Serologia (Krew cz.1)
Podstawowe pojęcia
Ag (antigen) - antygen
Ab (antibody) - przeciwciało =
immunoglobulina; wśród nich aglutyniny i
hemolizyny
antygen Ä…ð gen
Ag na komórkach (np. krwinkach)
Ab w surowicy
Antygen
Wieloskładnikowa substancja
rozpoznawana przez k-ki
immunokompetntne jako obca
efektem jest uruchomienie
odpowiedzi immunologicznej
antygen reaguje swoiście z
przeciwciałem lub k-ką uczuloną
Cechy antygenu
IMMUNOGENNOŚĆ ANTYGENOWOŚĆ
zdolność do wzbudzania zdolność do swoistego
produkcji swoistego Å‚Ä…czenia siÄ™ z
przeciwciała wywołanym
przeciwciałem
zależy od wielkości, bud.
chemicznej i konstytucji
zależy od determinant
genetycznej organizmu, do
antygenowych
którego dostał się antygen
Antygeny posiadające cechy immunogenności i
antygenowości - ANTYGENY KOMPLETNE
najczęściej białka o dużym ciężarze cząsteczkowym
(często glikoproteiny np. w ukł. AB0, lub liporoteiny
np. w ukł. Rh)
antygeny układu AB0 znajdują się w błonie kom.
wszystkich k-ek ustroju (z wyj. układu nerwowego)
antygeny układu Rh znajdują się w błonie kom.
erytrocytów
Antygeny posiadające tylko cechę antygenowości -
ANTYGENY NIEKOMPLETNE (hapteny)
mała cząsteczka (np. lipidy, niektóre leki)
po połączeniu z dużą cząsteczką (np. białkiem) hapten
może stać się antygenem pełnowartościowym
składniki płynów ustrojowych np. hapteny ukł. AB0 za
wyjątkiem płynu mózgowo-rdzeniowego (pod warunkiem,
że osobnik jest wydzielaczem)
Allele Se i se są niezależne (chromosom 19)
od alleli ABO i genu H
SeSe wydzielacz
Sese wydzielacz
sese niewydzielacz
(brak substancji grupowych
w płynach ustrojowych)
Podział antygenów ze względu na
pochodzenie
zewnÄ…trzpochodne
wewnÄ…trzpochodne
autoantygeny
Rodzaje swoistości antygenów
autogeniczna - charakterystyczna dla danego osobnika
allogeniczna - charakterystyczna dla niektórych osobników
w obrębie gatunku (np. antygeny grupowe krwi)
ksenogeniczna - antygeny u różnych gatunków
narządowa (np. antygeny mózgu królika spotyka się też w mózgu kozy)
funkcjonalna (np. albuminy i Ig różnych gatunków)
heterofilna - pokrewieństwo antygenowe organizmów
odległych w rozwoju filogenetycznym
(w mononukleozie EBV pojawiajÄ… siÄ™ u ludzi Ab aglutynujÄ…ce erytrocyty
barana - dodatni odczyn PBD)
Co to jest immunizacja?
ALLOIMMUNIZACJA - uodpornienie antygenami
tego samego gatunku
HETERO IMMUNIZACJA - uodpornienie
antygenami obcego gatunku
w wyniku immunizacji powstajÄ… (produkowane
przez plazmocyty)
immunolgobuliny
(przeciwciała)
Miejsca wiążące
Determinanty
Fab
antygenowe
A
ańcuch
Budowa
WiÄ…zania
lekki
dwusiarczkowe
Region
WiÄ…zania
dwusiarczkowe zmienny
przeciwciała
Erytrocyt
Region
cukier
Antygen A
stały
A
ańcuch
JednostkÄ… strukturalnÄ… jest
ciężki
Część Fc
Przeciwciało anty-A
monomer (4 łańcuchy
Kompleks antygen-przeciwciało
połączone wiązaniami S-S)
Aglutynacja erytrocytów
2 łańcuchy tzw. ciężkie - H
(5 rodzajów: gð, að, mð, dð, eð; okreÅ›lajÄ…
klasÄ™ immunoglobulin)
2 łańcuchy lekkie - L
(2 rodzaje kð w typie I i lð w typie II
immunoglobulin)
Miejsca wiążące
Determinanty
Fab
antygenowe
A
ańcuch
Budowa
WiÄ…zania
lekki
dwusiarczkowe
Region
WiÄ…zania
dwusiarczkowe zmienny
przeciwciała
Erytrocyt
Region
cukier
Antygen A
stały
A
ańcuch
ciężki
Część Fc
Przeciwciało anty-A
Fab  część N końcowa łańcucha ciężkiego i
Å‚aÅ„cuch lekki ®ð tzw. antydeterminanty antygenowe
(antigen binding fragment)
Fc - część stała łańcuchów ciężkich o
powinowactwie do C1q i r-rów powierzchniowych
komórek (c - constant)
 PRZECIWCIAA
A KOMPLETNE (dwuwartościowe) -
obie antydeterminanty są czynnościowo sprawne (np.
