzo dobrze. Jak już mówiłem, sąsiedztwo farmy pozwala mi zaopatrywać się w niektóre

produkty, a jednocześnie odległość nie skłania ciekawskich do zaglądania mi do garnków.

Poza jednym Fredem Burtonem (to ten kowboj, który mnie tu przyprowadził) nikt tu więcej

nie bywa. A teraz... skoro już wszystko o mnie wiecie, powinienem do tej fury wiadomości

dołożyć własne nazwisko. Brzmi moim zdaniem bardzo pięknie: Peter Atkins. Gdzie

mieszkam? Aż do przyszłej wiosny właśnie tutaj. Że ta polanka nie posiada ani nazwy, ani

stacji kolejowej, ani urzędu pocztowego, nic mnie to nie martwi. Listy nie dochodzą i nikt tu

nie zna tego wynalazku, który w miastach nazywacie telegrafem. Bardzo dobrze.

Wszystko to wypowiedział wesołym głosem, raz po raz uśmiechając się. W rewanżu

podaliśmy swe imiona i nazwiska, po czym zauważyłem niby od niechcenia:

— Telegraf to jednak wspaniały wynalazek. List potrzebuje wielu dni, czasem tygodni, na

dotarcie do adresata, depesza tylko sekund.

— A pewnie, pewnie. Pogadajcie na ten temat z Burtonem. On kiedyś pracował na poczcie,

ale rzucił tę posadę, bo jak mówi, zbyt była denerwująca. Teraz pozwólcie, że się zajmę

rozpalaniem ognia. Fred lada chwila przybędzie.

Udał się do źródełka i po chwili wrócił z naczyniem pełnym wody.

Gdyby między nas padł nagle piorun z jasnego nieba, nie zrobiłoby to większego wrażenia niż

informacja Atkinsa!

Nieznajomy Burton był telegrafistą! Spojrzałem na Karola, a Stone rozdziawił usta niczym

wrota stodoły.

— Ciepło, ciepło... — powiedziałem półgłosem.

—Nie masz, Janie, zapałek? — zapytał Karol, a ja, jakby natchniony, skłamałem: — Gdzieś

mi się zapodziały...

—Poszukam w jukach.

Odszedł, klęknął przy stosie naszych bagaży.

— Lewis — szepnąłem — jeśli będziesz tak się rozdziawiał, wleci ci do gardła kruk.

Nie wiem, czy mi odpowiedział czy nie, bo akurat zawołał mnie Karol:

— Chodź tu, Janie, nie mogę znaleźć... Oczekiwałem tego wezwania, jednak bez pośpiechu

podszedłem do naszych siodeł.

—Powinny tu być — oświadczyłem głośno, a cicho: — Co teraz?

—Miej strzelbę pod ręką i nie spuszczaj oczu z tego Burtona, gdy tu przybędzie, resztę

zostaw mnie.

—A konie?

—Nie możemy ich obecnie osiodłać. Atkins począłby coś podejrzewać. O, są! —

wykrzyknął.

Gdy wstaliśmy z klęczek, pierwsze płomyki ognia poczęły lizać bierwiona i dno garnka

zawieszonego na prymitywnym trójnogu.

— Teraz tylko trochę cierpliwości — zagadał traper. — Dostaniecie rosół i sztukę mięsa.

Dzisiaj otrzymałem nieco warzyw od Burtona, zupa będzie jak się patrzy i nawet z solą. To

podkreślenie nie było wcale żartem. Sól na odludziu stanowiła cenną rzadkość. Indianie jej nie

używali, a “biały” wędrowiec ma z nią zawsze sporo kłopotu: szybko nasiąka wilgocią i przy

każdej okazji rozsypuje się. Jest ładunkiem bardzo uciążliwym, więc tym bardziej pożądanym.

Powoli nadciągała szarówka i coraz jaśniej błyskał płomień. Atkins co kilka chwil mieszał

zawartość garnka długim myśliwskim nożem, pogadując na temat swych kucharskich zdolności:

— Nie będę się chwalił, lecz potrafię usmażyć befsztyk tak doskonały, że nie powstydziłaby

się go najlepsza miejska restauracja.

—Na patyku? — wyraziłem wątpliwość.

—Na patelni. Mam ci ja tu nawet patelnię. Ale mój rosół wcale nie będzie gorszy.

Praktykowałem przez pewien czas w oberży, a szef był bardzo wymagający. Jednak nie dla

mnie ślęczenie przy garnkach, chociaż sporo się nauczyłem.

—Hej! — rozległo się nagle. — Jesteś tam, Peter?!

—A jestem, jestem! — odkrzyknął traper, a nam wyjaśnił: — To Burton. Spokojny i

sympatyczny chłop, nawet gdy sobie podpije.

W parę minut później ujrzałem “spokojnego i sympatycznego chłopa” w całej jego

okazałości. Wychynął, a raczej wytoczył się z wylotu ścieżki, wiodąc konia. Po prawdzie to koń

jego prowadził. Nie trzeba było wielkiej spostrzegawczości, aby zauważyć, iż kowboj O’Neila

był pijany.

Przybysz pozostawił konia w pobliżu naszych wierzchowców, później długo grzebał w jukach

siodła, na koniec — chwiejąc się na wszystkie strony niby czubek świerku na wietrze —

podszedł do ogniska niosąc w obu rękach po

jednej flaszce.

—Fred! — wykrzyknął traper. — Gdzieżeś się tak urządził? Siadaj, siadaj natychmiast, bo

runiesz w płomienie.

—Nic się nie bój, Peter. Wracam z poczęstunku, ale nie zapomniałem o tobie. Mój stary tak

mnie dziś gościł za to, żem się chwacko sprawił w tej zakichanej “Alicji”...

Ten człowiek wyglądał obrzydliwie z czerwoną, pijacką gębą i bełkotliwym głosem, jednak

— niech mi będzie wybaczone — uznałem to za szczęśliwy wypadek. Któż odgadnie, co

oznaczać miały te słowa, lecz natychmiast skojarzyłem je ze znikaniem bydła. Może słusznie,

może niesłusznie. Ten nieostrożny pijak mógł stać się dla nas źródłem bezcennych informacji.

— Nie gadaj tyle — zmitygował go Atkins. — Usiądź, powiadam, bo się zwalisz w ognisko.

Przybysz jeszcze przez kilkanaście sekund kołysał się, na koniec “klapnął” na najbliższą

kłodę. Jednak butelki ustawił obok siebie z zadziwiającą w takim stanie ostrożnością. Zdaje się,

iż dopiero teraz zauważył nas, bo wytrzeszczył oczy na mnie, na Karola, jakby ujrzał dwie

zjawy:

— Ooo... — zdziwił się. — Coś mi się widzi, że masz gości. Może przeszkadzam? —

naburmuszył się.

Gadał dalej bełkotliwie, w sposób, którego nie potrafię odtworzyć.

— Siedź cicho! — zgromił go traper. — Nigdzie cię nie puszczę, bo chyba niedaleko

zaszedłbyś. Pewnie piłeś na pusty żołądek?

Burton zaśmiał się rechotliwie:

—Zgadłeś. Wódka wówczas najlepiej smakuje, ale też głodny jestem jak wilk. Co mi dasz,

Peter?

— Cierpliwości, odpocznij krzynkę. Wiec to O’Neil tak cię napoił?

— Oho, pewnie! Żeby nie ja, nikt tak pięknie sprawy by nie wyspekulował, ale to...

tajemnica. Jednak tobie, Peter, zdradzę, przypadłeś mi do serca...

W tym miejscu odbiło mu się obrzydliwie.

—Nie jestem ciekaw twoich tajemnic. Lepiej pogadaj z gośćmi z dalekiego świata.

—Z dalekiego świata — powtórzył pijak bezmyślnie, drgnął, znowu wybałuszył na nas oczy.

—Wybaczcie — Atkins pochylił się nad nami — on nigdy dotąd nie znajdował się w takim

stanie. Mam nadzieję, że wkrótce zaśnie.

Burton musiał usłyszeć ostatnie słowo, bo natychmiast wybełkotał:

—Kto mówi o spaniu? Zabawimy się jeszcze. O, goście! — przypomniał sobie. — Z

dalekiego świata, to niby skąd?

Tak obcesowe pytanie było niegrzecznością, lecz odpowiedziałem natychmiast bardzo

łagodnym tonem, by nie drażnić opilca:

—Przyjechaliśmy ze Stanów Zjednoczonych.

— Jankesi! — wykrzyknął. — Twoi znajomi, Peter? Może przyjaciele? No to i moi...

Napijmy się...

Sięgnął po jedną z dwu butelek.

— Odkorkuj, Peter, mnie ręka trochę drży — wybuchnął śmiechem, niby z najlepszego

dowcipu.

Atkins, ku memu oburzeniu, otworzył butelkę, a nawet przyniósł trzy cynowe kubki.

— Nie odmówicie chyba? — zwrócił się do nas.

Wzdrygnąłem się, lecz w tym momencie Karol oparł się dłonią o me ramię i lekko uścisnął, a

równocześnie rzekł:

— Napijmy się. Odrobinka whisky przed snem nikomu nie zaszkodzi.

Miałem więc nie tylko pić, lecz jeszcze być świadkiem upicia dobrze już mającego w czubie

kowboja! Wręczono mi prawie pełen kubek. Tak wyglądała w praktyce “odrobinka” Karola.

Siedział obok mnie, bardzo z czegoś rad.

—Oszalałeś? — mruknąłem.

—Nie pij dużo — odszepnął, gdy Atkins, rozdawszy kubki, poszedł zajrzeć do garnka.

—Za chwilę zagotuje się — oświadczył. — Macie jakieś naczynia?

Posiadaliśmy jedynie kubki. Któż bowiem w podróży gotuje zupę?

—Ot, kłopot — zafrasował się gospodarz. — W moim dobytku znajdują się tylko dwie

miseczki i łyżek zaledwie para.

Udałem się do naszych bagaży, za mną poczłapał Lewis i przynieśliśmy własne kubki, nawet

trzy, bo przewidujący Stone również się w kubek zaopatrzył. Kubek, nawet najpojemniejszy, nie

zastąpi talerza ani miseczki, ale ponieważ i łyżek brakowało, piliśmy zupę. Przed tą potrawą —

na życzenie pijanego gościa — spełniliśmy toast na cześć gospodarza. Połknąłem jeden łyk i

zaraz odstawiłem naczynie z alkoholem za siebie, umyślnie tak niezgrabnie, żeby pokaźna reszta

jego zawartości wsiąkła w ziemię. Ten fakt zauważył jedynie Karol. Pokiwał głową z aprobatą i

równie szybko odstawił swój kubek. Co się tyczy Stone’a — siedział od nas w odległości kilku

kroków — ani ja, ani Karol nie mieliśmy żadnych możliwości skontrolowania jego konsumpcji.

Trochę mnie to zaniepokoiło. Dodam jeszcze, że Fred Burton oświadczył, iż nie ma zamiaru z

nikim dzielić naczynia i wobec tego będzie pił prosto z... butelki. Tak więc po rozlaniu nam

hojnych porcji whisky zawładnął pokaźną pozostałością. Zdziwiła mnie obojętność Atkinsa na

tak wyraźne dążenie jego znajomka do upicia się, ale nie do nas należało ingerowanie w tę

sprawę.

Rosołowi musiałem oddać pełną sprawiedliwość, był znakomity, a mięso, które jedliśmy

następnie (przy pomocy palców i myśliwskich noży), w niczym nie ustępowało zupie.

Najprawdopodobniej obie te potrawy w Milwaukee uznałbym za ledwie jadalne, lecz spróbuj,

człowieku, przegłodzić się przez kilkanaście godzin w drodze i nawdychać woni traw i drzew, a

byle co wyda ci się wspaniałym przysmakiem! Cisza panowała, gdy paraliśmy się z posiłkiem,

lecz później Burton wydobył stojącą za jego plecami drugą butelkę.

— Teraz — oświadczył — musimy wypić za zdrowie O’Neila. — Tak, za jego zdrowie.

Oby mu się udał cały plan!

— O jakim planie gadasz, Fred?

— Ano o tej... “Alicji”. O’Neil chce ją kupić.

— Już o tym mówiłeś — odparł Atkins.

—Może i mówiłem, ale rzecz w tym, iż teraz na pewno ją kupi.

—Nic mnie to nie obchodzi — mruknął traper zbierając brudne naczynia.

—Ale mnie obchodzi! O’Neil obiecał, że jak stanie się właścicielem “Alicji”... — przerwał i

spojrzał na nas błędnym wzrokiem.

Doszedł już do takiego stanu, iż poczynał tracić świadomość miejsca i czasu.

—Pijmy... — wybełkotał po chwili, kołysząc w dłoni butelkę. — Odkorkuj, Peter.

—Ani mi się śni — burknął Atkins. — Upiłeś się. Zostaw to na jutro.

Brzękając naczyniami ruszył w stronę chaty. Nie wszedł do jej wnętrza, lecz zniknął za

rogiem budowli. Zapewne

lam znajdowało się źródełko. Nasz gospodarz musiał już mieć nieźle “w czubie”. Zdradzał to

jego niezbyt pewny chód.

— Uważacie, że się upiłem? — zabełkotał Burton agresywnym tonem. — Fred Burton

nigdy nie był pijany i... nie będzie. Może który z was otworzy butelkę, co?

— Oczywiście — szybko odpowiedział Karol.

Podniósł się z pnia, podszedł do pijaka i odkorkował flaszkę tak sprawnie, jakby przez całe

życie wykonywał pracę, barmana.

— Karolu — szepnąłem, gdy wrócił na swe miejsce — ten człowiek już przeholował miarę.

Patrz!

Burton przystawił szyjkę butelki do ust, przechylił głowę do tyłu i tak ją trzymał z dobrą

minutę. Na koniec odstawił naczynie i splunął prosto w gorejące ognisko.

—Hej! — zawołał — Peter, gdzie się skryłeś?

Nie otrzymawszy odpowiedzi, zwrócił się do nas:

—To wy jesteście niby skąd?

—Ze Stanów Zjednoczonych — odparłem, siląc się na

uprzejmość.

— Ale... ale... ja się pytam, skąd po drodze?

Nie wiedziałem, co na to rzec, przyznać się do pobytu w “Alicji”, czy nie? Karol wyręczył

mnie w odpowiedzi.

—Po drodze z “Alicji”, tam nocowaliśmy.

—U Caldwella? — bezsensownie zagadnął Burton.

—A u kogóż by innego?

—No to... no to, ja wam powiadam, że za rok będziecie gościć w “Alicji” u O’Neila. Caldwell

już ledwie dyszy, a jak straci resztę bydła...

Zdaje się, iż mu na sekundę wróciła odrobina przytomności, bo przerwał i po małej chwili

wymamrotał:

—Co też ja gadam? Nie zważajcie na to.

—Głupstwa gadasz! — zgromił go Atkins wróciwszy akurat z czystymi naczyniami. Stanął

nad pijakiem. — Druga butelka... — stęknął, a że Burton znowu sięgnął po szkło, wyrwał mu

ją z ręki.

— Dosyć tego — rozeźlił się.

Sądziłem, że zabierze flaszkę do chaty, lecz on ją przechylił do ust i łyknąwszy sporo cisnął

naczynie między krzaki. — Dosyć — powtórzył, ale jakoś bełkotliwie, a później odszedł ku

domostwu nieco chwiejnym krokiem.

Było dla mnie jasne, iż kolejna porcja alkoholu gwałtownie naruszyła już i bez tego kiepską

równowagę jego ciała. Taki widok mocno umniejszył sympatię, jaką poczułem do tego

człowieka.

—To obrzydliwe — szepnąłem Karolowi.

—To interesujące — odszepnął i po chwili dodał: — Mamy go...

Jak on sobie wyobrażał to “mamy go”? Nie miałem pojęcia. Jedno nie ulegało dla mnie

wątpliwości: Burton (wraz ze swym pracodawcą) był mocno zaangażowany w sprawę

znikającego bydła. Kto wie, czy nie był głównym wykonawcą poleceń O’Neila? A poza tym

ongiś pracował w urzędzie pocztowym. Byłem pewien, że właśnie jako telegrafista. Ponieważ

świat wcale nie jest pełen telegrafistów, a tym bardziej północne bezludzie Kanady, Burton

musiał być jednym z dwu tajemniczych sygnalistów pamiętnej nocy. Jednak, rozmyślałem, nie

mamy na to żadnego dowodu i nawet najbardziej łatwowierny sędzia nie uzna tego oskarżenia za

oczywiste. A porucznik Mitchell?

Atkins znowu pojawił się przed nami. Siadł między Karolem a Burtonem, a spostrzegłszy, jak

ten ostatni zwiesił głowę, zauważył:

—Czas ci, bratku, podrzemać trochę.

—Nie będę spał — zaprotestował pijak, lecz bardzo słabym głosem. — Wracam na farmę.

—Nigdzie nie pojedziesz, aż jutro rankiem...

— Pojadę... jutro muszę coś załatwić... z tym... bydłem... — wymruczał tak cicho, że ledwo

go usłyszałem.

Głowa na nowo opadła na piersi, ciało zakołysało i Burton łagodnie osunął się między krzewy

i trawy.

Drgnąłem, lecz Karol przeczuł mój odruch i położył mi dłoń na ramieniu.

— Siedź! — rozkazał. — To tylko pijacka meta. Do jutra mu minie. Późno już, czas nam

spać — zwrócił się do Atkinsa.

— Prawda — bełkotliwie odparł gospodarz. — Chcecie nocować w chałupie, czy na

dworze?

— Na dworze — odparł Karol.

Dostrzegłem, jak bardzo stara się zachować normalne ruchy i sposób mówienia normalnego

człowieka i jak ten wysiłek nie daje pełnego rezultatu.

— No to... dobranoc. A o tego pijaka nie troszczcie się, zresztą... nakryję go kocem.

Ruszył ku chałupie.

— Karolu — powiedziałem — mimo że ten obrzydliwy typ przyznał się, nie powinniśmy

zostawiać go w takiej sytuacji. Nabawi się zapalenia płuc...

Karol zachichotał.

— Och, Janie, Janie — szepnął. — Nie zostawimy tutaj pacjenta chorego na... alkohol.

Pojedzie z nami pod czułą opieką lekarza!

—Co takiego?!

—Sza! Idzie tu Atkins, chyba z kołdrą. Dobrze, przyda się.

Nie była to kołdra, lecz gruby koc, którym traper usiłował otulić śpiącego, bo Burton spał

głębokim, pijackim snem. Stwierdziłem to osobiście, pomagając Atkinsowi okryć leżącego.

— Ot tak, będzie dobrze... — pochwalił swe dzieło traper ciężko dźwigając się z kolan. —

Rozkulbaczcie jego konia i wsuńcie mu siodło pod głowę. Niezły to chłop w gruncie rzeczy...

Przyrzekłem, chociaż na ten temat miałem nieco inny pogląd. Traper powiedział nam jeszcze

raz “dobranoc” i zniknął w czarnym wnętrzu chaty.

—Dobrych snów — mruknął Karol. — Zapalimy fajki, co, Janie? Zostało nam jeszcze nieco

czasu, zanim nasz gościnny gospodarz uśnie na dobre. Później ruszymy w drogę.

—Dokąd?

—Oczywiście, do “Alicji”. Czeka nas niezbyt przyjemna podróż, bo po ciemku i z wielce

kłopotliwym bagażem.

