1

mgr Jolanta Sadek

Układ mięśniowy- układ ruchu czynny

Mięśnie (musculi, mus = mysz)
Są to narządy, które mają wybitną zdolność kurczenia się, tzn. zmniejszania swej długości.
Mięśnie szkieletowe są odpowiedzialne za utrzymanie prawidłowej postawy ciała i
wykonywanie ruchów dowolnych. Tworzą one grupy mięśni współdziałających podczas
wykonywania ruchu oraz mięśnie działające przeciwstawnie (antagonistycznie).
Ponieważ skurcz mięśnia ma charakter reakcji egzotermicznej, wytwarzają w naszym
organizmie ciepło oraz wspomagają zwrotny dopływ krwi w żyłach w kierunku dosercowym
oraz chłonki w naczyniach chłonnych.

Skurcz mięśnia odbywa się pod wpływem bodźców:

– mechanicznych, jak uderzenie,
– elektrycznych,
– chemicznych,
– w wyniku bodźca ze strony odpowiednich komórek nerwowych mózgowia lub rdzenia

kręgowego, jak to występuje w naturalnych ruchach ustroju,

Podobnie jak kości, mięśnie pochodzą z mezodermy, a komórki, z których rozwija się tkanka
mięśniowa, nazywa się mioblastami.

Budowa mikroskopowa mięśni szkieletowych
Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana zbudowana jest z długich cylindrycznych
komórek – włókien - miocytów.
Każde włókno zbudowane jest z:

– elementarnej błony komórkowej – sarkolemmy,
– cytoplazmy – sarkoplazmy, wypełniającej wnętrze

komórki,
W sarkoplazmie wystepuje barwnik czerwony -
mioglobina. Od jej ilości zależy ciemniejsza lub
jaśniejsza barwa komórek

– jąder komórkowych (od kilku do kilkuset)

miocyty szkieletowe to polikariocyty. Jądra leżą
obwodowo, przy sarkolemmie,

– sarkosomów (mitochondria),
– retikulum sarkoplazmatycznego SR
– włókienek kurczliwych – miofibryli.

Średnica włókien wynosi od 10 do 100 μm, a długość od 1 mm do kilkudziesięciu cm.
Włókna są owalne (obłe), na końcach zwężone lub rozdwojone.

Barwa mięśni zależy od zawartości hemoglobiny mięśniowej i przepływu krwi przez naczynia
włosowate; w związku z tym rozróżniamy:

2

– mięśnie jasne o niskiej zawartości mioglobiny i słabym przepływie krwi - działają

szybko, lecz szybko się również męczą.

– mięśnie ciemne o wysokiej zawartości mioglobiny i wysokim przepływie krwi -

działają wolniej, lecz są bardziej wytrzymałe

U człowieka najciemniejsze mięśnie: serce, przepona, mięśnie gałki ocznej są również
najbardziej wytrzymałe. W ustroju człowieka mięśnie jasne i ciemne są różnorodnie
powiązane ze sobą.


Każde włókienko okryte jest blaszką łącznotkankową – śródmięsną.
Pęczek kilku lub wielu włókien okryty jest omięsną.
Zespół pęczków tworzy mięsień, okryty warstwą łącznotkankową – namięsną.

3

Śródmięsna endomysium



tkanka łączna właściwa luźna

 zawiera liczne włókna siateczkowe i kolagenowe oraz komórki tkanki łącznej

właściwej, szczególnie fibroblasty.



W śródmięsnej znajduje się także gęsta sieć naczyń krwionośnych włosowatych,
doprowadzających substancje odżywcze do mięśnia, a także nerwy i naczynia
limfatyczne.



Głowna funkcją środmięsnej, oprócz odżywiania mięśnia, jest łączenie komórek
mięśniowych, co pozwala na skoordynowane skurcze i rozkurcze



Niektóre komórki mięśniowe są krótsze niż długość mięśnia - właśnie tkanka łączna
przenosi siłę skurczu takich komórek do ścięgien i kości.

Omięsna



Pęczki komórek mięśniowych są otoczone tkanką łączną właściwą, o zbitym utkaniu,
składającą się z włókien kolagenowych, siateczkowych i nielicznych komórek,
głównie fibroblastów.



