CNOTY I WADY

Biblia wymienia wiele cnót i wad, tzn. sprawno

ści, których osiągnięcie udoskonala człowieka lub go degeneruje.

Jednak

że słownictwo biblijne jest zbyt ubogie, by można było mówić o cnocie czy wadzie w ogólności. W rezultacie,

w odró

żnieniu od greckiego humanizmu, w Biblii cnoty i wady rozpatruje się z punktu widzenia człowieka i jego

doskona

łości, a więcej z punktu widzenia Boga i Jego planów wobec człowieka: Bóg chce zjednoczyć ludzi ze sobą i

mi

ędzy nimi nawzajem, a takiej wspólnoty wymaga ich postęp moralny.

1.

Natura cnoty i wady.

Cz

łowiekiem doskonałym nie jest ten, kto stara się być takim, ale ten, kto *szuka Boga

i aby doj

ść do Niego, chodzi *drogą, którą mu Bóg wytyczył, jedyną, na której może znaleźć swój osobisty rozwój;

t

ę fundamentalną postawę wyraża zdanie: „chodzić z Bogiem"

(Rdz 5,22

;

Rdz 5,24

;

Rdz 6,9)

. Taka postawa uczyni

ła

*Noego pe

łnym człowiekiem w przeciwieństwie do ludzi złych, którzy go otaczają, a których serca knują tylko złe

zamys

ły

(Rdz 6,5)

. Cnota polega na

życiowym stosunku do Boga i na zgodności z Jego słowami, na *posłuszeństwie

Jego woli, na sta

łym i prawdziwym kierowaniu się ku Niemu. Ten stosunek czyni człowieka sprawiedliwym.

*Wierno

ść w chodzeniu drogami Pana jest fundamentalną cnotą, której miał uczyć swych synów *Abraham

(Rdz

18,19)

i której praktyka jest warunkiem przymierza

(Wj 19,5

;

Wj 19,8)

. A przeciwnie — chodzenie za obcymi

bogami, nie za

ś za Bogiem jedynie prawdziwym, jest fundamentalną wadą

(Pwt 6,14

; por.

Pwt 4, 35)

. Odej

ście z

drogi Bo

żej jest niewiernością wobec przymierza

(Wj 32,8)

.

Ale tej zgodno

ści z Bożym porządkiem, która stanowi cnotę i którą Biblia często nazywa *sprawiedliwością, nie

osi

ąga się przez proste wypełnianie czynności nakazanych przez Boga. Te czynności mają być wyrazem uległości i

wierno

ści, pochodzącej z *serca, wyrazem *miłości. Takie jest fundamentalne prawo przymierza

(Pwt 6,5n

;

Pwt

10,16

;

Pwt 11,1

;

Pwt 30,20)

. W

łaśnie w sercu znajduje się korzeń cnoty lub wady. To do serca winny być

skierowane s

łowa Boże, bardziej jeszcze — winny być w nim wyryte, aby stały się zasadą miłosnej wierności, która

jest dusz

ą wszelkiej cnoty. Dlatego że serca ich były całe dla Boga, Dawid był tak wielki mimo swych upadków, a

Jozafat post

ępował na drogach Bożych

(1Krl 15,3

;

2Krn 17,6)

. Je

żeli Ezechiasz czynił to, co dobre, sprawiedliwe i

uczciwe wobec Boga, to dlatego,

że szukał tego z całego serca

(2Krn 31,20n)

.

M

ądrzy psalmiści określając cnotliwego człowieka mówią, że jego serce pełne jest prawa Bożego i znajduje w

prawie upodobanie

(Ps 1,2

;

Ps 37,21)

, podczas gdy serce przewrotnego jest puste i uwa

ża Boga za nieistniejącego

(Ps

14,1)

. Ten, w którym M

ądrość formuje cnoty pożyteczne dla człowieka, jak umiarkowanie, roztropność,

sprawiedliwo

ść i siłę ducha, jest człowiekiem miłującym sprawiedliwość

(Mdr 8,7

, gdzie sprawiedliwo

ść brana jest

raz w swym znaczeniu hebrajskim fundamentalnej cnoty, innym znów razem w znaczeniu greckim szczegó

łowej

cnoty w stosunkach spo

łecznych).

Wreszcie sprawiedliwo

ść doskonała, którą głosi Jezus

(Mt 5,20)

i któr

ą opisuje całe Kazanie na Górze, polega na

czysto

ści serca, wolnego od wszelkich *pragnień złych i pełnego miłosiernej miłości, która obejmuje nawet wrogów

(Mt 5,7n

;

Mt 5,28

;

Mt 5,44n)

. Plami

ą człowieka wady jego serca

(Mt 15,18n)

.

2.

Źródła cnoty i wady.

Nie ma potrzeby szukania

źródła wad gdzie indziej jak tylko w samym człowieku.

