http://wychmuz.umcs.lublin.pl

Wychowanie Muzyczne w Szkole

5 2004

279

Przedstawiamy dwie propozycje sce

nariuszy lekcji utrwalających wiadomości
dotyczące notacji muzycznej. Oba tematy
mogą być realizowane w dowolnej klasie
drugiego etapu kształcenia, tj. w klasach
IV–VI szkoły podstawowej.

Temat: Zapis muzyczny
– powtórzenie wiadomości

(czas realizacji: 45 minut)

Cele operacyjne
Uczeń:
– zna wartości rytmiczne nut,
– wykonuje rytmy zawierające wartości całej nuty,

półnuty, ćwierćnuty i ósemki w taktach, gdzie
miarą metryczną jest ćwierćnuta lub ósemka,

– potrafi wyjaśnić pojęcie partytura,
– potrafi powtórzyć i zapisać rytm,
– potrafi zapisać wykonany krótki rytm,
– potrafi wykonać piosenkę Rytm i melodia.

Metody
– Problemowe: gry dydaktyczne, burza mózgów;

praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe; podające:
pogadanka.

Media
– Pomoce do gier: kartony, symbole, kleje, różno

rodne instrumenty szkolne, karteczki symbolizu
jące ćwierćnuty i ósemki, tekst i nuty piosenki
Rytm i melodia

, sł. Jacek Cygan, muz. Majka Je

żowska, instrumenty perkusyjne.

1. Przeprowadzenie zabawy pt. „Par

tytura różnych znaków”:

– podział klasy na grupy 4- lub 5-oso

bowe,

– rozdanie rekwizytów do zabawy.
Każda grupa otrzymuje: karton, klej

i możliwie najwięcej rysunków-symboli,
które mogą być skojarzone z różnymi
dźwiękami, np.: szumiące drzewo, płaczą
ce dziecko, czajnik z gwizdkiem, samo
lot, samochód, traktor, wiatr, ptaki. Zada
niem uczniów jest wybranie sobie tytułu
utworu i zbudowanie partytury z dostęp
nych im znaków.

– Rozdanie instrumentów perkusyjnych.
– Wymiana prac między grupami.
– Wykonanie utworów napisanych

przez inne grupy. Uczniowie mogą uży
wać dostępnych im instrumentów, przed
miotów znajdujących się w pracowni oraz
wydawać różne dźwięki: szumieć, kla
skać, pstrykać itp. Autorzy wybranej
pracy oceniają, czy o takie właśnie wy
konanie im chodziło.

2. Ustalenie definicji partytury:
– burza mózgów: uczniowie podają

propozycje definicji partytury, nauczyciel
zapisuje na tablicy elementy definicji po
dawane przez uczniów,

– wspólne ustalenie, jaka definicja

jest najtrafniejsza,

– zapisanie definicji.

280

http://wychmuz.umcs.lublin.pl

Wychowanie Muzyczne w Szkole

5 2004

Partytura to szczegółowy zapis wszy

stkich partii wokalnych i instrumental
nych, umieszczonych jako szereg pięcioli
nii nad sobą w określonym układzie. Słu
ży do zapisu utworów zespołowych – sym
fonicznych, kameralnych, chóralnych itp.

3. Powtórzenie sposobu odczytywa

nie rytmu z użyciem tataizacji. Odczyta
nie 6 różnych rytmów.

4. Przeprowadzenie zabawy rytmicz

nej:

– podział klasy na sześć grup,
– rozdanie instrumentów; każda gru

pa otrzymuje jednakowe instrumenty per
kusyjne,

– umieszczenie symboli instrumen

tów przy rytmach zapisanych na tablicy,

– wykonanie zabawy.
Nauczyciel wykonuje jeden z po

danych rytmów, a grupa, „do której ten
rytm należy”, powtarza go po nauczycie
lu. Czynności te są powtarzane kilkakrot
nie, aby każda grupa powtórzyła swój
rytm przynajmniej dwa razy.

5. Przeprowadzenie drugiej zabawy

rytmicznej:

– zachowanie podziału na grupy,
– rozdanie uczniom dwóch rodzajów

karteczek: jedne z nich symbolizują
ćwierćnuty, a drugie ósemki.

Jedna grupa układa rytm za pomocą

karteczek, wybiera sobie inną grupę, wy
klaskuje rytm, a druga grupa układa kar
teczki w tym rytmie. Nauczyciel czuwa
nad poprawną realizacją rytmu.