naturalne izoaglutyniny ukł. AB0 należące do IgM)
PRZECIWCIAA
A NIEKOMPLETNE
(jednowartościowe) - jedna antydeterminanta
jest czynnościowo sprawna (np. przeciwciała
odpornościowe ukł. Rh należące do IgG)
Rodzaje swoistości przeciwciał
izotypowa - różnica budowy
C-końcowej części łańcucha
ciężkiego; umożliwia różnicowanie
w obrębie jednego gatunku
(obecna u wszystkich osobników
tego samego gatunku)
allotypowa - różnicuje osobniki tego samego gatunku
(charakterystyczna dla grup osobników tego samego gatunku)
idiotypowa - różnica budowy w obszarach zmiennych H i L; jest
podstawą różnorodności przeciwciał
 9-14 g/L, najwięcej we krwi
IgG
4 podklasy (różnice w Fc)
monomery
przechodzą przez śródbłonek i
łożysko, wydzielane z mlekiem
matki
" IgG1, IgG3, po zwiÄ…zaniu
z np. bakterią wiążą C1q i
uruchamiajÄ… klasycznÄ… drogÄ™
aktywacji dopełniacza (w
mniejszym stopniu IgG2)
opsonizacja
" do IgG należą odpornościowe
przeciwciała ukł. Rh
IgA
Ok. 2.5 g/L
1. wewnÄ…trzwydzielnicze i
krążące  płyny ustrojowe
2. w ślinie, łzach, wydzielinie z
nosa, śluzie ukł. oddech., soku
żołądkowym ( mucosal
immunity );
mono- di- lub trimer
nie wiążą dopełniacza
brak właściwości
bakteriobójczych, blokuje
przyczepianie siÄ™ bakterii do
błony śluzowej, neutralizuje
wirusy i toksyny
IgM
Ok. 1.2 g/L; gł. we krwi
pentamer
nie przechodzÄ… przez
śródbłonek
wytwarzane w pierwotnej
odpowiedzi immunologicznej
gł. w odpowiedzi na
zakażenie bakteryjne
wiążą C1q dopełniacza
do nich należą naturalne
przeciwciała układu AB0
 Ok. 0.3x10-3 g/L (1000x więcej u
IgE (tzw. reaginy)
atopików)
rzadko jako krążące
przeciwciała, częściej na
powierzchni bazofili i k-ek
tucznych tk. Å‚Ä…cznej (zwiÄ…zane
fragmentem Fc)
" biorą udział w I typie
odpowiedzi im. (anafilaksja)
" biorą udział w  niszczeniu
parazytów (+ eozynofile)
" wytwarzane w migdałkach,
ww chł., śluzówce p.pok.
" monomery
IgD
Ok. 0.3 g/L
obecne na limfocytach B
rola niejasna; zwiÄ…zane z
powstawaniem i
różnicowaniem k-ek
plazmatycznych i k-ek
pamięci z limfocytów B (po
stymulacji antygenowej)
monomery
Charakterystyka biologiczna
przeciwciał
niejednolite czynnościowo
różnią się swoistością immunologiczną
posiadają różną siłę wiązania antygenu
łącząc się z antygenem wchodzą w różne reakcje
charakteryzujące się swoistością i odwracalnością
(np. precypitacja, aglutynacja, koaglutynacja, liza - Ab
kompletne może do fragmentu Fc przyłączyć dopełniacz)
Aglutynacja
dotyczy przeciwciał
kompletnych
Ab Å‚Ä…czy siÄ™ swoimi
antydeterminantami z 2
determinantami Ag
znajdującymi się na dwóch
odrębnych komórkach tworząc
 most
np. Ag - zawiesina erytrocytów
+ odpowiednia surowica z
przeciwciałami
Badania immunohematologiczne
erytrocytów
Aglutynacja w 0.9% NaCl:
optimum r-cji +4°C - przeciwciaÅ‚a zimne
kompletne IgM, w skład których wchodzą naturalne
Ab. Jeśli występują u wszystkich ludzi - Ab naturalne
regularne (np. anty-A i anty-B z ukł. AB0)
Ab naturalne występujące tylko u niektórych ludzi -
naturalne nieregularne (np. anty-M, anty-H, anty-A1)
Koaglutynacja
dotyczy przeciwciał
niekompletnych
w środowisku koloidowym (np.