—Chcesz zabrać Burtona?

—Tak.

—Przecież to najzwyklejsze porwanie! Zastanów się.

—Może być zwykłe albo niezwykłe — odpowiedział — lecz nie mamy innej drogi do

ujawnienia prawdy. Jestem pewien, iż Mitchell zaakceptuje mój pomysł.

—Ale sąd! Przecież sprawa trafi do sądu. Porwanie człowieka to nie przelewki. Nie jesteśmy

na Dzikim Zachodzie.

—Tylko na Dzikim Bezludziu — zaśmiał się. — Daj spokój, Janie. Ryzyko biorę na siebie, a

co się tyczy sądu... wygląda na to, że nie my zasiądziemy na ławie oskarżonych.

Ten Burton jest pierwszym świadkiem matactw O’Neila, to nitka do naszego kłębka tajemnic.

Nie mogę jej puścić.

Nie sprzeciwiałem się dłużej. Zresztą nie była to stosowna pora. O Burtonie sąd mój był

identyczny z poglądem Karola, jednak sposób załatwienia sprawy budził moje wątpliwości.

Siedząc przy ognisku i kurząc fajkę na próżno szukałem innego rozwiązania tak kłopotliwej

sytuacji.

Podszedł Stone.

—Zabieramy go? — zaszeptał przenikliwie.

—Zabieramy — odparł zwięźle Karol.

—Ale frajda! — ucieszył się Lewis. — Jak go weźmiemy?

—Przywiązanego do własnego konia. Teraz siedź cicho i czekaj.

Stone umilkł, umilkła i przyroda, bo nawet wiatr przestał dąć w konarach drzew i tylko

delikatne trzaski dopalających się drew mąciły ciszę. Polana pogrążyła się w mroku, ani jedna

gwiazda nie zabłysła na niebie, a księżyc nie wyjrzał.

Czekała nas piekielnie trudna wędrówka poprzez bezdroże lasu, a później prerii. To było

pewne, resztę kryło nie-odgadnione jutro. Jak na nasz postępek zareaguje porucznik Mitchell?

Co powie Caldwell? Co skłonny będzie wyjawić Burton, gdy wreszcie oprzytomnieje z

pijackiego snu?

Mnóstwo pytań — żadnej odpowiedzi.

Tropy wiodą ku prawdzie

To była najgorsza ze wszystkich mych podróży, chociaż równocześnie najkrótsza. Lecz nim

ją rozpocząłem, wczesną nocą, zatrudniono mnie jako “łapacza”. Cóż to znaczy?

W Kanadzie określenie takie nigdy nie było używane, lecz na Dzikim Zachodzie Stanów

Zjednoczonych cieszyło się przez dziesiątki lat ujemną sławą. “Łapaczem” był każdy, kto,

znęcony pieniężną nagrodą za schwytanie, puszczał się tropami ściganego prawem przestępcy.

Muszę podkreślić, iż nagroda była zawsze wypłacana —jak głosiły listy gończe — za

dostarczenie szeryfowi “żywego lub martwego” bandyty. “Łapacz” musiał być przygotowany na

walkę, na wymianę strzałów, z której to walki nie zawsze wychodził zwycięsko. Mimo że w

swej niebezpiecznej akcji spełniał funkcję obrońcy sprawiedliwości, nie cieszył się dobrą opinią

wśród spokojnych farmerów. Ponieważ, choć postępował zgodnie z prawem, czynił to niejako...

poza tym prawem. Uważano powszechnie, iż motywem postępowania “łapacza” jest chęć zysku,

a nie walka z przestępczością.

Moja rola jednak nie była całkowicie w tym stylu. Nie brałem siłą przestępcy, jako że był

całkowicie niezdolny do oporu, lecz równocześnie nie miałem za sobą żadnego poparcia prawa

w formie chociażby listu gończego. Ale nie liczyłem na żadną nagrodę! Zresztą w tej samej

sytuacji znajdował się Karol oraz Stone. Ten ostatni niczym się nie przejmował.

Gdy wypaliliśmy fajki w całkowitym milczeniu i tak głębokiej ciszy, że w uszach dzwoniło,

mój przyjaciel powstał z kłody, na której dotąd siedział.

—No, Janie — powiedział półgłosem — zabieramy się do roboty. Lewis, idź do chaty i

sprawdź, czy nasz traper zasnął na dobre.

—Na pewno zasnął — odpowiedział Stone. — Jak szedł, widziałem, że jest nieźle wstawiony.

Taki to długo na sen nie czeka.

Zrobił kilka kroków i nagle zawrócił.

—Jak długo mam tam sterczeć?

—Dopóki cię nie odwołamy — odpowiedział Karol.

—A gdyby się przebudził?

—To nam w niczym nie przeszkodzi, dopóki nie zapragnie wyjść ze swej nory.

—Może zapragnąć...

—Mam do ciebie pełne zaufanie, Lewis. Musisz go w jakiś tam sposób zatrzymać z pół

godzinki. Tylko bez żadnych środków nieodwracalnych! Zapamiętaj to sobie.

—To się wie!

Zaśmiał się cicho, ale ten śmiech nie zabrzmiał w mych uszach radośnie.

—Może ja pójdę pilnować trapera? — zaproponowałem.

—Nie, nie! Nie nadajesz się teraz na anioła stróża. To szczególny wypadek. Idź już, Lewis.

Ciebie, Janie, czeka inna robota, również bardzo odpowiedzialna.

Na czym miała polegać, szybko się przekonałem. Po pierwsze: na osiodłaniu koni, lecz to

fraszka. Po drugie: na przeniesieniu spitego jak bela Burtona do miejsca, w którym stały nasze

wierzchowce. Tego dokonałem już przy pomocy Karola. Z kolei czekała nas najtrudniejsza do

wykonania praca: przywiązanie nieprzytomnego człowieka do siodła i końskiego karku tak, aby

nie spadł podczas jazdy. Trudna to sztuka. Początkowo mój przyjaciel chciał po prostu prze-

rzucić Burtona przez siodło głową w dół, a pod brzuchem końskim przesunąć rzemień, aby

połączyć nim ręce z nogami leżącego. Zaprotestowałem.

—Czy zdajesz sobie sprawę, Karolu, do czego może pijaka doprowadzić wielogodzinny ucisk

żołądka? Jakie ślady pozostaną po naszym przejeździe?

—O, do licha! Mówisz jak sam najmądrzejszy lekarz i masz rację. Musimy Burtona jakoś

inaczej usadowić.

Dopieroż to była robota! Spociłem się przy niej jak przy konkursowym rąbaniu drzewa.

Burton był to kawał chłopa, a więc bardzo ciężki, i całkowicie bezwładny. Leciał nam z rąk jak

kamień. Gdy wreszcie został osadzony na siodle, z nogami związanymi pod końskim brzuchem,

z rękami podobnie związanymi pod końskim karkiem, wydało mi się, że upłynęła już połowa

nocy. Ku memu zdziwieniu i radości stwierdziłem, spojrzawszy na zegarek, że koszmarne

zajęcie zabrało nam zaledwie trzydzieści minut.

— Postój tu, Janie, i rozglądaj się na wszystkie strony. W razie czego alarmuj strzałem. Idę

po Stone’a.

Gdy odszedł, zrobiło się nagle tak ciemno, iż sylwetki naszych zwierząt ledwo były

widoczne, mimo że stałem od nich na odległość rozwiniętych cugli. Równocześnie poczułem na

twarzy i na dłoniach wilgoć, począł siąpić drobny deszczyk. Tylko tego brakowało!

Po kilku minutach usłyszałem przytłumiony odgłos kroków, lecz że dobiegał od strony

gorejącego jeszcze ogniska, nie zaniepokoił mnie. Po chwili czerwona plama nagle znikła. To na

pewno Karol, ostrożny i przewidujący jak każdy traper, chlusnął wodą na źródło ognia. Wreszcie

raczej wyczułem, niż dostrzegłem, zbliżanie się moich towarzyszy.

—Co z Atkinsem? — zagadnąłem.

—Śpi jak suseł i pewne jest, że przed rankiem nie otworzy oczu — odparł Karol. — A co tu?

—Nic. Któż by odważył się wałęsać podczas tak ohydnej nocy? Oby tylko nie zaczęło

mocniej padać.

—To się okaże — odpowiedział. — No, Lewis, prowadź swego konia pierwszy, byłeś już tu

przedtem.

—Tak, proszę pana, lecz teraz jest ciemno jak w uchu nietoperza, tylko ja nie jestem

nietoperzem.

—Weź oczy w ręce i ruszaj. Ja za tobą, a ty, Janie, zamykasz nasz pochód.

W takim porządku poczęliśmy się wycofywać z polany. Konie strzygły uszami potykając się

o ukryte w gęstej trawie odziomki pni. Być może krążył wokół jakiś drapieżnik leśny,

najprawdopodobniej wilk, lecz o tej porze roku zwierzęta te nie są napastliwe, nie lękałem się

więc ani o nas, ani o śpiącego w swej chałupie Atkinsa.

Gdy minęliśmy polanę, cały czas trzymając wierzchowce za uzdy tuż przy pyskach, droga

stała się mniej uciążliwa, chociaż ciemności na niej panowały jeszcze głębsze. Była to jednak

trasa ograniczona z obu stron szpalerami drzew i krzewów o dość równym podłożu. Zabłądzić

nie sposób. Jednak gdy przed paru godzinami przy dziennym świetle wędrowałem tą steczką

prawie godzinę, to obecnie przeszło dwie.

Podziwiałem Karola, że sobie tak świetnie radzi z obu końmi: tym, do którego

przytroczyliśmy Burtona, i swoim własnym. Z powodu wąskości przejścia mój przyjaciel wła-

snego wierzchowca przywiązał do siodła zwierzęcia Burtona długim rzemieniem, lecz ten

właśnie wierzchowiec sprawiał nam najwięcej kłopotu: tupał, szarpał uzdą aż chrzęściły

rzemienie, wyraźnie nie chciał iść i dopiero na głośne uspokajanie Karola ruszał w dalszą drogę.

Deszczyk mżył nadal, gdy wreszcie wychynęliśmy z leśnej ciaśniny. Przypuszczałem, że na

otwartej przestrzeni widoczność poprawi się, ale gdzie tam!

— Zatrzymajmy się — polecił Karol. — Trzeba zmienić szyk naszego marszu. Lewis,

będziesz jechał nadal pierwszy, tylko żebyś się nam nie urwał. Przyczepię ci Burtona, za koniem

Burtona pojedzie doktor. Uważaj, Janie, aby nasz pupilek nie spadł. Dopiero byłby kłopot. Ja

jadę ostatni. Jeszcze chwilkę. Muszę odsapnąć, spociłem się jak mysz. To było trudne przejście.

Miał rację, mnie również koszula przylgnęła do pleców. Postaliśmy przez kilka minut mając

przed sobą prerię, a za plecami las. Gdyby nie wilgoć spadająca z nieba, chwila odpoczynku

byłaby nawet przyjemna. Szepnąłem coś na ten temat.

—Tak, oczywiście — mruknął Karol. — Jednak byłoby jeszcze lepiej, gdyby mżawka

przemieniła się w ulewę. Mam nadzieję, że to nastąpi.

—Tylko tego brakuje — burknąłem.

—Oczywiście, że tylko tego. Los się do nas uśmiechnął, więc chyba nadal będzie łaskawy.

Deszczyk zamaże nasze ślady, a poza tym przeszkodzi w kolejnej kradzieży bydła, jeśli i jutro

będzie padać. Pamiętasz, Janie, co bełkotał ten kowboj?

—Doskonale pamiętam. Gadał, że ma zrobić stampede.

— No właśnie, lecz skradzione bydło nie zniknie bez śladu, tropów będzie sporo na rozmokłej

ziemi. Sądzę więc, iż w takiej sytuacji zrezygnują z uprowadzenia stada, a poza tym Burton jest

w naszych rękach. Teraz rozumiesz, dlaczego pragnę ulewy? Jedziemy!

Wskoczyliśmy na siodła. Pierwszy pokłusował Stone, ciągnąc na lince zwierzę Burtona, wraz

z jego nieprzytomnym właścicielem. Z kolei ruszyłem ja, a za mną Karol. Deszcz siąpił

bezlitośnie, ba, wydało mi się, że nawet zgęstniał. Dzięki lasowi, który teraz mieliśmy po prawej

ręce, zabłądzić było nie sposób, lecz w jakim stanie dobrniemy do “Alicji” i o jakiej porze? Bo

to był ważny problem: przed świtem, gdy jeszcze wszyscy śpią, czy za dnia, na oczach

zdumionych gapiów?

Dotarliśmy wreszcie do jeziorka, a wówczas lunął na nas deszcz jak wodospad Niagary! W

sekundę przemokłem od głowy po stopy. Ściana wody, bo tak to można nazwać, ograniczyła

widoczność. Koń z Burtonem, mimo że posuwał się przede mną na kilka zaledwie kroków,

chwilami znikał mi z oczu. Parokrotnie wydało mi się, iż nie ma na nim jeźdźca. Na szczęście

było to jedynie złudzenie wywołane ciemnością i drżącymi falami deszczu. Zaczął padać bez

żadnych oznak burzy, a więc nie należało liczyć na szybkie ustanie. To był jesienny deszcz

mogący lać bez przerwy przez kilka dni. Ku mej rozpaczy, spełniło się życzenie Karola.

Szumiało dokoła i pluskało pod kopytami naszych koni, gdy skręcaliśmy w stronę dalekiej

“Alicji”. Z tej ulewy mógł wyniknąć dla nas dodatkowy kłopot: przebudzenie się Bur-tona.

Gdyby oprzytomniał i począł wzywać pomocy, to mimo zawieruchy, ktoś, przedziwnym

zbiegiem okoliczności (a takie przedziwne zbiegi okoliczności trafiają się niekiedy), mógłby

usłyszeć jego wrzask i skoczyć na pomoc. Ileżby z tego wynikło dla nas trudności?! Kierowany

tą obawą zrównałem się ze Stonem i kazałem przystanąć. Zaraz zrównał się z nami Karol.

— Co się stało?

Wyjaśniłem mu przyczynę. Przyznał mi rację. Zeskoczyłem z siodła, podbiegłem do Burtona,

by sprawdzić stan naszego więźnia. Spał, nadal spał! Dawka pochłoniętego alkoholu nie została

zrównoważona działaniem kubłów wody, jakie lały mu się na głowę. Było to dziwne, przecież

możliwe. Z czystej lekarskiej ostrożności zbadałem puls. Bił słabo, ale miarowo i wyraźnie.

—No, co tam, Janie? — zniecierpliwił się Karol. — Nie spłata nam ten Burton brzydkiego

psikusa?

—Przez najbliższe dwie godziny na pewno nie, co się później może wydarzyć, nie potrafię

przewidzieć. Obyśmy już byli w “Alicji”.

—I ja tego pragnę, ale sam widzisz... Lewis — zwrócił się do Stone’a — może spróbujesz

skrócić drogę jadąc przez prerię. Czy musimy posuwać się stale skrajem lasu?

—Spróbować można, jednak bez pewności, że nie zabłądzimy. Zbyt mała widoczność:

— Niech to licho! Lepiej nie ryzykujmy. Naprzód 1

Poczłapaliśmy, na przemian pokłusowali i znowu stępa.

Cóż to za okropna noc! Po kilku godzinach ulewa znacznie zelżała, za to chwycił ziąb i gdyby

nie ciepło, jakie dawał mym nogom wierzchowiec, pewnie bym zaczął szczękać zębami. Ulewa

przeszła w mżawkę i coś niecoś powidniało. Wtedy Karol zrównał się ze mną.

— Zaczyna się przedświt. Musimy szybciej jechać.

Minął mnie i pogalopował do przodu. Zaraz odczułem skutki decyzji Karola. Idący przede

mną koń Burtona przyspieszył kroku. Po paru sekundach już biegł wytężonym kłusem.

Klepnąłem wierzchowca po zadzie. Przyjemnie jest gnać przez otwartą, widną prerię, pod

jasnym niebem i w blasku słońca. Lecz spróbujcie tej sztuki w nocy, gdy otacza paskudna wilgoć

i woda zalewa oczy! Spróbujcie ustrzec zwierzę przed runięciem na rozkisłym gruncie, przy

widoczności tak złej, iż pozwala widzieć zaledwie koński zad lub plecy poprzednika! Nie, nie

runąłem, lecz większa w tym chyba zasługa rumaka niż moja.

Wszystkie ziemskie okropności mają tę cechę, iż się wreszcie kończą, a szczęśliwy ten, kto

radosnego końca doczeka. Jakże się ucieszyłem ujrzawszy pierwsze, zamglone w mżawce,

zabudowania “Alicji”. Deszcz teraz bardzo nam pomógł. Psy nie zwęszyły nas i nie wybiegły na

spotkanie. Uniknęliśmy wrzaskliwego jazgotu i dotarli pod samą bramę ogrodu. Lecz co dalej?

Okropna noc dobiegała końca, ale wraz z nią nie kończyły się nasze kłopoty.

—Lewis — cicho rozkazał Karol — zabierz konie, zaprowadź do stajni i rozkulbacz tak, aby

nikt tego nie zauważył. Potrafisz?

—Zrobi się — odparł Stone głosem zadziwiająco rzeźwym jak na tę porę dnia, przebytą drogę

i deszcz. W duchu wyraziłem mu swe uznanie.

— Ty, Janie, pomóż dźwignąć tego pijaczynę.

Stwierdziłem, że Burton odzyskał przytomność, choć nie całkowicie. Gdy go

odwiązywaliśmy otworzył na chwilę oczy, lecz wzrok miał całkowicie błędny tak, jakby patrzał,

a nie widział. Gdy mu rozsupłałem więzy, o mało nie runął na ziemię. Karol podtrzymał go w

ostatnim momencie. Jasne, iż w takiej sytuacji musieliśmy go przenieść. Dokąd? Karol, jak

gdyby przeczuł me pytanie, bo powiedział:

— Do naszego pokoju. Później obmyślimy mu inne zacisze. Lewis pospiesz się i szybko

wracaj. No, Janie!

Podjąłem się roli tragarza, Karol trzymał leżącego na mych plecach Burtona za nogi.

Zadziwiająco głęboki sen mieli lokatorzy “Alicji” — po raz drugi to stwierdziłem, bo i tym

razem nikogo nie zbudził odgłos stąpania. Co prawda staraliśmy się posuwać jak koty, lecz nie

zawsze się to udawało. Dotarliśmy do celu bez przeszkód, Karol otworzył drzwi naszej sypialni,

przez które wkroczyłem ze swym żywym bagażem.

—Gdzie go położyć? — wychrypiałem, ciężko dysząc.

—Na podłodze.

—Na podłodze?

—Może pragniesz zmoczyć i zabrudzić pościel, to kładź go na łóżku, byle nie na moim.

Uznałem, iż Burton nie zasługuje na taką ofiarę z mej strony i ułożyłem go na parkiecie.

—Co teraz? — zagadnąłem.

—Jeśli nie czujesz się zbyt wilgotno, odpoczywaj. Ja ściągam z siebie wszystkie łachy.

Poszedłem za przykładem Karola. Zaiste nie było mi ani sucho, ani ciepło. Przez kilka minut

biegaliśmy w skarpetkach po naszej komnacie (aby się rozgrzać), zrzucając z siebie mokre jak

nie wyżęte ścierki poszczególne części garderoby. Wreszcie pozostaliśmy jedynie w koszulach,

nadal hasając wokół śpiącego Burtona, co na pewno musiało wyglądać na obrazek z zakładu dla

umysłowo chorych, w którym para wariatów tańczy dokoła nieprzytomnego współtowarzysza

niedoli.