6. Przeprowadzanie zabawy pt. „Ryt

miczny głuchy telefon”:

– podział klasy na trzy lub cztery

grupy,

– ustawienie się grup w szeregach,
– przebieg zabawy:
Nauczyciel wystukuje rytm na ple

cach pierwszego w szeregu ucznia, ucz
niowie w ten sam sposób „podają go
sobie dalej”. Po dojściu rytmu do ostat
niej osoby nauczyciel sprawdza popraw
ność tego rytmu.

7. Nauka piosenki Rytm i melodia.
– Odczytanie bajki:

Dawno, dawno, temu w Królestwie Muzyki

mieszkała piękna i młodziutka Królewna Melo
dia. Chodziła smutna, gdyż otaczali ją sami starsi,
poważni i wiecznie zajęci ludzie – jej ojciec Król
Koncert, jej matka Królowa Symfonia oraz dużo
starsza siostra Harfa. Pilnował jej zaś surowy, i co
tu dużo mówić, nudny nauczyciel Profesor Fute
rał. Zamknięta na klucz wiolinowy siedziała
Królewna Melodia w wysokiej i głuchej wieży,
śpiewając tak smutno i pięknie, że nawet chmury
przepływające nad zamkiem roniły łzy. Któregoś
dnia wiał wiatr od strony lasu i przyniósł dźwięki,
które ożywiły Królewnę Melodię. To młody
Książę imieniem Rytm wycinał w lesie stare
drzewa. I nagle stał się cud. Dźwięki melodii i od
głosy z lasu połączyły się w jedną całość, jakby
nigdy się nie rozstawały. Dobry wiatr przyniósł te
dźwięki do lasu i Książę Rytm natychmiast za
kochał się w Melodii, która także pokochała
Księcia pierwszą miłością. Król Koncert wy
nalazł jednak dla córki innego kandydata na mę
ża. Miał ją poślubić stary i zgarbiony hrabia Fa
got. Gdy dowiedział się o tym Książę Rytm,
wpadł w straszny gniew i począł wygrywać na
drzewach, a grał tak mocno i groźnie, że ziemia

http://wychmuz.umcs.lublin.pl

Wychowanie Muzyczne w Szkole

5 2004

281

drżała! Z okien zamku powypadały partytury,
gdyż szyb jeszcze nie znano, a struny przy buci
kach Królowej Symfonii zaczęły pękać! Jednym sło
wem, Książę Rytm dał taki groźny koncert, że prze
straszył się sam Król Koncert i zgodził się oddać

mu Królewnę Melodię za żonę. Odbyło się wspa
niałe wesele i wkrótce młodej parze urodziła się
cudowna córeczka, której dano na imię Piosenka.
Dlatego do dzisiaj tyle pięknych piosenek mówi
o szczęśliwej miłości.

282

http://wychmuz.umcs.lublin.pl

Wychowanie Muzyczne w Szkole

5 2004

– Nauka piosenki ze słuchu z obser

wacją nut.

Opowiadania o miłości są zwykle takie same
Jeżeli cię to bardzo złości nie słuchaj, bo ja nie

przestanę.

Bo można kochać Babcię i Wujka, papugę

w kropki i jej krzyki

a w sercu na dnie mieć prócz tego zwyczajną

miłość do muzyki.

Rytm i melodia, rytm i melodia,
on taki mocny, ona łagodna.

Nie przechodź obok nich bez podania ręki.
Cóż warte życie jest bez piosenki

Można zajadać się ciastkami wydawać forsę…

ot, na ciuchy.

Lecz bez muzyki, to, kochani, świat byłby smut

ny oraz głuchy.

Bo można kochać Mamę i Tatę, lub góry,

morze, nieba błękit,

a w sercu na dnie mieć prócz tego zwyczajną

miłość do piosenki

Rytm i melodia…

8. Podsumowanie:
– przypomnienie przez uczniów

definicji partytury,

– ponowne odczytanie tataizacją

realizowanych na lekcji rytmów.