dekstran) między
czÄ…steczkami Ab powstajÄ…
mostki z koloidu, co prowadzi
do Å‚Ä…czenia siÄ™ k-ek w
konglutynaty (w 0.9% NaCl
zjawisko nie zachodzi)
Badania immunohematologiczne
erytrocytów - koaglutynacja
optimum r-cji +37°C - przeciwciaÅ‚a ciepÅ‚e
najczęściej IgG niekompletne odpornościowe
reakcja zachodzi po wzmocnieniu:
- w roztworach koloidowych
- poddając krwinki działaniu enzymów
proteolitycznych (papaina)
- po dodaniu surowicy antyglobulinowej
zawierającej przeciwciała przeciwko ludzkim
immunoglobulinom (test Coombsa)
BTA (bezpośredni test antyglobulinowy
Coombsa)
wykrywa przeciwciała
zaadsorbowane in vivo
na krwince
u noworodków z podejrzeniem
konfliktu serologicznego, chorzy
z niedokrwistością
autoimmunologicznÄ…, biorcy
krwi (badania powikłań
poprzetoczeniowych)
PTA (pośredni test antyglobulinowy Coombsa)
wykrywa przeciwciała
niekompletne zawarte
w surowicy
np. w surowicy matek
 z konfliktu , biorcy krwi,
dawcy krwi
służy też do oznaczania
antygenów na krwinkach
Hemoliza
Ab wywołujące hemolizę -
hemolizyny
odpornościowe; opt. r-cji
+37°C
liza w obecności
komplementu, jeśli jego
aktywacja jest całkowita
hemolizyny produkowane sÄ…
w ukł. AB0, P, Lewis
nie ma ich w ukł. Rh!!!
Charakterystyka przeciwciał
- podsumowanie
Przeciwciała Przeciwciała
kompletne niekompletne
·ð naturalne (przeważnie IgM ·ð odpornoÅ›ciowe (przeważnie
np. izoaglutyniny ukł. AB0) IgG np. z ukł. Rh)
·ð dwuwartoÅ›ciowe (lub ·ð jednowartoÅ›ciowe
wielowartościowe)
·ð czynne w Å›rodowisku
·ð aglutynujÄ…ce (w każdym koloidowym, w odczynie
środowisku, nawet w NaCl) Coombsa lub z papainą)
·ð optimum aktywnoÅ›ci +4°C ·ð optimum aktywnoÅ›ci +37 do
(tracÄ… akt w 70°C) 40°C (nie tracÄ… aktywnoÅ›ci w
70°C)
·ð duże czÄ…steczki
·ð maÅ‚e czÄ…steczki
·ð znajdujÄ… siÄ™ gÅ‚.
wewnÄ…trznaczyniowo ·ð równomiernie rozmieszczone
w ustroju
·ð nie przechodzÄ… przez
Å›ródbÅ‚onki ·ð przechodzÄ… przez Å›ródbÅ‚onki
Przeciwciała Przeciwciała
naturalne odpornościowe
·ð wystÄ™pujÄ… stale u wszystkich ·ð powstajÄ… po immunizacji
ludzi danej grupy (np. anty-A, (mogą występować obok Ab
anty-B) naturalnych np. po
immunizacji osoby z gr krwi 0
·ð u niektórych - nieregularne
krwiÄ… z gr B)
(np. anty-M, anty-P, anty-H)
·ð nieregularne
·ð wiÄ™kszość to Ab kompletne
IgM, zimne ·ð wiÄ™kszość to przeciwciaÅ‚a
niekompletne IgG, IgM, IgA;
·ð wytwarzane ok. 6-go m-ca
ciepłe
życia pozapłodowego (szczyt
10 r.ż.) ·ð hemolizyny i aglutyniny
·ð wystÄ™pujÄ… w pÅ‚ynach
ustrojowych (najwięcej w
siarze)
·ð aglutyniny
Układ dopełniacza
funkcja
Układ dopełniacza - funkcja
Inicjacja reakcji zapalnej
Opsonizacja mikroorganizmow
Chemotaksja komórek o właściwościach żernych
Eliminacja zmodyfikowanych bÄ…dz
też uszkodzonych
komórek gospodarza
Bezpośrednia liza komórek bakteryjnych i wirusów.
Hamowanie precypitacji kompleksów immunologicznych
antygen-przeciwciało
Dopełniacz odgrywa rolę w mechanizmach
obronnych
Układ dopełniacza
trzy, czy cztery ścieżki aktywacji?