Ta otoczka łącznotkankowa nosi nazwę omięsnej perimysium

Namięsna



Wreszcie cały mięsień jest otoczony torebką zbudowaną z tkanki łączne właściwej
zbitej, bogatej we włókna kolagenowe – namięsna epimysium



Namięsna jest otoczona zwykle z zewnątrz łącznotkankową błoną zwaną powięzią
(fascia).



Namięsna przy skurczu mięśnia porusza się wraz z mięśniem, natomiast powięź
pozostaje nieruchoma.

Tkanka łączna omięsnej i namięsnej odgrywa ważną rolę przenośnika siły skurczu mięśnia.
Tkanka łączna łączy również mięsień ze ścięgnami, rozścięgnami, powięziami, okostną,
przenosząc siłę skurczu na kości


Budowa makroskopowa mięśni

Masa mięśni szkieletowych osoby średniego wzrostu i średniej masy ciała waha się od 25 do
35 kg.
Przy masie ciała 70 kg wynosi ona ok. 38%, (gdy tymczasem masa kośćca stanowi ok. 14%
masy ciała).
Przez ćwiczenia, szczególnie uprawianie kulturystyki czy ciężkiej atletyki, masa mięśniowa
może znacznie wzrosnąć.

Skład mięśnia
Mięsień składa się przeważnie z dwóch różnych części.

1. Jedną część stanowi kurczliwa masa mięśnia, o żywym zabarwieniu ciemnoczerwonym,

zbudowana z włókien mięśniowych poprzecznie prążkowanych - tę część mięśnia
nazywamy brzuścem (venter).

2. Część drugą stanowi łącznotkankowe ścięgno (tendo), znajdujące się, na jednym lub na

obu końcach mięśnia, które łączy przeważnie mięsień z kośćcem i przenosi na niego
pracę mięśnia.

4

3. Część początkową mięśnia nazywamy też głową (caput), część końcową - ogonem

(cauda).
Mięsień rozpoczyna się nieraz dwiema lub kilku głowami, z których każda może mieć
własne ścięgno; mówimy o mięśniu dwugłowym (biceps), trójgłowym (triceps) lub
czwororogłowym (quadriceps). Tak zbudowane są np. mięsień dwugłowy i trójgłowy
ramienia, czy dwugłowy i czworogłowy uda.

Również część końcowa, czyli ogon mięśnia, może się składać z dwóch, trzech lub nawet

większej liczby ścięgien

Zginacze palców np. kończą się czterema ścięgnami dla czterech ostatnich palców.



Za początek mięśnia uważa się przyczep leżący bliżej tułowia lub bliżej płaszczyzny
pośrodkowej ciała albo bardziej ustalony (nieruchomy);



Końcem - punkt przyczepu mięśnia bardziej oddalony od płaszczyzny pośrodkowej lub
bardziej ruchomy.



Z tych powodów w praktyce rehabilitacyjnej przyczep początkowy mięśnia określa się
często mianem przyczepu bliższego, a przyczep końcowy - przyczepem dalszym
mięśnia, co znajduje uzasadnienie w czynności większości mięśni.

Ścięgno

– Mięsień jest przytwierdzony do miejsca przyczepu albo bezpośrednio (włókna mięśniowe

biegną aż do powierzchni przyczepu i kończą się przytwierdzając do niej), albo za
pośrednictwem ścięgna.

– Ścięgna - to twory włókniste, zbudowane z tkanki łącznej włóknistej zbitej, o

zabarwieniu białawosrebrzystym i bardzo odporne.

– Sprężystość ich jest nieznaczna; pod wpływem rozciągania wydłużają się one tylko do

4% swej długości.

– Niezależnie od kształtu, grubości czy długości budowa ścięgna pozostaje zawsze ta sama.
– Osłonka łącznotkankowa, która otacza włókna mięśniowe, przerzuca się na ścięgno

stanowiące przedłużenie mięśnia aż do jego punktu przyczepu.

– Ścięgno stanowi istotną część mięśnia, łączy go z kośćcem i przenosi jego pracę na

kościec.

– Kształt ścięgien: walcowate, spłaszczone.

ścięgna

5

– Niektóre występują w postaci szerokiej, płaskiej błony zwanej rozcięgnem

(aponeurosis). W tej postaci występują np. ścięgna obu mięśni skośnych
i mięśnia poprzecznego brzucha.

– Na ogół kształt ścięgna jest dostosowany w pewnym stopniu do kształtu

mięśnia.