— A teraz — rzekłem głęboko oddychając — przydałaby się kropelka whisky.

Karol z wielką ochotą spełnił me żądanie.

—Co robimy z Burtonem? — zagadnąłem. — Przecież nie może tak w nieskończoność

spoczywać na podłodze. Jest zupełnie mokry. Rozbiorę go.

A wiesz... to znakomity pomysł. Nawet gdy wytrzeźwieje, nie będzie mógł uciec. Ale ja go do

łóżka nie przyjmę.

— Ani ja — zastrzegłem się. — Chwileczkę... przecież Caldwell proponował nam dwa

oddzielne pokoje! Jeden z nich znajduje się tuż obok, sprawdzę, czy drzwi są otwarte.

Wysunąłem się na korytarz cicho, jak duch. Tu jeszcze panowały nocne ciemności i nocna

cisza. Omackiem trafiłem do najbliższych drzwi. Nie były zamknięte. Wewnątrz pokoju

znajdowało się łóżko, nawet zaścielone. Tak więc dane nam było spełnić humanitarne obowiązki

wobec kowboja, co oznacza, iż przenieśliśmy go, rozebrali i ułożyli na łóżku. Ubranie zostało

zabrane, a Karol przekręcił klucz w drzwiach i wyjął go.

Może się wydawać, iż taki sposób zabezpieczenia się przed ucieczką więźnia był

niedostateczny, wręcz śmieszny. Otóż nie! Burton goły, jak praojciec Adam, nie mógł nigdzie

uciec, przynajmniej podczas dnia, a i nocą wątpię, czy odważyłby się maszerować trzydzieści

mil do farmy O’Neila całkowicie pozbawiony przyodziewku. A musiałby najpierw wyważyć

drzwi czyniąc łomot, który zaalarmowałby wszystkich, bo skok z piętra, przez okno, był zbyt

ryzykowny.

Istniało jednak pewne niebezpieczeństwo. Burton, otrzeźwiawszy, mógł wrzeszczeć i wzywać

pomocy. Kowboj chyba miał w “Alicji” wspólników, którzy donieśliby o wszystkim O’Neilowi.

Lecz najpierw musiałby się zorientować, dokąd trafił. I w jaki sposób?

Zakładałem, że prześpi z pół dnia nim na dobre odzyska przytomność, a później pocznie się

głowić nad tym, gdzie się podziało jego ubranie i gdzie się znajduje! Według moich kalkulacji,

czasu było sporo.

Gdy wróciliśmy do sypialni i owinęli się kocami niby Indianie przy ognisku (jakże wówczas

tęskniłem za ogniem!), zjawił się Stone. Mokry i zmęczony, bo przydźwigał wszystko, co było

przytroczone do siodeł i znajdowało się w jukach, a więc i w jukach Burtona. Jakże roztropnie

postąpił Lewis! Był zaiste nieocenionym pomocnikiem.

— Spójrzcie, panowie — powiedział rzucając manatki na podłogę. — Co to jest, doktorze?

Podał mi średniej wielkości gruby niby-patyk, na którego końcu osadzono... krowie kopyto!

— Popatrz, Karolu! — wykrzyknąłem.

Obejrzał, pokiwał głową, spojrzał na mnie i zauważył:

—Chyba obaj myślimy o tym samym.

—Oczywiście — odparłem szybko. — Co za odkrycie!

Oto czym robiono fałszywe ślady uciekającego stada...

—Które widzieliśmy na granicy moczarów — dokończył za mnie.

—Właśnie! Czy odkrycia przez nas tych śladów tak się wówczas lękał Halley ?

—Na pewno nie. Fałszywe ślady robiono przecież po to, aby je ktoś zauważył, inaczej nie

miałyby sensu.

—Wobec tego nadal nie pojmuję, co przeraziło Halleya?

—Uważam, że to się wkrótce wyjaśni. Nie zdziwiłbym się na wiadomość, iż tamtej nocy,

niedaleko nas, koczował Burton ze swym kopytem, a Halley przeląkł się, że możemy Burtona

zaskoczyć przy fabrykowaniu odcisków racic.

—To wygląda prawdopodobnie — zgodziłem się. — Lecz twoje tłumaczenie nie wyjaśnia

powodu, dla którego Halley odmówił nocnej warty i zaszył się w głębi wozu na całą noc.

—Nie wyjaśnia, Janie. Teraz jednak nie mamy czasu zastanawiać się nad tą łamigłówką. Co

tam jeszcze znalazłeś w jukach Burtona, Lewis?

—Nic ciekawego, jakąś rurkę drewnianą, pewnie na cybuch.

—Pokaż.

Była to rurka z trzciny, którą Karol z wielkim zainteresowaniem oglądał na wszystkie strony.

Obejrzałem i ja. Zapewne Burton przygotowywał sobie ustnik do fajki. Powiedziałem o tym.

— Ustnik do fajki? — ironicznie powtórzył Karol. — Co za szczęście, że tego rodzaju

“ustników” nie używali i nie używają nasi czerwoni bracia w północnej Ameryce. Wiecie, co to

jest? To cicha śmierć znana wśród Indian Brazylii na setki lat przed wynalezieniem palnej broni.

Znana i obecnie. Kolec z twardego drzewa, nasycony szybko działającą trucizną, wkłada się do

takiej rurki i po prostu wydmuchuje w kierunku wroga. Lewis aż pobladł z wrażenia.

—Kogo chciał Burton zabić? — wyjąkał.

—Ależ nikogo. Ten przyrząd bardzo pomaga w wywoływaniu stampede. Nie stosuje się

żadnej trucizny, a jedynie igły kolczastych krzewów przystosowane do średnicy rurki.

Wystarczy dmuchnąć z pewnej odległości na odpoczywające krowy. Po tak bolesnym ukłuciu

popłoch w stadzie murowany. Lewis, czemu się nie przebrałeś, ociekasz wodą.

—Spieszyłem się, proszę pana.

—No to teraz szybko wracaj do swej sypialni i zabieraj suchą odzież. Przebierzesz się tutaj,

żeby nie zwracać niczyjej uwagi. W wypadku gdyby cię kto napotkał, mów, że zre-

zygnowaliśmy z polowania na skutek złej pogody. Ruszaj!

Stone odszedł. Siedliśmy w kucki na swych łóżkach, otuleni derkami. Zbierało mi się na sen,

lecz w takich okolicznościach nie wolno było nawet na chwilę zmrużyć oczu.

—Co dalej, Karolu? — zapytałem.

—Poczekamy, aż powróci Stone, a później poślemy go, by obudził Caldwella. Należy

sprowadzić porucznika, i to jak najszybciej. Chociaż czasu moim zdaniem jest sporo. Atkins

pewnie już wstał, lecz nie ujrzawszy ani nas, ani Burtona przypuszcza, iż przepłoszył nas

deszcz i że udaliśmy się na farmę O’Neila. Nie pójdzie tam z przyczyny tej paskudnej

pogody, zresztą, po co? Uważam, że O’Neil, jeśli istotnie polecił Burtonowi zorganizowanie

stampede (a na to wygląda), sądzi, że jego podwładny zajmuje się przygotowaniem do tego

przedsięwzięcia swych pomocników, Burton na pewno nie działa w pojedynkę. W takiej

sytuacji O’Neil nie będzie wzywał Burtona do siebie, a jeśli nawet wezwie, rozpocznie się

szukanina i to bardzo długa. Nikomu przecież nie przyjdzie do głowy, że kowboj znajduje się

wśród nas. Na poszukiwaniach na pewno minie dzień, może nawet dwa lub trzy. Co za

szczęście, że deszcz nadal pada. Przecież mogliby zorganizować stampede nawet bez pomocy

Bur-tona, chociaż taką możliwość uważam za mało prawdopodobną. No, gdzież jest Stone?

Na samą myśl, że musiałbym włożyć na siebie mokre łachy, robi mi się podwójnie zimno. A

tobie, Janie? Jaka szkoda, że nie możemy rozpalić ogniska. Jednak nocleg pod dachem ma i

swe złe strony.

Przytaknąłem i wyraziłem żal z powodu nie zabrania zapasowych ubrań,- jednak nigdy tego

nie czyniliśmy.

Wreszcie Lewis ujawnił się. Dźwigał pod pachą spore zawiniątko. Na polecenie Karola

przebrał się pospiesznie i z zadowoloną miną siadł na krześle. Jednak nie na długo.

—Mimo wszystko — zauważył Karol — musimy zbudzić Caldwella. Któraż to godzina,

Janie?

—Dochodzi piąta — odparłem spojrzawszy na zegarek i zdziwiłem się. Za oknami bowiem

ciągle jeszcze panował półmrok.

Dzień zapowiadał się późny i ponury wśród monotonnego odgłosu wody spadającej z dachu.

— Lewis, wiesz, gdzie śpi Caldwell?

Zapytany skinął głową.

— No to idź natychmiast, obudź go i sprowadź tu. Powiedz mu, że musimy z nim

porozmawiać, że siedzimy tu uwięzieni z braku ubrań. Przydałyby się nam dwie suche pary

spodni i dwa komplety bielizny. Tylko bez nadmiernego alarmu, Lewis. Lepiej, aby o wszystkim

dowiedział się jedynie Caldwell, nikt więcej.

Stone znowu odszedł, a my nadal tkwiliśmy na łóżkach, okutani w koce.

— Okropny ranek — ziewnąłem.

—Nie narzekaj. Taki ranek uchronił nas od sporej awantury.

—Myślisz o stampede?

Oczywiście.

—Hm..! — chrząknąłem — uważasz, że deszcz przeszkodził uprowadzeniu stada?

—Uważam... — przerwał i spojrzał na mnie badawczo. — O co ci chodzi, Janie?

—Nic takiego, mogę się przecież mylić. Po prostu przyszło mi do głowy, że chociaż na

rozmiękłej ziemi bydło zostawia bardzo wyraźny ślad, to... z drugiej strony, ulewny deszcz

szybko te ślady zatrze. Wydaje mi się, że deszcz wcale nie przeszkadza stampede, lecz je

ułatwia. Nie przerywaj! — powiedziałem, widząc jego otwarte usta. — Gotów jestem się

założyć, że wszystkie tutejsze wypadki znikania krów wydarzyły się właśnie podczas deszczu

lub na chwilę przed jego spadnięciem. W tym świetle my dwaj jesteśmy greenhorny, jakich

dotąd nikt nie oglądał.

Zerwał się z łóżka jak igłą dźgnięty i skoczył na podłogę bosymi nogami.

— Ubieraj się. Musimy lecieć do Caldwella, niech ściągnie ludzi. Może jeszcze nie jest za

późno.

Z obrzydzeniem począłem wciągać na siebie mokrą odzież, na szczęście w tym momencie

zastukano do drzwi, które na moje energiczne “proszę” otworzyły się bezszelestnie, a za nimi

ukazał się nasz gospodarz oraz Stone. Zaiste Caldwell zasługiwał na uznanie za swą prawie

błyskawiczną szybkość.

— Czuję, że stało się coś bardzo ważnego — powiedział zdyszanym głosem — więc jestem...

Streściłem mu jak najwięcej wypadki wczorajszego wieczoru i nocy. Gdy skończyłem, Karol

nie dał Caldwellowi dojść do słowa.

— Musi pan natychmiast udać się do stada i zabrać z sobą najpewniejszych ludzi. Może już

rozpoczęło się stampede, ale dognamy tych drabów. Tobie, Janie, powierzam pieczę nad

Burtonem. Stone będzie nam towarzyszył. Czy ma pan jakąś suchą odzież?

I tym razem Caldwell okazał się znakomitym wykonawcą poleceń.

—Lewis, podaj ubrania. Mam nadzieję, że będą pasować. Ależ mieliście okropną noc!

—Mniejsza z tym — mruknął mój przyjaciel prawie wyrywając Stone'owi pojedyncze części

bielizny i garderoby.

—Idziemy! Janie, uważaj na Burtona.

Wyszli pospiesznie. Zacząłem się odziewać, lecz nie w tak wariackim tempie, jak Karol.

Zabrawszy fajkę i kapciuch z tytoniem pospieszyłem do sąsiedniego pokoju. Cichutko włożyłem

klucz w otwór, delikatnie przekręciłem. Wystarczył jeden rzut oka, aby stwierdzić, że Burton,

przykryty kocami, nadal śpi. Siadłem na stojącym w pobliżu fotelu. Zapaliłem fajkę i utonąłem

w rozmyślaniach nie spuszczając wzroku z łóżka i jego lokatora.

Czy Karol z Caldwellem zdążą na czas, by zapobiec nowej ucieczce stada? Czy nie dojdzie

do strzelaniny? Czy O’Neil, zaniepokojony rozwojem wypadków, przybędzie do “Alicji”?

Za oknem poczynało powoli rozjaśniać się, lecz strugi wody ściekające po szybie nie

zapowiadały ani pogody, ani słońca.

Monotonnie mijały minuty. Nagle łóżko zaskrzypiało. Dostrzegłem, jak Burton obrócił się na

wznak, a nawet otworzył oczy. Czyżbym pomylił się w ocenie jego trzeźwości? Jednak nie. W

następnej chwili począł monotonnie chrapać.

Ile czasu tak przesiedziałem pilnując więźnia? Ponad dwie godziny, a te dwie godziny wydały

mi się wiecznością. Usłyszałem czyjeś kroki na korytarzu, później — wrzawę i śmiech dzieci,

wreszcie wołanie pani Alicji. Byłem znużony, głodny i coraz bardziej senny. Jakże więc

ucieszyły mnie odgłosy paru stuknięć. Przekręciłem klucz w zamku. To byli Karol i Stone. Po

ich minach poznałem, że nasza sprawa przedstawia się pomyślnie.

—On jeszcze śpi — szepnąłem. — Nie było stampede?

—Nie było — odszepnął mój przyjaciel. — Lecz wyobraź sobie, że ledwie dobudziliśmy się

wartowników.

A to ładna warta! — wykrzyknąłem. — Popili się, czy co?

— Opowiem później. Lewis zostanie tutaj, już jadł śniadanie, a na nas czeka pięknie

zastawiony stół.

Istotnie czekał, lecz nie w jadami, jak sądziłem, a w naszym gościnnym pokoju.

— To mój pomysł — wyjaśnił Karol — by móc pilnować Burtona.

— Więc co z tym stampede? — zagadnąłem napełniając szklankę kawą.

— Nie było popłochu w stadzie, chociaż wszystko do tego przygotowano.

—Co to znaczy?

—Podejrzewam, a raczej jestem pewien, że posiłek kowbojów zaprawiony został jakimś

środkiem nasennym. Oto jeszcze jedna przyczyna, z powodu której dotąd nie znaleziono

porywaczy.

—Nie rozumiem.

—Och, to bardzo proste. Kowboje pilnujący stada, gdy wykrywano kolejne kradzieże, nie

byli skłonni przyznać się do tego, że spali zamiast czuwać. Nikt z nich nie podejrzewał, że nie

niedbalstwo było przyczyną ich snu, lecz narkotyk. Nie ujawniali więc tego faktu, co

oczywiście ujemnie zaważyło na odkryciu prawdy. Jeśli do tego dodać inny fakt, o którym nie

wiedzieliśmy, że przepędu dokonywano podczas deszczu lub też przed jego spadnięciem,

rzecz urastała do miary cudu, bowiem w cudowny sposób znikały tropy pędzonych krów. Czy

nie tak?

—Oczywiście. A Caldwell potwierdził nasze podejrzenie?

—Pytałem go o to. Nie pamięta, jaka była pogoda przy pierwszych kradzieżach, lecz po

ostatniej poszukiwania prowadzono tuż po ulewnej burzy. Jestem przekonany, że tak działo

się w każdym wypadku. Twój domysł, Janie, okazał się prawdziwy w każdym calu i

doskonale tłumaczy brak wszelkich śladów.

—A ten kij z kopytem? W jakim celu znaczono sztuczne tropy?

— Aby jeszcze bardziej zagmatwać sprawę. Na przykład wmówić w Caldwella, iż krowy po

prostu utonęły w bagnie.

—Przecież nie utonęły? Gdzież więc się znajdują?

—Zbyt wiele ode mnie wymagasz, Janie. Nie jestem jasno widzem. Ale ponieważ bydła nie

sprzedano nikomu ani nie powiększyło ono stad O’Neila, przypuszczam, że nieszczęsną

rogaciznę zapędzono nad jakiś stromy jar i że kości tych krów do tej pory spoczywają na dnie

jaru. Jednak nie pojmuję, dlaczego do tego celu nie użyto właśnie bagna?

—Twoje domysły ;są chyba trafne, Karolu. A czemu nie wykorzystano bagna?

—Sądzę, że jakiś stromy jar znajduje się w pobliżu, a do bagien wiedzie dłuższa droga. Sądzę

również, iż krowy zapadłszy się w przybrzeżne, z zasady płytkie bajoro odmówiłyby

posuwania się dalej. Natomiast rozpędzone stado, trafiwszy na przepaść, nie mogło nagle

zatrzymać się. Może znajdziesz lepsze wytłumaczenie, bo ja nie.

Odpowiedziałem, iż jego wywód jest logiczny i trafia mi do przekonania.

Resztę naszej porannej uczty zakończyliśmy szybko, nasłuchując, czy z pokoju zajętego przez

Burtona nie dobiegają jakieś alarmujące odgłosy. Lecz w sąsiedztwie panowała cisza i tylko z

zewnątrz dochodziły urywane poszczekiwania psów i żałosny poryk bydła. Wróciliśmy do

Stone’a. Burton nadal chrapał. Karol wyprowadził nas na korytarz:

— Idźcie się przespać ze dwie godzinki, oczywiście w ubraniach, nie wiadomo, co może się

przydarzyć. Lewis, możesz się położyć na moim łóżku. Gdyby zjawił się Caldwell, dajcie mi

znać.

I tak nas odprawił, a później usłyszałem klucz przekręcany w zamku drzwi sąsiedniego

pokoju.

Przyznam, iż z radością skorzystałem z propozycji Karola. Stone chyba również. Jak długo

trwał mój sen?

Energiczne pukanie do drzwi wyrwało mnie ze świata marzeń i nicości. Siadłem, spojrzałem

na zegarek. Dochodziło południe. Jednym skokiem znalazłem się przy drzwiach. Za nimi stał

Caldwell.

—Proszę, niech pan wejdzie.

—Pan Gordon wyszedł?

—Jest obok, pilnuje tego kowboja. Zaraz go sprowadzę.

Wyszedłem na korytarz i wywołałem przyjaciela.

—Zjawił się Caldwell, idź do niego, ja tu posiedzę.

—Coś nowego? — zapytał zaniepokojony.

—Nie wiem.

—No to pilnuj Burtona. Gdyby się obudził, zabawiaj go rozmową. W razie czego, wal pięścią

w ścianę.

Odszedł.

Skrupulatnie przekręciłem klucz w zamku i zająłem ciepłe jeszcze miejsce w fotelu.

Znowu począł mijać monotonnie czas. Wreszcie zaskrzypiało łóżko. Spojrzałem: śpiący

otworzył oczy. Wpatrywał się w sufit, na koniec stęknął i usiadł. Chyba dopiero wówczas mnie

zauważył. Gapił się przez dobrą minutę.