Układ dopełniacza
Droga klasyczna Trombina i plazmina
mogą stymulować C3
Droga alternatywna
[Clark A i wsp. Evidence for nontraditional
activation of complement factor C3 during
Droga lektynowa
murine liver regeneration. Mol. Immunol.,
2008; 45: 3125 3132]
Dopełniacz (komplement)
Membrane attacking
complex
Aktywatorem&
drogi klasycznej są przeciwciała IgM, IgG1, IgG2 lub IgG3
drogi alternatywnej mogą być komorki bakterii Gram-
dodatnich, Gram-ujemnych, komorki grzybow,
niektóre robaki pasożytnicze, komórki nowotworowe, wirusy i
zakażone przez nie komórki, kompleksy immunologiczne
zawierające przeciwciała IgG, IgA i IgE.
drogi lektynowej jest białko wiążące mannozę (mannose
binding protein  MBP), zwane rownież lektyną wiążącą
mannozÄ™ (mannose binding lectin  MBL), strukturÄ…
przypomina C1q
 Przyłączenie się C1q do regionu Fc
zwiÄ…zanej z antygenem
immunoglobuliny
W wyniku kaskady reakcji powstaje
połączony z błoną komórkową aktywny
kompleks C4b2a, który jest
konwertazÄ… C3 drogi klasycznej,
konwertaza ta działa proteolitycznie na
białka C3
 czynniki: B, D, H, I, P i składnik C3
InicjujÄ…cym enzymem tego szlaku jest
konwertaza C3 (C3bBb) drogi
alternatywnej stabilizowana przez
properdynÄ™
autoagresja hamowana przez czynniki
reg.
 CzÄ…steczki MBL przypominajÄ…ce
C1q aktywują dopełniacz, a dzięki
odpowiednim receptorom dla tego
białka na makrofagach ułatwiają
fagocytozę opłaszczonych przez
opsoniny mikroorganizmow
Aktywacja dopełniacza przez patogen
Bakterie i in. patogeny
aktywujÄ… kaskadÄ™
dopełniacza. Kompleks
C3bBb3b ma właściwości
konwertazy C5, która
przekształca czynnik C5
do C5a i C5b.
Układ dopełniacza (komplementu)
1. Stężenie C5a jest największe w miejscu powstawania. Duże
ilości C5a mają właściwości chemotaktyczne dla innych komórek
immunokompetentnych (np. makrofagi)
2. Aktywny składnik dopełniacza C5a sprzyja uwalnianiu histaminy
i obkurczaniu mięśni gładkich
Migracja makrofagów, neutrofili, k-ek tucznych do miejsca
uwalniania C5a (chemotaksja)
Po chemotaksji k-ka żerna (np. makrofag) fagocytuje  obcy materiał i
podejmuje decyzję:  zostaję na miejscu i szukam następnych
patogenów? , czy  wycofuję się i zostaję komórką prezentującą
antygen; tzw. k-ką dendrytyczną, która wędruje do węzłów chłonnych? .
1. Po aktywacji konwertazy C5, składowa dopełniacza C5b jest luz
no
związana z błoną komórkową patogenu.
2. Dodatkowa interakcja C6 i C7 powoduje powstawanie kompleksu, który
może wnikać w błonę komórkową.
3. Po przyłączeniu C8 kompleks może zainicjować lizę komórki, jednak
składowa C9 jest niezbędna do pełnej lizy patogenu (powstają pory w
błonie komórkowej)
Powstawanie substancji
grupowych ABO
Układ grupowy AB0
Kodowany przez 3 geny (A, B, i
0)  jeden gen w jednym z pary
chromosomów (9)
gen 0 jest amorficzny i jest
zdominowany przez geny A1,
A2 i B
gen A1 dominuje nad A2
Gen H i jego allel h dziedziczÄ…
się niezależnie od genów A, B,
0; chromosom 19
Budowa antygenów ABO
Antygeny układu grupowego ABO są łańcuchami
oligosacharydowymi glikolipidow lub glikoprotein,
Podstawą ich budowy jest łańcuch prekursorowy,
ktory występuje w dwoch typach
antygen H jest strukturÄ… prekursorowÄ… dla
antygenow A i B
Rożnica między antygenami A i B polega na
terminalnym cukrze:
- w antygenie A jest to N-acetylogalaktozamina, a
- w antygenie B galaktoza
Ścieżki biosyntezy antygenów ABO
Gen Hh (na chromosomie 19) koduje a-1,2-L-
fukozylotransferazÄ™ (FUT1), enzym katalizujÄ…cy
przyłączenie fukozy do galaktozy, w wyniku czego
powstaje antygen H.
