plik


ÿþMAKROEKONOMIA I rok ZiIP Prof. dr hab. in|. Ireneusz SoliDski PRZEDMIOT I ZAKRES EKONOMII  HISTORIA NAZWY, DEFINICJE PRAWA EKONOMICZNE, KATEGORIE EKONOMICZNE. SBowo  ekonomia ( oikonomikos ,oiko -dom, gospodarka ; nomikos - prawo) u|ywane byBo ju| w V i IV wieku p.n.e. przez greckich uczonych i my[licieli. Ksenofont- jako pierwszy u|yB sBowa  ekonomia (zauwa|yB, |e zasoby ludzkie s ograniczone, a potrzeby nieograniczone) Arystoteles- u|ywajc sBowa  ekonomia miaB na my[li nauk o prawach gospodarki, A. de Montchretien (XVII wiek)- zajmowaB si finansami paDstwa, jako pierwszy u|yB pojcia  ekonomia polityczna majc na wzgldzie prawa gospodarki paDstwowej. XVIII  XIX wiek  ekonomia jako system naukowy, zwizana z powstaniem nowoczesnego kapitalizmu wolnokonkurencyjnego , którego przedstawicielami byli m.in. Smith, Ricardo, Mill, Marks. PRZEDMIOT I ZAKRES EKONOMII  HISTORIA NAZWY, DEFINICJE PRAWA EKONOMICZNE, KATEGORIE EKONOMICZNE. EKONOMIA KLASYCZNA- zakBadano woln konkurencj, pogld, |e gospodarka ma dziaBa tylko i wyBcznie w oparciu o rynek, na rynku istnieje równowaga gospodarcza, zdolno[ci produkcyjne gospodarki wykorzystywane s w 100%, w rynek nie ingeruje paDstwo. EKONOMIA NEOKLASYCZNA- dopuszczaBa mo|liwo[ chwilowego braku równowagi na rynku oraz ingerowanie paDstwa w pewne dziedziny gospodarki. EKONOMIA KEYNSISTOWSKA- jeszcze silniej ni| ekonomia neoklasyczna dopuszczaBa ingerencj paDstwa w niektóre aspekty gospodarki rynkowej. PRZEDMIOT I ZAKRES EKONOMII  HISTORIA NAZWY, DEFINICJE PRAWA EKONOMICZNE, KATEGORIE EKONOMICZNE. W Polsce: ekonomia polityczna- nazywana nauk o gospodarstwie spoBecznym, do gBównych przedstawicieli zaliczamy: SupiDskiego, Grabskiego i Krzy|anowskiego. Kierunek ten po II wojnie [wiatowej rozwijany i reprezentowany byB przez Oskara Lange i Taylora. PRZEDMIOT I ZAKRES EKONOMII  HISTORIA NAZWY, DEFINICJE PRAWA EKONOMICZNE, KATEGORIE EKONOMICZNE. Istnieje wiele definicji ekonomii. Niektóre z nich: EKONOMIA- to nauka starajca si znalez optymaln alokacj zasobów tak, by maksymalizowa efektywno[ gospodarcz. EKONOMIA- to nauka, której przedmiotem jest analiza procesów gospodarczych. EKONOMIA- jest dyscyplin zajmujc si opisem kategorii i zjawisk gospodarczych oraz ich analiz teoretyczn sBu|c wykryciu prawidBowo[ci procesów gospodarowania. EKONOMIA- to nauka badajca jak ludzie radz sobie z rzadko[ci, czyli brakiem nieograniczonych zasobów dóbr. PRZEDMIOT I ZAKRES EKONOMII  HISTORIA NAZWY, DEFINICJE PRAWA EKONOMICZNE, KATEGORIE EKONOMICZNE. MAKROEKONOMIA- nauka zajmujca si problemami gospodarki w skali globalnej. (zajmuje si dochodem narodowym, wzrostem gospodarczym, równowag rynkow, zatrudnieniem, handlem, pBacami, pienidzem, bankowo[ci, organizacjami midzynarodowymi, problemami globalnymi, zagro|eniami ekologicznymi, itd..) MIKROEKONOMIA- to nauka zajmujca si funkcjonowaniem poszczególnych rynków w ramach danej gospodarki.(bada co okre[la cen danego produktu, co decyduje o wielko[ci jego produkcji, co decyduje o wielko[ci pBac, zysków firmy, o wielko[ci stopy procentowej, itd..) PRZEDMIOT I ZAKRES EKONOMII  HISTORIA NAZWY, DEFINICJE PRAWA EKONOMICZNE, KATEGORIE EKONOMICZNE. Ekonomia kieruje si pewnymi prawami. Prawa ekonomii - to sformuBowania okre[lajce zwizki pomidzy poszczególnymi skBadnikami procesu gospodarczego. Natomiast kategorie ekonomii - to podstawowe pojcia, które okre[laj zwizki zachodzce w gospodarce (np.: towar, rynek, popyt, poda|, zysk, pienidz, cena, itd..) PRAWO POPYTU PRAWO POPYTU (wyra|one funkcj matematyczn): p (cena) krzywa popytu (zapotrzebowania) p1 P2 q1 q2 q (ilo[) " Je|eli cena maleje z p1 do p2 , to ilo[, któr chcemy kupi ro[nie z q1 do q2 " Je|eli cena produktu wzrasta z p2 do p1, to zapotrzebowanie wzrasta z q2 do q1. " Krzywa ma ujemny wspóBczynnik kierunkowy. PRAWO PODA{Y PRAWO PODA{Y: p krzywa poda|y P1 P2 q2 q1 q " Je|eli cena produktu ro[nie to ilo[ równie| ro[nie (poniewa| bardziej opBaca si produkowa). " Je|eli cena produktu spada z p1 do p2 , to ilo[ zmniejsza si z q1 do q2. " Krzywa ma dodatni wspóBczynnik kierunkowy. Krzywa dla danego produktu mo|e ulec przesuniciu, przeksztaBceniu. PODSTAWOWE DYLEMATY EKONOMII 1.Co ma by produkowane? 