— Kto ty jesteś? — zagadnął ochrypłym głosem. — O rany! Ależ mnie łeb boli.

Odrzucił koce i spostrzegł, że jest całkowicie nagi. Szybko się nakrył.

—Gdzie moje ubranie?

—Było tak mokre, że musieliśmy je zdjąć — odpowiedziałem. — Dzięki temu nie

przeziębiłeś się i nie kichasz.

—Gdzie ja jestem?! — wykrzyknął zdumiony. — Czy to pan O’Neil ciebie przysłał?

— Nie, nie O’Neil. Po prostu z własnej ochoty czuwam nad twym zdrowiem.

Nie dosłyszał ironii w mym głosie.

—Nić nie rozumiem — mruknął i nagle chwycił się za głowę. — Któraż to godzina?

—Dobrze po pierwszej — odparłem.

—Jej! Widać zaspałem. Muszę iść do O’Neila. Nie wiesz, czy się coś nie wydarzyło?

— Nic się nie wydarzyło. Nie było popłochu w stadzie. Ten człowiek wcale mnie nie

poznawał, więc postanowiłem nieco z nim pożartować i pociągnąć za język.

—Nie... było... popłochu — wyjąkał. — Teraz to mi gospodarz da szkołę! Skąd wiesz? I kto

ty jesteś? Ja już ciebie musiałem widzieć, ale nie pamiętam kiedy. Daj mi ubranie.

—Jest zupełnie mokre.

—Diabła tam, mokre czy suche — zdenerwował się. — Muszę iść do O’Neila. No rusz się!

— wrzasnął.

Począł rozglądać się po pokoju, zapewne sądząc, iż wypatrzy swą odzież.

—Gdzie ja jestem, u licha?!

—U ludzi, którzy zadbali o twoje zdrowie — odpowiedziałem spokojnie. — Gdyby nie oni,

leżałbyś do tej pory na deszczu i w błocie.

—To Atkins ciebie przysłał? Już przypominam sobie. Byłem u Atkinsa, a tam gościło jeszcze

jakichś dwu greenhornów, ale więcej nic nie pamiętam. Musiałem tęgo zalać pałę.

—Prawda — przytaknąłem. — Byłeś nieprzytomny i nieruchliwy jak kamień.

—Męczy mnie pragnienie, przynieś trochę wody.

Prawdopodobnie chciał się mnie pozbyć chociaż na chwilę. W mej bowiem obecności

krępował się wyskoczyć z łóżka.

—Wodę dostaniesz nieco później, a nawet cośkolwiek do zjedzenia.

—Dlaczego później i... gdzie ja jestem?

—To ty zmajstrowałeś kopyto na kiju? — odpowiedziałem pytaniem na pytanie.

Zerknął na mnie podejrzliwie.

— Jakie kopyto? O niczym nie wiem.

— Nawet o tym, że wiozłeś je w jukach siodła?

Wybałuszył na mnie oczy.

—Kto ci pozwolił zaglądać do moich juków? Jeżeli coś zginęło...

—Daj spokój, Burton — przerwałem mu w połowie zdania. — Wszystko się wydało.

Był blady po tej pijackiej nocy, ale teraz pobladł jeszcze bardziej.

—Co to znaczy? — zachrypiał.

—To znaczy, iż to ty robiłeś mylne ślady uciekającego bydła, że brałeś udział w porywaniu

stad Caldwella, że miałeś tu wspólników, a między nimi Bena Halleya. Jesteście starzy

znajomi — zaryzykowałem. — Czy poznaliście się podczas pracy na poczcie?

Zrobił się prawie siny.

— Gdzie ja jestem? — powtórzył raz jeszcze stare pytanie. — Jakim prawem więzisz mnie

tutaj? Żadnego Halleya nie znam!

Był prawie gotów wyskoczyć z łóżka, więc podniosłem się z fotela.

— Kłamiesz, Burton — powiedziałem spokojnie. — Nie wrzeszcz, bo to ci nic nie pomoże.

Lepiej zastanów się nad swą sytuacją, ona prowadzi prosto za więzienne kratki. Kradzież bydła

to nie przelewki i tylko szczerym przyznaniem się do winy możesz poprawić swe położenie.

Popatrzył na mnie.

— Jeśli jesteś policjantem, niczego mi nie dowiedziesz, jeśli nie, tym gorzej dla ciebie, bo nie

masz prawa trzymać mnie tutaj i przesłuchiwać. Poskarżę się O’Neilowi.

Był pewny siebie, czy tylko nadrabiał tupetem? Raczej to drugie.

— Kim jestem — odpowiedziałem — dowiesz się później. Od O’Neila nie spodziewaj się

pomocy, on sam będzie jej potrzebował, a poza tym musi być wściekły, bo zawaliłeś całą

sprawę. Być może całą winą obciąży ciebie i wówczas ruszysz do Reginy pod dobrą eskortą.

—Do Reginy? — wzruszył ramionami, lecz jego twarz wyrażała przestrach.

—Tak, do Reginy, by stanąć przed sądem.

—Za co mam stanąć przed sądem?

—Już ci mówiłem: za okradanie Caldwella.

—Nic więcej nie powiem — mruknął.

Otulił się kocem i udał, że śpi. Przypuszczam, że czuł się fatalnie po wczorajszym pijaństwie,

a poza tym chciał przemyśleć sprawę. Czy go “skruszyłem” w dostatecznej mierze, miała

ujawnić najbliższa przyszłość. Opadłem z powrotem na fotel i tkwiłem w nim do chwili, w której

delikatnie zastukano do drzwi. To Stone przyszedł mnie zwolnić z dyżuru. Powiedział, że “pan

Gordon i gospodarz” znajdują się obok. Istotnie zastałem ich w naszym pokoju.

—Jak tam Bur ton? Obudził się? — zapytał Karol.

—Owszem, obudził i udaje niewiniątko, lecz chyba z coraz mniejszą pewnością siebie.

Tu powtórzyłem dokładnie przebieg mej rozmowy z kowbojem.

— A więc nawet odgraża się. No, no! Tupetu mu nie brak. Musisz wiedzieć, Janie, iż

wysłaliśmy do Reginy gońca z pismem dla Mitchella, w którym pan Caldwell prosi o

natychmiastowe przybycie. Dopisałem, że sprawa kradzieży bydła zbliża się ku rozwiązaniu.

— Czy to pewny człowiek ten goniec?

Karol wzruszył ramionami.

—Któż może wiedzieć? Pan Caldwell ręczy za niego, a ja jedynie sprzeciwiłem się

obarczaniu taką misją Halleya.

—Wasza nieufność do tego kowboja doprawdy nie ma uzasadnienia — wtrącił się gospodarz.

—Jak to! — wykrzyknąłem. — A jego zachowanie się?

—Wciąż pan myśli, doktorze, o tamtej nocy przy bagnach? Istotnie tkwi w tym coś dziwnego,

lecz przecież nie wiemy, jaki to ma związek z porywaniem moich stad. Moim zdaniem żaden.

— Mam ja na tę sprawę swój pogląd, bardzo odmienny od pańskiego — tu Karol spojrzał na

niego przenikliwie. — Jednak powstrzymam się chwilowo od jego ujawnienia, brakuje mi

pewnych szczegółów.

—Bardzo to zagmatwane — westchnął gospodarz.

—Ostrożność nie zaszkodzi — stwierdziłem. — A co się tyczy Mitchella, jeśli wszystko

dobrze pójdzie, zjawi się tu nie wcześniej niż za trzy dni. Prawda?

— Tak sądzę — wyznał Caldwell.

—Więc jak do tego czasu damy sobie radę z Burtonem?

—Nie wyolbrzymiaj trudności, Janie. Nagi kowboj nigdzie się stąd nie ruszy, a odzieży mu

nie zwrócimy. Najlepszy to sposób zapobieżenia próbom ucieczki.

—Oczywiście, oczywiście, jednak nie to miałem na myśli. Wkroczyliśmy w uprawnienia

policji, rzecz pachnie skandalem. Czy ty tego nie pojmujesz?

—Doskonale. Jeśli jednak zwolnimy Burtona, sprawa będzie wyglądała jeszcze gorzej,

przyznamy się bowiem do błędu. Burton gotów nas oskarżyć, iż po pijanemu (przecież

piliśmy z nim!) dokonaliśmy zamachu na jego wolność. A poza tym w takim wypadku nasze

śledztwo wróci do punktu zerowego. Nie ma odwrotu, Janie, musimy brnąć dalej.

—Okropne to ryzyko. Jeśli bowiem Burton ma tu wspólników i jeśli narobi wrzasku na całą

“Alicję”, O’Neil w ciągu paru godzin dowie się o wszystkim, a w ciągu kilku następnych

przybędzie i to z liczną asystą. Czy zamierzasz Karolu prowadzić wojnę z O’Neilem?

—Jest to jedyna rzecz, której się obawiam — zauważył Caldwell. — Z O’Neilem żyliśmy

dotąd zgodnie i po sąsiedzku...

—Tak zgodnie — przerwał mu Karol — że on powoli okradał pana. Wynika to jasno z tego,

co nam w pijackiej szczerości wyznał Burton.

—Burton wszystko odwoła, dlatego przychylam się do sugestii doktora.

—Dobrze, lecz w takim wypadku proszę więcej na mnie nie liczyć — ostro zareagował mój

przyjaciel.

—Ależ, Karolu!

—To jest moja ostateczna decyzja, nie widzę bowiem żadnych możliwości odkrycia

sprawców kradzieży bydła, gdy jedyny jak dotąd świadek i uczestnik przestępstwa znajdzie

się na wolności.

Zaniemówiłem, Caldwell wytrzeszczył na nas oczy. Uczyniło się nieprzyjemnie cicho.

— Może jednak... — szepnąłem półgłosem.

Karol machnął ręką.

— Nie próbuj mnie przekonywać, Janie. Nie ustąpię.

Caldwell głośno westchnął.

—Cofam swe zastrzeżenia. Bez waszej pomocy byłbym całkowicie bezradny.

—Cieszy mnie pańska decyzja. Zresztą ryzyko jest bardzo małe. Burton nie ucieknie, a

O’Neil nie zjawi się tu przed przybyciem Mitchella. Idę o zakład, iż porucznik zaakceptuje

moje poczynania. A teraz, skoro już rozstrzygnęliśmy sprawę, zastanówmy się nad nową

zagadką: głębokim snem kowbojów pilnujących stada. Powinieneś wiedzieć, Janie, bo o tym

jeszcze nie wiesz, że dziwny sen ogarnął jedynie strażników bydła. Tylko oni skarżyli się po

przebudzeniu na bóle głowy i silne osłabienie. Natomiast całej reszcie nic się nie przydarzyło.

—Kto ma dostęp do kuchni? — zapytałem.

—Praktycznie każdy — odparł Caldwell. — Nie mogę ludziom zakazać zaglądania do

garnków, zaraz poczęliby podejrzewać, iż gotujemy im lichą lub nieświeżą strawę.

—Innymi słowy, każdy mógł wrzucić lub wlać do potraw

usypiający środek.

—Nie myli się pan, doktorze.

—No tak, lecz czemu nie zatruli się wszyscy?

—Łatwo to wytłumaczyć. Ludzie strażujący w nocy jedzą posiłek nieco wcześniej od

pozostałych. Chodzi o to, by jeszcze przed zapadnięciem zmroku mogli objąć wartę.

—Rozumiem — odparłem. — Oznacza to, iż nie wrzucono, ani nie wlano trucizny do

garnków, lecz do napełnionych już talerzy. W jaki sposób nie zwróciło to niczyjej uwagi?

Chyba najłatwiej mógł to uczynić pański kucharz.

Caldwell bezradnie rozłożył ręce.

—No tak — skwitowałem jego gest. — Tyle wiemy, że... nic nie wiemy.

—Poza tym, co mówił Burton. Czy w takiej sytuacji masz jeszcze, Janie, jakieś skrupuły?

I tak źle, i tak niedobrze, lecz ponieważ pan Caldwell zgodził się na twe propozycje, a jest to

przede wszystkim jego sprawa, ustępuję, chociaż nadal gnębi mnie wątpliwość.

—Ale z ciebie uparty człowiek! Niech będzie i tak. Wkrótce się okaże, czyje na wierzchu.

—Podziwiam twą pewność, Karolu. Co do mnie, marzę o przyjeździe porucznika. Wtedy

nasze postępowanie przybierze chociaż pozory legalności. A do tego czasu... No cóż, musimy

bacznie pilnować Burtona. Taki jest mój pogląd.

— Wreszcie — mruknął zabawnie. — Skoro już tyle uzgodniliśmy, trzeba pomyśleć o

kolejnym działaniu. Nie wolno nam siedzieć z założonymi rękami i czekać na Mitchella. Pan —

zwrócił się do gospodarza — niech zarządzi, aby nikt z pańskich ludzi nie opuszczał farmy.

Przede wszystkim radzę zatrudnić Halleya przy jakiejś żmudnej robocie. Najbardziej mi zależy,

aby on właśnie nie oddalał się z “Alicji”. Jeśli bowiem w nocy lub o świcie miano zorganizować

stampede (według słów Burtona), a do tego nie doszło z powodu nieobecności Burtona, jego

wspólnicy zostali zdezorientowani i czekają nowych poleceń. Kto wie, czy nie będą próbować

nawiązania kontaktu z Burtonem, szukając go oczywiście na farmie O’Neila. Proszę, aż do

przyjazdu Mitchella, zwracać baczną uwagę na pracowników.

—O Halleya może pan być spokojny. Będę go miał na oku. Lecz co się tyczy innych, trudna

to sprawa. Jak upilnować tylu ludzi ?

—Dać im jakieś zajęcie dodatkowe, na przykład dokonać przeglądu krów, koni lub w ogóle

jakiegokolwiek dobytku. Myślę, Janie, iż powinieneś towarzyszyć panu. Kręćcie się obaj

między ludźmi pod byle jakim pozorem. Niech czują się obserwowani. Spróbujcie wreszcie

zbadać, ale w bardzo delikatny sposób, czy dotarła do nich wiadomość o Burtonie. Mam

nadzieję, że nie. No ruszajcie. Ja tymczasem pogadam z naszym więźniem, może wynik mej

rozmowy

będzie

lepszy od twojego, Janie.

Udałem się z Caldwellem na obchód. Szczęściem deszcz ustał, choć zerwał się bardzo

chłodny wiatr. Nie warto opisywać przebiegu wędrówki. Zauważę jedynie, iż Caldwell

postępował bardzo sprytnie. Bowiem przy każdej napotkanej grupce swych pracowników

zapytywał o tych, którzy nie znajdowali się w pobliżu, kazał ich szukać, a gdy się odnajdywali,

wydawał różne polecenia dotyczące gospodarskich prac, wymagających szybkiego wykonania.

W ten sposób doszło i do Halleya, któremu gospodarz rozkazał zająć się zbadaniem stanu jakiejś

bryczki oraz wymianą kół. Halley, jak zwykle, był niesłychanie grzeczny, we wszystkim pota-

kiwał Caldwellowi. Jednak przy oględzinach wzmiankowanej bryczki, gdy gospodarz odwrócił

się, by zbadać resory pojazdu, na mgnienie oka dostrzegłem na twarzy Halleya strach, bliźniaczo

podobny do tego, jaki okazywał podczas naszego noclegu na bagnach. Gdy Caldwell

wyprostował się, twarz kowboja znowu zajaśniała niczym nie zmąconym spokojem i radością.

Czego przeraził się Halley? Przecież nie resorów?

Nieco później odwiedziliśmy stajnie i obory, w których trzymano jedynie dojne krowy.

Caldwell wszędzie objawiał niezwykłą energię zapędzając do roboty wszystkich, którzy akurat

nie mieli żadnego zajęcia. Tak to trwało prawie do piątej godziny i przyznam, iż dobrze

rozbolały mnie nogi od tej niekończącej się wędrówki.

— No — stwierdził gospodarz, gdy wreszcie skierowaliśmy się ku centralnemu budynkowi

“Alicji” — pan Gordon powinien być zadowolony. Nie brakuje żadnego z mych ludzi.

— A w nocy? — zapytałem.

Rozłożył ręce bezradnym gestem.

—Przecież nie mogę ich pozamykać. Zresztą... jestem przekonany, że dotąd żaden z nich nie

wie o Burtonie.

To nie jest pewne. Wysłał pan człowieka z listem do Reginy. Na pewno wielu pytało go,

dokąd jedzie i po co. Dla nie wtajemniczonych rzecz nie ma znaczenia, ale wspólnicy Burtona

mogą coś podejrzewać i głowić się nad tym, co list zawiera. Na złodzieju czapka gore, proszę

pana. A taki Halley! Na pewno wie o wysłaniu gońca.

— Oczywiście, że wie. Przecież jest nadzorcą moich kowbojów.

— Niestety — westchnąłem.

Roześmiał się.

— Proszę mi przedstawić, doktorze, chociaż jeden dowód nieuczciwości Bena, a

natychmiast zwolnię go z pracy.

Zamilkłem. Dowodów mi brakło, istniały tylko podejrzenia. Wróciliśmy do gościnnego

pokoju spotykając po drodze panią Alicję. Nie widziałem jej od dwu dni.

—Co nowego? — zagadnęła pozornie spokojnym głosem, jednak wyczułem w nim

zaniepokojenie.

—Wszystko w porządku, moja droga — zapewnił ją małżonek.

—Mówisz tak, aby mnie nie straszyć. A co pan o tym sądzi, doktorze? Obecność tego

Burtona wręcz mnie przeraża. Co powie O’Neil?

Uspokoiłem ją, jak mogłem najlepiej. Czy uwierzyła mej udanej beztrosce? Nie wiem i nigdy

się nie dowiem. Tu dodam, iż z panią Alicją spotykałem się przeważnie tylko przy posiłkach.

Była zawsze bardzo zajęta, zresztą i ja nie miałem czasu na pogawędki. Nie po to tu

przybyliśmy, nie na zabawę ani na przyjemny odpoczynek. I chyba dobrze, że tak właśnie

ułożyły się stosunki z rodziną gospodarza, więcej pozostawało nam czasu na wykonanie zadania,

jakiego podjęliśmy się.

W gościnnym pokoju siedział Stone.

— Pan Gordon rozmawia z Burtonem — poinformował, okropnie ziewając. — Prosił, aby

mu nie przeszkadzać.

Caldwell postał chwilę i odszedł, obiecując przysłać obiad dla naszej trójki.

—Dla czwórki — poprawiłem go. — Względy humanitarne nakazują nakarmić naszego

więźnia.

—To słuszne — zgodził się.

W niecałe pół godziny później gruba Murzynka przyniosła obficie zastawioną tacę. Ciekawe,

czy wiedziała o powodzie zmuszającym nas do obiadowania oddzielnie? Chyba była zdziwiona,

że trzech zdrowych mężczyzn (zakładając, iż o czwartym wieść do kuchni nie dotarła) jada

oddzielnie. Może doszła do wniosku, że nie zasługujemy na zasiadanie przy jednym stole z

gospodynią i gospodarzem. Posłałem Stone’a po Karola. Zjawił się jedynie ten ostatni.

— Co słychać w więzieniu? — zażartowałem.

Poklepał mnie po plecach.

—Mięknie — oświadczył. — Z kamienia przemienił się już w sosnowe drewno, gdy stanie

się gąbką, wycisnę z niego całą prawdę.

