Autyzm: komunikowanie się

Ewa Pisula

Wydział Psychologii

Uniwersytet Warszawski

[e-mail]

Leo Kanner (1943)

Osoby z autyzmem nie mówią lub też mówią

w sposób, który nie służy międzyosobowej

komunikacji

W autyzmie zaburzenia komunikowania się dotyczą:

a) rozumienia funkcji komunikowania się;

b) zarówno ekspresji, jak i rozumienia

komunikatów;

c) komunikowania się niewerbalnego

i werbalnego.

Najwcześniejsze przejawy problemów

w społecznej komunikacji:

- rozumienie wyrazu twarzy,

- tworzenie wspólnego pola uwagi.

Zdolność odczytywania wyrazu twarzy jest jednym z pierwszych etapów rozwoju

zdolności “czytania w umyśle”

Kanner (1943): dzieci z autyzmem są “niewrażliwe”

na ekspresję emocjonalną innych osób

Dzieci z autyzmem poświęcają ludzkim twarzom i emocjom znacznie mniej uwagi niż rówieśnicy

Badania nad kierunkiem patrzenia

( eye tracking studies) (np. Speer i in., 2007)

- brak różnic, gdy stymulacja jest niespołeczna (zarówno statyczna, jak i dynamiczna),

- różnice w przypadku dynamicznej stymulacji społecznej

(rzadziej patrzą na oczy, częściej na usta i ciało).

Badania nad kategoryzowaniem

Begeer i in. (2006): chłopcy w wieku 7-12 lat

- różnice w kategoryzowaniu w warunkach bez podpowiedzi,

- brak różnic, gdy dzieci proszono o wybranie zdjęć osób, które mogłyby zachować się wobec nich przyjaźnie lub

wrogo (np. ukarać je).

Dlaczego spontanicznie nie wykorzystują tych umiejętności?

Nie rozumieją znaczenia informacji dotyczących emocji

Potrafią dostrzec i odczytać emocje, ale nie łączą

ich z przyczynami, z kontekstem,

z zachowaniem

Ograniczona zdolność do wychwytywania

bodźców społecznych jako istotnych

(podobnie, jak opóźniona reakcja na własne

imię)

Komunikowanie się niewerbalne:

1. Bardzo słabe rozumienie komunikatów niewerbalnych kontakt wzrokowy;

mimika – dół twarzy “ważniejszy” niż góra

2. Ekspresja – zaburzony dialog behawioralny; gestykulacja – uboga (przerwanie kontaktu);

twarz amimiczna, maska, kamienna twarz;

postawa ciała; kontakt wzrokowy

Krzyk, specyficzna intonacja, akcent, mowa skandowana

Komunikowanie się werbalne

1. Mutyzm - u około 25% osób; czasami silne przeżycie wyzwala zdolność mówienia

2. Tylko ok. 50% osób posługuje się mową znaczeniową

3. Opóźnienie rozwoju - zaburzone gaworzenie, pierwsze słowa 4-5 lat, zdania 5-6 lat

4. Regres rozwojowy

5. Echolalia (ok. 9 mies. - 2 lata) – bezpośrednia, odroczona, łagodna;

6. Stereotypie językowe, perseweracje (teksty z reklam,

“nie wyrzucaj psa z balkonu”);

7. Odwracanie zaimków (ja, się, moje);

8. Dosłowność (idź, stój);

9. Ubogie słownictwo, często bogate w wąskim obszarze; 10. Brak umiejętności inicjowania i podtrzymywania

rozmowy;

11. Długie monologi na specyficzne tematy: rozkład

jazdy autobusów, katastrofy itd.

Analiza słuchowa zaburzona

U osób o prawidłowym rozwoju mowy znaczne

zaburzenia zdolności inicjowania lub podtrzymywania

rozmowy

Badanie Winter-Messiers i wsp. (2007) dot. zainteresowań osób z autyzmem - w trakcie wywiadu zaobserwowano następujące zaburzenia komunikacji niewerbalnej:

1. Ograniczony kontakt wzrokowy.

2. Brak typowej ekspresji mimicznej i gestykulacji,

wspierającej wypowiedź werbalną.

3. Postawa i kierunek zwrócenia głowy/twarzy (“od”

rozmówcy).

4. Stanie zbyt blisko lub nadmiernie daleko od rozmówcy.

Wspomaganie komunikacji

– kontrowersje wokół ułatwionej komunikacji

Communicating my thoughts to other people besides my parents is probably the hardest

thing. I may be a high-functioning person with

autism, but I still have my struggles.

Emily

www.autism-society.org

Dziękuję za uwagę