Odchodz

ąc od Boga przez grzech, człowiek staje się niezdolny opanować swe namiętności i przestaje być panem

samego siebie. Zamiast udoskonala

ć świat — niszczy go

(1J 2,16n)

. Odt

ąd nie może w świecie znaleźć siły do

przeciwstawienia si

ę ciężarowi swych namiętności

(Syr 1, 22

;

Syr 18,30)

i do ponownego oczyszczenia si

ę. Tylko

*moc Pa

ńska będzie dla niego źródłem jego mocy

(Pwt 8,17 n

;

Ef 6,10)

; bez niej by

łby leniwy i niedbały

(Syr

2,12n)

. Aby jego serce by

ło czyste, trzeba, aby Bóg je odrodził, aby wlał w nie nowego ducha, który uczyni je silnym

(Ps 51,12n)

. To w

łaśnie ten dar zapowiadali prorocy, a miał się on urzeczywistnić w Nowym Przymierzu. Wtedy

ludziom zostanie dane nowe serce, w którym b

ędzie zapisane prawo Boże; otrzymają *Ducha samego Boga,

czyni

ącego ich wiernymi

(Jr 31,33

;

Ez 36,26n)

. To ten sam Duch, który wype

łnia Mesjasza i który udzieli Mu

wszystkich cnót wymaganych przez Jego królewskie pos

łannictwo: mądrości do rządzenia, mocy do uwolnienia się

od Wrogów, pobo

żności do zachowania jedności z Bogiem, którego Mesjasz reprezentuje

(Iz 11, 2-5)

.

Ten Duch, którego rol

ę jako przewodnika wewnętrznego objawił Chrystus uczniom

(J 14,26

;

J 16,13)

, da im

m

ądrość i konieczną moc do stania się niezwyciężonymi świadkami

(Mt 10,20

;

Łk 21,14 n

;

Łk 24,48 n

;

Dz 1,8)

. To

On wyzwoli wierz

ącego ze wszystkich namiętności cielesnych, czyniących ludzi ułomnymi

(Ga 5, 19n)

, a uczyni to

poprzez rozlanie w jego sercu mi

łości Bożej uzdolni go do przynoszenia *owocu, którym są wszystkie cnoty

o

żywione przez tę. miłość

(Rz 5,5

;

Ga 5,22)

. W ten sposób Duch umocni cz

łowieka wewnętrznego

(Ef 3,16)

.

2.

Zwi

ązek cnót i katalog wad.

Biblia nie zadowala si

ę zalecaniem swej drogi człowiekowi cnotliwemu i

gro

żeniem niecnotliwemu sądem Bożym

(Ps 1)

, jak to czynili poga

ńscy moraliści. Troszczy się jeszcze o

zgromadzenie w formie pouczaj

ących list rysów charakterystycznych dla cnót i występków.

Wykazy wad sporz

ądzali prorocy

(Oz 4,1 n

;

Jr 7,9)

, m

ędrcy

(Prz 6,16-19

;

Syr 25,2

;

Syr 26,5n)

, Chrystus

(Mk 7,21

n paral.)

i Jego aposto

łowie

(1Kor 6,9n

;

Rz 1,29 nn

;

Kol 3, 5-9

;

1Tm 1,9n

;

2Tm 3,1-5

;

1P 2,1

;

1P 4, 3)

. Zw

łaszcza

Pawe

ł podkreślał, że głęboką przyczyną wad jest zapoznanie prawdziwego Boga, nad którego przenosi się bałwany.

Wady w skutku swoim maj

ą dzielić ludzi, zwłaszcza że są sobie nawzajem przeciwstawne.

Takie przeciwstawienie nie wyst

ępuje między cnotami, które właśnie się uzupełniają, a ich wykazy mówią,

dlaczego sprawiedliwy jest sam jedno

ścią i stanowi zasadę *jedności. Oto np. streszczenie pouczeń proroka

Micheasza: "Pokornie z Bogiem obcowa

ć, przez pełnienie sprawiedliwości, umiłowanie życzliwości"

(Mi 6,8)

. Je

żeli

chodzi o Jezusa, cechowa

ła go *pokorna łagodność

(Mt 11,29)

, której da

ł nam przykład

(J 13,15)

, mi

łość, która każe

Mu odda

ć swe życie

(J 15,13)

, mi

łość, która ma być wzorem wzajemnej miłości uczniów

(J 13,34

;

J 15,17)

, która

b

ędzie ich znakiem wyróżniającym

(J 13,35)

. Równie

ż Paweł, przedstawiając prawo zgodnie z mentalnością grecką,

wed

ług której ideałem cnoty było czynienie tego, co zasługuje na pochwałę

(Flp 4,8)

, jednocze

śnie często podkreśla

te trzy cnoty, „które pozostaj

ą": wiara, nadzieja i miłość

(1Tes 1,3

;

Rz 5,1-5

;

Kol 1,4 n...)

, a z nich najwa

żniejszą jest

mi

łość

(1Kor 13,13)

. Oczywi

ście że inne cnoty także są zalecane

(1Tes 5,14-18

;

Rz 12, 9-21

;

Ef 4,2

;

1Tm 4, 12

;

1Tm 6,11

;

1P 3, 8

;

2P 1,5nn)

; ale mi

łość jest więzią doskonałości; ona utrwala królestwo *pokoju Chrystusowego, w

którym ludzie s

ą jednym Ciałem

(Kol 3,12-15)

.