—Ho, ho! Oby twe czarodziejskie przemiany doprowadziły nas do sensownego zakończenia.

Uśmiechnął się i począł z półmiska nakładać na jeden z talerzy olbrzymie płaty mięsa, stos

ziemniaków i krojonej w kostkę marchwi.

—Widzę, że apetyt ci dopisuje — zauważyłem z pewnym zaniepokojeniem, widząc jak

pustoszeją półmiski.

—To nie dla mnie, dla naszego niewolnika. Zgodnie z akcją zmiękczania go.

—Słusznie, lecz go nie przekarmiaj. To niezbyt zdrowo dla człowieka pozbawionego

możności ruchu.

—Burton na pewno innego jest zdania. Przecież on od wczoraj nic nie jadł!

Poszedł i szybko powrócił, już bez talerza.

—Je, aż mu się uszy trzęsą i rozmawia ze Stone’em. Dość przyjacielsko.

—Pewnie pragnie go skaptować. Oby tylko Lewis nie wygadał się z czymś niepotrzebnie.

—Przestrzegałem go. No, Janie, dalej do roboty!

Zaatakowaliśmy półmiski.

—Co ci powiedział?

—I dużo, i mało równocześnie, lecz jestem pewien, że to dopiero początek.

Przyznał się?

—Zbyt wiele wymagasz. On się przyznał tylko do znajomości z Halleyem, ale powiada, że

teraz rzadko się widują. Po trzeźwemu to wielki spryciarz, Janie, a równocześnie paskudny

człowiek.

—Na pewno paskudny — zgodziłem się.

—Myślisz o aferze znikających krów, ale ja nie z niej wyciągnąłem taki wniosek, lecz z tego,

iż Burton, niby mimowoli, poczyna obsmarowywać Halleya, a przecież to są wspólnicy!

—Cóż takiego mówi?!

—Przede wszystkim ujawnił fakt, że obaj pracowali w tym samym urzędzie pocztowym. Na

pewno nie zgadniesz, w którym!

—Ależ, Karolu, w samej Kanadzie jest chyba kilkadziesiąt tysięcy takich urzędów, nie

mówiąc już o Stanach! Jakże mógłbym odgadnąć?!

—No to przygotuj się na niespodziankę. Chodzi bowiem o urząd pocztowo-telegraficzny w...

— zrobił pauzę — Batoche!

—Co takiego?! — nie mogłem ukryć zdumienia. — To miasteczko, które przez kilka

miesięcy było główną kwaterą Riela i stolicą zbuntowanych Metysów.

—Tak, tak!

—Hm... zgadzałoby się z tym, co mówił o Halleyu Caldwell. Pamiętasz?

—Że przybył do “Alicji” z grupą uciekinierów podczas trwania rebelii i bardzo Caldwellowi

pomagał.

—Otóż to. Lecz z tego wynika, iż Halley uciekł od rebeliantów, nic go więc nie obciąża.

Dlatego nie mogę zrozumieć, czemu ukrywał fakt swej pracy na poczcie?

—Zagadnąłem o to Burtona. Ale on twierdzi, iż sprawa nie wygląda dla Halleya pomyślnie.

Jakoby przystąpił do rebelii, a nawet brał udział w rabowaniu magazynów hudsońskiej

kompanii.

—To może być zwykły paszkwil. Halley wygląda na typowego kowboja z Teksasu, a nie na

pocztowego urzędnika.

Jestem pewien, że dawniej pracował na jakimś ranczo, na dalekim południu Stanów. Przecież

Caldwell ceni go jako kowboja!

—Jedno drugiemu wcale nie zaprzecza. Może przed osiedleniem się w Batoche, zajmował się

przepędami bydła? Dlaczego rzucił tę pracę, nigdy się nie dowiemy, lecz nie jest to dla nas

ważne.

—Jeśli istotnie tak było, to mamy obu naszych telegrafistów. Ciekawe, który z nich tak cię

urządził pamiętnej nocy?

—Dojdziemy i do tego.

—Jednak — zauważyłem — w sumie wyznanie Burtona niewiele nam daje. Jeśli nawet

Halley rabował magazyny w Batoche, cóż to ma wspólnego z kradzieżą bydła? I gdyby

chociaż kradł krowy dla siebie, ale on jedynie niszczył majątek Caldwella po to, aby farma

mogła przejść w ręce O’Neila.

—Cóż ma wspólnego? Ano to, iż Halley nie jest człowiekiem uczciwym, że dla zysku

podejmie się każdej działalności.

—Dla zysku. Jakiż z tego ma zysk?

—Jestem pewien, iż O’Neil opłaca go i to nieźle, tak samo zresztą jak Burtona. Być może obu

im obiecał specjalne wynagrodzenie, wówczas gdy “Alicja” stanie się jego posiadłością.

—Co do Burtona zgadzam się. Ostatecznie jest podwładnym O’Neila. a ten nie będzie go

karał nawet w wypadku nieudania się planu, chociażby dlatego, że Burton może stać się

niebezpiecznym świadkiem. Ale Halley? Co go skłoniło do działania na niekorzyść własnego

pracodawcy i do ryzyka utraty dobrej posady?

—Hm... może istnieje jeszcze inna przyczyna, na przykład... szantaż!

—O, właśnie! — krzyknąłem.

Wolno przypuszczać, iż Burton szukając wspólników na terenie “Alicji” natknął się na

starego znajomka i począł mu grozić ujawnieniem prawdy o jego postępowaniu w Batoche.

Gdyby bowiem Caldwell dowiedział się o wszystkim, natychmiast zwolniłby Halleya z pracy...

Pamiętaj, że Halley jako poczciarz był urzędnikiem państwowym i dopuścił się na swoim

stanowisku poważnego przestępstwa.

—To wydaje mi się bardziej prawdopodobne. Halley w tym świetle jest skończonym

łajdakiem, jednak współczuję mu, że dostał się w ręce jeszcze gorszego łajdaka, na jakiego

wygląda Burton.

—Ech, obaj warci siebie. No, ale muszę już iść na dalszy ciąg interesującej pogawędki.

—Jeszcze chwilę, Karolu — zatrzymałem go. — Czy Burton wie, gdzie się znajduje?

—Pytał mnie o to, lecz nie uzyskał informacji. Uważam, iż tak jest dla nas lepiej. Z tego

właśnie powodu odradziłem Caldwellowi odwiedzenie więźnia. Caldwell go zna i odwrotnie.

Burton był w “Alicji” parokrotnie, przywożąc listy od O’Neila, a na pewno sporo razy

potajemnie.

—Nie sądzisz, że to dziwne, iż do tej pory nie zorientował się w miejscu swego pobytu?

Czyżby był z niego taki tępak, czy też po prostu udaje? Przecież na dziesiątki mil nie istnieje

obok farmy O’Neila żadna inna poza “Alicją”.

—Coś w tym jest, Janie. Przypuszczam, że Burton nie grzeszy rozumem.

—Sam go nazwałeś spryciarzem.

—Lecz spryt a rozum to nie to samo.

Poszedł i odesłał Stone’a z pustym talerzem.

—Siadaj i jedz — rozkazałem.

Nie czekał na powtórną zachętę. Jadł, a ja zapaliłem fajkę. Ogarnęła mnie nuda

przymusowego odpoczynku. Ano cóż! We trójkę odgrywaliśmy rolę straży więziennej, której nie

wolno opuszczać wartowni. Jak długo jeszcze ma trwać taki stan ?

Późnym wieczorem, gdy za oknami zawisła noc, Karol powrócił z “przesłuchania”.

Widziałem, jak jest zmęczony, więc tylko zapytałem:

— Może ja pójdę wartować ?

—Nie trzeba. Burton jest spokojny i łagodny jak baranek. Teraz już wie, że ucieczka jedynie

przysporzyłaby mu kłopotów.

—Nam również — wtrąciłem.

—Prawda, ale on zdaje się nie bardzo jest zorientowany w tej sprawie. Wystarczy po prostu

zamknąć go na klucz. Dziękuję ci, Stone. Możesz wracać do siebie. Jutro po śniadaniu

odwiedź nas.

Lewisowi nie bardzo uśmiechała się perspektywa powrotu do codziennych zajęć, bo na

dźwięk pierwszych słów Karola spochmurniał, a rozweselił się dopiero przy ostatnich.

— Tylko pamiętaj — dodał mój przyjaciel — nikomu ani słowa o tym, co się tu dzieje,

zwłaszcza Halleyowi. Najwyżej możesz powiedzieć, że pan Caldwell zatrudnił cię przy obsłudze

greenhornów, to znaczy nas. Oczywiście o Burtonie nic nie wiesz. Dobranoc!

— Dobranoc panom!

Odszedł.

— Uff — stęknął Karol — wolałbym drzewa rąbać niż codziennie prowadzić tak długie

rozmowy. Nie nadaję się ani na policjanta, ani na sędziego.

Nic na to nie rzekłem, chociaż ciekawość aż mnie “rozsadzała”. W milczeniu podałem

przyjacielowi woreczek z tytoniem, a on z niego natychmiast skorzystał. Paliliśmy w milczeniu.

Ciemność gęstniała z każdą chwilą, aż wreszcie zdecydowałem się zapalić lampę. Karol odłożył

fajkę, przeciągnął się.

—No, Janie, zbliżamy się do końca wielkimi krokami.

—Czas na to — stwierdziłem z radością. — Pozostał nam już tylko tydzień i rychło patrzeć,

jak pierwszy szron zetnie ziemię. Pora wracać.

Uśmiechnął się.

—Tak ci pilno?

—Nie tyle mnie, co moim pacjentom. Nie chcę, aby odnieśli wrażenie, że opuściłem ich na

zawsze.

Twe pragnienia wkrótce się spełnią. Wyobraź sobie, że Burton przyznał się do brania udziału

w porywaniu stada. Aż podskoczyłem na krześle.

—To cud prawdziwy! Jakżeś go do tego skłonił?

—Proste. Zapewnieniem, iż jego postępek będzie potraktowany łagodniej, niż na to zasługuje.

Obiecałem to w imieniu własnym i Caldwella.

—Co takiego?! Jak ty sobie wyobrażasz? Caldwell ma zrezygnować z ukarania złodzieja? A

Mitchell? Nie uzna twej obietnicy.

—Nie gorączkuj się, Janie. Sprawę ostatecznie rozstrzygnie sąd, a nie Mitchell, a wiadomo, iż

przestępca przyznający się do winy zawsze traktowany jest łagodniej. Zresztą nie chodzi

przecież o całkowite darowanie kary, lecz o jej mniejszy wymiar. Na koniec, w naszej

sytuacji nie znalazłem innego wyjścia.

—Przedziwne wyjście — stwierdziłem zgryźliwie, lecz już nieco uspokojony.

—Może i przedziwne, lecz często praktykowane w takich wypadkach. I tym razem

uzasadnione. Zastanów się chwilę. Do tej pory kierowaliśmy się jedynie podejrzeniami, a na

ich podstawie żaden sąd nie uznałby winy podejrzanych, jeśli w ogóle doszłoby do procesu.

Mitchell również znalazłby się w kłopocie prowadząc tak skomplikowane śledztwo. Pamiętaj,

Janie, że głównym inicjatorem kradzieży jest O’Neil, a co mieliśmy dotąd przeciw niemu,

poza pijackim bełkotem Burtona? Przecież nic! Przypominam ci, że sam wyraziłeś

wątpliwość, czy gadanina człowieka spitego jak bela może zostać poważnie potraktowana

przez policję? Jeśli więc Mitchell nie chwyci za rękę głównego złodzieja, musi rozporządzać

wiarygodnymi zeznaniami świadków, a ja mu tych świadków dostarczę. To sukces, Janie,

którego powinieneś mi pogratulować, a nie pokazywać marsa na czole. Taka to wdzięczność?

Nie potrafiłem powstrzymać się od śmiechu.

— Chyba kpisz ze mnie, Karolu? Za co mam ci być wdzięczny u licha?!

—Chociażby za to, iż skracam czas naszego pobytu tutaj Czy to nie warte uznania?

—Zgoda — przyznałem rozbawiony. — Jednak łagodniejsze potraktowanie łobuza, za cenę

krótszego pobytu w “Alicji”, to zła transakcja.

—Niestety, klamka zapadła. Obietnicy cofnąć nie mogę i nie chcę. Moje słowo obowiązuje

nawet wobec takich typów jak Burton. A przecież nie o niego przede wszystkim w tej sprawie

chodzi. Burton był tylko wykonawcą poleceń szefa. Jest winien, lecz nie jest najbardziej

winien.

W duchu przyznałem sporo racji Karolowi, jednak nie odpowiadała mi jego metoda

postępowania.

— I cóż ci jeszcze ten kowboj wyjawił?

—Pokrótce da się to tak ująć: O’Neil skaptował sobie Burtona, najpewniej przy pomocy

pieniędzy, o czym zresztą sam Burton mówi bardzo wykrętnie. Twierdzi, iż grożono mu

wypowiedzeniem pracy. Mniejsza z tym. Tak czy siak O’Neil zdołał skłonić do

organizowania niby przypadkowych stampede. Dodam, iż pierwszy w tym roku popłoch w

stadzie był całkowicie naturalny. Silna, wiosenna burza z piorunami rozdzieliła stado na kilka

części, które w panicznym popłochu rozbiegły się po prerii. Jedną z grup przypadkowo

napotkał Burton. Zachęcony poprzednio przez swego pracodawcę wykorzystał szansę.

Popędził oszalałe z przerażenia krowy prosto przed siebie, aż napotkał stromy jar. I taki oto

wypadek zapoczątkował serię udanych porwań bydła. Wtedy ulewny deszcz zatarł ślady.

—A gdzież jest ten jar?

—Burton twierdzi, iż przecina równinę i nic nie zapowiada jego istnienia, nawet z bliskiej

odległości. Dlatego nie natrafiliśmy na tę rozpadlinę, nie odkrył jej Mitchell. Po tak pięknym

początku tej afery nastąpiła dłuższa przerwa. Burton twierdzi, że opanowały go wyrzuty

sumienia.

—Przypuśćmy — mruknąłem sceptycznie.

Przypuśćmy — uśmiechnął się Karol. — Chociaż nie jest to wykluczone. Jednak uważam, że

przerwa była spowodowana ryzykiem. Co innego bowiem skierować pęd już galopujących

zwierząt w odpowiednim kierunku, a co innego sztucznie wywołać stampede w pogodny dzień,

czy w pogodną noc, i to pod obserwacją pilnujących stada kowbojów.

—Oczywiście — przytaknąłem.

—W takim wypadku ryzyko było wielokrotnie większe. Lecz trzeba trafu, iż Burton

przyjechawszy z listem O’Neila do Caldwella (treść tego listu nie gra żadnego znaczenia)

rozpoznał w nadzorcy kowbojów “Alicji” swego znajomka z Batoche. Przypuszczam, iż w

porozumieniu z O’Neilem, zaszantażował go groźbą ujawnienia przeszłości.

—Lecz to tylko twój domysł, Karolu.

—Oczywiście. Burton sprawę przedstawia zupełnie inaczej. Twierdzi, że wciągnięcie do

współpracy Halleya wynikło z narzekań tego ostatniego na warunki życia w “Alicji”, że stało

się to na wyraźny rozkaz O’Neila, który obiecał Halleyowi zatrudnienie go u siebie w

najbliższym czasie. Z kolei został ustalony cały plan dalszej akcji. Burton bardzo się rozgadał

na ten temat i opowiedział mnóstwo szczegółów. Szkoda, żeś go nie mógł widzieć, z jakim

zapałem relacjonował pomysł. Jakby na chwilę uleciało mu z pamięci, iż w ten sposób sam

siebie obciąża. Tu muszę ci, Janie, przypomnieć, że to ty pierwszy wyraziłeś przypuszczenie

o organizowaniu stampede podczas deszczu albo też na krótki czas przed jego spadnięciem.

—A więc miałem rację?

—Całkowitą. Burton potwierdził twój domysł. Dodał, iż dla tego celu bardzo pomocny był

barometr znajdujący się w mieszkaniu O’Neila. A po co porywano i niszczono bydło,

odgadliśmy obaj bezbłędnie. Tak to więc wygląda.

—I co dalej, Karolu?

—Dalej? Zajmę się, a raczej obaj zajmiemy się Halleyem. Uważam, iż lepiej będzie, aby

Caldwell dopiero później przyłączył się do naszej akcji. Halley wobec dwu obcych ludzi,

których uważa za greenhornów, będzie bardziej szczery niż wobec własnego pracodawcy.

—

To wcale nie takie pewne. Naiwnym greenhornom można pleść koszałki-opałki.

— Wówczas postawimy go oko w oko z Burtonem. Interesująca będzie to rozmowa.

Przewiduję, iż w ostatecznym wyniku wszystko zwróci się przeciw O’Neilowi.

— Ciekawe, jak się zachowa wobec oskarżeń?

— Najpierw wszystkiemu zaprzeczy, a z kolei będzie starał się dogadać z Caldwellem,

zrzucając z siebie odpowiedzialność na Burtona i Halleya.

—Uważasz, że przekona naszego gospodarza?

—Kto wie, kto wie? Jestem pewien, iż Caldwellowi wcale nie zależy na pogorszeniu

stosunków z O’Neilem i jeśli uzyska zapłatę za stracone krowy, nie będzie nalegał na oddanie

sprawy do sądu.

—Innymi słowy główny przestępca ma gładko wymknąć się, a cały ciężar winy spadnie na

Halleya i Burtona. Oburzające!

—Podzielam twój domysł, Janie, ale mam nadzieję nie dopuścić do tak skandalicznego

zakończenia sprawy. Możesz być pewien, że Mitchell poprze nasz pogląd. Przecież to nie jest

jakiś spór o pieniądze, nie sprawa cywilna, lecz karna, w której o oskarżeniu nie decyduje

poszkodowany. Inna rzecz, iż stanowisko Caldwella może wpłynąć na zła godzenie wyroku.

Na to nie mamy żadnego wpływu. Jednak wyrok skazujący, chociażby najbardziej łagodny,

bardzo

zaważy na sytuacji O’Neila. Wieść o nim szybko rozejdzie się, mimo że to takie bezludne

ziemie. A w konsekwencji, kto wie, może zmusić O’Neila do opuszczenia tych stron na

zawsze.

— Sprzeda farmę?

—Najprawdopodobniej.

Nie powiem, że twoja wizja, Karolu, napełnia mnie zachwytem. Żywię nadzieję, iż Caldwell

nie okaże się aż tak dobroduszny, jak to przewidujesz. Jego oburzenie, gdy dowiedział się o

tamtym nocnym napadzie, było na pewno szczere.

—Wierzę, lecz w tym napadzie O’Neil nie maczał palców. To była prywatna inicjatywa.

Czyja? Oczywiście pomocników O’Neila. Których? Najprawdopodobniej Burtona i Halleya.

Dwu naszych “sygnalistów”. Lecz jak im tego dowieść?

—Wyprą się wszystkiego.

—To pewne. Chyba że zdołamy ich skłócić. Jeśli poczną oskarżać się wzajemnie, być może

prawda wypłynie na światło dzienne.

—Być może — stwierdziłem pesymistycznie.

