dr Izabella Szupejko Makroekonomia 02.03.08
Wykład 2
1. Wzrost a rozwój gospodarczy
2. PKB i metody jego mierzenia
a. Metoda sumowania produkcji
b. Metoda sumowania dochodów
c. Metoda sumowania wydatków
3. Produkt Krajowy Brutto i Netto
4. PKB w cenach czynników produkcji i w cenach rynkowych
5. Produkt Narodowy. Dochód narodowy i jego podział
6. Ceny w rachunku PKB
7. PKB per capita
8. Czynniki wzrostu PKB
9. Bariery wzrostu
10. Wady kategorii PKB
Produkt Krajowy Brutto (PKB) to jeden z podstawowych mierników dochodu
narodowego stosowanych w rachunkowości narodowej. PKB opisuje zagregowaną
wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej
jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku). Kryterium geograficzne jest jedyne i
rozstrzygające. Nie ma znaczenia np. pochodzenie kapitału, własność firmy itp.
1 .PKB  metoda sumowania produkcji
Polega na sumowaniu wartości produktów i usług wytworzonych w gospodarce w ciągu
roku.
Ponieważ niektóre produkty wytwarzane przez jedne przedsiębiorstwa służą do
wytwarzania dóbr innych, w innych przedsiębiorstwach, pojawia się przy tej metodzie
problem wielokrotnego liczenia tych samych wartości (tych samych dóbr). Przykładem
jest mąka służąca do produkcji chleba.
Aby uniknąć wielokrotnego liczenia tych samych elementów (w sytuacji kiedy niektóre
produkty wytwarzane w danym roku są w całości zużywane przy wytwarzaniu innych
produktów w tym samym roku), należy liczyć wyprodukowane towary i usługi tylko raz.
Metoda pozwalająca uniknąć podwójnego liczenia nazywa się metodą dóbr finalnych.
Dobra finalne to dobra (czyli produkty i usługi) nabywane przez ostatecznego
użytkownika. W ich skład wchodzą produkty. Usługi konsumpcyjne nabywane przez
gospodarstwa domowe oraz produkty i usługi inwestycyjne (np. maszyny) nabywane
przez przedsiębiorstwa.
Do produkcji dóbr finalnych służą dobra pośrednie. (np. na produkcję chleba składa się:
a. Zboże ą mąka ą chleb
W tym przykładzie zboże i mąka są dobrami pośrednimi, chleb to dobro finalne.
Druga metoda pozwalająca uniknąć podwójnego licznie to metoda wartości dodanej.
Wartość dodana to przyrost wartości dóbr będących rezultatem danego procesu
produkcji. Oblicza się ją przez odjęcie od wartości dóbr wytwarzanych w danym
przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych czynników produkcji zużytych przy
wytwarzaniu tych dóbr.
W praktyce prawie każde dobro przechodzi przez wiele stadiów produkcji zanim stanie
się dobrem finalnym. We wszystkich tych stadiach dobro to przybiera na wartości
(powiększa swą wartość) dzięki działalności poszczególnych przedsiębiorstw. Metoda ta
opiera się na sumowaniu tylko tej nowej wartości.
- 1 -
dr Izabella Szupejko Makroekonomia 02.03.08
Wykład 2
Przykład:
Fabryka telewizorów Wartość dodana
I 400 zł 400 zł
Handel hurtowy +
I 500 zł 100 zł
Handel detaliczny +
I 700 zł 200 zł
Klient ____________
700 zł
(cena dobra finalnego) (suma wartości dodanej)
Wartość dodana składa się z dochodów osiąganych przez uczestników procesu produkcji
(bÄ…dz
usług), inaczej jest to różnica między utargiem ze sprzedaży uzyskanym przez
przedsiębiorstwo a kosztem surowców, materiałów i usług zakupionych od innych
przedsiębiorstw. Różnicę tą stanowią płace pracowników tego przedsiębiorstwa oraz
uzyskane przez nie zyski, odsetki i czynsze czyli dochody uczestników procesu
produkcji zwane dochodami pierwotnymi lub dochodami czynników produkcji.