– Długość ścięgna znajduje się w określonym stosunku do długości części

kurczliwej mięśnia i do rozległości ruchu w danym stawie.

– Grubość ścięgna w stosunku do przekroju poprzecznego mięśnia jest zmienna i waha się

w szerokich granicach.

Kształt brzuśca

– Ze względu na kształt brzuśca oraz możliwość wykonywania różnych funkcji, można

dokonać klasyfikacji morfologicznej oraz czynnościowej (biomechanicznej) mięśni
szkieletowych.

– Pod względem kształtu brzuśca wyróżnia się mięśnie krótkie, długie i płaskie

(szerokie).

– Brzusiec w mięśniach krótkich posiada najczęściej kształt owalny, okrągły lub

spłaszczony. Włókna ścięgniste są zazwyczaj również bardzo krótkie.
Mięśnie krótkie występują w okolicach, gdzie ruchy są nieznaczne, lecz wymagają dużej
siły widzimy je np. dokoła kręgosłupa czy dokoła niektórych stawów.

– W mięśniach długich przebieg brzuśca może być prosto- lub krzywoliniowy. Również

ścięgna tych mięśni są przeważnie długie.
Znajdują się one przeważnie na kończynach, przebiegając często nad dwu lub wieloma
stawami oraz w warstwie powierzchownej m. prostownika grzbietu.
Zwykle układają się w kilka warstw.

– Brzuśce mięśni płaskich mają najczęściej przebieg krzywoliniowy i przyczepiają się do

kości poprzez płaskie i szerokie rozcięgna. Wymiary długości i szerokości są znacznie
większe niż grubości; są one zwykle spłaszczone i cienkie. Występują głównie w
powłoce brzusznej.

– Czwartą grupę stanowią mięśnie mieszane, których nie da się zaliczyć do żadnej z

powyższych grup zasadniczych.
Przykładem może być mięsień prosty brzucha, który jest równocześnie mięśniem długim
i szerokim.
Do grupy mieszanej możemy również zaliczyć mięśnie okrężne, które tworzą pierścienie
mięśniowe dokoła otworów ciała - zwieracze, np. mięsień okrężny oka czy zwieracz
odbytu.



Stopień zróżnicowania mięśniówki na ściśle odgraniczone jednostki mięśniowe jest różny.
Mięśnie kończyn są najlepiej odgraniczone jedne od drugich, już znacznie mniej mięśnie
tułowia, wśród nich mięśnie grzbietu są najmniej zróżnicowane.

Stosunek brzuśca mięśnia do ścięgna

– Wzajemny stosunek pasm mięśniowych i ścięgien jest bardzo różny; ma to duże

znaczenie dla pracy mięśnia.

6

– W niektórych mięśniach kierunek włókien ścięgna stanowi prostolinijne przedłużenie

kierunku włókien mięśniowych.

– Taki układ występuje zazwyczaj w mięśniach płaskich (mm. plani), jak np.

w szerokich mięśniach brzucha, czy też w mięśniach międzyżebrowych.

– Podobny stosunek mięśnia do ścięgna widzimy również w mięśniach zupełnie innego

kształtu, w mięśniach wrzecionowatych (mm. fusiformes), w których włókna przebiegają
równolegle. Kierunek włókien ścięgna jest przedłużeniem kierunku włókien
mięśniowych.
Długie, lecz stosunkowo nieliczne włókna takiego mięśnia mogą wykonywać ruch
rozległy, lecz nie bardzo silny, (stopień skracania się mięśnia jest zależny od długości
jego włókien, a siła mięśnia - od liczby włókien).

Zupełnie odmienny układ widzimy w mięśniach, w których włókna schodzą skośnie do
ścięgna.
– W mięśniu półpierzastym (m. unipennatus) włókna mięśniowe po krótkim przebiegu

dochodzą z jednej strony do ścięgna,

– w mięśniu pierzastym (m. bipennatus) łączą się ze ścięgnem obustronnie.
Oba rodzaje mięśni mają liczne, lecz krótkie włókna i mogą wykonywać ruchy niezbyt
rozlegle, lecz silne.
– Niektóre mięśnie oprócz ścięgna początkowego i końcowego mogą zawierać w swej

części środkowej ścięgno pośrednie (tendo intermedius), które dzieli mięsień na dwie
części, czyli na dwa brzuśce – m. dwubrzuścowy, (m. digastricus; dis = podwójny,
gaster = brzuch).

