CHARAKTERYSTYKA OLEJÓW.
Żeby przewidzieć, jakich efektów użytkowych możemy oczekiwać po
różnego rodzaju zbieraczach oleju z upływem czasu, tj. gdy akcja oczyszczania
trwa dłużej (kilka lub kilkadziesiąt dni), trzeba zapoznać się z tzw.
charakterystykami wietrzeniowymi olejów (rys.1) [Zagrożenia: Ratownictwo
chemiczne i ekologiczne].

Rys. 1. Charakterystyka wietrzeniowa olejów.



Wiadomo, że parametrem ważnym z punktu widzenia praktyki działań
ratowniczych jest lepkość. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że decydującym
czynnikiem, wpływającym na lepkość, jest temperatura oleju, wynikająca z
temperatury otoczenia (wody i powietrza).
Zależność tą podają producenci olejów, najczęściej w postaci wykresów.
Przykładowy przebieg takiego wykresu pokazano na rys.2 [Zagrożenia:
Ratownictwo chemiczne i ekologiczne].

Rys. 2. Zależność lepkości oleju od jego temperatury.



Jak widać, gdy temperatura oleju jest niska, lepkość oleju jest wysoka. Gdy
temperatura wzrośnie, lepkość oleju spadnie. W praktyce ratowniczej wykresy
tego rodzaju są nieprzydatne, gdyż mamy do czynienia nie z czystym olejem
lecz z emulsją o innych już właściwościach.
W przypadku awaryjnego wycieku, gdy olej dostanie się do jeziora, jego
właściwości od razu zaczynają się zmieniać. Główny wpływ na zmianę
interesującej nas lepkości wywołują dwa zjawiska: parowanie i emulgacja.
Przebieg i cechy charakterystyczne tych procesów oraz innych czynników,
mniej intensywnie wpływających na lepkość oleju (rozkład fotochemiczny,
biologiczny, obecność mikrozanieczyszczeń), zostały już wyjaśnione we
wcześniejszej części pracy.
Charakterystyki wietrzeniowe, sporządzane dla konkretnych olejów w
warunkach zbliżonych do rozlewu olejowego, pokazują, co naprawdę dzieje się
z olejem w czasie trwania akcji usuwania rozlewu. Typowe ich przebiegi
pokazano na rys.1. Omówienie: olej typu „A” nie utrudnia prowadzenia akcji.
Jego charakterystyka jest płaska, co oznacza, że lepkość utrzymuje się na tym
samym poziomie przez długi czas (niekiedy nawet przez kilka tygodni).
Przebieg wykresu dla warunków określonych jako „zima” (średnia temperatura
otoczenia +2

0

C) pokazuje, że zarówno po 5 jak i po 10 dniach od chwili

rozlewu, lepkość utrzymuje się na poziomie 30cSt (centistokesy – jednostka
lepkości kinematycznej w układzie CGS) –punkty 1 i 2. W lecie, w tym samym
czasie, lepkość jest nieco wyższa i jednocześnie szybciej wzrasta – punkty 3 i 4.
Olej typu „B” oznacza, że działania będą prawdopodobnie długotrwałe i
bardzo uciążliwe. W przypadku niektórych odmian olejów o tak stromej

charakterystyce (np. niektóre gatunki lekkiej ropy naftowej), wzrost lepkości
może zmienić się z 10-20cSt na 1000-2000cSt w ciągu 1-2 dni. Dalsze zmiany
zachodzą już mniej intensywnie, jednak końcowa lepkość jest bardzo wysoka i
może spowodować nieprzydatność kolejnych typów zbieraczy oleju.
Wnioski:
-olej, który dostał się do wód powierzchniowych, zawsze zwiększa swą lepkość
z upływem czasu pobytu w otoczeniu,
-niektóre oleje zwiększają swą lepkość bardzo gwałtownie, niektóre bardzo
powoli,
-warto obserwować zmiany lepkości co kilka godzin,
-zauważalny wzrost lepkości w ciągu 24-48 godzin od chwili dostania się oleju
do wody, świadczy o szybkim wietrzeniu (olej typu „B” na rys.1).
Na rysunku 1 przedstawiono przykładowe, fikcyjne charakterystyki
wietrzeniowe olejów rozlanych na powierzchni wody. Mogą one być przydatne
w praktyce. Warto jednak wiedzieć, że tego typu charakterystyki nie są
sporządzane w warunkach rzeczywistych. Cykl badań polega na codziennym
pobieraniu próbek oleju w celu określenia jego lepkości i nie może być
prowadzony w czasie faktycznego rozlewu. Zbyt wiele czynników działa wtedy
równocześnie, uniemożliwiając porównywanie wyników. Z tego powodu
badania lepkości są prowadzone w basenach modelowych. Przeprowadza się
dwie serie testów – letnią i zimową, zwracając szczególną uwagę na zmiany
jakościowe, tj. na to, czy z upływem czasu lepkość oleju zmienia się szybko, czy
też wolno.