2. Metoda sumowania dochodów  polega na dodawaniu dochodów powstających w
procesie wytwarzania produktów i usług w danym roku tj. płac, czynszów, procentów i
zysków.
Suma tych dochodów musi być równa ogólnej sumie wartości dodanej, ponieważ wartość
dodana składa się z dochodów osiąganych przez uczestników produkcji.
Przy obliczaniu PKB metodą sumowania dochodów nie uwzględnia się tzw. Płatności
transferowych tj. płatności z tytułu rent, emerytur, zasiłków i innych płatności z budżetu
państwa. Tego rodzaju płatności nie są uwzględniane w PKB, ponieważ nie reprezentują
dochodów uzyskanych z produkcji dóbr i usług. Część dochodów brutto uczestników
procesu produkcyjnego stanowią płacone przez nich podatki. Sumując dochody uzyskane
w procesie produkcji, ujmujemy je w kategorii brutto tzn. wraz z podatkami.
Z drugiej strony sumując wartość dodaną, nie uwzględniamy w niej podatków od
towarów i usług (takich jak VAT), ponieważ część przychodów przedsiębiorstw
odprowadzana jako tego rodzaju podatki pośrednie nie zasila wynagrodzeń czynników
produkcji, uzyskiwanych w postaci płac, zysków, czynszów i odsetek. Uwzględniamy
natomiast dotacje państwowe dla przedsiębiorstw (subsydia), które są dodatkowym
z
ródłem ich dochodów.
Jeżeli wartość produkcji wyrazimy w cenach płaconych przez nabywców, łącznie z
podatkami pośrednimi netto (skorygowanymi o subsydia), to otrzymamy PKB w cenach
rynkowych.
Jeżeli natomiast od wartości rynkowej sprzedaży potrącimy podatki pośrednie i
dodamy subsydia (dotacje), to otrzymamy PKB w cenach czynników produkcji.
- 2 -
dr Izabella Szupejko Makroekonomia 02.03.08
Wykład 2
3. Metoda sumowania wydatków  polega na sumowaniu wydatków na dobra finalne
wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe. Wydatki te obejmują
a) Wydatki na dobra konsumpcyjne wytwarzane w kraju (Cd)
b) Wydatki na krajowe dobra inwestycyjne (I)
c) Wydatki rządowe na wytwarzane w kraju produkty finalne i usługi (G)
d) Wydatki zagranicy na krajowe dobra eksportowe (Ex)
Czyli:
Po uwzględnieniu w tym rachunku wydatków krajowych na zagraniczne dobra i usługi
(im) otrzymamy zapis:
Jeżeli różnicę między eksportem a importem (tj. eksport netto) oznaczymy przez X,
wówczas równanie przybierze postać:
Produkt narodowy brutto (PNB)
Część dochodów uzyskanych w danym kraju jest przekazywana posiadaczom akcji lub
właścicielom rachunków bankowych zamieszkałym za granicą. Z kolei część dochodów
mieszkańców kraju pochodzi z dywidend i odsetek od lokat, które posiadają w innych
krajach. Produkt krajowy brutto obejmuje jedynie dochody uzyskane w kraju zarówno
przez jego mieszkańców, jak też obywateli innych państw. Aby uwzględnić dochody
netto z własności uzyskane za granicą (inaczej nadwyżkę dopływów nad odpływami
dochodów z dywidend, odsetek za oraz wynagrodzeń za pracę za granicą), należy
posłużyć się innym miernikiem, jest nim Produkt Narodowy Brutto.
dochód.netto
PNB.w.cenach PKB.w.cenach z.wlasnosci.uzyskany
= +
czynników.produkcji czynników.produkcji za.granicą
( przekazany.do.kraju)
Jeżeli od Produktu Narodowego Brutto potrącimy zużycie środków trwałych czyli
amortyzację, otrzymamy produkt narodowy netto (PNN) inaczej dochód narodowy
(DN).
