ei 2004 09 s074

background image

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

n r 9 / 2 0 0 4

o s p r z ę t i n s t a l a c y j n y

74

G

niazda wtyczkowe są obok wy-
łączników najczęstszym elemen-

tem instalacji elektrycznej. W zależ-
ności od miejsca instalowania gniaz-

da, muszą spełniać różne wymagania.

W szczególności dotyczy to pomiesz-

czeń, w których ludzie są szczególnie
narażeni na niebezpieczeństwo pora-
żenia prądem elektrycznym - najczę-
ściej kuchni, łazienek, ubikacji, pral-
ni, itp. Czynnikami zwiększającymi
zagrożenie są woda, wilgoć i brak
miejsca w pomieszczeniu.

Zgodnie z normą PN-IEC 60 364-

-7-701 w pomieszczeniach wyposa-

żonych w wannę lub/i natrysk usta-
la się strefy: 0, 1, 2, i 3. W celu odpo-

wiedniego zaplanowania rozmiesz-

czenia gniazd wtyczkowych oraz ich
doboru, powinno się najpierw okre-
ślić położenie urządzeń hydraulicz-
nych, zaworów, wylewek, pryszniców,
spryskiwaczy, umywalek, zlewozmy-

waków i wanien. Po wrysowaniu na

rzut pomieszczenia wszystkich urzą-

dzeń i zbiorników na wodę moż-

na, zgodnie ze wspomnianą normą,

określić poszczególne strefy. Strefa
0 jest wyznaczona przez wewnętrz-

ne krawędzie zbiorników na wodę.

W tej strefie zabronione jest monto-
wanie jakiegokolwiek osprzętu elek-

trycznego. Moim zdaniem można jed-
nak umieścić gniazdo zasilane napię-

ciem 12 V, pod warunkiem umiesz-
czenia transformatora poza tą stre-

fą. Strefa 1 jest ograniczona piono-

wymi powierzchniami przebiegają-

cymi wzdłuż zewnętrznych krawędzi
obrzeży pojemników na wodę. Choć
norma tego nie precyzuje, należy wy-
znaczać strefę 1 wokół zaworu czer-

palnego (kranu) w kuchni i w innych
pomieszczeniach. Sięga ona do wy-

sokości 2,25 m. W tej strefie dopusz-
czalne jest wyłącznie instalowanie na

stałe elektrycznych przepływowych
ogrzewaczy wody. Kolejnym obsza-
rem jest strefa 3, przebiegająca w od-
ległości 0,6 m na zewnątrz od strefy 1.
Sięga ona do wysokości 2,25 m. Moż-
na w niej używać zamontowanych
na stałe szczelnych lamp o II klasie
ochronności. Zabronione jest insta-
lowanie puszek rozgałęźnych oraz

wszelkiego sprzętu łączeniowego (po-

dobnie w strefach wewnętrznych 0

i 1). Dopiero w strefie 3, ograniczo-
nej powierzchniami znajdującymi się

w odległości 2,4 m na zewnątrz stre-

fy 2, i sięgającej, podobnie jak strefy

1 i 2, do wysokości 2,25 m, można in-

stalować gniazda wtyczkowe. Gniaz-
da te podlegają jednak dodatkowym
obostrzeniom.

W pomieszczeniach zagrożonych

należy wykonać dodatkowe połącze-
nia wyrównawcze, łączące wszyst-
kie dostępne elementy przewodzą-
ce: wanny, zlewozmywaki, krany,
kuchenki, instalacje wodne, gazowe
itp. Niestety spełnienie tego warun-
ku jest niemal niewykonalne. Jak wy-
konać takie połączenia nie mając do

dyspozycji zaworów i zlewozmywa-

ków wyposażonych w odpowiednie
zaciski? Czy jakakolwiek firma, ofe-
rująca swoje wyroby na polskim ryn-
ku, posiada w ofercie handlowej ba-

terie zlewozmywakowe, umywalko-

we i wannowe, umożliwiające este-

tyczne wykonanie połączenia wyrów-
nawczego? Prawdopodobnie nie. Bo-
lec ochronny każdego gniazda wtycz-
kowego zawsze powinien być połą-

czony z przewodem ochronnym PE.