2.Jak ma by produkowane? 3.Dla kogo ma by produkowane? PODSTAWOWE DYLEMATY EKONOMII 1.O tym, co ma by produkowane decyduj konsumenci poprzez zakupy. (np. czy ma by produkowane du|o odzie|y, samochodów itd.) Zakup konkretnego dobra jest sygnaBem dla producentów co i w jakich ilo[ciach produkowa. PODSTAWOWE DYLEMATY EKONOMII 2.To pytanie wg jakiej techniki, technologii nale|y produkowa. Decyduje o tym konkurencja midzy producentami( producent musi wyprodukowa towar wysokiej jako[ci, który bdzie konkurencyjny) PODSTAWOWE DYLEMATY EKONOMII 3.O tym dla kogo dobro ma by produkowane - decyduj dochody ludno[ci. Rozstrzyga o tym popyt i poda| na rynku czynników produkcji. PODSTAWOWE DYLEMATY EKONOMII ceny na POPYT PODA{ obuwie obuwie rynkach mieszkania mieszkania dóbr herbata herbata gBosy konsumentów koszty produkcji w CO? w zBotych zBotych JAK? gospodarstwa przedsibiorstwa domowe DLA KOGO? wBasno[ nakBadów wypBaty pBac, czynszów, itd.. ceny na praca praca rynkach POPYT czynników ziemia ziemia PODA{ (pBace, renty...) Dobra kapitaBowe dobra kapitaBowe PODSTAWOWE DYLEMATY EKONOMII - Gospodarstwa domowe dysponuj czynnikami produkcji (praca, ziemia, kapitaB ), które oferuj na rynkach czynników. - Czynniki te s niezbdne przedsibiorcom by mogli oni produkowa. - Gdy przedsibiorcy nabywaj czynniki produkcji, powoduj przepBywanie [rodków finansowych ze swoich przedsibiorstw do gospodarstw domowych. - Gospodarstwa posiadajc dochody (wynagrodzenia, renty z tytuBu dzier|awy, procenty z tytuBu udostpnienia [rodków pieni|nych, itd..) wyra|aj popyt na okre[lone produkty wytwarzane przez producentów. RODZAJE ZASOBÓW RODZAJE ZASOBÓW NATURALNE KAPITAAOWE LUDZKIE ODNAWIALNE NIEODNAWIALNE KAPITAA KAPITAA RZECZOWY PIENI{NY PIENIDZ ZRODKI PRACY PAPIERY WARTO. PRZEDMIOTY PRACY RODZAJE ZASOBÓW ZASOBY NATURALNE ODNAWIALNE TO: - zasoby [wiata ro[linnego i zwierzcego, - zasoby wód, - zasoby energii: - energia wiatrowa - energia wodna - energia sBoneczna - energia biomasy - energia geotermalna (zasoby tak du|e, |e traktuje si je jako nieograniczone) RODZAJE ZASOBÓW Zasoby naturalne nieodnawialne to surowce mineralne: - wgiel kamienny, brunatny, - ropa naftowa - gaz ziemny - surowce metaliczne (rudy cynku, oBowiu, |elaza..) - surowce skalne - surowce chemiczne RODZAJE ZASOBÓW Zrodki pracy to [rodki trwaBe, produkcyjne, których zakup lub wypo|yczenie kosztuje wicej ni| 3,5 tys. zBotych, a u|ytkowanie jest dBu|sze ni| jeden rok. Zrodki te nie zu|ywaj si jednorazowo, lecz stopniowo przenosz swoj warto[ na wytworzone produkty. Ka|dy taki [rodek ma okre[lony okres u|ytkowania. Do [rodków pracy nale|: - maszyny, - urzdzenia, - [rodki transportu, - budynki, - budowle i inne RODZAJE ZASOBÓW Przedmioty pracy to [rodki nietrwaBe, których warto[ w caBo[ci obci|a koszty wytworzonego produktu w ilo[ci, w której zostaBy zu|yte. Nale| do nich: - materiaBy, - surowce, - paliwa, energia. AMORTYZACJA AMORTYZACJA to przeniesienie warto[ci [rodka trwaBego w koszty wytwarzania produktów. Odpis amortyzacyjny - zale|y od czasu u|ytkowania [rodka pracy i metody amortyzacji. Ai P% Wpi / ti Ai  amortyzacja [rodka trwaBego, w zB/rok Wpi  warto[ pocztkowa [rodka trwaBego, w zB ti- okres u|ytkowania [rodka trwaBego,w latach Ai = const. (w przypadku zastosowania liniowej metody amortyzowania majtku trwaBego) AMORTYZACJA S i P%1/ ti "100% Si  stopa amortyzacji, jest okre[lona w przepisach amortyzacji. PrzykBad: t budynku P% 50 (lat); Abud.=1/50 " 100% = 2% (rocznie) Okres amortyzowania- to okres u|ywania [rodka pracy. Amortyzacja to koszt, którym przedsibiorca obci|a wytworzony produkt, a odpisy amortyzacyjne s wykorzystywane przez niego na zakup nowego [rodka trwaBego. Metoda amortyzacji liniowej: At=constans Metoda amortyzacji degresywnej  to sukcesywne zmniejszanie stawki amortyzacyjnej w okresie u|ytkowania. POTRZEBY MATERIALNE, PRODUKCJA, ZASOBY WOLNE, DOBRA, CZYNNIKI PRODUKCJI Potrzeby maj charakter: - obiektywny (potrzeby czBowieka zale| od jego otoczenia) - spoBeczny (powstaj i s zaspokajane przez czBowieka |yjcego w spoBeczeDstwie) - zmienny historycznie (zmieniaj si w czasie) Wyró|niamy dwa rodzaje potrzeb : - pierwotne  potrzeby biologiczne ( instynktowne, wrodzone , podstawowe ) - wtórne - potrzeby wyuczone ( spoBeczne , POTRZEBY MATERIALNE, PRODUKCJA, ZASOBY WOLNE, DOBRA, CZYNNIKI PRODUKCJI Skala potrzeb : - potrzeby fizjologiczne, - potrzeba bezpieczeDstwa, - potrzeba przynale|no[ci i miBo[ci, - potrzeba szacunku i uznania, - potrzeba samo urzeczywistnienia, - potrzeba wiedzy i zrozumienia, POTRZEBY MATERIALNE, PRODUKCJA, ZASOBY WOLNE, DOBRA, CZYNNIKI PRODUKCJI Dobra to materialne [rodki zaspokajania potrzeb. 