Układ grupowy
Gen H powoduje powstawanie
transferazy H, która sprzyja
AB0
przyłączeniu fukozy do galaktozy
powstaje czÄ…steczka AgH,
będącego substancją
macierzystą dla pozostałych Ag
ukł. AB0
u homozygot hh nie dochodzi do
syntezy transferazy H i AgH
pomimo obecności genów A i B
(fenotyp Bombay) - krwinki nie sÄ…
aglutynowane przez żadną z
surowic.
W surowicy: anty-A, anty-B i
anty-H
Układ grupowy AB0  geny chromosomu 9
Gen 0, będący allelem genów A1,
100%
A2, B jest genem niemym
osobnik 00 posiada na komórkach
nie zmieniony AgH
Układ grupowy AB0
Gen A1 powoduje powstawanie
transferazy, która przenosi N-
acetylo-galaktozaminÄ™ na prawie
wszystkie determinanty AgH -
powstaje AgA1 (w komórce jest b.
dużo determinant A i mało H)
%A>%H
Układ grupowy AB0
Gen A2 powoduje powstawanie
transferazy, która przenosi N-
acetylo-galaktozaminę na niedużą
ilość determinant AgH
gen A2 u rasy białej występuje 4x
rzadziej niż A1
%H>%A
Układ grupowy AB0
Gen B powoduje powstawanie
transferazy, która przenosi
D-galaktozÄ™ na prawie wszystkie
determinanty AgH
%B>%H
Allele Se i se są niezależne (chromosom 19)
od alleli ABO i genu H
SeSe wydzielacz
Sese wydzielacz
sese niewydzielacz
(brak substancji grupowych
w płynach ustrojowych)
Gen Se
(zwany genem sekrecji, FUT2) koduje enzym
o takiej samej aktywności co gen Hh, różnica
między nimi polega na tym, że enzym ten
katalizuje powstawanie antygenu H w
tkankach innych niż krew (głównie w
nabłonkach) ślinie oraz płynach ustrojowych
gen kodujący nieaktywne białko nazywa się
genem se
Antygeny i przeciwciała ukł.
AB0
Układ grupowy AB0
Antygeny A i B rozwijają się we wczesnym okresie życia
płodowego
niedojrzałość antygenów AB0 (zwł. AgA)
Ag A, B i H - we wszystkich tkankach organizmu, za
wyjątkiem tk. nerwowej; u ok. 80% populacji także w
płynach ustrojowych (za wyjątkiem płynu m-r), wydzielinach
i wydalinach
Przeciwciała układu AB0
1. Produkowane w wieku niemowlęcym (między 4-6 m-cem życia)
przeciwciała naturalne
występują jako stały składnik surowic - regularne: przeciwciała
anty-A i anty-B:
- IgM kompletne aglutyniny, zimne
zimne aglutyniny nieregularne:
- anty-H (u osób z mocnym Ag - grupa A1 lub A1B)
- anty-A1 (u osób grupy A2 lub A2B)
Dlaczego nie ma przeciwciał anty-A2?
2. Odpornościowe aglutyniny i hemolizyny anty-A i anty-B (IgG i
IgM); IgG wytwarzane przez osoby z gr krwi 0; osoby z gr A i B
wytwarzają przeważnie IgM
W 1901 r Karol Landsteiner
odkrył układ ABO,
za co otrzymał nagrodę Nobla
Występowanie antygenów i przeciwciał
w danej grupie krwi zostało określone
wg tzw. reguł Landsteinera:
1. W surowicy zawsze występują
przeciwciała dla antygenów
nieobecnych na krwinkach
2. Surowica nie zawiera
przeciwciał dla własnych
krwinek
 Grupa Antygen w Izoaglutyniny Izoaglutyniny
krwi krwinkach regularne niregularne
A1 A1 Anty-B Anty-H
(b. rzadko)
A2 A2 Anty-B Anty-A1 (2% u
niewydzielaczy)
B B Anty-A1 Anty-H
(b. rzadko)
A1B A1 i B -------- Anty-H
(b. rzadko)
A2B A2 i B -------- Anty-A1
(u 26%)
0 H Anty-A1 i ---------
anty-B
Antygeny, przeciwciała i reakcje antygen-
przeciwciało w układzie AB0
(anti-H, or anti-A1)
Rodzaje izoaglutynin naturalnych
w ukł. AB0
anty-A1: aglutynuje krwinki z Ag A1 (w grupie A1 i A1B)
anty-B: aglutynuje krwinki z Ag B (w grupie B, A1B, A2B)
anty-H: aglutynuje krwinki z Ag H (w grupie 0) lub z dużą liczbą
determinant H (grupy A2 i A2B);
występują w surowicy niektórych osób (niewydzielaczy) z  mocnym
antygenem (A1, A1B, B); nieaktywne w 37°C; reagujÄ… ze wszystkimi
krwinkami zawierajÄ…cymi substancjÄ™ H, a nasilenie tej r-cji jest
wprost proporcjonalne do ilości tej substancji 0>A2 >A2B >B >A1
>A1B
 Reakcje aglutynacji
w oznaczaniu grup
krwi układu AB0
Wyciągi roślin o swoistych
właściwościach izoaglutynin
WyciÄ…g z nasion DOLICHUS BIFLORUS (tzw.