– Inne mięśnie mogą być przedzielone całkowicie lub częściowo przez krótkie ścięgienka,

smugi ścięgniste (intersectiones tendineae). Taki mięsień smugowaty powstaje z części
segmentalnych, stając się tworem czynnościowo wyższym

.

(smugowaty)

7

Narządy pomocnicze mięśni
1. Powięzie fasciae

Powięziami nazywamy błony zbudowane z tkanki łącznej włóknistej, które otaczają
poszczególne mięśnie, grupy mięśni lub wreszcie całą mięśniówkę ciała.
Grubość powięzi jest bardzo zmienna; najcieńsze powiezie są utworzone przez cienką
warstwę tkanki łącznej, grubsze mają utkanie silnie włókniste.
Najgrubsze są zwykle te powiezie lub ich części, w które przechodzą końce ścięgien
mięśni; przybierają one wtedy wybitnie ścięgnisty charakter, jak np. pasmo biodrowo-
piszczelowe powięzi szerokiej uda.
Układ włókien stanowi cechę charakterystyczną powięzi. Przebiegają one równolegle do
siebie, a prostopadle do kierunku włókien mięśniowych.
Tkanka łączna powięzi zawiera również włókna sprężyste.
Wskutek takiego utkania powiezie podczas skurczu mięśnia czy grupy mięśni ustalają
wzajemne położenie włókien mięśniowych lub poszczególnych mięśni.
Ponieważ powięzie obejmują również części ścięgniste mięśnia, utrwalają więc również
położenie ścięgien lub przytwierdzają ścięgna do podłoża,
W okolicach stawów, a przede wszystkim stawów ręki i stopy, powiezie są zazwyczaj
silnie rozwinięte, wyposażone w mocne poprzeczne włókna.
Poza tym powięź silnie i ściśle, jak bandażem, otacza miękką, bogatą w wodę tkankę
mięśnia. W razie przerwania powięzi masa mięśniowa wypływa z powięzi
Powięź mięśnia otacza go na zewnątrz od namiętnej. Między obu tymi łącznotkankowymi
blaszkami znajduje się cienka warstwa luźnej tkanki łącznej - stanowi ona warstwę
przesuwalną, która podczas skurczu pozwala mięśniowi na ślizganie się w swej cewie
powięziowej.
W ruchach mięśni, powięź więc udziału nie bierze. Jest ona nieruchoma, natomiast
namięsna porusza się wraz z mięśniem w jedną i drugą stronę,
W miejscach, w których kilka powięzi styka się, ograniczają one przestrzenie, przez które
przechodzą trzewia lub naczynia i nerwv.
Miejsca te mają praktycznie szczególne znaczenie, ponieważ są one przeważnie drogami
szerzenia się procesów ropnych, jak np. okolica szyi, pachwiny czy jamy pachowej.
Odróżniamy:

• powięzie poszczególnych mięśni.
• powięzie grup mięśniowych
• powięź powierzchowną ciała.

Zaznaczyć należy, że są mięśnie, które nie mają własnej powięzi, jak np. mięśnie twarzy.

 Powięź poszczególnego mięśnia tworzy kanał, w którym mięsień ślizga się w jedną

i w drugą stronę. Powięź taka służy przeważnie do ustalenia położenia mięśnia np.
śrubowato przebiegającego, jak m. krawiecki, który bez nadania mu kierunku przez
powięź przebiegałby podczas skurczu w linii prostej.

 Powięź grup mięśniowych otacza grupę mięśni tej samej czynności. Powięzie te

występują przeważnie na kończynach. Blaszki powięziowe otaczające grupę mięśni
mogą przyczepiać się do kości, tworząc tzw. przegrody międzymięśniowe, a więc
grupa mięśni objęta jest kanałem czy komorą kostno-włóknistą.

8

 Powięź powierzchowna, otaczająca mięśnie poszczególnych części ciała, leży pod

skórą, oddzielona od niej przeważnie przesuwalną warstwą tkanki łącznej (tkanka
łączna podskórna).
W niektórych okolicach ciała daje się ona łatwo odgraniczyć od tkanki podskórnej,
w innych, np. na dłoni czy podeszwie, odgraniczenie takie jest trudne.
Powięź powierzchowna w różnych okolicach ciała jest bardzo różnie rozwinięta;
najsilniejsza jest na kończynach, na tułowiu i na szyi w znacznie słabszym stopniu.
Na głowie powięź powierzchowna nie tworzy ciągłej warstwy - tutaj występują
mięśnie skórne, które przynajmniej jednym swym końcem przyczepiają się do skóry;
dlatego też powięź między skórą i mięśniami na głowie na ogół nie występuje,
poszczególne powięzie pokrywają tylko mm. żwaczowe i m, policzkowy.

