CZECHY

Republika Czeska
Powierzchnia: 78,9 tys. km2
Ludność: 10 315 tys. mieszk.
Stolica: Praga
Waluta: 1 korona czeska = 100 halerzy

Historia:
Państwa plemienne na terenie obecnych Czech istniały już w VII w. (m.in. państwo
Samona). W latach 830-906 kraj wchodził w skład Państwa Wielkomorawskiego. W X w.
Czechy zostały zjednoczone przez dynastię Przemyślidów. Na początku X w. obszar
Czech i Moraw znajdował się częściowo w granicach Polski. W 1198 r. władcy Czech
otrzymali tytuł królewski i znaleźli się wśród elektorów Cesarstwa Niemieckiego. W latach
1300-1306 istniała, poprzez osobę króla Wacława II, unia personalna Czech z Polską. W
I połowie XV w. Czechami wstrząsnęły wojny husyckie. W II połowie XV w. władza
królewska przypadła Jagiellonom, lecz w 1526 r. przejęli ją austriaccy Habsburgowie. W
1618 r. wybuchło powstanie antyaustriackie, które stało się jedną z przyczyn rozpoczęcia
wojny trzydziestoletniej. W 1620 r. po klęsce Czechów (bitwa pod Białą Górą), kraj
poddany został intensywnej germanizacji. Czeskie odrodzenie narodowe miało miejsce w
XIX w. Zakończone klęską powstanie, które wybuchło w Pradze podczas Wiosny Ludów
w 1848 r. miało na celu wyzwolenie kraju spod władzy austriackiej. Po I wojnie światowej
Czechy utworzyły wraz ze Słowacją niepodległe państwo - Czechosłowację. W 1938 r.
miała miejsce aneksja terenów przy granicy z Niemcami i Austrią, zamieszkałych w
przeważającej mierze przez ludność niemiecką. W marcu 1939 r. III Rzesza zajęła resztę
kraju, tworząc na tym terenie Protektorat Czech i Moraw. W czasie wojny w Londynie
działał czechosłowacki rząd na uchodźstwie. W 1948 r. komuniści zarządzani z Moskwy
dokonali zamachu stanu i przejęli władzę w Czechosłowacji. W 1968 r. miała miejsce
"Praska Wiosna", odgórna próba demokratyzacji życia w kraju. Została ona jednak
zdławiona przy udziale wojsk kilku państw Układu Warszawskiego (w tym Polski). W
1989 r., podczas tzw. Jesieni Ludów miała miejsce "aksamitna rewolucja", która w
pokojowy sposób doprowadziła do przejęcia władzy od komunistów. W 1993 r.
Czechosłowacja rozpadła się na dwie niezależne republiki: Czeską i Słowacką.
Ludność:
Ludność: 10 315 tys. mieszk.
Gęstość zaludnienia: 131 osób/km2
Przyrost ludności: 0,0%
Główne miasta: Praga (1212 tys. mieszk.), Brno (388 tys. mieszk.), Ostrawa (328 tys.
mieszk.), Pilzno (173 tys. mieszk.), Ołomuniec (106 tys. mieszk.), Liberec (102 tys.
mieszk.), Hradec Králové (100 tys. mieszk.), Usti nad Labem (100 tys. mieszk.)

1

Języki: czeski (urzędowy), słowacki, niemiecki, polski
Religie: katolicyzm: 40%, protestantyzm: 8%, husytyzm: 3%, prawosławie: 2%
Skład etniczny: Czesi i Morawianie: 94%, Słowacy: 3%, Romowie, Polacy, Niemcy,
Węgrzy

Gospodarka:
Produkt krajowy PKB: 52,0 mld USD
Produkt krajowy na 1 mieszk.: 5050 USD
Eksport: 22,5 mld USD
Import: 27,1 mld USD
Inflacja: 8,5%
Bezrobocie: 5,2%
Główne produkty przemysłowe: maszyny, środki transportu, broń, materiały budowlane,
szkło, chemikalia, nawozy sztuczne, tekstylia, żywność
Główne produkty rolne i hodowlane: pszenica, żyto, buraki cukrowe, ziemniaki, chmiel,
tytoń, owoce, warzywa
Górnictwo: węgiel brunatny i kamienny, rudy żelaza, gaz ziemny, ropa naftowa, cyna,
wolfram, uran, srebro, grafit, rtęć
Turystyka:
Przyjazdy: 52 mln osób
Przychód z turystyki: b.d.