1)dobra wolne  istniej w przyrodzie wBa[ciwie w nieograniczonej ilo[ci i formie gotowej np. powietrze, woda, promieniowanie sBoneczne " je[li eksploatacja [rodowiska jest intensywna, dobra wolne s powoli ograniczane (np. powietrze i wod trzeba oczyszcza) 2) dobra gospodarcze  produkty bdce efektem dziaBalno[ci gospodarczej czBowieka " przetwarzane przez nas dobra wolne: a) bezpo[rednie  sBu|ce do konsumpcji ( [rodki konsumpcyjne ) b) po[rednie  [rodki produkcji sBu|ce do wytwarzania dóbr konsumpcyjnych " dobra mog ulega zu|yciu : - mog ulega zu|yciu jednorazowo ( przedmioty nietrwaBe np. energia, materiaBy produkcyjne ) zu|ywaj si w dBu|szym okresie ( [rodki trwaBe np. maszyny, budynki, urzdzenia, itp.) POTRZEBY MATERIALNE, PRODUKCJA, ZASOBY WOLNE, DOBRA, CZYNNIKI PRODUKCJI PodziaB dóbr : " prywatne " publiczne CZYNNIKI PRODUKCJI + PRACA = PRODUKCJA (wytwarzanie produktów, towarów, usBug) POTRZEBY MATERIALNE, PRODUKCJA, ZASOBY WOLNE, DOBRA, CZYNNIKI PRODUKCJI Zasoby czynników produkcji : " praca " ziemia " kapitaB " przedsibiorczo[ POTRZEBY MATERIALNE, PRODUKCJA, ZASOBY WOLNE, DOBRA, CZYNNIKI PRODUKCJI PRACA  dziaBalno[ fizyczna i umysBowa czBowieka (produkcyjna, nieprodukcyjna) ZIEMIA  wszystkie zasoby skorupy ziemskiej, grunt, przedmiot dziaBalno[ci rolniczej i przemysBowej KAPITAA  trwaBy ( majtek trwaBy ) - w formie pieni|nej KRZYWA MO{LIWOZCI PRODUKCYJNYCH OGRANICZONOZ ZASOBÓW A MO{LIWOZCI PRODUKCYJNE Zasoby s ograniczone a potrzeby ludzkie nieograniczone. Powstaje zatem problem wyboru na co w pierwszej kolejno[ci nale|y przeznaczy [rodki. Ka|dy wybór wi|e si z kosztem, który nazywamy alternatywnym lub kosztem utraconych mo|liwo[ci  poniewa| je[li przeznaczymy [rodki na jak[ dziaBalno[ to ograniczamy [rodki na inny rodzaj dziaBalno[ci) KRZYWA MO{LIWOZCI PRODUKCYJNYCH Krzywa mo|liwo[ci produkcyjnych  obrazuje wszystkie mo|liwo[ci wykorzystania zasobów na dwa ró|ne rodzaje produktów. PrzykBad: A,B- produkty E  nieosigalna kombinacja 5- liczba pracowników 15 jednostek produktu A i 15 jednostek towaru B B F  nieefektywne KRZYWA MO{LIWOZCI 15 E PRODUKCYJNYCH wykorzystanie zasobów (marnotrawstwo) 10 F 5 0 A 5 10 15 KRZYWA MO{LIWOZCI PRODUKCYJNYCH Krzywa mo|liwo[ci produkcyjnych ukazuje najwiksz, osigaln przy danych zasobach i technologii wielko[ produkcji jednego dobra przy danej produkcji drugiego dobra. Je[li wszystkie mo|liwo[ci s wykorzystane to poruszamy si po krzywej (jednak zawsze istniej pewne odchylenia).Krzywa ta mo|e ulega przesuniciu w dóB lub w gór. ZATRUDNIENIE PRODUKCJA A B A B 0 5 0 15 1 4 5 14 2 3 9 12 3 2 12 9 4 1 14 5 5 0 15 0 KRZYWA MO{LIWOZCI PRODUKCYJNYCH Koszt alternatywny: Cen za wzrost produkcji dobra A (np. z 5 do 9 jednostek) jest zmniejszenie produkcji dobra B (z 14 do 12 jednostek), tak wic o koszcie jaki ponosimy mówimy, |e jest to koszt utraconych mo|liwo[ci (koszt alternatywny). Prawo malejcych przychodów: Wzrost produkcji dobra A od 0 do 5 jednostek powoduje spadek produkcji dobra B z 15 do 14 jedn.(o jedn jednostk) Je[li jednak produkcja dobra A wzro[nie od 5 do 9 jedn. to produkcja zmaleje z 14 do 12 jedn.