Części powięzi, które znajdują się w pobliżu przyczepów mięśni, jak również przegrody
międzymięśniowe, przeważnie na całej swej powierzchni są polami przyczepów mięśni.
Rolę tę dzielą one z błonami międzykostnymi.
Powiezie mogą łączyć się ze ścianami żył lub naczyń chłonnych; wtedy są one
urządzeniami ssącymi, pomagając przepływowi krwi w żyłach czy limfy w naczyniach
chłonnych.

Unaczynienie powięzi jest bardzo silne. Żyły uchodzą przeważnie do żył
skórnych. Powiezie są również wyposażone w naczynia chłonne.
Nerwy powięzi pochodzą od gałązek unerwiających przyległe mięśnie.

2. Kaletki maziowe bursae synoviales.

Kaletki maziowe są bardzo różnej wielkości; kształtu pęcherzykowatego, o
cienkiej ścianie, znajdują się między narządami, np. między kością a skórą,
między kością a mięśniem lub ścięgnem, między torebką stawową a
ścięgnem mięśnia, a więc wszędzie tam, gdzie przy ruchach
poszczególnych części należy zmniejszyć tarcie do minimum i ułatwić
ślizganie się narządów względem siebie.
Ściana kaletki, tak samo jak torebki,
składa się z włóknistej warstwy
zewnętrznej i delikatnej maziowej
warstwy wewnętrznej.
Często łączy się ze stawem,
stanowiąc uwypuklenie właściwej
jamy stawowej.
Może być nie podzielona albo też
podzielona częściowo lub
całkowicie na poszczególne
komory.

3. Pochewki ścięgien vaginae

tendineum
Pochewki ścięgien należą do tego
samego typu narządów

9

pomocniczych mięśni, co kaletki maziowe. Są to kaletki
obejmujące ścięgna mięśni. Występują więc w postaci
cewy, w której przebiega ścięgno.
Cewa ta, tak jak kaletka maziowa, składa się z zewnętrznej
warstwy włóknistej (vagina fibrosa) i z wewnętrznej
warstwy maziowej (vagina synovialis).
Również ścięgno na swej powierzchni jest pokryte błoną
maziową.
Pierwszą blaszkę błony maziowej nazywamy ścienną
(lamina parietalis), drugą - blaszką trzewną (lamina
visceralis).
Obie przechodzą nieprzerwanie jedna w drugą w ten sposób, że blaszka ścienna przedłuża
się w formie zdwojenia w blaszkę trzewną.

4. Bloczki trochleae musculares.

Bloczki mięśni są to urządzenia, dokoła których owijają się ścięgna mięśni, zmieniając
przeważnie kierunek przebiegu i pociągania mięśnia.
Działają one mechanicznie jako punkt podparcia dźwigni (hypomochlion; hypo = pod;
mochlos = dźwignia).
Odróżniamy:

• bloczki więzadłowe
• chrzestne (np. bloczek m. skośnego górnego gałki ocznej)
• bloczki kostne, utworzone przez powierzchnie kostne pokryte chrząstką (np. bruzda

kości sześciennej dla ścięgna m. strzałkowego długiego),

5. Trzeszczki ossa sesamoidae

Działanie trzeszczek jest podobne do działania bloczków.
Są to kostki włączone w ścięgna mięśni w pobliżu ich przyczepu.
Zależnie od wielkości trzeszczki kierunek ścięgna zostaje zmieniony w większym lub
mniejszym stopniu; ścięgno nie biegnie wtedy w kierunku kości, lecz skośnie, lub nawet
poprzecznie do jej długiej osi. Trzeszczki, działają więc jak ruchome „hypomochlia".
Największą trzeszczką jest rzepka.

6. Troczki retinacula musculorum

Są silnymi, krótkimi pasmami
ścięgnistymi, utrzymującymi ścięgna
mięśni blisko kości.
Razem z kością mogą tworzyć kanały
dla przebiegu ścięgien, uniemożliwiając
z jednej strony zmianę ich położenia, z
drugiej - zmieniając kierunek przebiegu
ścięgien.
Troczki, spełniają zatem funkcję
szczególnego rodzaju bloczków
mięśniowych.

