Problem wy

żywienia ludności

W ujęciu globalnym produkcja żywności na świecie pokrywa zapotrzebowanie. Według szacunków Banku
Ś

wiatowego ogólna produkcja zbóż gwarantowała każdemu mieszkańcowi globu spożycie w ciągu doby 3400

kalorii. Prawie połowa światowego zasobu zboża jest jednak zużywana jako pasza, umożliwiając produkcję mięsa
i mleka, czyli w istocie kosztowną zmianę kalorii roślinnych na kalorie zwierzęce.

W latach 1980 – 1995 liczba ludności świata wzrosła o niecałe 29%, zaś produkcja rolnicza – o ponad 33%.
Produkcja żywności na statystycznego mieszkańca Ziemi zwiększyła się zatem o 5%. Przede wszystkim dzięki
rosnącej aktywności rolnictwa KSR.

Dynamiczny rozwój rolnictwa KSR w tym okresie – bardzo korzystny dla sytuacji żywnościowej całego świata –
został osiągnięty głównie wysiłkiem krajów Azji (zwłaszcza Chin, Indii, Indonezji, Pakistanu, Tajlandii i
Wietnamu). W mniejszym stopniu partycypowały w nim kraje Ameryki Łacińskiej oraz niektóre kraje Afryki
(Nigeria, Egipt, Libia i Maroko).

W większości krajów afrykańskich produkcja rolnicza nie nadążała za rozwojem demograficznym, co przyczyniło
się do zaostrzenia deficytów żywności, a w konsekwencji również konfliktów plemiennych (Ruanda, Somalia,
Etiopia, Sudan).

Przyczyn pogarszającej się kondycji rolnictwa afrykańskiego należy upatrywać w niekorzystnych zmianach
warunków klimatycznych i glebowych. Zmiany te mają po części charakter obiektywny (naturalny), w znacznym
stopniu wynikają jednak z nadmiernej eksploatacji pastwisk i gruntów ornych w warunkach stałej presji
demograficznej oraz ze skłonności do powiększania produkcji proeksportowych upraw monokulturowych. W
wielu regionach uprawnych rabunkowa gospodarka rolna doprowadziła już do ekspansji pustyń zwrotnikowych
na obszary sawann. Daje się to zaobserwować zwłaszcza w strefie Sudanu, rozciągającej się na długości 5,5 tys.,
km pomiędzy Saharą a lasami równikowymi, charakteryzującymi się dużą zmiennością opadów (lata wilgotne
przeplatają długotrwałe okresy suszy). W latach 1968 – 1974 i 1980-1986 w północnej części tego regionu,
zwanej Sahelem, katastrofalne susze spowodowały śmierć głodową setek tysięcy ludzi.

Znawcy problematyki rolnictwa afrykańskiego twierdzą, ze jedynym ratunkiem dla wielu obszarów rolniczych w
tej części kontynentu są potężne inwestycje irygacyjne. Ich realizacja kosztowałaby jednak dziesiątki miliardów
dolarów, a to oznacza, że nawet w części nie mogłaby być sfinansowana przez zainteresowane kraje.

Spadek produkcji żywności ( w przeliczeniu na 1 mieszkańca) w wielu krajach rozwiniętych jest niekorzystny,
chociaż wynika niewątpliwie z obiektywnych racji ekonomicznych i ekologicznych . Przy rosnącej konsumpcji
ż

ywności w tych krajach, zmusza on bowiem do zwiększenia importu niektórych płodów rolnych, co jest

równoznaczne z przechwytywaniem części produktów żywnościowych wytwarzanych w KSR. Nadal jednak kraje
rozwinięte – traktowane łącznie – eksportują więcej żywności niż importują, chociaż w ujęciu ilościowym skala
tych nadwyżek nie jest duża.

Dynamikę przeciętnej produkcji rolnej kształtowało zbliżone tempo wzrostu produkcji roślinnej i zwierzęcej. W
strukturze rodzajowej wytwarzanej żywności zachodziły jednak istotne zmiany. Wzrastał udział mięsa i jaj, przy
spadku udziału mleka; zwiększyło się znaczenie kukurydzy, ryżu, soi, rzepaku, kakao i herbaty kosztem pszenicy
oraz zbóż mniej wartościowych (Zyta, jęczmienia, owsa i sorga), ziemniaków, oliwek, kopry i kawy.