(o trzy jednostki). Oznacza to, |e coraz wiksze ilo[ci produktu B musimy po[wica przy wzrastajcej produkcji produktu A. Prawo to nazywamy prawem malejcych przychodów (rosncych kosztów). KRZYWA MO{LIWOZCI PRODUKCYJNYCH ARTYKUAY LUKSUSOWE KRAJ UBOGI {YWNOZ ARTYKUAY KRAJ LUKSUSOWE ROZWINITY B A - postp techniczny powoduje przesuwanie si krzywej w gór {YWNOZ KRZYWA MO{LIWOZCI PRODUKCYJNYCH DOBRA SPOAECZECSTWO UBOGIE PUBLICZNE A W spoBeczeDstwie bogatym s wiksze potrzeby zapewnienia ochrony, sBu|by zdrowia, itd. Wic DOBRA PRYWATNE wiksze [rodki s przeznaczane na dobra publiczne. DOBRA SPOAECZECSTWO PUBLICZNE ZAMO{NE DOBRA PRYWATNE KRZYWA MO{LIWOZCI PRODUKCYJNYCH Przed inwestycjami : AKUMULACJA KAPITAAU  skBadowanie [rodków na inwestycje A3 A2 A1 A1  nic nie przeznacza na akumulacj kapitaBu, a wszystko na konsumpcj A2  przeznacza zasoby na akumulacj kapitaBu kosztem konsumpcji bie|cej A3  tylko poBow zasobów przeznacza na konsumpcj a znaczn cz[ na inwestycje KRZYWA MO{LIWOZCI PRODUKCYJNYCH Po inwestycjach : AKUMULACJA KAPITAAU KRAJ A1 B3 KRAJ A2 KRAJ A3 B1 KONSUMPCJA BIE{CA Inwestycje potguj wzrost dynamiki PKB -wzrost produkcji, -wzrost zatrudnienia, -przejmowanie nowych technologii, -wzrost mo|liwo[ci produkcyjnych gospodarki. RODZAJE SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH, ROLA PACSTWA W GOSPODARCE, FUNKCJE RZDU. 1. Rodzaje systemów gospodarczych. 2. Rola paDstwa w gospodarce : - jako podmiotu gospodarczego, - ingerujcego w sprawy gospodarcze. RODZAJE SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH, ROLA PACSTWA W GOSPODARCE, FUNKCJE RZDU. 1. Istniej trzy podstawowe systemy gospodarcze : -system gospodarki wolnorynkowej, -system gospodarki rynkowej mieszanej, -system gospodarki centralnie kierowanej, Aspekty : - w czyim posiadaniu s zasoby ( praca, ziemia, kapitaB ), - na jakich zasadach dokonywana jest alokacja ( rozdziaB ) zasobów, RODZAJE SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH, ROLA PACSTWA W GOSPODARCE, FUNKCJE RZDU. Gospodarka wolnorynkowa rozwinBa si z gospodarki naturalnej. Obecnie nie istnieje w |adnym paDstwie. Zasoby s w rkach prywatnych, a alokacja nastpuje w wyniku dziaBaD rynku. Gospodarka naturalna  taka organizacja dziaBalno[ci gospodarczej, w której produkcja i podziaB s nastawione na zaspokajanie potrzeb producentów. Gospodarka rynkowa wyBoniBa si z gospodarki naturalnej wraz z rozwojem podziaBu pracy, specjalizacji producentów i ze wzrostem roli wBasno[ci prywatnej. W kapitalizmie gospodarka towarowo-pieni|na staBa si jedyn lub podstawow form gospodarowania. RODZAJE SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH, ROLA PACSTWA W GOSPODARCE, FUNKCJE RZDU. Gospodarka rynkowa mieszana najcz[ciej wystpuje w krajach wysoko rozwinitych lub rozwijajcych si. Zasoby w wikszo[ci pozostaj w posiadaniu prywatnym, a alokacja odbywa si w wyniku dziaBania rynku z pewnymi modyfikacjami : - cz[ zasobów pozostaje w posiadaniu samorzdów i paDstwa, - ingerencja paDstwa w sprawy gospodarcze, która koryguje i uzupeBnia mechanizm rynkowy, RODZAJE SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH, ROLA PACSTWA W GOSPODARCE, FUNKCJE RZDU. Gospodarka centralnie kierowana : 1. socjalizm planowy  zasoby s wBasno[ci paDstwa a ich alokacja nastpuje zgodnie z planem centralnym ( byBy ZSRR, NRD, Rumunia) 2. socjalizm rynkowy  zasoby s wBasno[ci paDstwa, samorzdów i innych podmiotów gospodarczych. Alokacja w pewnym stopniu dokonywana jest poprzez mechanizm rynkowy ( byBa JugosBawia, Wgry, Polska przed 1989 r., Chiny ). RODZAJE SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH, ROLA PACSTWA W GOSPODARCE, FUNKCJE RZDU. 2.System gospodarki rynkowej mieszanej: Podstawowe uBomno[ci gospodarki rynkowej mieszanej : - mog wystpowa monopole, - wystpuj efekty zewntrzne ( koszty zewntrzne), Trzy funkcje rzdu : 1.funkcja efektywno[ci, 2.funkcja sprawiedliwo[ci, 3.funkcja stabilno[ci RODZAJE SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH, ROLA PACSTWA W GOSPODARCE, FUNKCJE RZDU. 1)f. efektywno[ci Przypadki monopolistyczne  jedyny wytwórca danych usBug ( lub kilku) narzuca ceny i jako[ produktu, istniej tendencje do zawy|ania cen. Np. przesyBanie energii  polskie sieci energetyczne Przewo|enie towarów  PKP ( do niedawna równie| TP) - powoBano Urzd Antymonopolowy, który nie dopuszcza do zawy|ania cen, kontroluje monopole. Monopoli[ci mog powodowa du|e zagszczenie zysków, co mo|e doprowadzi do zaburzenia struktury popytowo - poda|owej i wzrostu inflacji. PaDstwo mo|e sprzyja firmom chccym przeBama monopol poprzez uBatwienia prawne, podatkowe, itp. RODZAJE SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH, ROLA PACSTWA W GOSPODARCE, FUNKCJE RZDU. Koszty zewntrzne  koszty ponoszone przez podmioty