PNN.w.cenach.czynnikow PNB.w.cenach
= - amortyzacja
produkcji.(dochod.narodowy) czynnikow.produkcji
PNN.to 80 - 90%PNB
PNB + PKB (w gospodarce zamkniętej)
Produkt w cenach bieżących (nominalny) i w cenach stałych (realny)
- 3 -
dr Izabella Szupejko Makroekonomia 02.03.08
Wykład 2
Produkt Krajowy (Produkt Narodowy, Dochód Narodowy) mierzy się w cenach
bieżących tj. takich, które występują w okresie dla których dana wielkość jest obliczana.
Np. PKN w roku 2006 obliczony jest w cenach jakie kształtowały się w tym roku na
rynku.
Jeżeli w dwóch kolejnych latach w gospodarce wytworzono tą samą ilość (wolumen)
dóbr i usług, ale w drugim roku ogólny poziom cen w gospodarce wzrósł o 10%, to
produkt (PKB,PNB,DN) wzrósł także o 10%, chociaż jego fizyczne rozmiary nie
zmieniły się.
Realny Produkt (Nrodowy, Krajowy) w cenach stałych koryguje produkt nominalny o
skutki wzrostu cen (inflacji) i wyraża go w cenach istniejących w pewnym okresie,
nazywanym bazowym lub podstawowym.
Korekty nominalnego produktu dokonuje się przy użyciu indeksu cen (delatora produktu
narodowego lub krajowego).
Delator produktu krajowego jest to stosunek nominalnego produktu krajowego brutto
(w cenach bieżących) do PKB w ujęciu realnym (w cenach stałych), wyrażony w postaci
wskaz
nika. Stanowi on stosunek kosztu nabycia dóbr i usług finalnych uwzględnionych
w PKB w danym roku do kosztu ich nabycia w roku bazowym:
PKB.w.cenach.bieżieżąc
DeflatorPKB = *100%
PKB.w.cenachstałych
lub
PKB.nomi.nal.ny
PKB.real.ny = *100%
Deflator.PKB
PKB per capita
Stosowany jest dla porównania wielkości produktu między różnymi krajami,
odzwierciedla stopień rozwoju gospodarczego.
Może być obliczany:
· wg. kursu oficjalnego wymiany walut
· wg. parytetu siÅ‚y nabywczej.
Podział dochodu narodowego:
1. Pierwotny  odbywa siÄ™ w miejscach jego tworzenia i stanowi dochody
czynników wytwórczych tj. płac, czynszów, procentów i zysków
2. Wtórny  dokonuje się poprzez budżet państwa i ma charakter przymusowy.
W budżecie państwa ma miejsce redystrybucja dochodów. W wyniku wtórnego
podziały powstają dochody osób nie biorących udziału przy jego wytwarzaniu
np. lekarzu, nauczycieli, utrzymywane są instytucje państwowe (sądy, policja,
wojsko, administracja rządowa itd.) Część podziału wtórnego dokonuje się
poprzez rynek, czyli przez zakup na nim usług np.; fryzjera powstaje jego
dochód.
3. Ostateczny  niektóre części dochodu narodowego przechodzą przez podział
pierwotny, inne przez podział wtórny. Ostatecznie dochód narodowy dzieli się
- 4 -
dr Izabella Szupejko Makroekonomia 02.03.08
Wykład 2
na konsumpcjÄ™ i akumulacjÄ™. y
ródłem akumulacji są oszczędności
przeznaczone nie na konsumpcjÄ™ lecz inwestycje. Te ostatnie sÄ… z
ródłem wzrostu
dochodu narodowego w przyszłości a co za tym idzie wzrostu konsumpcji w
przyszłości.
Nie cały wytworzony dochód narodowy podlega podziałowi. Dochód narodowy podzielony
może być większy lub mniejszy od dochodu wytworzonego o saldo obrotów z zagranicą.
DN wytworzony jest większy od podzielonego jeżeli import jest większy od eksportu a
mniejszy jeżeli eksport jest większy od importu.
- 5 -