Wszystkie gniazda wtyczkowe, nie-

zależnie od miejsca zainstalowania,
powinny posiadać taki zestyk ochron-
ny. W starszych, nieremontowanych
budynkach dopuszcza się stosowanie

w suchych pomieszczeniach gniazd

bez styku ochronnego. Jednak w przy-

padku modernizacji lub remontu na-
leży wszystkie gniazda wymienić na

gniazda z bolcem ochronnym. Zestyk
ochronny jest zasadniczym elemen-

tem ochrony stosowanym w gniaz-

dach. Innym, też powszechnie uży-

wanym i zwiększającym bezpieczeń-

stwo, jest tzw. ochrona dla dzieci. Wy-

posażenie gniazd w takie zabezpie-

czenie nie jest, w świetle norm, obo-

wiązujące. Jednak wielu producentów,
wyposaża w nie wszystkie gniazda
wtyczkowe. Ochrona dla dzieci pole-

ga na zasłonięciu obydwu otworów
gniazda, tym samym uniemożliwia-

jąc dostęp do części znajdujących się
pod napięciem. Charakterystyczne

dla dzieci nieustające zainteresowa-

nie otoczeniem nie raz było przyczy-

ną tragedii. Dlatego przesłony wyko-
nywane z izolacyjnego materiału po-

winny być używane wszędzie tam,

gdzie mogą znaleźć się dzieci. Ochro-
na dla dzieci w niczym nie zmniejsza

funkcjonalności. Gdy do gniazda wsu-

wa się wtyczkę, to równoczesny na-

cisk obydwu bolców wtyczki powodu-

je zwolnienie osłony. Natomiast, gdy

dziecko usiłuje gwóźdź, drut lub inny

przedmiot wsadzić do otworu gniaz-

da, natrafia na przeszkodę, broniącą

przed dostępem do styków znajdują-

cych się pod napięciem.

W wilgotnych i mokrych pomiesz-

czeniach, np. w łazience, należy za-
chować szczególną ostrożność. Pra-

wie każdy wie, że w takich miejscach
używa się gniazd potocznie zwanych

hermetycznymi. Łatwo je rozpoznać
po klapce zakrywającej otwory wty-
kowe. Oprócz klapki gniazda są od-
powiednio wyprofilowane, tak, aby
skroplona para wodna, ściekająca
po ścianach, nie mogła dostać się

do elementów przewodzących znaj-
dujących się pod napięciem. Przy-

padkowe zachlapanie gniazda tak-
że nie może spowodować zagroże-
nia, dlatego musi ono posiadać spe-

cjalne uszczelnienia. Sam fakt wypo-
sażenia go w klapkę nie oznacza, że
może znaleźć się w łazience. Właści-

gniazda w pomieszczeniach
specjalnych

Andrzej Dubrawski

Fot. 1 Gniazda z klapką zasłaniającą otwory wtykowe - fot. Ospel, Kontakt

background image

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

n r 9 / 2 0 0 4

75

wym rozwiązaniem jest zastosowanie

tzw. hermetycznych gniazd wtyczko-

wych, oznaczanych symbolem IP44
(a w pomieszczeniach publicznych IP
54). Od zwykłych gniazd odróżnia-

ją się wyglądem, posiadają bowiem

osłonę otworów roboczych gniaz-
da i bolec ochronny. Pasują do nich

wszystkie znormalizowane wtyczki.

Klapka powinna sama zamykać się po

wyjęciu wtyczki, pod wpływem dzia-

łania sprężynki lub pod własnym cię-
żarem. Starsze budynki wyposażone
są, niemal wyłącznie, w natynkowe
gniazda hermetyczne. Dopiero póź-
niej pokazały się gniazda podtynko-

wo-natynkowe.

Nabywcy powinni zwrócić uwa-

gę, że nie wszystkie gniazda z klap-
ką są bryzgoszczelne, tj. IP44. Wiele
z nich posiada jedynie stopień ochro-
ny IP21. Są to gniazda kroploszczelne.
Od gniazd hermetycznych różnią się

jedynie brakiem specjalnych uszcze-
lek. Gniazda kroploszczelne instalo-

wane są tam, gdzie na ścianach może

się skraplać para wodna, ale ze wzglę-
du na miejsce zamontowania norma
nie nakłada obowiązku użycia gniazd
o wyższym stopniu ochrony.

W zależności od producenta do

wyboru są gniazda produkowane od

razu jako IP 44 lub jako gniazda kro-
ploszczelne (tj. IP 21), uzyskujące bry-
zgoszczelność dopiero po dodaniu ze-
stawu specjalnych uszczelek. Istnieją
gniazda bryzgoszczelne wyposażone

w fabrycznie zamontowane uszczel-

ki. Jeśli jednak uszczelki nabywane
są osobno, należy je zakładać zgod-
nie z załączoną instrukcją. W instruk-

cji podane jest, w jakiej konfiguracji
zapewniona jest szczelność.