gospodarcze lub osoby, nie zwizane z produkcj ( np. straty wyrzdzone przez podmioty gospodarcze w [rodowisku ). RODZAJE SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH, ROLA PACSTWA W GOSPODARCE, FUNKCJE RZDU. 2)f. sprawiedliwo[ci  zwizana z przepBywem dóbr. W czystej gospodarce rynkowej dobra pByn w kierunku tych grup spoBecznych, które wykazuj najwiksze dochody ( jest to z punktu widzenia caBego spoBeczeDstwa niesprawiedliwe). Decyzje rzdu by zapewni w miar sprawiedliwy rozdziaB dóbr : - bud|et paDstwa  nastpuje wtórny podziaB dochodu narodowego. WpBywy z podatków : 1. rzd stosuje podatek dochodowy progresywny (im kto wicej zarabia, tym pBaci wiksze podatki) 2. wprowadza transfer dochodów (pomoc ludziom starym, inwalidom, zasiBki dla bezrobotnych) 3. subsydiowanie konsumpcji grup o niskich dochodach (talony |ywno[ciowe, tanie mieszkania, opieka zdrowotna). RODZAJE SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH, ROLA PACSTWA W GOSPODARCE, FUNKCJE RZDU. 3)f. stabilno[ci  rzd mo|e oddziaBywa w sferze gospodarki pieni|nej i fiskalnej na wielko[ produkcji, zatrudnienia i inflacji. gospodarka pieni|na  system bankowy -stopa procentowa regulacji poda|y pienidza polityka fiskalna  system podatkowy PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. 1.ewolucja i funkcje pienidza, 2.popyt i poda| pienidza, 3.równanie obiegu pienidza, 4.kreacja pienidza w systemie bankowym, 5.mno|nik bazy monetarnej, 6.przykBad wtórnej kreacji pienidza bankowego PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. 1.Pienidz jest towarem i równocze[nie produktem umowy spoBecznej na mocy której jest powszechnie akceptowany. WystpowaB ju| w pierwotnej gospodarce (towar za towar  wymiana barterowa, sól, zbo|e, bydBo). W nastpnym okresie wyodrbniB si powszechny ekwiwalent (kruszce  |elazo, miedz, srebro, zBoto, brz  u|ywane jako pienidze pocztkowo w kawaBkach ). PojawiB si system pieni|no-kruszcowy : - monometalizm ( oparty o jeden kruszec  srebro lub zBoto) - bimetalizm ( zBoto i srebro ) W XIX wieku wyksztaBciB si system kruszcowy peBnej waluty zBotej. Gdy si rozwijaB zaczBo brakowa kruszców i pojawiBy si certyfikaty zBota, rozwinB si system bankowy, pojawiBy si weksle, czeki, banknoty. PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. weksel - dokument dBu|niczy, wystawiany przez nabywc towaru zamiast pienidza. Zawiera on takie informacje jak kwota i termin zapadalno[ci, (data kiedy wBa[ciciel weksla mo|e zrealizowa go w banku  do 6 miesicy) oraz numer konta nabywcy dyskonto weksli  by umo|liwi zrealizowanie weksla przed terminem zapadalno[ci (weksel mo|na wcze[niej zrealizowa w banku, ale wypBacona kwota jest pomniejszona o kwot dyskonta) PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. Ograniczona waluta zBota  zwikszano emisj banknotów powy|ej kruszcowego pokrycia. Waluta sztabowo - zBota  ( lata 20-ste XX wieku) wprowadzono pienidz papierowy, który mo|na byBo wymienia na sztaby zBota (najmniejsza wa|yBa 6 kg wic nie wszyscy mogli sobie na to pozwoli). Waluta dewizowo-zBota  dokumenty potwierdzajce nale|no[ci zagraniczne. W latach 1929  1933 odstpiono od systemu pienidza zBotego, wprowadzajc pienidz papierowy nie wymienialny na zBoto. Obecnie funkcjonuje pienidz papierowy, któremu warto[ nadaje prawo i czyni go powszechnie akceptowanym [rodkiem pBatniczym. Pienidz bankowy ( wkBadowy, depozytowy) sBu|y do rozliczeD bezgotówkowych. Pienidzem s te| weksle, czeki, akcje, obligacje. Pienidz elektroniczny  zapis w pamici komputera PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. FUNKCJE PIENIDZA a) funkcja miernika warto[ci  pienidz sBu|y do wyra|ania warto[ci produktów za pomoc ceny, b) funkcja [rodka wymiany  pienidz sBu|y jako [rodek wymiany przy przeprowadzaniu transakcji kupna lub sprzeda|y, c) funkcja przechowywania warto[ci  mo|e by gromadzony, gdy jego warto[ ro[nie lub nie zmienia si ( gromadzenie bogactwa), d) funkcja [rodka pBatniczego  regulowanie pBatno[ci ( czynsze, podatki, itp.), e) funkcja pienidza [wiatowego  nie ka|dego kraju waluta mo|e peBni funkcj pienidza [wiatowego, musz to by kraje rozwinite, o du|ym udziale handlu zagranicznego i stabilne gospodarczo (niska inflacja, wysoki wzrost PKB), staBe ceny, np. USA, Wielka Brytania, Japonia - inn form jest ECU  pienidz [wiatowy, od 1999 Euro ( do roku 2002 u|ywane tylko w rozliczeniach bezgotówkowych, od stycznia 2002 roku Euro zastpiBo waluty krajów strefy Euro, wymiana gotówkowa) PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. 