Autyzm u dzieci:

terminologia, klasyfikacja,

epidemiologia

Ewa Pisula

Wydział Psychologii

Uniwersytet Warszawski

[e-mail]

Leo Kanner (1943)

Autos (gr.) - sam

- “zamknięcie we własnym świecie”,

- izolowanie się od innych osób,

- brak dążenia do przebywania z innymi,

- niezdolność do tworzenia więzi emocjonalnych,

- dobry potencjał intelektualny.

Tezy sformułowane przez Kannera:

1. Autyzm to zaburzenie wrodzone, uwarunkowane

konstytucjonalnie, polegające na braku typowej motywacji

do wchodzenia w interakcje społeczne i tworzenia

związków uczuciowych.

2. Główne charakterystyki: izolacja społeczna, głębokie

zaburzenia komunikacji i opór wobec zmian.

3. Rodzice odgrywają istotną rolę w patogenezie.

4. Autyzm nie współwystępuje z innymi zaburzeniami

(potem teza o autyzmie pierwotnym i wtórnym, aktualnie

zarzucona – przyjmuje się, że autyzm zawsze jest „pierwotny”).

5. Osoby z autyzmem charakteryzuje potencjalnie prawidłowy

(„normalny”) poziom zdolności intelektualnych; zaburzenia

mają charakter funkcjonalny.

6. Trafne obserwacje dot. wielu charakterystycznych zjawisk,

które do dzisiaj są przedmiotem naukowych analiz (np.

makrocefalii).

Krótka historia

Kanner (1943) - autyzm wczesnodziecięcy (Bleuler, 1911)

Asperger (1944) – autystyczna psychopatia

Całościowe zaburzenia rozwoju – APA, 1980 (DSM-III)

Autystyczne kontinuum (L. Wing)

Autystyczne spektrum zaburzeń (nie: dzieci ze spektrum)

Autystyczne spektrum zaburzeń:

1. Autyzm dziecięcy

2. Zaburzenie (zespół) Aspergera

3. Inne całościowe zaburzenia rozwoju

Kwestie terminologiczne wymagające uporządkowania:

autyzm dziecięcy (WHO, ICD-10),

zaburzenie autystyczne (APA, DSM-III-R,

cechy autystyczne vs zachowania autystyczne,

zespół Kannera

Współczesna definicja autyzmu

oraz kryteria diagnostyczne odnoszą

się do wskaźników behawioralnych

Autystyczne spektrum zaburzeń - triada
nieprawidłowości:

(1) problemy w tworzeniu relacji społecznych,

(2) komunikowanie się (werbalne i niewerbalne),

(3) znacznie ograniczony repertuar aktywności,
zachowań i zainteresowań.

Komunikacja

Zachowania

społeczne

Sztywne wzorce

aktywności

i zainteresowań

Autyzm

Nieprawidłowości muszą wystąpić

w przynajmniej jednym z tych obszarów

przed ukończeniem przez dziecko

36 miesiąca życia

Autism Spectrum Disorder (DSM-V – propozycja):

http://www.dsm5.org/ProposedRevisions/Pages/proposedrevision

Do zdiagnozowania autyzmu muszą być spełnione kryteria 1,
2 i 3:

1. Znaczne, trwałe deficyty w społecznym komunikowaniu się
i interakcjach społecznych, przejawiające się w:

a. znacznych deficytach w niewerbalnej i werbalnej komunikacji,
wykorzystywanej w celu interakcji społecznych;

b. braku społecznej wzajemności;

c. niepowodzeniach w tworzeniu i podtrzymywaniu związków
rówieśniczych odpowiednich do poziomu rozwoju.

2. Ograniczone, uporczywe wzorce zachowania, zainteresowań
i aktywności, przejawiające się w co najmniej DWÓCH
z następujących punktów:

a. stereotypowe zachowania ruchowe lub werbalne albo nietypowe
zachowania sensoryczne,

b. nadmierne przywiązanie do rutyn i zrytualizowanych wzorców
zachowania,

c. ograniczone zainteresowania, połączone z fiksacją.

3. Symptomy muszą pojawić się we wczesnym dzieciństwie (ale
mogą nie manifestować się w pełni, dopóki wymagania społeczne nie
przekroczą ograniczonych możliwości dziecka).

Epidemiologia

W badaniach przeprowadzonych w ciągu ostatnich

40 lat wskaźnik częstości autyzmu (dziecięcego,

zaburzenia autystycznego, potem ASD) wahał si

ę

od 0,7 do 72,6 / 10 000 osób

Przyczyny różnic w wynikach badań:

- definicja zaburzenia (autyzm vs spektrum),

- „wrażliwość” narzędzi użytych w badaniach

przesiewowych (np. CHAT – nie wykrywa zaburzenia

u ok. 30% dzieci),

- wielkość próby i jej reprezentatywność – badania,

w których uwzględniono małą próbę, wskazują

zazwyczaj na większą częstość autyzmu.

Wyraźny wzrost wskaźnika rozpowszechnienia

autyzmu dziecięcego:

lata 1966-1991 – średni wskaźnik 4,4/10 000;

lata 1992-2001 – średni wskaźnik 12,7/10 000;

po roku 2002 – średni wskaźnik 13,7/10 000

Wiarygodny, choć “ostrożny” wskaźnik mieści się

między 12 a 15 / 10 000 osób

Średnio - ok. 1 – 2 / 1000 osób

Przyczyny wzrostu – hipotezy:

- zmiana definicji autyzmu i kryteriów
diagnostycznych;

- wzrastająca świadomość istnienia zaburzeń
należących do ASD i wzrost poziomu wiedzy na ich
temat u rodziców i specjalistów;

- lepsza wykrywalność, większa dostępność usług;

- działanie czynników środowiskowych (np.
szczepienia, zatrucie środowiska, antybiotyki).

Zaburzenia należące do całościowych zaburzeń

rozwoju (łącznie) u 30-75 / 10 000 osób

1 / 150 osób (USA), a nawet 1/100 osób (Wlk.

Brytania)

Współwystępowanie innych zaburzeń

- mózgowe porażenie dziecięce

0 – 4,8 %

- zespół kruchego chromosomu X

0 – 8 %

- stwardnienie guzowate

0-3,8 %

- różyczka wrodzona

0-5,9 %

- zespół Downa

0-16,7 %

Przynajmniej jedno współwystępujące zaburzenie –

w 16,7% przypadków

Epilepsja

0-26,4 %

Zaburzenia słuchu

0-5,9 %

Zaburzenia wzroku

11,1 %

Autyzm w rodzinach imigrantów

Autyzm w kulturach prymitywnych - koncepcje

etologiczne

Teza Rimlanda i wyniki współczesnych badań

(klasy społeczne; Dolina Krzemowa)

Proporcja płci:

od 1,33 do 16,0 mężczyzn przypada na 1 kobietę

przeciętnie 4:1

Wskaźnik powiązany z poziomem funkcjonowania

intelektualnego

W Polsce:

1. Bardzo mała liczba badań, niewielkie próby.

2. Ograniczenia metodologiczne (brak narzędzi,
sposób przeprowadzenia badań).

3. Wyniki: autyzm dziecięcy:

płd Polska – poniżej 4/ 10 000 osób

zespół Aspergera i wysoko funkcjonujące osoby z
autyzmem (woj. kujawsko-pomorskie – 33 / 10 000
osób).

Wiek

Wielkość

Przypuszczalna

(w latach)

populacji

liczba osób

z autyzmem

3-6

1 564 000

1564

7-12

2 670 000

2670

13-15

1 602 000

1602

Dziękuję za uwagę!