Wiele firm osobno sprzedaje gniaz-

da, ramki i uszczelki. Nie wszystkie

ramki pozwalają na spełnienie wy-
magań IP44. Czasem niemal iden-
tycznie wyglądająca ramka nie ma
potrzebnych wyprofilowań. Ramki
takie mogą nie zapewniać pewnego

docisku do ściany. Oczywiście krzy-

wo osadzona puszka, z uszkodzonym

obrzeżem, nie pozwoli na zapewnie-

nie bezpieczeństwa. Jeśli gniazda osa-

dzone są w szeregu w jednej ramce,

to każde z nich musi być właściwie
zamontowane i podłączone. Wystar-

czy jedno nieszczelne gniazdo w ca-
łym szeregu, by znacznie zmniej-
szyć bezpieczeństwo użytkowania.

W przypadku niektórych producen-

tów liczba gniazd IP44, znajdujących

się w jednym szeregu, jest ograniczo-
na do trzech lub czterech. Zazwyczaj
oferowane są ramki od pojedynczych
do pięciokrotnych. Ważnym elemen-

tem jest sposób mocowania gniazda

do podłoża. W przypadku gniazd na-

tynkowych wystarczy zwrócić uwagę
na uszczelnienie otworów, przez któ-
re przechodzą wkręty mocujące gniaz-

do do ściany, oraz na sposób dopro-

wadzenia przewodów do gniazda.

Śruby mocujące gniazdo muszą mieć
równe łaby oraz uszczelniające pod-
kładki. Natomiast przewody powin-
ny być wprowadzane za pośrednic-
twem dławików samozaciskowych
lub z uszczelniającym dociskiem.

W szczególności należy uniemożli-
wić dostawanie się do wnętrza gniaz-

da wody spływającej po przewodzie.

Rys. 1 Strefy ochronne w łazienkach: a) wanna, b) wanna ze stałą ścianą oddzie-

lającą

background image

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

n r 9 / 2 0 0 4

o s p r z ę t i n s t a l a c y j n y

76

W przypadku gniazd podtynkowych

należy dopilnować nie tylko właści-

wego sposobu montażu poszczegól-

nych elementów składowych, lecz
także, jeśli są one montowane w znor-
malizowanych puszkach podtynko-

wych, przymocowania do puszki. Roz-
powszechnione są dwa sposoby: na

rozprężne łapki i na wkręty. Montaż

na łapki konieczny jest w przypad-
ku puszek starego typu. Taki sposób
przytwierdzania do ściany zwykle nie
zapewnia wymaganej szczelności. Po-
nadto, tak zamontowane gniazdo, po-

woli wysuwa się w trakcie użytkowa-

nia. Czasem nawet całkiem wysuwa
się z puszki. O wiele trwalszym i do-
kładniejszym sposobem jest przykrę-
canie na wkręty. Jednak wymaga uży-
cia podtynkowych puszek wyposażo-
nych w gniazda na wkręty. Ten spo-
sób mocowania pozwala na precyzyj-
ne ustawienie i dociśnięcie gniazda

do ściany. Jest ono znacznie trwalsze.

Nawet wielokrotne wyjmowanie wty-

czek nie powoduje obluzowania się,
a w konsekwencji - utraty bezpieczeń-
stwa i funkcjonalności.

W łazienkach stosuje się także

gniazda zasilane za pośrednictwem

transformatora separacyjnego. Przy-
kładem takiego gniazda jest gniazdo
hotelowe. Jest ono specyficznym wy-
robem. Oferowane jest wraz ze spe-

cjalną puszką podtynkową. Nie posia-
da zestyku ochronnego i najczęściej

dostosowane jest, ze względu na moż-

liwość korzystania z różnych wtyczek,

w dwa rodzaje otworów. Ponadto ta-

kie gniazdo posiada przełącznik na-
pięcia 230 V / 115 V, otwory okrągłe

dla napięcia 230 V i płaskie dla na-

pięcia 115 V. Maksymalne obciążenie

gniazda to 20 VA. Umożliwia to ko-
rzystanie ze sprzętu, np. golarek czy
depilatorów. Nie nadaje się zatem
do urządzeń pobierających większą
moc. Gniazda hotelowe produkowa-
ne są zgodnie z normą IEC 742. Bar-
dzo rzadko korzysta się z gniazd o na-

pięciu bezpiecznym, ponieważ muszą
mieć one odmienny system otworów.
Do tego celu można zastosować, nie-

spotykane w Polsce, gniazda syste-
mu BS (british standard), HNA, chiń-
skie lub duńskie. Gniazda te powin-
ny być też odpowiednio oznakowa-
ne, aby nie dopuścić do uszkodzenia