2. Popyt i poda| pienidza Popyt na pienidz : - transakcyjny  wykazujemy zapotrzebowanie na pienidz by móc zawiera transakcje kupna, sprzeda|y, - przezorno[ciowy  gromadzimy pienidz gotówkowy by móc regulowa niespodziewane wydatki, - spekulacyjny  gromadzimy pienidze, by móc zrealizowa dodatkowe zakupy przewidujc, |e w przyszBo[ci ceny towarów wzrosn. PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. Cena pienidza p D  popyt ( zapotrzebowanie) S  poda| pienidza Stan równowagi Stopa procentowa p1 równowagi rynkowej q1 q  ilo[ funduszy po|yczkowych ( ilo[ pienidza dostpnego na rynku) PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. Popyt wyra|amy my sami i przedsibiorcy. Poda| jest to ilo[ wolnego pienidza na rynku. Pienidz jest towarem i podlega prawom rynku. Popyt na pienidz zale|y od : " osobistego dochodu i bogactwa, " wysoko[ci stóp procentowych ( je[li stopy procentowe w bankach rosn to popyt maleje i odwrotnie), " poziomu cen ( je[li poziom cen wzrasta, to potrzebujemy wicej pienidzy na zakup dóbr), " oczekiwaD dotyczcych przyszBych cen ( popyt wzrasta je[li przewidujemy, |e ceny w przyszBo[ci wzrosn), PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. Poda| pienidza regulowana jest przez bank centralny na podstawie : " wzrostu wolumenu PKB  je[li wzrasta PKB, to poda| pienidza na rynku te| powinna wzrosn (powinni[my osign wy|sze zarobki, aby kupi dobra, których jest wicej), " przewidywanego wzrostu cen  je[li ceny wzrosn, powinna si zwikszy poda| pienidza, " mo|liwo[ci zwikszenia szybko[ci obiegu pienidza. PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. Równanie obiegu pienidza Zrednia warto[ wytworzonych dóbr i usBug M * V = P * Q M  zasoby pienidza ( ilo[ wszystkich form pienidza wystpujcych na rynku), V  szybko[ obiegu pienidza, P  ceny dóbr i usBug, Q  wielko[ produkcji Jedn jednostk pieni|n mo|na w okre[lonym czasie dokona kilku transakcji. V okre[la szybko[ z jak pienidz do nas wraca. Gdy zwikszy si M, a V i Q = constans, to wzro[nie poziom cen P - inflacja. Gdy zmniejszymy M i V to zmniejszy musi si produkcja lub ceny i mo|e to doprowadzi do bezrobocia. PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. Kreowanie pienidza w systemie bankowym: - pierwotna kreacja pienidza ( pienidz gotówkowy) realizowana przez bank centralny) - wtórna kreacja pienidza ( na poziomie banków komercyjnych, pienidz bezgotówkowy  wkBadowy) PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. PIERWOTNA I WTÓRNA KREACJA PIENIDZA DEWIZY BANK BANKI bezpo[rednio CENTRALNY KOMERCYJNE REFINANSOWANIE (NBP) ( kredyt redyskontowy lub ZAKUP lombardowy) gotówka kredyty DEWIZ FINANSOWANIE KLIENCI SFERY BUD{ETOWEJ -do innych banków -gotówka -pensje -inwestycje oszczdno[c i PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. WTÓRNA KREACJA PIENIDZA Banki komercyjne udzielaj kredytów swoim klientom w systemie bezgotówkowym (pienidz wkBadowy) PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. Mno|nik bazy monetarnej (mno|nik kreacji pienidza depozytowego) : - okre[la maksymaln mo|liwo[ kreacji pienidza przez banki komercyjne, - okre[la odwrotno[ stopy rezerwy obowizkowej (r) [liczba dziesitna] Wynika z konieczno[ci tworzenia 1 rezerwy pienidza w NBP, który Md sBu|y zachowaniu pBynno[ci r finansowej w systemie bankowym r  stopa rezerw obowizkowych Wielko[ rezerwy zale|y od wysoko[ci stopy rezerw obowizkowych. Poziom rezerw obowizkowych ustala Rada Polityki Pieni|nej. PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. " DEPOZYTÓW  REZERWA = REZERWY OBOWIZKOWA NADWY{KOWE " DEPOZYTÓW " r = Rezerwa KREDYTY obowizkowa WTÓRNA KREACJA NBP PIENIDZA REZERWA OBOWIZKOWA A REZERWY NADWY{KOWE BANKÓW PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. PrzykBad: r = 20% , Md = 1/0.2 = 5 oznacza to, |e w systemie bankowym z 1 zB mo|na