Temat: Tę melodię warto znać

(Czas realizacji 45 minut)

Cele operacyjne:
Uczeń:
– zna położenie dźwięków szeregu diatonicznego

od c

1

do c

2

,

– gra na dzwonkach oraz flecie prostym melodie

oparte na znanych mu dźwiękach,

– z pomocą fonogestyki odczytuje głosem melo

die oparte na znanych mu dźwiękach,

– potrafi poprawnie zaśpiewać piosenkę Powtórka

z gamy

,

– potrafi wykonać na dzwonkach i na flecie gamę

C-dur z zastosowaniem odpowiedniej rytmizacji.

Metody:
– Praktyczna: ćwiczenia przedmiotowe; problemo

wa: gry dydaktyczne; eksponująca: film.

Media:
– teksty i nuty piosenki Powtórka z gamy: słowa

i muzyka M. Wieloch (A. Wieloch, Malowane
Piosenki

, Kolporpress S.A. Kielce 2003),

– flety proste i dzwonki dla całej klasy (uczeń

otrzymuje albo flet prosty albo dzwonki), przy

gotowane rebusy, fragment filmu Dźwięki muzy
ki

(1965 reż.: Robert Wise, na podstawie broad

wayowskiego musicalu, ok. 10 minut).

1. Pokaz fragmentu filmu Dźwięki

muzyki

.

Młoda nowicjuszka zakonna Maria

zostaje zatrudniona jako guwernantka
w domu kapitana Georga von Trappa
w Salzburgu. Od czasów śmierci żony
kapitan, utrzymując w domu wojskowy
dryl, wychowuje siedmioro dzieci. Maria
na przekór zakazom uczy je śpiewać, ba
wić się i cieszyć życiem, tak że ze swo
imi pieśniami mogą występować publicz
nie. Podbija również serce ich ojca i wkrót
ce zostaje jego żoną. Konflikt z narodowy
mi socjalistami zmusza rodzinę do
emigracji.

http://wychmuz.umcs.lublin.pl

Wychowanie Muzyczne w Szkole

5 2004

283

Fragment przedstawia pierwszą lek

cję śpiewu przeprowadzoną przez Marię.

– Rozmowa z uczniami na temat:

czy nauka nut może być przyjemna?

2. Rozśpiewanie z wykorzystaniem

fonogestyki:

– nauczyciel pokazuje wzór melo

dyczny „do-re-mi-re-do”, uczniowie po

wtarzają go, rozpoczynając od różnych
dźwięków,

– uczniowie śpiewają skalę penta

toniczną solmizacją, nauczyciel pomaga
im fonogestyką „do-re-mi-sol-la-sol-mi-
re-do”,

– uczniowie śpiewają skalę penta

toniczną, jak w poprzednim ćwiczeniu,

Rebusy

kord

a

rekord świata

ga

domino

a

fasada

ka

parasolka

ci=ć

miłość

k=ł

k

klaser

dostatek

siwy dym

wy

sikorki

284

http://wychmuz.umcs.lublin.pl

Wychowanie Muzyczne w Szkole

5 2004

w kanonie dwugłosowym z opóźnieniem
dwóch dźwięków.

3. Nauka piosenki Powtórka z gamy.
– Uczniowie odczytują fragmenty za

wierające nazwy solmizacyjne dźwięków
wraz z nauczycielem, wykorzystując fono
gestykę, pozostałe fragmenty w pierw
szym etapie nauki dośpiewuje nauczyciel.

Do do re mi mi fa – każdy tę melodię zna,
Do do re mi mi fa – każdy gamę zaśpiewa,
Do, re, mi, fa, sol, la, si, do,
Do, si, la, sol, fa, mi, re, do.

– Wykonanie piosenki z towarzy

szeniem dzwonków chromatycznych.

Uczniowie na dzwonkach wykonują

fragmenty zawierające nazwy solmizacyj
ne dźwięków, pozostałe fragmenty wy
konują wokalnie.

4. Powtórzenie położenia dźwięków

gamy C-dur na pięciolinii. Rozwiązywa
nie rebusów.

5. Realizacja rytmizowanej gamy C-

dur na fletach i dzwonkach

Sposób I

Sposób II

6. Wykonanie piosenki Powtórka

z gamy

ze zmianą rytmu refrenu:

– same ćwierćnuty
– same ósemki
– sposób I
– sposób II
7. Podsumowanie lekcji.
8. Praca domowa.
Uczniowie mają spróbować odna

leźć słowa–rebusy podobne do rozwiązy
wanych na lekcji.

Powtórka z gamy