10

Nazwy mięśni

Różne przyczyny wpływały na powstanie nazwy poszczególnych mięśni.
Często zawierają one określenie miejsca przyczepu (mostkowo-obojczykowo-sutkowy,
kruczo-ramienny, czy też wskazują na topograficzne położenie (ramienny, piszczelowy) lub
kierunek przebiegu (prosty, skośny).
Nieraz nazwa uwzględnia czynność mięśnia (zginacz, odwodziciel) lub jego ogólną postać
(najszerszy, obły) czy budowę (dwugłowy, wielodzielny).

Naczynia mięśni

– Mięśnie poprzecznie prążkowane, jako narządy bardzo czynne, są silnie unaczynione.
– Ilość krwi dochodząca do mięśnia jest tym większa, im intensywniej mięsień pracuje.
– Intensywne czerwone zabarwienie zdrowego mięśnia zależy nie tylko od barwnika

zawartego w jego włóknach, hemoglobiny mięśnia, ale również od stopnia jego
ukrwienia.

– Zwykle do mięśnia wstępuje kilka gałązek tętniczych i każdej z nich towarzyszą zwykle

dwie żyły.

– Tętnice wstępujące w obręb mięśnia rozgałęziają się w omięsnej na cieńsze, następnie na

delikatne sieci.

– Z tych ostatnich wychodzą drobne tętniczki, przebiegające przeważnie prostopadle do

kierunku włókien; są one tętniczkami końcowymi, gdyż nie mają większych zespoleń
między sobą.

– Liczne małe tętniczki odchodzące od tt. końcowych biegną w obrębie śródmięsnej w

kierunku włókien mięśniowych;

– Każdemu z włókien towarzyszy szereg naczyń włosowatych.

W 1 mm

3

mięśnia znajduje się 2000 naczyń krwionośnych włosowatych.

Oplatają one włókna mięśniowe tworząc sieci włosowate o charakterystycznych,
wydłużonych, czworokątnych oczkach, ułożonych wzdłuż włókien.

– W mięśniu znajdującym się w spoczynku większość naczyń włosowatych jest zamknięta;

otwierają się one wtedy, gdy mięsień jest czynny.

– Sieć naczyń włosowatych przechodzi w żyły, które przebiegają obok tętnic.

Żyły mięśni, nawet bardzo drobne, wyposażone są w zastawki.

– Ścięgna mięśni w przeciwieństwie do brzuśca są bardzo słabo unaczynione, szczególnie

w głębi.

– Naczynia chłonne mięśni biegną obok naczyń krwionośnych – stwierdzono je zarówno w

brzuścu, jak i w ścięgnie, gdzie biegną w warstwach powierzchownych i głębokich.

Unerwienie mięśni
Unerwienie mięśni jest również bardzo obfite; znajdujemy w nich włókna:



bezrdzenne, pochodzące z układu autonomicznego, towarzyszące naczyniom
krwionośnym i kończące się pod śródmięsną,



liczne włókna rdzenne zarówno ruchowe, jak i czuciowe, pochodzące od nerwów
czaszkowych lub rdzeniowych.

11

Ruchowe włókno nerwowe - neuryt nerwowej komórki motorycznej rdzenia kręgowego
lub mózgu — unerwia do 150 włókien mięśniowych, tworząc wraz z nimi jednostkę
czynnościową.
– W mięśniach wykonujących ruchy bardzo precyzyjne (np. mm, gałki ocznej)

jednostka taka składa się ze znacznie mniejszej liczby włókien mięśniowych.

– Końcowa gałązka włókna nerwowego dochodzi do sarkolemmy pośrodku włókna

mięśniowego, traci swą osłonkę rdzenną i wnika pod zewnętrzną błonkę sarkolemmy;
tam rozgałęzia się wpuklając przed sobą silnie sfałdowaną jej błonkę wewnętrzną w
sąsiedztwie licznie nagromadzonych jąder komórkowych włókna mięśniowego.

– Całość tego rodzaju zakończenia nerwowego nosi nazwę płytki końcowej.
– Jest to bardzo skomplikowana synapsa wytwarzająca liczne pęcherzyki synaptyczne,

które zawierają, jak synapsy w podobnych pęcherzykach w ośrodkowym układzie
nerwowym, acetylocholinę.