wykreowa maksymalnie 5 jednostek pieni|nych pienidza depozytowego w systemie bezgotówkowym, r = 10% , Md = 1/0.1 = 10 zwiksza si ilo[ pienidza depozytowego r = 5% , Md = 1/0.05 = 20 Decyzj o ilo[ci (poda|y) pienidza podejmuje Rada Polityki Pieni|nej poprzez ustalenie stopy rezerw obowizkowych. PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. PrzykBad wtórnej kreacji pienidza: Do banku A wpBynBa kwota 10 tys. zB (jako depozyt); r = 20%; bank A odprowadza do Banku Centralnego rezerw obowizkow równ 2 tys. ZB= (0.2" 10tys. zB) PozostaB kwot po|yczyB klientowi  a . Ten wydaB dyspozycj przelania bezgotówkowego 8 tys. zB na rachunek swojego wierzyciela w Banku B. Bank B odprowadza do banku centralnego 0.2" 8 tys. ZB = 1600 zB, a pozostaB kwot 6400 zB po|yczyB klientowi  b . Ten wydaB dyspozycj bankowi B przelania 6400 tys. zB bezgotówkowo na rachunek swojego wierzyciela w banku C. Bank C przekazuje do Banku Centralnego 0.2" 6400 zB = 1280 zB jako rezerw obowizkow, a na ró|nic 5120 zB udziela kredytu kolejnemu klientowi itd.. Wniosek: Przy r = 20% zostanie wykreowanych 50 tys. kredytów na rynku. PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. POLITYKA PIENI{NA BANKU CENTRALNEGO: 1.Wykorzystanie obligatoryjnych instrumentów polityki pieni|nej - stopa rezerw obowizkowych, - administracyjne ograniczenie poda|y pienidza 2.Instrumenty o charakterze ekonomicznym - polityka otwartego rynku, - polityka redyskontowa i lombardowa, - polityka walutowa PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. POLITYKA PIENI{NA BANKU CENTRALNEGO: Rezerwy obowizkowe gromadz banki w Banku Centralnym. Polityka Banku Centralnego polega na operowaniu wielko[ci stopy rezerw obowizkowych. Stopa rezerw obowizkowych jest zró|nicowana: wy|sza dla wkBadów a vista, a ni|sza dla lokat terminowych i dewizowych. Pienidz rezerwowy jest z reguBy nie oprocentowany. Administracyjne ograniczenie poda|y pienidza: to administracyjne oddziaBywanie na banki komercyjne poprzez ustalanie puBapów na kredyty. PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. POLITYKA PIENI{NA BANKU CENTRALNEGO: Polityka otwartego rynku to podstawowy instrument oddziaBywania Banku Centralnego na poda| pienidza. Bank Centralny skupuje lub sprzedaje papiery warto[ciowe innym bankom, jednostkom gospodarczym i ludno[ci. a) Gdy Bank Centralny sprzedaje papiery warto[ciowe, to [cigajc z rynku pienidze zmniejsza poda| pienidza. b) Gdy Bank Centralny skupuje papiery warto[ciowe, to wypBacajc pienidze ludno[ci, instytucjom zasila rynek zwikszajc tym samym poda| pienidza. PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. POLITYKA PIENI{NA BANKU CENTRALNEGO: Polityka redyskontowa i lombardowa  refinansowanie banków polega na udzielaniu kredytów redyskontowych i lombardowych przez Bank Centralny bankom komercyjnym. Poprzez zmian stopy redyskontowej lub lombardowej Bank Centralny zachca lub powstrzymuje banki komercyjne od zacigania kredytów. PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. POLITYKA PIENI{NA BANKU CENTRALNEGO: Kredyt redyskontowy - udziela Bank Centralny bankom komercyjnym na podstawie zdyskontowanych weksli. Bank Centralny ustala wielko[ stopy redyskontowej, po której udziela kredytu bankom komercyjnym. Banki komercyjne ustalaj natomiast poziom stopy dyskontowej jak stosuj wobec swoich klientów w przypadku dyskonta weksli. Zmiany stopy redyskontowej wpBywaj na poziom stopy dyskontowej w bankach oraz poziom stopy oprocentowania kredytów dla klientów. Ró|nica midzy stop dyskontow a redyskontow stanowi dochód banku. Bank na tej operacji zawsze musi osiga zysk, wic ustala wysoko[ stopy dyskontowej na poziomie wy|szym ni| stopa redyskontowa. PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. POLITYKA PIENI{NA BANKU CENTRALNEGO: Kredyt lombardowy - udziela Bank Centralny pod zastaw papierów warto[ciowych, z reguBy jest on krótkoterminowy i o wysokiej stopie procentowej. Jest udzielany w wypadku zachwiania równowagi pieni|nej banku komercyjnego, by przywróci mu pBynno[ finansow. PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. POLITYKA PIENI{NA BANKU CENTRALNEGO: Polityka walutowa Bank Centralny mo|e dokonywa