dolichotest) - właściwości izoaglutyniny anty-A1
(aglutynuje krwinki z grupy A1 i A1B)
WyciÄ…g z nasion LOTUS TETRAGONOLOBUS lub
ULEX EUROPEUS - właściwości izoaglutyniny
anty-H (aglutynuje krwinki z grupy 0, A2, A2B)
Powstawanie substancji
grupowych ukł. Rh
Układ grupowy Rh
Antygeny kodowane przez geny na chromosomie 1
(3 pary genów: D, d, C, c, E, e)
w jednym chromosomie są 3 miejsca dla genów tego układu,
zestaw genów jednego chromosomu jest sprzężony tj. dziedziczy
się w całości
gen d jest amorficzny (np. genotyp cde/CdE®ð jaki fenotyp?)
antygeny powstają szybko w życiu płodowym (od 2 m-ca życia
płodowego);
znajdują się wyłącznie na
erytrocytach i nie występują
w postaci haptenów
Antygeny i przeciwciała ukł.
Rh
Antygen D
Układ grupowy Rh
u 85% ludzi rasy białej
Ag Du o małej mocy;
Antygen C
wykrywany w PTA
u 70% ludzi rasy białej
NIE MA ANTYGENU d!!!
słabszy od D
Antygen E
Cu i Cx bardzo słabe
u 30%
Cw u 5% Polaków; dość
bardzo słaby (rzadko
silny
immunizuje)
c bardzo słaby, u 30%
odmiany Eu i Ew
e bardzo słaby
Krwinki Rh + i Rh -
Rh dodatni - krwinki, które zawierają
antygen D lub Du
Rh ujemny - krwinki bez w/w antygenów
Krwinki Rh + i Rh -
Obecny AgC lub AgE przy braku AgD 
osobnik jest Rh dodatni jako dawca i Rh
ujemny jako biorca
Obecne Agc i Age przy braku AgD  krwinki
sÄ… Rh ujemne
Przeciwciała ukł. Rh
Wyłącznie odpornościowe
IgG niekompletne, ciepłe, nie wiążą
dopełniacza
czasem towarzyszÄ… im kompletne Ab - po
długotrwałej stymulacji (przyczyna ciężkiej
ChHN)
wykrywane przy pomocy testu
enzymatycznego (odczynnik LEN)
Występowanie grup układu AB0 i Rh
wśród ludzi rasy białej
Inne układy grupowe
krwinek czerwonych
Kell - Ag K duże właściwości
immunogenne (wielokrotni biorcy)
Duffy (Fy)
Kidd (Jk) - wiążą dopełniacz (odczyny poprzetoczeniowe z
hemolizÄ… wewnÄ…trznaczyniowÄ…)
Lewis (Le)
P
MNS (przydatne do wykluczania/potwierdzania ojcostwa)
Lutheran (sporadycznie przyczynÄ… ChHN)
Ukł. gr leukocytów:
HLA
nie-HLA
Ukł grupowe białek
AB0
surowicy:
Kidd, Kell
ukł. haptoglobin
ukł. Gc
Ukł. gr płytek:
ukł. transferyn
AB0
ukł. Gm
HLA
ukł. San Francisco
Duzo, Zw, Pl, Ko (tylko
na płytkach)
Przetaczanie krwi
Przetaczanie krwi
W 1667 roku Jean Baptiste
Denis, lekarz Ludwika XIV,
wykonał pierwszą
udokumentowanÄ… i udanÄ…
transfuzjÄ™ ludzkiej krwi
człowiekowi. Zakazano jednak
tego zabiegu, gdyż pacjent zmarł.
Na poczÄ…tku XX w. Landsteiner
stwierdził, iż na powierzchni
krwinek czerwonych mogÄ…
występować dwa cukry - nazwał
je A i B oraz, że każdy osobnik
ma je w określonej kombinacji lub
nie ma ich wcale.