Rozmawialiśmy jeszcze chwilę na ten temat i doszli do zgodnego wniosku, iż należy jak

najszybciej przesłuchać Halleya. Lecz przedtem rzecz musiała być uzgodniona z naszym

gospodarzem. Dopiero pod wieczór udało się nam odbyć rozmowę z Caldwellem. Wyraził

zgodę, lecz zauważyłem, iż czynił to niechętnie. Widać ciągle jeszcze ufał nadzorcy kowbojów.

Rozmowę z Halleyem odbyliśmy następnego dnia.

Nie wiem, jak ją określić: pogawędką, badaniem czy przesłuchaniem. Na polecenie Caldwella

Halley stawił się w naszym pokoju późnym rankiem. Stone'owi zleciliśmy tymczasem pieczę

nad Burtonem, a Caldwell, zgodnie z naszą sugestią, nie wziął udziału w spotkaniu.

Halley zjawił się punktualnie o oznaczonej godzinie, pełen ugrzecznienia i uśmiechów. Może

sądził, iż wezwano go w sprawie jakiejś nowej wyprawy myśliwskiej? A może swymi

uśmiechami maskował niepokój?

Nie przytoczę dokładnie przebiegu rozmowy, jaką od początku do końca kierował Karol.

Zajęłoby to zbyt wiele miejsca przez nieistotne lub mało istotne dla sprawy szczegóły.

Mój przyjaciel bardzo energicznie, chociaż moim zdaniem zbyt ostro, przystąpił do dzieła.

Bez żadnego wstępu zagadnął” Halleya, czemu ukrywał swój poprzedni zawód. Zapytany nie

stracił, jak to się określa, głowy. Zdaje się, iż nie zorientował się jeszcze, do czego Karol

zmierza. Odrzekł, iż niczego nie ukrywał, że Caldwell przecież wie, iż był kowbojem. Przy

którymś, jak twierdził, przepędzie stad z Teksasu do Abilene zrezygnował z ciężkiej i licho

płatnej pracy i powędrował na północ, do Kanady, w poszukiwaniu zatrudnienia. Lecz i tu nie

wiodło mu się lepiej, aż wreszcie rewolta Riela przygnała go na ziemię “Alicji”, w której po-

został.

Istotnie zarobki kowbojów, o tym świetnie wiedzieliśmy, były liche i raczej jedynie chęć

przeżycia wielkiej przygody, niż szansa wzbogacenia się, skłaniała ich do angażowania się przy

przepędzaniu stad. Darmowe wyżywienie i suma kilkudziesięciu dolarów miesięcznie (bo

przepęd trwał do trzech miesięcy) mogły zadowolić tylko młodzieniaszka poszukującego

życiowej rozrywki w długotrwałej, dalekiej i pełnej niebezpieczeństw wędrówce poprzez

pustkowia prerii. Tak więc Halley na pewno mówił prawdę, lecz nie całą. To, że był kowbojem

na teksaskich równinach, odgadliśmy już dawno. Po sposobie bycia, po sposobie wyrażania się.

— Czy przed przybyciem do “Alicji” pracowałeś jako urzędnik pocztowy?

Zmieszał się, ale jeszcze nie stracił rezonu. Pewnym siebie tonem oświadczył, iż rzeczywiście

przez pewien czas pracował na poczcie. Nie wspomniał o tym Caldwellowi uważając, iż taka

informacja może mu utrudnić uzyskanie pracy. Wolał uchodzić za kowboja i tylko kowboja, co

zresztą jest zgodne z prawdą.

— Jesteś telegrafistą — stwierdził mój przyjaciel.

Zaprzeczył, lecz gdy Karol powołał się na oświadczenie Burtona, poszarzał na twarzy.

—Co Burton może o mnie wiedzieć?! — wykrzyknął histerycznie. — Znamy się zbyt krótko.

Wystarczająco długo, Halley, aby można stwierdzić, iż obaj pełniliście funkcję telegrafistów

w urzędzie pocztowym w Batoche. Przecież stamtąd uciekłeś podczas rebelii Riela. Nie ma w

tym nic złego, natomiast paskudna sprawa, która cię obciąża, to udział w porywaniu krów

Caldwella. Czemu zgodziłeś się na odegranie tak paskudnej roli wobec człowieka, u którego

przecież nie jest ci źle i który darzy cię specjalnym zaufaniem?

Począł się trząść jak galareta (przypominając stan. w jakim znajdował się podczas naszego

noclegu przy bagnach) i w tym przerażeniu wyznał nam wszystko, a raczej prawie wszystko.

Motywem przestępczego działania Halleya był strach, nie ulegało to dla mnie wątpliwości.

Mimo iż nie potrafił, czy raczej nie chciał, odkryć przed nami przyczyny tego strachu. Nie

przyznawał się do udziału w rebelii, ani do rabunku magazynów w Batoche. Twierdził, że

Burton groził mu ujawnieniem kłamliwych faktów, które chociaż niezgodne z prawdą na pewno

spowodowałyby utratę dobrze płatnego zajęcia.

— Bałem się — przyznał — lecz byłem bezsilny. Nie rozporządzałem żadnymi dowodami

przemawiającymi za moją niewinnością. Burton to drań! zakończył ocierając rzęsisty pot z

czoła.

— Należało wszystko szczerze wyznać Caldwellowi — zauważyłem.

—Byłem głupi! — wykrzyknął. — Dałem się szantażować, to cała moja wina.

—Tak uważasz? Jesteś bardzo pewny siebie, Halley. A powiedz nam, co to była za historia z

trójką nowo przyjętych kowbojów?

Znowu pobladł, na pewno do tej pory nie przypuszczał, iż wiemy o sprawie.

—To był drugi szantaż. Oni zwąchali pismo nosem i poczęli mi grozić ujawnieniem prawdy

przed gospodarzem. Za milczenie żądali zapłaty. Poradziłem się Burtona. Za jego namową

zaproponowałem Caldwellowi zwolnienie z pracy tych przybyszów.

—Jaki podałeś powód?

—Po prostu krnąbrność. To była prawda, proszę pana, i pan Caldwell nic na tym nie stracił.

Oni poczęli lekceważyć moje polecenia. To mogło źle wpływać na wykonywanie

obowiązków przez innych. W taki właśnie sposób przedstawiłem sprawę gospodarzowi i

uznał moje argumenty.

— I nie bałeś się?

—Bałem się — stwierdził płaczliwie. — Zaczęli się odgrażać, że opowiedzą gospodarzowi,

dlaczego krowy giną. Wtedy postanowiłem wszystko wyznać.

—Ale nie wyznałeś — zauważył Karol.

—Nie. Oni nie spełnili swej pogróżki. Dlaczego? Wówczas jeszcze nie wiedziałem. Po kilku

dniach Burton powiedział mi, że udali się do O’Neila żądając pieniędzy za zachowanie

tajemnicy. Lecz ich po prostu zwymyślał i odprawił z kwitkiem.

—Był pewny siebie — mruknąłem.

—To prawda, proszę pana.

—I nie wrócili do “Alicji”?

—Nie. Może ich zwiodła odpowiedź O’Neila? Nic więcej nie wiem.

—A o porywaniu bydła?

Halley począł się jąkać. Aż przykro mi się zrobiło, słuchając jego nieudolnej próby

wybielenia swych paskudnych postępków. Nazwałem go w myślach tchórzem z łajdacką

“podszewką”, lecz Burton był chyba jeszcze gorszym typem, chociażby dlatego, że wciągnął

Halleya w całą aferę. I takiemu człowiekowi Karol obiecał łagodniejsze potraktowanie!

— Słuchaj, Ben — ostro natarł mój przyjaciel. — Twe tłumaczenie można między bajki

włożyć. Znalazłeś się w paskudnej sytuacji i chyba wiesz, co cię czeka. I tylko jedno może ci

pomóc: szczere wyjawienie nam całej prawdy.

Poskutkowało.

Halley przyznał, iż korzystał z pomocy dwu wspólników: niejakiego Allana Gee oraz

Nataniela Littlehead, Dziwne nazwisko

22

drugiego skłoniło mnie do przypuszczenia, że jest to

Indianin lub Metys. Plemienny przydomek został po prostu dosłownie przetłumaczony na język

“bladych twarzy” i stał się nazwiskiem. Halley potwierdził me podejrzenie. Wspominam o tym

jedynie dlatego, że, jak się okazało, Littlehead znał sposób przyrządzania z ziół naparów usy-

piających, jakie wlewał do potraw podawanych tym kowbojom, którym .wypadał nocny dyżur

przy pilnowaniu stada. Przy śpiących, jak niedźwiedzie w zimowej gawrze, strażnikach

uprowadzenie części stada było po prostu fraszką.

Z dalszych zeznań Halleya wynikało, że w akcjach porywań brał zawsze udział Burton, który

uprzednio porozumiewał się z Halleyem; bądź bezpośrednio, jeśli Halleyowi udawało się

wyrwać poza granice “Alicji”, bądź też za pośrednictwem lusterek nadających sygnały Morse'a.

Burton wystrzegał się odwiedzania “Alicji”, jeśli nie istniała nie budząca podejrzeń okazja.

Dodam, iż niekiedy zaplanowane stampede nie dochodziło do skutku. Nagła zmiana pogody z

zapowiadającej deszcz na bezdeszczową zawsze skłaniała Burtona do odłożenia stampede na noc

gwarantującą zatarcie śladów burzliwym opadem atmosferycznym. Nieźle musiał O’Neil

opłacać wykonawców swych poleceń, jeśli zgadzali się na udział w tak ryzykownym

przedsięwzięciu. 1 jeszcze jeden szczegół, dotyczący naszego noclegu przy bagnach. Otóż

Halley wiedział, że tej właśnie nocy Burton zjawi się. by znaczyć fałszywe ślady w sąsiedztwie

miejsca, jakie obraliśmy na nocleg. Halley bał się, że przypadkowo przyłapie-my Burtona na

gorącym uczynku. Co prawda, uznawał nas za greenhornów, lecz nawet największego

greenhorna musiałaby zastanowić tego rodzaju pozornie bezsensowna czynność i mógł donieść o

niej Caldwellowi. A dlaczego zrezygnował z nocnej warty? Po prostu lękał się, iż może napotkać

Burtona, któremu był całkowicie posłuszny, lecz którego równocześnie bał się i nie cierpiał. Nie

chciał z nim wówczas rozmawiać, pełen strachu, że zwróci to naszą uwagę.

22 Littlehead, a raczej little head, oznacza po angielsku: mała głowa.

A nocny napad? Ben Halley przysięgał, iż nie brał w nim udziału. Gdy został przez nas

zaskoczony przy nadawaniu sygnałów, uciekł w stronę zabudowań gospodarczych i nie pobiegł

do lasu.

Mogło to być prawdą, ale ja raczej podejrzewałem kłamstwo. Tylko jak je udowodnić?

Gdy ukończyliśmy tę długą i męczącą rozmowę, przesłuchiwany spojrzał na nas żałośnie i

zapytał:

—I co teraz ze mną będzie?

—Twoja szczerość przemawia za tobą — odparł Karol. — Jeśli jednak cokolwiek ukryłeś,

tym gorzej dla ciebie. Będziesz musiał ponieść skutki swego postępowania, lecz wiele tu

zależy od pana Caldwella. A teraz możesz odejść. Zajmij się swą normalną pracą i trzymaj

język za zębami. Ani słówka nikomu. I nie próbuj ucieczki.

W odpowiedzi westchnął, nie wiem, czy z ulgi czy ze strapienia, i odszedł.

Nikt nie uratuje skóry

Tego dnia nad wieczorem poczęło się chmurzyć. Powietrze stało się duszne, temperatura

wzrosła tak, jakby to był środek upalnego lata.

—Będzie burza — stwierdził Caldwell przy wieczornym posiłku.

—Burza i mnóstwo kłopotów — dodał Karol.

—Kłopotów? — zastanowił się gospodarz. — Co pan przewiduje?

—Kolejną próbę wywołania stampede, lub też “normalne” stampede, skutek jeden i ten sam.

—Czyżby się znowu odważyli?

—To jest prawdopodobne, a jeśli nawet się mylę, musi pan na tę noc zmobilizować

wszystkich swoich kowbojów. Każda burza może przecież spowodować popłoch w stadzie. A

poza tym radzę mieć na oku Halleya i dwu jeszcze pańskich ludzi: niejakiego Littleheada i

Gee.

—A to coś nowego!

—Na dobrą sprawę — mówił dalej Karol — należałoby całą tę trójkę zamknąć na noc w

dobrze strzeżonym pomieszczeniu, ale dosyć już mam kłopotów z Burtonem. Liczę jednak na

to, iż Halley tym razem wykaże nieco więcej rozsądku, jeśli nie z wrodzonej uczciwości, to ze

strachu.

Karol zaznajomił gospodarza z treścią zeznań Halleya, czym wprowadził Caldwella w stan

skrajnego pesymizmu.

— I komu tu wierzyć — począł biadać. — Byłem naiwnym głupcem ufając Benowi. To

skończony łotr. Czemu pozostawiliście go na wolności?

—Po pierwsze —- odparł Karol — aby nie zamieniać “Alicji” w więzienie. Nie mamy

przecież pewnych ludzi do pilnowania jeńców.

—Okropność — westchnął Caldwell.

—Po drugie: napędziłem Halleyowi tyle strachu, iż nie odważy się na żadne nowe łajdactwo.

Po trzecie: ponieważ przyznał się do wszystkiego.

—Ale nie jesteś tego całkowicie pewien — wtrąciłem.

—Nie. Jednak ucieczka Halleya, w co wątpię, niczego już nie zmieni, ba, jeszcze potwierdzi

jego winę. A zeznania Burtona obciążają ONeila.

—Jeszcze pozostają ten Littlehead i Gee — mruknął Caldwell. — Jeśli oczywiście Halley nie

kłamie, bo ja mu już teraz nie wierzę.

—Littlehead i Gee o niczym nie wiedzą. Zostawmy ich w spokoju do przyjazdu Mitchella,

ostatecznie nie istnieje powód, abyśmy go we wszystkim musieli zastępować. A teraz, co jest

sprawą pilniejszą, zastanówmy się, jak zapobiec ewentualnemu stampede.

Pomijam tę część naszej wspólnej rozmowy dotyczącej technicznych sposobów zapobieżenia

popłochowi w stadzie. Zaskoczyła mnie jedynie decyzja Karola. Oświadczył, że na tę noc oddaje

się do dyspozycji Caldwella. Natychmiast zgłosiłem i swoją gotowość.

—Nie, Janie. Na ciebie spadnie inny obowiązek: pilnowania Burtona.

—Przecież tym zajmuje się Stone.

—Wybacz, Janie, Stone na pewno lepiej się zna na sprawach stampede od ciebie i będzie

użyteczniejszy jako dozorca stada.

—Rozumiem — odparłem oschle, jako że mnie taki pogląd nieco uraził.

Nie sierdź się. Czuwanie nad Burtonem to nie mniej ważne zadanie i na pewno wywiążesz się

z niego doskonale.

Na tym stanęło.

Tymczasem niebo poczęło się chmurzyć coraz bardziej, pociemniało gwałtownie, wiatr ustał,

a na horyzoncie poczęły migotać żółte światła błyskawic. Pierwszy, daleki jeszcze grom

zahuczał nad prerią i lasem: sygnał nadciągającej burzy.

— Idziemy — zakomenderował Karol. — Bądź czujny, Janie.

Wzruszyłem ramionami. Burton, od chwili, w której przyznał się do swych sprawek, przestał

być dla nas groźnym przeciwnikiem. Tak sądziłem. Na pewno wyrzekł się wszelkich prób

ucieczki, zresztą, w jaki sposób mógłby tego dokonać zamknięty na trzy spusty i pozbawiony

odzieży?

Poszli zabierając Stone’a. Ja zająłem jego miejsce przy więźniu w półmrocznym pokoju,

oświetlonym słabo małą lampką naftową. Burton zauważył tę zmianę warty.

— A, to pan? — mruknął przekręcając się na łóżku. — Już mi bokiem wychodzi to ciągłe

leżenie, marzę o spacerze. Może się przejdziemy?

Wrócił mu dobry humor, lecz ja byłem zły jak chrzan z powodu decyzji Karola.

—Na pewno się przejdziemy — burknąłem — ale nie teraz. I w liczniejszym towarzystwie.

Chyba nie przypadła mu do smaku moja odpowiedź, bo odwrócił się plecami. Zapaliwszy

fajkę, przesunąłem fotel w róg pokoju, uchyliłem okno i wpadłem w zadumę. Czy któryś z

moich pacjentów z dalekiego Milwaukee mógłby w swych najfantastyczniejszych marzeniach

wyobrazić sobie solidnego, spokojnego lekarza w roli dozorcy złodzieja? Pomyślałem, jak

wytrzeszczaliby oczy ujrzawszy mnie z win-czesterem w ręku, siedzącego o krok od śpiącego,

czy też udającego sen, niebezpiecznego draba! Pewnie taki widok odstręczyłby wielu od

składania wizyt w moim gabinecie! Uzyskałbym opinię człowieka niepoważnego, ba, niebez-

piecznego!

Błyskawica zamigotała w oknie. Nim zdążyła zgasnąć ozwał się grzmot. Jego dźwięk

rozpoczął się trzaskiem, a zakończył hurgotem, jak gdyby po wyboistej drodze przejechał ciężko

wyładowany wóz. Drgnąłem. Nieźle się zaczynało! Zaiste niełatwą robotę będzie miał Caldwell

z upilnowaniem swych stad.

Od tej chwili błyskawice powtarzały się w coraz krótszych odstępach, a pioruny biły coraz

gęściej i bliżej. Na koniec ozwał się szum wody walącej z nieba — gwałtowny deszcz zabębnił o

szyby.

Wyczyściłem fajkę, wyprostowałem nogi. Szumiało i pluskało za ścianami domu w

monotonny, usypiający sposób. Grzmoty cichły, błyskawice coraz rzadziej przecinały niebo,

burza powoli przetaczała się nad ziemiami “Alicji”. Jednak ulewa trwała nadal. Poczułem

ogarniającą mnie senność i chyba... zdrzemnąłem się. Jak to długo trwało? Prawdopodobnie

mniej niż godzinę, bo gdy się ocknąłem, za oknem szumiało tak samo jak poprzednio.

Spojrzałem na łóżko, przerażony swym niedbalstwem. Na szczęście Burton leżał bez ruchu, a

nawet, jak wydało mi się, lekko pochrapywał. Co mnie obudziło? Myślę, że instynkt nabyty

podczas długich wypraw z Karolem, jakieś poczucie zagrożenia, bardzo nieokreślone, lecz silne.

Nie podniosłem się z fotela, by nie budzić śpiącego, lecz wytrzeszczyłem oczy i nastawiłem

uszu. W głębi domu panowała cisza, na zewnątrz pluskały strumienie wody. A jednak czułem

niepokój. Utkwiłem wzrok w uchylonym oknie, coś zamajaczyło za jedną z szyb, coś ukazało się

w szparze futryn. Ptak? Absurd. Żadna sowa nie odważyłaby się polować podczas takiej pogody.

Pociemniało tak, iż na chwilę zaniewidziałem. Za szkłem lampki już tylko żarzył się koniec

knota. Prawdziwy pech! Zabrakło nafty. Tymczasem dziwny szelest trwał. Oswoiwszy oczy z

mrokiem zdążyłem zauważyć jakiś przedmiot o nieokreślonych kształtach przepychający się

między rozsuniętymi szybami. Co to mogło być, u licha!