KSR, mimo wysokiej dynamiki rozwoju rolnictwa, nie osiągnęły jeszcze w wielu dziedzinach poziomu produkcji
krajów rozwiniętych. W szczególności wykazały niższą produkcje mięsa (o prawie 30%), mleka krowiego (o65%)
i pszenicy ( o ponad 20%). Równocześnie jednak osiągały wyższe zbiory ryżu, batatów i innych owoców
tropikalnych oraz używek. W większości wszakże były to rośliny, których kraje rozwinięte leżące w strefie
podzwrotnikowej i umiarkowanej nie mogły uprawiać.

W KSR mieszka aż 78% ludności świata. Pozwala to uświadomić sobie, jak niewiele żywności wytwarzają one
nadal na statystycznego mieszkańca.

Postęp w rolnictwie KSR przyczynił się do zmniejszenia liczby niedożywienia o około 160 mln osób w ciągu
minionych 20 lat.

Najwi

ększe niedobory żywności odczuwają mieszkańcy strefy międzyzwrotnikowej w Afryce i Azji, zwłaszcza:

Etiopii, Somalii, Sudanu, Czadu, Nigru, Malii, Zairu, Ruandy i Angoli oraz Bangladeszu, Afganistanu, Kambodży
i Filipin.

Niedobory te wynikają z mało sprzyjających warunków klimatyczno – glebowych ograniczających produkcje
rolną, zarazem jednak są związane z szybkim rozwojem demograficznym krajów afrykańskich i azjatyckich.

Rozwiązanie problemów wyżywienia w strefach głodu powinno opierać się na skoordynowanych działaniach
zmierzających z jednej strony do przebudowy rolnictwa i zwiększenia produkcji rolnej, a z drugiej do
ograniczenia przyrostu naturalnego.

Działania jednostronne, obliczone tylko na wzrost produkcji żywności są nieskuteczne. Wskazują na to
doświadczenia wielu krajów z okresu „zielonej rewolucji”.

Analiza bilansów żywności poszczególnych krajów pozwala stwierdzić, że jej eksporterami netto są przede
wszystkim: Stany Zjednoczone, Holandia, Francja, Australia, Brazylia, Dania, Argentyna, Tajlandia, Irlandia i
Nowa Zelandia. Do tej grupy krajów można też zaliczyć niektóre KSR (Chiny, Kolumbię, Ghanę, Sri Lanke i
Wybrzeże Kości Słoniowej) jeżeli w ich bilansach handlu żywnością uwzględni się wartość eksportowanych
używek.

Wiele międzynarodowych organizacji obiera sobie za cel badanie oraz kontrolowanie aktualnego stanu
wyżywienia ludności na całym świecie. Najsłynniejszą a zarazem największą jest wyspecjalizowana komórka
ONZ, którą w skrócie określa się FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych od Spraw Wyżywienia i
Rolnictwa).

Prowadzone badania wykazują, że są rejony świata, gdzie problem wyżywienia jest naprawdę poważny.

Naukowcy określili wystarczającą dzienną rację żywnościową na 2400 kalorii. Uwzględniając ten czynnik można
podzielić państwa na 3 zasadnicze grupy:

1. Kraje z nadwyżką żywności (dobowa racja żywnościowa przekracza 2700 kal.). Do tej grupy państw

należą m.in.: naftowe kraje arabskie, państwa Ameryki Północnej (progres agrotechniczny zwiększył
produkcję rolną i zgromadziła się nadwyżka żywności), Australia, Nowa Zelandia.

2. Kraje charakteryzujące się wyżywieniem wystarczającym (2400-2700 kal.).Są to na przykład kraje Azji

Zachodniej (Japonia, Chiny), państwa wschodniej części Ameryki Południowej, a także Polska.

3. Państwa o niedoborze żywności ( poniżej 2400 kal.), gdzie istnieje bądź może zaistnieć głód. Należą do

nich głównie państwa Afryki, takie jak: Sudan, Mali, Etiopia, Czad, Mozambik, czy Somalia. Afryka
cechuje się stałym obniżaniem zarówno ilości, jak i jakości żywności przysługującej jednemu
człowiekowi. Powodem tej sytuacji jest ciągły oraz bardzo szybki przyrost ludności krajów afrykańskich,
jak również nieodpowiednia polityka prowadzona przez rządy tych państw. Rządy te skupiają się na tym
by plony uprawianych w swych krajach roślin oddawać na eksport. Uważają to oni za drogę do wyjścia z
kryzysu gospodarczego. Jednak na skutek takiej polityki następuje uzależnienie się żywnościowe tych
państw od importu. Jeśli chodzi o państwa azjatyckie to do tej grupy możemy zaliczyć: Indie, Bangladesz
oraz Kambodżę. Z państw Ameryki z problemami wyżywienia borykają się: Peru, Nikaragua, Boliwia oraz
Ekwador.

Katarzyna

Śniatkowska