Polityka:
Ustrój: republika parlamentarna
Prezydent: Václav Havel
Premier: Miloš Zeman
Parlament: Izba Deputowanych (295 deputowanych) i Senat (81 senatorów)
Główne partie polityczne: Partia Obywatelska, Partia Demokratyczna, Chrześcijańska
Unia Demokratyczna, Partia Socjaldemokratyczna, Unia Wolności, Komunistyczna Partia
Czech i Moraw
Przynależność do organizacji: ONZ, NATO, OECD, Organizacja Bezpieczeństwa i
Współpracy w Europie, Środkowoeuropejska Umowa o Wolnym Handlu, Inicjatywa
Środkowoeuropejska
Miasta:
Praga (Praha):
Stolica Republiki Czeskiej, położona malowniczo na wzgórzach nad Wełtawą (1212 tys.
mieszk.); główny ośrodek przemysłu, kultury i nauki kraju; największe centrum
turystyczne Czech, uważane za jedno z najpiękniejszych miast Europy. W X w. Praga
była stolicą książąt (później królów) czeskich oraz biskupów (od 973 r.) W średniowieczu
obok starej Pragi i Vyšehradu, powstały Mala Strana, Hradčany i Nowe Miasto.
Najbujniejszy rozwój miasta przypadł na połowę XIV w., gdy miasto było siedzibą
cesarza niemieckiego Karola IV i największym, po Paryżu, miastem Europy (w 1348 r.
Karol IV założył najstarszy w Europie środkowej uniwersytet, nazwany jego imieniem). W
XVI w. Praga, wraz z Czechami, została podporządkowana Austrii. W 1784 r.
sąsiadujące ze sobą średniowieczne miasta zostały zjednoczone w jeden organizm. W

2

XIX i XX w. miał miejsce szybki rozwój związany z uprzemysłowieniem miasta. W 1918 r.
Praga stała się stolicą niepodległej Czechosłowacji. Miasto szczęśliwie przetrwało obie
wojny światowe. W 1993 r., po odłączeniu się Słowacji, miasto zostało stolicą Republiki
Czeskiej. Na środku Rynku Staromiejskiego (Staroměstske námesti) znajduje się XIV-
wieczny Ratusz Staromiejski ze słynnym zegarem Orloj, na którym co godzinę pojawiają
się figurki 12 apostołów, a szkielet przedstawiający śmierć pociąga za sznur dzwonu.
Nieopodal, na Rynku znajduje się Tynsky Hram - Kościół NMP na Tynie, niegdyś
centrum husytyzmu, a piękny pomnik samego Husa stoi na środku Rynku. Na Rynku
Staromiejskim podziwiać można też barokowy kościół św. Mikołaja z XVIII w. i rokokowy
Pałac Kinskych, także z XVIII w. W obrębie Starego Miasta oglądać można Karolinum -
najstarszy gmach uniwersytetu z XIV w., Klementinum - dawne kolegium Jezuitów z XVII
w., Kaplicę Betlejemską z XIV w., gdzie głosił swe kazania Hus. Najsłynniejszym z 12
mostów miasta jest gotycki XIV-wieczny Karlův Most (Most Karola) ozdobiony
barokowymi statuami z XVII i XVIII w. Na lewym brzegu Wełtawy, na Hradczanach,
znajduje się praski zamek (dziś siedziba prezydenta Republiki), wznoszony od IX w., w
obecnym kształcie z XVIII w. z ogromną Salą Władysławowską. Obok Zamku wznosi się
potężna, XIV-wieczna katedra św. Wita, wybitny przykład architektury gotyckiej z 21
kaplicami z różnych okresów. W pobliżu katedry znajduje się Złota Uliczka, zabudowana
XVI-wiecznymi miniaturowymi domkami, wbudowanych w załomy murów obronnych.
Starszym od katedry zabytkiem Hradczan jest romańska (pobenedyktyńska) bazylika św.
Jerzego z 921 r. Na południe od Hradczan rozciąga się Mała Strana (Malá Strana) pełna
kościołów, pałaców i ogrodów. Na rynku (Malostranské náměstí) wznosi się potężny
barokowy kościół św. Mikołaja z XVIII w., gdzie można często posłuchać muzyki
Mozarta. Najpiękniejszym ogrodem dzielnicy jest XVII-wieczna Valdštejnská zahrada z
freskami i rzeźbami obrazującymi sceny z wojny trojańskiej. Josefov w centrum miasta
jest starą dzielnicą żydowską. Znajduje się tam najstarsza z czynnych w Europie
synagog - Staro-Nowa (Staronová) z 1270 r., obok niej stoi XVI-wieczna Synagoga
Wysoka (Vysoká Synagóga) i kilka innych, oraz stary cmentarz żydowski, gdzie
najstarsze macewy pochodzą z XVI w. Centrum współczesnej Pragi jest Plac Wacława
(Václávské náměstí), miejsce demonstracji w 1968 r. i z czasów "aksamitnej rewolucji".
Pomnik króla (a zarazem świętego) Wacława stoi przed budynkiem Muzeum
Narodowego. Na Placu i w jego okolicy oglądać można wiele wybitnych przykładów
architektury eklektycznej i secesyjnej. W Galerii Narodowej Sztuki Europejskiej znajduje
się bogata kolekcja malarstwa europejskiego (m.in. prace Dürera, Rubensa, Breughla,
Picassa). Pomiędzy zwiedzaniem zabytków warto wejść na znakomite czeskie piwo do
którejś z wiekowych piwiarni np. U Fleku lub U sv. Tomaše.