Może ktoś inny na moim miejscu zerwałby się gwałtownie z fotela i skoczył ku oknu. Nie

uczyniłem tego. Po prostu nie leżało w mych zamiarach płoszenie zjawiska. Obserwowany

przeze mnie przedmiot nagle zakołysał się i z cichym pacnięciem upadł na deski podłogi. Sądząc

z odgłosu musiało to być coś miękkiego. Nadal siedziałem bez ruchu, a skłonił mnie do

gwałtownego skoku dopiero widok zamglonego zarysu ludzkiej głowy. I popełniłem błąd.

Należało jeszcze poczekać. Bo oto, gdy znalazłem się przy oknie i schwyciłem za szyję

niespodziewanego gościa, ten szarpnął się gwałtownie i runął w dół z szelestem i zgrzytem

tłumionym przez plusk ulewy. Zdaje się, że w tym momencie zakląłem. Zrozumiała ciekawość

kazała mi wyjrzeć na zewnątrz. Jednak nie sposób było dojrzeć cokolwiek. Deszcz niczym

kurtyna zasłaniał wszystko. Wróciłem na fotel. Bezsensem byłoby zbiegać na dół w

poszukiwaniu nieznajomego włamywacza. Jeśli nie potłukł się dotkliwie, nie złamał na przykład

nogi, na pewno uciekł. A jeśli nie? Zastanowiłem się chwilę i... zostałem. Kimkolwiek jest ten

nieznajomy, moim pierwszym obowiązkiem było pilnowanie Burtona, którego przecież

usiłowano uwolnić. Tylko w taki sposób mogłem wytłumaczyć nocne odwiedziny. Nie

podniosłem również alarmu, w tej chwili w całym domu nie znajdował się ani jeden mężczyzna,

wszyscy pognali pilnować stad. A sam Burton? Podszedłem na palcach do łóżka. Spał albo

udawał, że śpi. Czy oczekiwał oswobodzenia? Wydało mi się to wątpliwe. Przecież mógł mnie

zaatakować w chwili, w której szamotałem się z człowiekiem zaglądającym przez okno.

Przysunąłem tłumok do fotela, odkładając zbadanie jego wnętrza do chwili, w której pierwszy

blask dziennego światła umożliwi rozeznanie zawartości pakunku.

Czas wlókł się nielitościwie wolno, jednak teraz już nie psioczyłem na Karola. Moja nocna

warta miała swój sens. Deszcz już nie padał i stało się jakby nieco jaśniej, lecz długo jeszcze

przyszło mi czekać, nim ciche wnętrze domu rozbrzmiało tupotem nóg. W chwilę później

energicznie zapukano do drzwi. Przekręciłem klucz. Okropnie zmoczony Karol ukazał się na

progu. Najpierw spojrzał na łóżko, później na tobół.

—Co to takiego?

—Nie wiem. Ale teraz możemy sprawdzić.

Jak się okazało, wewnątrz pakunku znajdowały się dość podniszczone spodnie, koszula i

kurta.

— Ubranie dla Burtona — stwierdziłem zniżając głos do szeptu.

—Kto to przyniósł?

Opowiedziałem o wydarzeniu.

—A on? — wskazał palcem na śpiącego.

— Nawet się nie ruszył. Na szczęście. Z dwoma nie dałbym sobie rady.

— To chyba sprawka Halleya — szepnął. — Powiedział o wszystkim któremuś ze swych

wspólników.

—A może to sam Halley?

—Nie. Miałem go na oku przez cały czas. Zejdę na dół, poszukam śladów.

—Po takim deszczu?

—Kto wie? — odwrócił się ku drzwiom.

—Chwileczkę, Karolu. Nie dowiedziałem się najważniejszego, co ze stampede?

—Nic. Na szczęście. Krówki były spokojne jak baranki, a Halley tak gorliwie ich pilnował,

jakby był wzorem wszelkich cnót ludzkich i kowbojskich. Ale ja z nim jeszcze pogadam!

Siedź tu, zaraz wrócę.

Cała nasza rozmowa prowadzona była półgłosem. Śpiący Burton nawet nie drgnął. Udawał,

czy rzeczywiście jeszcze się nie obudził?

Karol wrócił po kilkunastu minutach.

—Niczego nie odkryłem — zauważył mętnie. — Ten nocny gość nieźle umie się wspinać.

Wlazł tędy po rynnie, nawet nieco ją naderwał. Ach, Janie, co za szkoda, że nie poczekałeś,

aż wejdzie do pokoju. Szybko dałbyś mu radę.

—Albo on mnie... — mruknąłem. — Idź się przebrać, wyglądasz jak zmokła kura.

Usłuchał bardzo gorliwie, a mnie przyszło dalsze pół godziny tkwić w fotelu.

Burton wreszcie przebudził się, powiedział mi “dzień dobry” i natychmiast zauważył

rozpakowany tłumok.

—Mam się ubrać?

—Jeszcze nie teraz — odparłem sucho.

—Aha, więc mogę mieć nadzieję na opuszczenie tych betów.

Wzruszyłem ramionami. Rozmowa z więźniem wcale mnie nie bawiła. Przybył Stone z

informacją, iż Karol mnie oczekuje. Nareszcie koniec nudy! Zabrałem tłumok i wyszedłem.

Największym wydarzeniem tego dnia był przyjazd Mitchella. Zjawił się przed południem

wraz z asystą: jednym policjantem w stopniu sierżanta i dwoma szeregowymi fun-

kcjonariuszami. Sierżant robił wrażenie bardzo dobrodusznego jegomościa, a dwaj jego

towarzysze takich, za których inteligencję nie dałbym nawet centa. Później się przekonałem, iż

były to jedynie pozory. Dobroduszny sierżant okazał się bystrym i energicznym (chyba jednak

zbyt “służbistym”) człowiekiem, a dwaj “gapowicze” posiadali niezwykłe zdolności

tropicielskie. Lecz to tylko drobny szczegół.

Na powitanie nie traciliśmy czasu. Mitchell nigdy nie marnował ani chwili na błahostki, jeśli

sprawa, do której go wezwano, wymagała szybkiej interwencji.

Przywitawszy się pospiesznie z nami i z Caldwellem, wysłuchał szczegółowej relacji Karola,

po czym jednemu ze swych ludzi zlecił straż nad Burtonem. Z pozostałymi udał się do mieszkań

kowbojów. Wrócił z trofeum — mokasynami Halleya i jego rozdartą koszulą drelichową. I tak

oto w ciągu kilkunastu minut uzyskaliśmy dowody tak bardzo obciążające Halleya. Bowiem

mokasyny wskazywały na to, iż właśnie Halley uczestniczył pamiętnej nocy w pobiciu Karola i

że to on uciekał przez zarośla rozdzierając ubranie. Zagadnąłem wówczas mego przyjaciela, czy

nadal obstaje przy łagodnym potraktowaniu przestępcy. Odparł, iż kłamstwa Halleya zwalniają

od dotrzymania mu obietnicy, jednak Halley nie jest w tej sprawie głównym winowajcą. Ani

mokasyny, ani dziura w koszuli — to nie dowody, iż cios w głowę wymierzył właśnie Halley, a

nie Burton. W odpowiedzi na takie rozumowanie wzruszyłem ramionami.

Mitchell inaczej podszedł do tego zagadnienia. Halley został aresztowany. Zupełnie

załamanego zamknięto w jednym z pustych pokojów “Alicji”, kilka kroków od pomieszczenia,

w którym przymusowo zakwaterowaliśmy Burtona.

Przybycie patrolu policyjnego wywołało nie byle jakie poruszenie wśród mieszkańców farmy,

jeszcze większe — fakt aresztowania Halleya. Mało tego! W pół godziny później Allan Gee oraz

Nataniel Littlehead również zostali pozbawieni wolności.

Nie uczestniczyłem w wyżej podanych wypadkach. Mitchell nie pragnął mej asysty, a ja nie

widziałem powodu, dla którego miałbym towarzyszyć w spełnianiu czysto policyjnych

obowiązków.

Po raz pierwszy miałem okazję przyjrzeć się dwu nowym aresztantom. Nie wyróżniali się

niczym spośród swych kolegów po fachu, chociaż na przykład Littlehead wyglądem

zewnętrznym — czarną czupryną, wystającymi kośćmi policzkowymi i nieco ciemniejszą cerą

odbijał od innych. Bez wątpienia był Indianinem lub Metysem.

Zamieniwszy w ten sposób ..Alicję” w małe więzienie. Mitchell zabrał jednego z policjantów

i Karola i jeszcze tego samego dnia ruszył odwiedzić O’Neila. Na straży więźniów pozostał

sierżant z szeregowcem, do której to kompanii poproszono mnie i Stone’a, ponieważ “siły

policyjne” nie wystarczały do pilnowania (przez dwadzieścia cztery godziny bez przerwy) osób

uwięzionych, a Caldwella nie sposób było obarczać takim obowiązkiem. Chyba miał dość

dodatkowych kłopotów z uspokajaniem swych pracowników i skłonieniem ich do normalnego

wykonywania obowiązków, zamiast omawiania na wszystkie sposoby plotek podawanych z ust

do ust.

Dodam. Mitchell polecił zwrócić Burtonowi odzież, a każdego z aresztowanych umieścić w

oddzielnym pokoju. Co za szczęście, iż budynek “Alicji” wzniesiony został “na wyrost” i

pustych pokojów nie brakowało.

Pierwszą wartę objęli: Stone i policjant. Chodzili po korytarzu i co pewien czas zaglądali do

zaimprowizowanych cel. Ja wraz z sierżantem udaliśmy się do ogrodu, skąd był widok na okna

uwięzionych. Baczyliśmy, czy któremu z zatrzymanych nie strzeli do głowy wariacki pomysł

wyskoczenia z pierwszego piętra. Caldwell pojawiał się od czasu do czasu^ niekiedy ze

szklankami i butelkami piwa. Natomiast od rana po późny wieczór bez przerwy defilowała przez

ogród kolejka pracowników “Alicji”, z których każdy miał “pilny interes” do gospodarza.

Wiadomo, o co im naprawdę chodziło! Ostatnie wydarzenia w monotonnym życiu mieszkańców

farmy stały się przecież sensacją już nie dnia, lecz lat!

Co się mnie tyczy, byłem mocno senny i raczej znudzony. Rzecz przeszła w ręce policji i

wyglądało na to, że wszystko zmierza ku przewidzianemu zakończeniu. Czekałem tego

zakończenia, by wreszcie zwolniło mnie od przykrego obowiązku dozorowania uwięzionych. Na

szczęście sierżant okazał się człowiekiem rozmownym i bardzo zainteresowanym całą historią

znikającego stada. Co prawda, już Mitchell wtajemniczył go w sprawę, lecz drobnych

szczegółów dopiero ja mu dostarczyłem. Przez cały czas pogawędki odnosił się do winie z

przesadnym, a więc nieco krępującym szacunkiem. Ciekawe, co mu Mitchell o mnie nagadał?

Co jakieś pół godziny wędrowaliśmy obaj na piętro, sprawdzić, jak funkcjonuje “więzienna

służba”, i obejrzeć niesłychanie zadowolonego Stone’a. Dla niego była to prawdziwa gratka,

zwalniająca z codziennych nieciekawych obowiązków. A dla mnie?

Zabijałem nudę słuchając wspomnień sierżanta, jakimi z kolei zaczął raczyć mnie obficie.

Warte były uwagi. Z tych wspomnień dałoby się ułożyć sporą i interesującą książeczkę.

Zwróciłem mu na to uwagę.

— Gdzież ja do pisania, doktorze? Chętnie odstąpię panu wszystko, co naopowiadałem, a na

życzenie służę dalszą porcją. Proszę o tym napisać, pod warunkiem, że wspomni pan o mnie.

Nazywam się Owen Hove.

Niczego nie obiecałem, ale kto wie? Może w przyszłości?

Porucznik Mitchell nie wrócił tego dnia. Rzecz normalna, wynikająca z odległości, jaką miał

do przebycia, i z niełatwego śledztwa, które musiał przeprowadzić na farmie O’Neila. Jednak nie

żywiłem żadnych wątpliwości, co do wyników. Mitchell potrafiłby zmusić do zeznań nawet

granitowy głaz.

Żałowałem, iż nie dane mi było uczestniczyć w tej wyprawie. Tymczasem przez całą noc, na

przemian ze Stonem i dwoma policjantami, przyszło mi pełnić wartę na korytarzu pierwszego

piętra. Co prawda, usiłowałem skłonić sierżanta do zmiany decyzji sugerując, że wystarczy

zabrać więźniom odzież i obuwie. Jednak funkcjonariusz “północno-zachodniej” oświadczył, iż

byłoby to karygodnym pogwałceniem obowiązujących przepisów. Poddałem się więc przepisom.

Wieczorem, przy jadalnym stole, panowała dość napięta atmosfera. Caldwell okazywał

zdenerwowanie, pani Alicja milczała, aż do przesady zajęta dziećmi (może by ukryć niepokój), i

ani mnie, ani sierżantowi nie udało się wprowadzić obojga gospodarzy w lepszy humor. Tak

więc posiłek wypadł nieco ponuro i szybko, bo bez zwykłej pogawędki.

Caldwell towarzyszył mnie i sierżantowi na piętro i zajął się dostarczeniem jedzenia

więźniom, wymógł również przyrzeczenie, że w razie czego obudzę go bez względu na porę

nocy. Na szczęście nie zaszła taka potrzeba.

Następny dzień niczego nie odmienił. Nadal 'nie wiedzieliśmy nic ani o Mitchellu, ani o

Karolu. Caldwell okazywał jeszcze większe zdenerwowanie, sierżant nadal czuwał nad

więźniami z niczym nie zmąconym spokojem, Stone coraz lepiej wdrażał się w funkcję

więziennego strażnika, a mnie od ostatecznych nudów ratowały dykteryjki sierżanta Hove’a.

Wreszcie poczęło się coś dziać. Po trzech dniach nieobecności powrócili tak niecierpliwie

oczekiwani wysłannicy. Stało się to przedwieczorną porą. Tkwiłem wówczas przy uchylonym

oknie gościnnego pokoju. Niebo na zachodzie poczynało już purpurowieć, a od wschodu

napływała gęstniejąca szarość uciekającego dnia.

Jechali z zachodu, więc na tle zorzy sylwetki jeźdźców rysowały się ostro, prawie czarnymi

konturami. Dokoła panowała cisza, umilkły nawet psy szczekające w pobliżu i tylko pojedyncze

rżenie konia ozwało się od strony długich i niskich, ciemnych budynków stajni.

Wracali stępa, na pewno dobrze zmęczeni, a coraz bliższe i głośniejsze uderzenia kopyt

brzmiały głucho i rytmicznie, niczym monotonna przygrywka starej, kowbojskiej śpiewki:

Głosi ballada: trzech ich wracało

Na koniach, mustangach srokatych,

Gdy nagle purpury rozgorzał zew.

Niebo zachodem noc przywołało,

Wiatr szumiał w konarach sękatych

Wśród puszczy potężnych jak wieże drzew.

Dokąd jechali?

Z zachodu na wschód,

Wciąż dalej i dalej,

Gdzie wody Niagary,

Pianami szumiący bród.

Nagle dostrzegłem nie trzech, lecz czterech jeźdźców, właśnie mijających słupy ogrodowej

bramy. Kimże był ten czwarty, którego sylwetka wydała mi się całkowicie obca?

Przez sekundę pomyślałem o Atkinsie. Lornetka pozwoliła stwierdzić pomyłkę. Nie, to nie

był Atkins.

Jeźdźcy zatrzymali się przed gankiem: Karol, Mitchell, policjant i czwarty przybysz w

szerokoskrzydłym kapeluszu, okryty szarą guńką, opadającą mu prawie do kostek. Odbiegłem

od okna, uchyliłem drzwi korytarza.

— Sierżancie! — zawołałem. — Przyjechali!

Nie przejął się mą informacją.

— To znaczy — odparł — że porucznik za chwilę tu się zjawi, ale nam nie wolno opuścić

posterunku.

Do pilnowania więźniów wystarczył jeden człowiek, jednak nie wypadało mi świecić złym

przykładem. Zostałem, tyle że przy oknie, z którego zresztą nic interesującego nie można było

dostrzec. Przybysze znikli w głębi budynku, a konie ktoś ze służby Caldwella właśnie

odprowadzał w kierunku stajni.

Moja cierpliwość na srogą została wystawiona próbę. Sądziłem, że lada chwila ujrzę Karola

lub porucznika. Nic z tego. Zapewne na parterze rozpoczęła się rozmowa z Caldwellem, lecz

czemu wlokła się tak niemiłosiernie długo? Bowiem dopiero po godzinie przybiegł Karol.

—Co, u licha, robiłeś tam na dole?! — nie wytrzymałem. — Sierżant nie dał mi zejść, a ja o

mało ze skóry nie wyskoczę. Kogo tu ściągnęliście, bo naliczyłem was czterech?

—Kogo? Łatwo odgadnąć. Beniamina O’Neila.

—A to dopiero! Mitchell go aresztował?

—Jeszcze nie. Ale chyba do tego dojdzie. Jak tam nasi jeńcy?

—Wszystko w porządku i mniejsza z tym. Siadaj i mów.

—No więc... O’Neil do niczego się nie przyznaje, chytra sztuka. To znaczy... i przyznaje się, i

nie przyznaje.

—Ściślej, Karolu. Z takiej gadaniny niewiele mogę pojąć.

—Ba, i ja początkowo niewiele rozumiałem. Widzisz, to sprawa okropnie zagmatwana.

—O, do licha! Powiedz wreszcie, o co chodzi!

—O to, że wszyscy są winni a równocześnie niewinni. Jeśli oprzeć się na tym, co mówią. A

konkretnych dowodów brak.

—Jakże! — oburzyłem się. — Burton przyznał się do wszystkiego, Halley również.

Ej, Janie. Dziwię ci się, że jako syn prawnika nie wiesz, iż każde zeznanie można i sto razy

zmienić, i wszystko odwołać. Że wreszcie przyznanie się do winy wymaga jednak dowodów

potwierdzających prawdziwość oświadczenia winowajcy. Nigdy nie słyszałeś o osobach

samooskarżających się przed sądem? Wbrew rzeczywistej sytuacji?

—To prawda. Lecz w danym wypadku nie sposób przypuścić, aby zachodziły tego rodzaju

okoliczności. I Burton, i Halley na pewno mówili szczerze.

—Wierzę, lecz nie powiedzieli wszystkiego. Halley po prostu skłamał wypierając się udziału

w tamtej nocnej awanturze. Znalezione mokasyny i rozdarta kurta świadczą przeciw niemu.

Równocześnie O’Neil twierdzi, że do niczego ręki nie przyłożył. Przyznaje, iż chciał nabyć

“Alicję”, jednak ani mu w głowie było stosowanie jakiegokolwiek przymusu wobec

Caldwella. Twierdzi, że wszystko jest dziełem Burtona, przeprowadzonym bez jego, O’Neila,

wiedzy.

—Zwykłe łgarstwo.

—Oczywiście, tylko jak tego dowieść?

—Mimo twych wątpliwości uważam, Karolu, iż zeznania Burtona i Halleya powinny

wystarczyć. Niech jeszcze Mitchell przesłucha tych dwu kowbojów: Allana Gee i Nataniela

Littleheada, a całą czwórkę, przepraszam, piątkę, można będzie wsadzić za kratki.