włączanego sprzętu. Jednak ze wzglę-

du na konieczność używania specjal-

nych wtyczek zakres stosowania ta-
kich gniazd jest ograniczony. Nale-
ży przy tym pamiętać, że podwyższo-
ny stopień ochrony dotyczy gniazd
zamkniętych. W pomieszczeniach,
gdzie występuje większe zagrożenie
porażeniem prądem elektrycznym,

warto zastosować dodatkową ochro-

nę za pomocą wyłącznika różnicowo-
prądowego. Jeśli nie ma takiego w in-
stalacji, jest możliwość zamontowa-
nia gniazda wyposażonego w taką

ochronę (na rynku niestety znajdu-

ją się gniazda typu schuko) lub zain-
stalowania w znormalizowanej pusz-

ce podtynkowej samodzielnego wy-
łącznika różnicowoprądowego. Gniaz-
da znajdujące się w zagrożonym po-
mieszczeniu powinny być wtedy za-
silane za pośrednictwem takiego wy-
łącznika. Kilka gniazd można połą-
czyć do jednego wyłącznika.

Oprócz zagrożenia porażeniem wy-

stępuje czasem konieczność używa-
nia gniazd chroniących drogi sprzęt
elektroniczny przed skutkami prze-

pięć. W szczególności dotyczy to po-
mieszczeń wyposażonych w elektro-
niczny sprzęt pomiarowy, a także
komputerowy. Podobną ochroną na-
leży objąć także sprzęt audiowizual-

ny. Gniazda służące do zasilania dro-
gich elektronicznych urządzeń po-

winny być wyposażone w wyłączni-

ki przepięciowe. W sprzedaży są spe-
cjalne wkładki do gniazd. Ochronnik
montuje się wewnątrz gniazda, tak,
że jest on niewidoczny dla użytkow-
nika. O zadziałaniu informuje sy-
gnał dźwiękowy. W ofercie niektó-
rych firm można znaleźć także ta-
kie gniazda - wyposażone fabrycznie

w ochronnik. Najczęściej schuko, ale

także z bolcem. Oprócz sygnalizacji

dźwiękowej posiadają one także sy-
gnalizację optyczną. Zielona lamp-

ka wskazuje, że gniazdo znajduje się
pod napięciem i jest sprawne. Czer-

wona LED sygnalizacyjna oznacza,

że zabezpieczenie zadziałało. W bu-

dynkach wyposażonych w wydzielo-

ną sieć zasilającą gniazda kompute-
rowe wskazane jest zamontowanie
gniazd specjalnych, utrudniających
użycie zwykłej wtyczki. Niestety naj-
częściej bardzo łatwo jest obejść taką

ochronę, Zwykle gniazda te nie róż-

nią się, z wyglądu, niczym od pozo-
stałych gniazd wtyczkowych. Niektó-
re z nich posiadają dodatkowy otwór

otwierający blokadę.

Gniazda wtyczkowe instalowane

poza budynkiem, np. na tarasie lub na

słupkach ogrodowych, powinny speł-
niać takie same wymagania jak gniaz-
da montowane w łazienkach. Dodat-
kowo, ze względu na możliwość ko-
rzystania z nich nie tylko przez do-
mowników, ale także gości, warto za-
bezpieczyć je dodatkowo przed nie-

upoważnionym użyciem. Gira pro-
ponuje gniazda zamykane na klucz.

W zależności od typu mogą być one

montowane pod- i natynkowo oraz

w panelach i słupkach zasilających.
Beż użycia klucza niemożliwe jest ko-

rzystanie z gniazda. Bezpieczeństwo
użytkownika jest najważniejsze, dla-
tego wszędzie należy brać pod uwagę
stopień zagrożenia ludzi oraz sprzę-
tu. Pamiętajmy również, aby przy do-
borze gniazd elektrycznych i pozosta-
łego osprzętu elektrycznego zawsze
korzystać z porad fachowców. Tylko

wtedy można zminimalizować praw-

dopodobieństwo wystąpienia strat.

Fot. 2 Gniazda wtyczkowe instalowane

poza bydynkiem mogą być mon-
towane w panelach lub słupkach
zasilających - fot. GIRA

reklama


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ei 2004 09 s060
ei 2004 09 s062
ei 2004 09 s071
ei 2004 09 s038
ei 2004 09 s092
ei 2004 09 s016
ei 2004 09 s028
ei 2004 09 s112
ei 2004 09 s078
ei 2004 09 s072
ei 2004 09 s014
ei 2004 09 s052
ei 2004 09 s018
ei 2004 09 s022
ei 2004 03 s074
ei 2004 09 s009
ei 2004 09 s027
ei 2004 09 s108
ei 2004 09 s085

więcej podobnych podstron