Włókna czuciowe kończą się wewnątrz tzw. wrzeciona
mięśniowego.
– Wrzeciono składa się z grupy włókien mięśniowych

otoczonych włóknistą pochewką.

– Pod tę pochewkę wnikają rdzenne czuciowe włókna

nerwowe, rozgałęziają się, tracą osłonki i otaczają
spiralami poszczególne włókna lub kilka włókien
mięśniowych kończąc się na nich kolbkowatymi
zgrubieniami.

– Podobne wrzeciona czuciowe występują również na

powierzchni pęczków włóknistych ścięgna, zwykle w
pobliżu włókien mięśniowych.

Miejsce wejścia naczyń i nerwów do mięśnia jest na ogół ściśle
określone.
Najczęściej wchodzą one w środkowej trzeciej części długości
mięśnia, przeważnie w górnym odcinku.
Miejsce to nosi nazwę wnęki (hilus) lub pola nerwowo-
naczyniowego (area nervovasculosa).
Są jednak mięśnie, w których nerw wchodzi u samej góry lub u samego dołu, lub nawet na
dwóch przeciwnych końcach.

Mechanika mięśni
– Odróżniamy mięśnie jednostawowe (leżą w głębi), dwustawowe i wielostawowe (bardziej

powierzchownie).

– Mięśnie wielostawowe mogą działać w ten sam sposób na wszystkie stawy, nad którymi

przebiegają, lub też różnie; np. mięsień dwustawowy może zginać jeden staw i prostować
drugi.

– Mięsień tak jak taśma gumowa jest rozpięty nad stawem i jego działanie zależy od

położenia mięśnia w stosunku do osi stawu.

12

– W zasadzie mięśnie położone do przodu od osi stawu działają

jako zginacze, położone do tyłu od niej - jako prostowniki;
położone bocznie jako przywodziciele lub odwodziciele; mięśnie
przebiegające skośnie lub poprzecznie do osi są mięśniami
obrotowymi (nawracacze i odwracacze).

– Większość mięśni jednak tak jest położona w stosunku do

stawów, że działają one w paru kierunkach. Stanowi to pewne
biologiczne zabezpieczenie ruchu stawu.

– Mięsień może jednak wywoływać ruchy w stawie, nad którym nie

przebiega - wtedy działa na odległość.
Czynność mięśnia wyraża się w działaniu na oba punkty
przyczepu; zbliża on lub oddala od siebie obie części kośćca,
które łączy, gdy żadna z nich nie jest ustalona.
Np. mięsień ramienny zbliża do siebie ramię i przedramię w
stawie łokciowym. Przedramię zgina się, ramię cofa się ku
tyłowi; zostaje wykonany ruch w stawie ramiennym.
Czyli: mięsień, który przebiega tylko nad jednym stawem
(mięsień jednostawowy), może wykonywać ruch w stawie
sąsiednim w kierunku przeciwnym do ruchu w stawie, nad
którym przebiega.

Nazwy mięśni np.:

mięsień zginający, zginacz
mięsień prostujący, prostownik
mięsień przywodzący, przywodziciel
mięsień odwodzący, odwodziciel
mięsień odwracający, odwracacz
mięsień nawracający, nawrotny
mięsień skręcający
mięsień zwierający, zwieracz
mięsień przeciwstawiacz
mięsień prosty
mięsień obły
mięsień skośny
mięsień poprzeczny
mięsień okrężny
mięsień dwugłowy / trójgłowy
mięsień dwubrzuścowy

musculus flexor
musculus extensor
musculus adductor
musculus abductor
musculus supinator
musculus pronator
musculus rotator
musculus sphincter
musculus opponens
musculus rectus
musculu teres
musculus obliquus
musculus transversus
musculus orbicularis
musculus biceps / triceps
musculus digastricus

Piśmiennictwo:

1. Bochenek A. - Anatomia człowieka tom I, PZWL 2004
2. Marecki Bogusław - Anatomia funkcjonalna, 2004
3.

http://www.doz.pl/zdrowie/h1141-Pochewki_sciegniste

4.

http://solomonsseal.wordpress.com/2010/03/31/treating-bursitis-with-solomons-seal/

5.

http://www.elemiah.pl/homo1.php