—Ba, nawet konfrontacja całej piątki nie gwarantuje uzyskania niezbitych dowodów,

koniecznych do rozpoczęcia procesu sądowego. I tak na przykład: ani Allan Gee, ani Nataniel

Littlehead nie stykali się z O’Neilem i nie mogą przeciw niemu świadczyć. Mitchell już to

wyniuchał. Mocno się obawiam, że jeśli Mitchell odda sprawę w ręce prokuratora i dojdzie do

rozprawy, ława przysięgłych może uwolnić oskarżonych, uważając, że nie można skazywać

ludzi obciążonych jedynie poszlakami. Spojrzałem podejrzliwie na Karola:

—Odkąd to stałeś się takim znawcą prawa? I do czego zmierzasz? Do uwolnienia od winy i

kary całej tej bandy, do rezygnacji z procesu? Caldwell pięknie nam za to podziękuje.

Doprawdy, aż wstyd!

—Nie, nie — zaprzeczył gwałtownie. — Wcale tego nie pragnę. Mówię jedynie o

trudnościach.

—Mam nadzieję, że Mitchell nie podziela twych poglądów.

—Być może. Lecz jest w tej sprawie pewien szkopuł. Jeśli O’Neil nie zostanie skazany,

Caldwell nie uzyska odszkodowania, nawet gdy pozostała czwórka rabusiów znajdzie się za

kratkami.

—A to niby dlaczego?

—Dlatego że ani Burton, ani Halley, ani jego dwaj pomagierzy nie mają pieniędzy. Sumy od

nich zasądzone nigdy nie trafią do kieszeni Caldwella. Bo z czego? A co się tyczy O’Neila, na

pewno stać go na dobrych adwokatów i na zapłacenie wspólnikom takiej kwoty, która skłoni

ich do zmiany zeznań.

—Zdechł pies! — mruknąłem rozzłoszczony. — I po to tkwiliśmy tu przez cały prawie

miesiąc? Nie, ja się nigdy z tym nie pogodzę. Mitchell nie jest idiotą i nie da się wyprowadzić

na bezdroża.

—Miejmy nadzieję. Dodam ku twemu pocieszeniu, że O’Neil (dobrze to spostrzegłem) udaje

pewnego siebie, w rzeczywistości trzęsie portkami. Szkoda, żeś nie słyszał, jak się wyłgiwał

przed porucznikiem i jak przepraszał Caldwella. Przepraszał! Za wszystko to, co uczynił

Burton za jego plecami! O’Neil boi się wyników śledztwa i ewentualnej rozprawy przed

sądem. Bez względu na jej ostateczny wynik.

—Bez względu na wynik? — powtórzyłem zdumiony.

—Aha. Przecież sprawa toczyć się będzie w Reginie i wzbudzi niemałe zaciekawienie wśród

mieszkańców i okolicznych farmerów. Jeśli nawet O’Neil ją wygra, zostawiona trwały ślad na

opinii o nim. Kto zechce utrzymywać stosunki z człowiekiem podejrzanym o łajdacką próbę

zniszczenia konkurenta, kto zechce z nim handlować? A poza tym O’Neil nie będzie już mógł

powtórzyć sztuczki ze znikającym stadem. Cały więc plan zmuszenia Caldwella do sprzedaży

farmy bierze w łeb. Jak widzisz więc, nawet w wypadku wygrania procesu O’Neil przegra!

Uważam, że to nie wystarcza. Przestępca powinien ponieść karę, jak to się mówi, w

majestacie prawa.

—Oby, oby. A teraz jeszcze jedna dla ciebie informacja: O’Neil oświadczył, iż czuje się i

moralnie, i materialnie odpowiedzialny za poczynania Burtona. Taki z niego szlachetny

człowiek. Sugerował, że jego kowboj jest nałogowym alkoholikiem (co chyba nie mija się z

prawdą) i że wszystkich, jak się wyraził, “wybryków” dokonał nie będąc w pełni przy-

tomnym. Nazwał go szaleńcem, który ubrdał sobie, że zmusi Caldwella do sprzedaży

majątku.

—Lecz cóż w ten sposób chciał Burton osiągnąć?

—Pytałem i o to. O’Neil twierdzi, iż kiedyś półżartem, półserio obiecał Burtonowi kawałek

ziemi wraz z domem, jeśli dojdzie do połączenia gruntów O’Neila z polami “Alicji”. Moim

zdaniem powiedział prawdę, tylko że ta obietnica nie była żartem. Jednak O’Neil nie jest

pewien, czy jego tłumaczenia mogą przekonać Mitchella. Dlatego właśnie oświadczył, że

gotów jest pokryć straty, jakie poniósł Caldwell.

— A to dopiero! — wykrzyknąłem.

—Ja sam osłupiałem na takie słowa. Jednak łatwo odgadnąć, o co chodzi O’Neilowi. O

ukręcenie łba całej sprawie.

—Co na to Mitchell?

—Nadął się jak indyk i zwymyślał O’Neila. Oświadczył, iż w sprawach kryminalnych nikt

nie może wykręcić się “okupem”. Nazwał to “okupem”, Janie!

—Całkowicie się z nim zgadzam.

—I ja, ale nie o to chodzi. Im bardziej Mitchell będzie twardy, tym bardziej i tym szybciej

O’Neil pocznie mięknąć. Na czym zależy Caldwellowi najbardziej?

— Na skazaniu przestępców.

—Może, lecz ja uważam, iż przede wszystkim na odzyskaniu strat, w formie pieniężnego

odszkodowania. Sądzę, że jeśli O’Neil zdecyduje się zapłacić za zaginione krowy, Caldwell

nie będzie nastawał na wszczęcie procesu sądowego.

—Byłby to skandal.

—Pewnie. Stanowisko Caldwella jeszcze nie decyduje o niczym. Gdyby to był proces

cywilny, lecz to jest sprawa karna i Mitchell nie wypuści jej z garści.

—I słusznie. Chyba, Karolu, jeszcze nie zapomniałeś swego guza na głowie?

—Nie, ale pal to diabli! Nie będę się upierał, gdy z braku oczywistych dowodów nie da się

stwierdzić, kto mnie tak trzasnął w potylicę. Są dużo ważniejsze kwestie do rozstrzygnięcia.

Chociażby ta propozycja O’Neila.

—Jak to?! Uważasz, iż należy się na nią zgodzić?

—Owszem, ale... bez żadnych warunków. Nie uchroni to O’Neila przed rozprawą sądową,

jednak stanowić będzie czynnik łagodzący wymiar kary. A przede wszystkim wyrówna straty

Caldwella bez czekania na wyrok.

—Hm... jeżeli O’Neil zgodzi się na taką transakcję.

—Jeśli go Mitchell dobrze przyciśnie... Kto wie, kto wie?

Od chwili objęcia śledztwa przez Mitchella znalazłem się niejako na dalekim marginesie

rozgrywającej się akcji. Czułem o to trochę żalu do porucznika, trochę zazdrościłem Karolowi,

który — jako główny świadek zeznań Burtona — nie mógł być wykluczony ze śledztwa. A przez

zaufanie, jakim cieszył się u porucznika, miał na to śledztwo poważny wpływ.

Jedyną mą rozrywką w okresie ostatnich dni pobytu w “Alicji” stała się wyprawa mająca na

celu ustalenie miejsca “grobu” krów Caldwella. Udało się tam liczne grono. Oczywiście Mitchell

z jednym policjantem, oczywiście Burton jako przewodnik. Lecz poza tą trójką w wycieczce

wziął udział Caldwell, Karol, O’Neil i ja.

Burton został ostrzeżony o konsekwencjach próby ucieczki, lecz równocześnie jego

pracodawca, tak samo odpowiedzialny, korzystał z nieograniczonej wolności. Przyznam, że

oburzył mnie fakt tak odmiennego potraktowania dwu co najmniej jednakowo winnych ludzi.

Tym bardziej że, jak już wspomniałem, porucznik wręcz wrogo odniósł się do propozycji

O’Neila. Czyżby więc teraz zmienił zdanie pod wpływem sugestii Caldwella?

Najprawdopodobniej jednak wolność O’Neila była tylko chwilową wolnością. Nie mógł przecież

zbiec, jak Burton, nie ryzykując utraty swej farmy.

Podczas jazdy zauważyłem, że Burton trzymał się jak najdalej od O’Neila i jak najbliżej

Mitchella. Przypuszczam, iż w ten sposób chciał uniknąć rozmowy ze swym pracodawcą, a

równocześnie okazać swą lojalność wobec policji.

Przez cały czas wędrówki jej uczestnicy milczeli jak głazy. Jazda nie trwała długo, bo Burton

przywiódł nas do celu bez wahań i błądzenia. Poza tym sam cel nie leżał daleko od “Alicji”.

Przedziwne to było miejsce: bezkresna równina, nie zapowiadająca istnienia żadnych

uskoków gruntu, przecięta przepaścią długą na jakieś dwie mile a szeroką na kilkadziesiąt

jardów. Dla rozpędzonego, nie orientującego się w terenie jeźdźca, było to miejsce groźne.

Pionowa ściana spadała raptownie z płaszczyzny łąki w miejscu, w którym nikt nie mógł

podejrzewać istnienia takiej przeszkody.

Zsiedliśmy z koni i w milczeniu, stojąc tuż na krawędzi przepaści, spoglądali w dół na

pokruszoną, kamienistą ścianę. Na dnie rozpadliny dostrzegłem bielejące kości, porozrzucane tu

i tam wśród niskich krzaczków, potężnych głazów i skalnego szutru szarymi ścieżkami

rozsypanego wśród skąpej zieleni. Tak oto przestawiał się “grób” krów Caldwella. Ich właściciel

stał krok ode mnie, pobladły z wrażenia, z ustami zaciśniętymi i zmarszczką na czole. Wyobra-

żam sobie, jak musiał nim wstrząsnąć ten widok. I co w tej chwili czuł do O’Neila, którego

sylwetka zamykała nasz szereg gapiów z nachylonymi głowami, zaglądających w głąb parowu.

Obserwowałem O’Neila. Zdaje się, że i on czuł się kiepsko. Przypuszczam, że nigdy tutaj nie

był, że chytrze unikał brania udziału w sztucznym stampede. A teraz miał okazję obejrzeć

miejsce, które miało przypieczętować materialną ruinę Caldwella, a stało się grobem nadziei

O’Neila. Przypatrzyłem mu się dokładnie. Niski, krępy, czarnowłosy. Przez swą dziwaczną

opończę i okrągły kapelusz przypominający sombrero zrobił na mnie wrażenie Hiszpana lub

Meksykańczyka.

Oblicze miał ściągnięte grymasem, tak ponurym, jakby to była twarz człowieka szykującego

się do skoku w głąb przepaści. Odwróciłem się.

Tymczasem Mitchell i Karol odnaleźli bardzo stromą niby-ścieżkę i poczęli po niej schodzić,

a częściej zsuwać się. Ruszyłem w ich ślady.

Niby-ścieżka spadała zakosami aż na dno jaru. Przebyłem ją z dużym trudem, chociaż bez

wypadku, jeśli nie liczyć zadrapań na dłoniach spowodowanych ostrymi krawędziami

wystających ze ścian głazów, których co chwila musiałem się czepiać. Na samym dole grunt

pokryty był stosami kości, czerepami krowich głów ze sterczącymi rogami oraz strzępami

wyschniętych skór. I nic więcej, ani jednego szczątku butwiejącego mięsa, żadnej woni

zgnilizny. Dziwne.

Nim odkryłem przyczynę tak idealnej czystości, już ją przeczułem, a przeczucie potwierdził

widok licznych tropów: łap lisich, odcisków kojotów, wilków a nawet — w paru miejscach —

pazurów niedźwiedzich. Kenion, z taką masą mięsa, został szybko odkryty przez czworonożnych

drapieżników. Miały używanie! A resztki uprzątnęły drapieżniki skrzydlate, no i mrówki. Na

pewno po każdym stampede gromadziły się tu hordy ucztujące za dnia i w nocy. Jak tu

wtargnęły, jak przebyły stromizny obu ścian kenionu? Zbadałem te ściany, jednak na ich

powierzchni żadnych tropów nie odkryłem, natomiast znaleźć mi się udało liczne ślady wiodące

wzdłuż kenionu, w jego północno-wschodnim kierunku. Nawet przeszedłem się kawałek. Jednak

nigdzie nie zauważyłem dogodnego zejścia. Prawdopodobnie kenion był rozpadliną kończącą się

łagodnym spadkiem. Uznałem, że “badanie tej sprawy nie ma sensu.

Wróciliśmy do “Alicji”, gdzie godzinami trwały narady prowadzone w gronie Mitchella,

Karola, Caldwella. Niekiedy wzywano sierżanta, niekiedy O’Neila, mnie — nigdy. Jednak

dowiedziałem się, iż konfrontacja Halleya z Burtonem o mało nie doprowadziła do bójki

niedawnych wspólników. Obciążali się nawzajem, pogarszając swą sytuację.

Moja rola nadal była ograniczona do dyżurowania, wraz z sierżantem i dwoma policjantami,

przy więźniach. Stone został, ku swemu strapieniu, odesłany do codziennych prac kowbojskich.

Tak to trwało pełne trzy dni. Dobrze, że tylko trzy, bo przez tak nieruchliwy tryb życia i nudę

zostałem doprowadzony do krańców psychicznej wytrzymałości. Sierżant wyczerpał zapas

swych anegdotek i wspomnień, więc w przerwach, jakie mi wypadały w strażowaniu, paliłem

fajkę, ziewałem lub udawałem się na krótki spacer po ogrodzie.. Karol prosił, abym nie wybierał

się nigdzie dalej, ponieważ w każdej chwili mogę być potrzebny. Niestety! Nie byłem potrzebny.

Karola widywałem jedynie przy lunchu i obiedzie, bo nawet rano zrywał się równo ze świtem

i znikał z mych oczu na prawie cały dzień. Co robił? Pytałem go o to przy każdej okazji, przede

wszystkim wieczorem.

Otóż Karol prowadził przedziwne dla mnie pertraktacje: to z Mitchellem, to z Caldwellem,

nawet z O’Neilem, który (zapewne na życzenie porucznika, bo nie z inicjatywy Caldwella)

zamieszkał w “Alicji”. Zaiste tragikomiczna sytuacja! Sprawca wszystkich kłopotów naszego

gospodarza jego gościem! Ale wszystko w tej zagmatwanej historii było bardzo

dziwne.

—Wyobraź sobie — opowiadał Karol któregoś późnego wieczoru, gdy we dwójkę kopciliśmy

fajki w naszym pokoju — że O’Neil, który początkowo (jak ci wiadomo) obciążał Burtona,

teraz wystąpił w roli jego obrońcy. Doskonale pojmuję, o co tu chodzi. By Burton nie “sypał”

przed sądem.

—I co ty na to?

—Staram się, by Caldwell uzyskał pełne zaspokojenie swych słusznych żądań. Oczywiście,

nie kosztem zwolnienia O’Neila od winy i kary. Jest to propozycja nie do przyjęcia, a nasz

gospodarz tak właśnie sugeruje Mitchellowi.

—I na ten temat rozmawiasz z Caldwellem?

—Oczywiście.

—Z jakim skutkiem?

—Nasz gospodarz jest uparty. Uważa, iż jeśli nie potraktujemy O’Neila łagodniej, nie będzie

on skłonny do natychmiastowego wynagrodzenia szkód i strat. Ba, Caldwell oświadczył, iż

nie domaga się uwięzienia Burtona ani jego wspólników. Mitchell aż posiniał na twarzy, gdy

o tym usłyszał.

—Wcale się temu nie dziwię. Caldwell traktuje całą sprawę jedynie z punktu widzenia

własnych interesów. Nie potępiam go za to, lecz takie stanowisko mi nie odpowiada.

Jak się wkrótce okazało, Mitchell nie ustąpił ani o krok. Caldwell przestał się upierać przy

swym cudacznym żądaniu. Stało się to w wyniku całkowitego “odwrotu” O’Neila. Pragnąc

zmniejszyć grożącą mu nieuchronną klęskę zobowiązał się przy świadkach do zapłacenia

Caldwellowi odszkodowania.

Burton, Halley i dwaj pozostali wspólnicy zostali przewiezieni do więzienia w Reginie. Tam

mieli oczekiwać rozprawy sądowej.

Zagadnąłem porucznika, co sądzi o wydarzeniach, jakie rozegrały się przed łaty w Batoche.

Ciężkie przestępstwo popełnione przez Burtona i Halleya musiało zaważyć na wyroku i

spowodować kolejną rozprawę karną.

Mitchell jednak nie brał pod uwagę tamtych wydarzeń. Oświadczył, iż nie bardzo wierzy

Burtonowi.

— Kto dziś dojdzie, doktorze, do sedna sprawy, jaka rozegrała się w Batoche? Stare to dzieje

i nie podjąłbym się śledztwa w takiej sytuacji.

Zagadnąłem jeszcze o “nocnego gościa”, który tak niespodziewanie mnie zaskoczył i równie

niespodziewanie uwolnił z mych rąk.

— Nataniel Littlehead — odparł — przyznał się. Ale to drobiazg, nocny włamywacz, niczego

nie dokonał, więc w oskarżeniu nawet nie zostanie ten fakt uwzględniony. Tak sądzę.

Z kolei pytałem Karola, czy odkryto sprawcę jego pobicia.

— Nie — zaprzeczył smętnie. — Niech to licho porwie! Burton i Halley łżą na przemian i

zwalają winę jeden na drugiego. Niech ich gęś kopnie! I tak posiedzą.

A O’Neil? Nie został aresztowany. Mitchell uznał, że posiadacz tak wielkiej farmy nie uchyli

się od stanięcia przed sądem. Gdyby uciekł, straciłby przecież cały swój majątek.

Mitchell nie mylił się.

Rozprawa sądowa odbyła się w Reginie dopiero z końcem października. Na wezwanie

Mitchella obaj (Karol i ja) musieliśmy stawić się w charakterze świadków. Męcząca to była

podróż i przykra rola, jaką musiałem odegrać. Lecz ponieważ leżała w interesie wymiaru

sprawiedliwości, zniosłem ją cierpliwie.

Wszyscy oskarżeni (w tym i O’Neil) zostali skazani na więzienie. Lecz — z czym trudno się

pogodzić — O’Neila zwolniono po pół roku za pieniężną kaucją. Jak się później dowiedziałem z

listu Caldwella, O’Neil zdołał sprzedać swe gospodarstwo i natychmiast później zniknął.

Poszukiwano go bez skutku. Prawdopodobnie wyjechał do Stanów lub jeszcze dalej,

odżałowując stratę swej kaucji.

Na zakończenie za wikłanej historii znikającego stada dodam, że Caldwell wynagrodził nas

(Karola i mnie) dość wysoką kwotą pieniężną. Wahaliśmy się obaj, czy ją przyjąć, i z tego

powodu o mało nie doszło do kłótni. Caldwell; “zagalopował się” tak bardzo, że przyjął nasze

wahanie za osobistą obrazę. Ustąpiliśmy. Chyba słusznie. Przecież ja straciłem miesięczne

honoraria pacjentów, którzy przez cały wrzesień bezskutecznie pukali do drzwi mego

mieszkania, a Karol musiał doroczną traperkę rozpocząć z dużym opóźnieniem. Zresztą na

takich przecież warunkach zaangażowaliśmy się w poszukiwanie znikającego stada. Co zostało

uwieńczone sukcesem.

I to już wszystko.