 Należy przetaczać krew
zgodnÄ… z zakresie
antygenów AB0 i antygenu D
Przetaczanie krwi
z ukł. Rh
przetaczana krew nie może
zawierać:
- antygenów reagujących z
przeciwciałami biorcy (lub
antygenu, który w
przeszłości był
odpowiedzialny za
stwierdzonÄ… u niego
alloimmunizacjÄ™)
- ani przeciwciał reagujących
z krwinkami biorcy
W próbie zgodności bada się:
surowicÄ™ biorcy z krwinkami
Przetaczanie krwi
dawcy (LEN; met. LISS - PTA
zwł. u wielokrotnych biorców)
grupy krwi biorcy i dawcy (AB0 i
Rh) + badanie na obecność Ab
odpornościowych
pomija siÄ™ badanie surowicy
dawcy z krwinkami biorcy
osoba posiadajÄ…ca Ab
odpornościowe nie może być
dawcÄ…
wielokrotni biorcy - najlepiej
przetaczać krwinki płukane
Próba zgodności
BIORCA DAWCA
surowica erytrocyty
+
erytrocyty Kontrola erytrocyty
ABO i Rh
surowica surowica
Obecność Ab
odpornościowych
Powikłania poprzetoczeniowe:
- 65% z powodu niezgodności AB0
- 27% z powodu niezgodności Rh
- 8% z powodu niezgodności innych w układach
Mechanizm:
1. R-cja Ab wiążących dopełniacz (IgG i
IgM) z Ag krwinek - hemoliza
wewnÄ…trznaczyniowa
2. Aktywacja dopełniacza do C3
- fagocytoza i niszczenie krwinek
pozanaczyniowe
3. Krwinki uczulone przeciwciałami nie
wiążącymi dopełniacza - fagocytoza i
niszczenie pozanaczyniowe
Objawy kliniczne
odczyn natychmiastowy (gł.
IgM z AB0) lub opóz
niony (gł.
IgG z Rh):
obj. zwiastunowe - bóle głowy,
­ðtemp., dreszcze, bóle
lędz
wiowe, hemoglobinuria,
Å»ðHtk i erytrocytów, żółtaczka
ciężkie - wstrząs, niewydolność
nerek, DIC
Autotransfuzje
1. Planowa - np. przygotowujÄ…cy pacjenta do zabiegu (3-
7 dni)
2. Hemodilucja śródoperacyjna (zwykle 600 ml krwi)
Konflikt serologiczny
http://www.mediweb.pl/data/print.php?id=648
 Konflikt występuje, gdy w surowicy matki są
odpornościowe przeciwciała, a na krwinkach płodu
odpowiedni dla tych przeciwciał antygen
Ab powstają na skutek uodpornienia poprzednią ciążą lub
wcześniejszym przetoczeniem krwi obcogrupowej (wyjątek
stanowią Ab ukł. AB0)
immunizacja w I ciąży:
- w II połowie niewielka ilość
krwinek płodu przedostaje się
do krążenia matczynego
- krwawienie płodowo-matczyne podczas
porodu
- amniopunkcja, poronienia, ciąża
pozamacziczna
Niezgodność
W I trymestrze ciąży wykonuje
siÄ™ badania:
serologiczna
oznaczanie grupy AB0, AgD, Ab
odpornościowych (u matki)
przy braku Ab odpornościowych
powtarza się pod koniec ciąży
badania przeglÄ…dowe Ab
u kobiet z Ab odpornościowymi -
określić ich swoistość, ustalić, czy
niosą one ryzyko dla płodu
(badanie ojca)
Konflikt w ukł. AB0
 Odpornościowe anty-A lub
Konflikt
anty-B (IgG), które często
w ukł. AB0
pojawiajÄ… siÄ™ u matki w
następstwie immunizacji
antygenami obcogatunkowymi
jeśli istnieje konflikt w ukł.