Brno:
Największe miasto Moraw i drugie w kraju (388 tys. mieszk.), duży ośrodek
przemysłowy, kulturalno-naukowy, centrum targowe. Miasto wzmiankowane było w 1091
r.; prawa miejskie od 1243 r. W średniowieczu Brno było dużym centrum handlowym. W
czasie wojny trzydziestoletniej, jako jedyny obiekt na Morawach, tutejsza twierdza
odparła oblężenie szwedzkie. W latach 1848-1918 miasto było stolicą Moraw w

3

granicach Monarchii Austro-Węgierskiej i centrum przemysłu wełnianego ("Morawski
Manchester"). Ponad miastem wznoszą się dwa wzgórza: Petrov (na którym znajduje się
barokowa katedra św. Piotra i Pawła, której początki sięgają XII w. (panorama miasta z
jednej z wież), oraz Špilberg ze słynną twierdzą (wcześniej zamkiem Przemyślidów z XIII
w.), w której więziono wielu działaczy niepokornych wobec władzy austriackich
Habsburgów z terenu całej monarchii (w tym Polaków). Gotycki Nowy Ratusz z XIII-XVI
w. posiada piękny wczesnorenesansowy portal, a z jego 75-metrowej wieży roztacza się
widok na całe miasto. Na Placu Mendla wznosi się strzelisty, gotycki klasztor
Augustianów z XIV w. W kościele Kapucynów oglądać można kilkadziesiąt
zmumifikowanych zwłok mnichów i mieszkańców miasta. Historię Moraw i samego
miasta przybliży wizyta w Muzeum Morawskim, umiejscowionym w barokowym pałacu
Dietrichsteinów. Około 20 km od miasta, w miejscowości Slavkov u Brna znajduje się
pole napoleońskiej bitwy pod Austerlitz (1805).

Ostrawa (Ostrava):
Miasto na północno-wschodnich krańcach Republiki Czeskiej (328 tys. mieszk.);
podzielone Odrą leży na terenie dwóch historycznych krain - na Morawach (lewobrzeżna
Ostrawa) i Śląsku (na prawym brzegu Odry). Odrębne wcześniej miasta, oddzielone
rzeką połączyły się w 1945 r. Ostrawa jest centrum największego w kraju Ostrawsko-
Karwińskiego zagłębia węglowego i dużym ośrodkiem przemysłowym (pierwsza kopalnia
węgla kamiennego otwarta została w 1782 r., pierwsza huta w 1828 r.). W mieście
(szczególnie w centralnej, morawskiej części) oglądać można niezbyt liczne zabytki,
m.in. kościół św. Wacława z XIII w. (przebudowany w XVIII w. w stylu barokowym) i
ratusz z XVI-XVII w. Kościół na Hrabovej, pochodzący z XVI w. jest przykładem
drewnianej architektury ludowej.

4