AB0, to ryzyko ChHN wynosi
20-30%
najczęściej zdarza się u dzieci
z gr. A lub B urodzonych
przez matki z gr. krwi 0
Konflikt w ukł. AB0
Mała częstość występowania ChHN AB0
przy niezgodności grup rodziców nie oznacza się
przeciwciał odpornościowych u matki podczas ciąży
przeciwciała wykrywa się u ciężarnych, których
poprzednie dziecko miało ciężką postać ChHN AB0
(liczy siÄ™ ­ð miana)
Konflikt w ukł. Rh
Matka Rh-
Płód Rh+
Przeciwciała
Macica
anty-D
Owodnia
Drugi
Ag D płód Rh+
A
ożysko
Po I ciąży
Pierwsza ciąża Druga ciąża
Najwięcej ciężkich przypadków powodują Ab anty-D
(Ag D bardzo immunogenny; 0.1ml)
rzadko w I ciąży (anty-D w I ciąży tylko u 1% kobiet)
rzadziej, gdy istnieje niezgodność również
w ukł. AB0
kontrola miana przeciwciał - raz w miesiącu lub częściej
Choroba hemolityczna
noworodka
 Choroba hemolityczna
noworodków (ChHN)
Erytrocyty płodu zostają opłaszczone przez alloprzeciwciała
matki skierowane przeciw antygenowi, który płód odziedziczył
po ojcu
W odpowiedzi płód zwiększa tempo erytropoezy,  wysyłając do
krążenia krwinki niedojrzałe
w przewidywaniu ChHN konieczna jest okresowa kontrola
miana przeciwciał (zwłaszcza, jeśli pojawiły się wcześnie w
ciąży)
Leczenie płodu
<34 t.c.:
a. plazmafereza lecznicza matki
b. transfuzja wewnÄ…trzmaciczna -
podaje siÄ™ krwinki grupy 0 Rh(-)
Kell(-), co ok. 2 tyg aż do 35 t.c.
>34 t.c.:
przedwcześnie ukończyć ciążę
(jeśli wywiad mniej obciążony - w
37-38 t.c.)
1. Po porodzie we krwi noworodka z konfliktu
oznacza siÄ™:
grupy ukł. AB0 i Rh oraz BTA
fenotyp Rh - tylko gdy inny Ag z
ukł. Rh jest odpowiedzialny za
immunizacjÄ™ matki
2. Rozpoznanie ChHN:
wykrycie antygenu
(odpowiedzialnego za
immunizacjÄ™ matki) u noworodka
dodatni wynik BTA
objawy kliniczne
Objawy ChHN:
niedokrwistość
żółtaczka
obrzęk uogólniony
hepato i splenomegalia
uszkodzenie CUN (kernicterus)
Obrzęk uogólniony  jaka przyczyna?
Ciężka niedokrwistość prowadzi do kwasicy,
niewydolności krążenia lewo- i prawokomorowej.
Wątroba  zajęta jest erytropoezą.
Toksyczność bilirubiny  energia,
konmunikacja, odżywienie kom.
üð niekorzystny wpÅ‚yw na wszystkie komórki
üð destrukcja tylko komórek nerwowych
üð zaburzenia oddychania komórkowego i
zmniejszenie aktywności enzymów komórkowych
üð hamuje produkcjÄ™ ATP
üð uszkadza bÅ‚ony komórkowe
üð utrudnia wchÅ‚anianie glukozy i wymianÄ™ elektrolitów
Kernicterus  żółtaczka jąder podkorowych
(encephalopatia bilirubinowa)
üð wnikanie bilirubiny do mózgu (stężenie bilirubiny we krwi
osiÄ…ga ok.20-25 mg%) poprzez
" uszkodzenie bariery krew  mózg
" wzrost stężenia bilirubiny np. leki wypierające bilirubinę z
połączenia z albuminą
" nieprawidłowy stosunek bilirubiny do albuminy
üð może pojawiać siÄ™ już w pierwszych tygodniach życia przy
nasilonej żółtaczce!!!
üð póz
niejsze występowanie tego powikłania u dzieci jest bardzo
rzadkie
üðobjawy kliniczne kernicterus:
" senność
" brak Å‚aknienia
" zmniejszone napięcie mięśniowe
" opisthotonus
" czasem drgawki
" hipotermia
" niewydolność oddechowa
" w drugim tygodniu wzmożone napięcie mięśniowe
" po miesiącu ruchy atetotyczne i krzyk mózgowy
 fototerapia światłem o dł.
fal 410- 520 nm
ChHN - leczenie
transfuzja wymienna
(przetacza siÄ™ krew zgodnÄ…
w ukł.AB0, a w ukł. Rh nie
zawierającą Ag, dla którego
u matki określono
swoistość przeciwciał)
podaż glukozy
(diglukuronidy bili), albumin
(1g/kg m.c.) czy Luminalu
(­ðtransporterów, ­ð
aktywności transferazy
glukuronowej)
Profilaktyka ChHN:
podaje siÄ™ IgG anty-D
w 28 t.c. - wszystkim nie
wykazujÄ…cym immunizacji
kobietom Rh (-), jeśli ojciec
dziecka jest Rh (+) lub
nieznany
IgG anty-D do 48h po porodzie
(kobietom Rh (-), jeśli ojciec
dziecka jest Rh (+) lub
nieznany), oraz
po poronieniu
IgG anty-D w dawce
ok.250-300mðg i.m.