interwencyjnego zakupu lub sprzeda|y walut obcych i dewiz w celu utrzymania stabilno[ci kursu swojej waluty. W celu przeciwdziaBania inflacji sprzedaje waluty obce, zBoto. Gdy firmy importujce wykupuj waluty, to na rynku zmniejsza si poda| pienidza, co mo|e prowadzi do zjawiska deflacji. PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. POLITYKA PIENI{NA BANKU CENTRALNEGO: Inflacja  to wzrost ogólnego poziomu cen w gospodarce w danym czasie; najkorzystniejsza to 1  1.5% w stosunku rocznym. Gdy istnieje zagro|enie deflacj, Bank Centralny mo|e uBatwi dyskonto weksli , skupowa obligacje skarbowe powodujc wzrost poda|y pienidza. PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. PROCENT I STOPA PROCENTOWA 1.Definicja stopy procentowej. 2.SkBadniki stopy procentowej. 3.Funkcje stopy procentowej: a)jako parametru makroekonomicznego, b)w systemie banków komercyjnych, c)w ocenie ekonomicznej efektywno[ci inwestycji, PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. PROCENT I STOPA PROCENTOWA 1) Definicja stopy procentowej: (od strony po|yczkodawcy) Stopa procentowa okre[la korzy[ci jakie osigaj wBa[ciciele kapitaBu w przypadku rezygnacji z konsumpcji bie|cej na rzecz przyszBej konsumpcji (od strony po|yczkobiorcy) Stopa procentowa to cena jak musimy zapBaci gdy chcemy dysponowa pewnymi dobrami konsumpcyjnymi lub inwestycyjnymi wcze[niej p (r, i)  stopa procentowa, wyra|ana w procentach lub liczb dziesitn, PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. PROCENT I STOPA PROCENTOWA Podstawowe skBadniki stopy procentowej: a) zysk po|yczkodawcy, b) rekompensata ryzyka na jakie nara|ony jest po|yczkodawca, c) wyrównanie z tytuBu inflacji, p rynkowa = p rzeczywista + p inflacji + p rzeczywista " p inflacji p rynkowa  p inflacji p rzeczywista = 1 + p inflacji PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. PROCENT I STOPA PROCENTOWA Zysk po|yczkodawcy zale|y od: " dostpno[ci kapitaBu pieni|nego (im jest go wicej tym zysk jest mniejszy), p S S D  S E p- stopa p1 E 1 p procentowa p2 E 2 q - wzrost poda|y powoduje zmniejszenie ceny pienidza, - spadek poda|y pienidza powoduje wzrost ceny pienidza, - pienidz podlega prawom popytu i poda|y, PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. PROCENT I STOPA PROCENTOWA Zysk po|yczkodawcy zale|y od: " dostpno[ci kapitaBu pieni|nego (im jest go wicej tym zysk jest mniejszy), " wielko[ci po|yczki lub lokaty, " okresu, jakiego dotyczy po|yczka lub lokata, PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. PROCENT I STOPA PROCENTOWA Ryzyko po|yczania zale|y od: " stanu (kondycji finansowej) po|yczkobiorcy, " stanu gospodarki kraju (wy|sze /ni|sze stopy procentowe), " sytuacji politycznej, " rodzaju projektu na który udziela si po|yczki (wiksze ryzyko przy projektach niestandardowych), PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. PROCENT I STOPA PROCENTOWA Inflacja: - wprowadzamy j do stopy procentowej wówczas, gdy w danej chwili przewidujemy inflacj (wzrost ogólnego poziomu cen w gospodarce), p rynkowa  stopa rynkowa (nominalna) zawiera zysk po|yczkodawcy, rekompensat ryzyka oraz inflacj, p rzeczywista  stopa rzeczywista (realna) uwzgldnia zysk po|yczkodawcy oraz rekompensat ryzyka, p czysta  czysta stopa procentowa, zawiera tylko zysk po|yczkodawcy, PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. PROCENT I STOPA PROCENTOWA jako parametru makroekonomicznego: W skali gospodarki stopa procentowa peBni funkcj regulacji poda|y pienidza. stopa procentowa NBP stopa redyskontowa stopa lombardowa ro[nie maleje ten sam poziom PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. PROCENT I STOPA PROCENTOWA p redyskontowa p dyskontowa oprocentowanie kredytu ilo[ udzielanych kredytów poda| pienidza ceny inflacja produkcja bezrobocie p redyskontowa p dyskontowa oprocentowanie kredytów ilo[ udzielanych kredytów poda| pienidza ceny inflacja produkcja bezrobocie PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. PROCENT I STOPA PROCENTOWA Kredyt redyskontowy PRODUCENT BANK KOMERCYJNY BANK CENTRALNY (SPRZEDAWCA) Redyskonto Stopa weksli redyskontowa Dyskonto Stopa 8% , 10% WEKSLE weksli dyskontowa Weksle zdyskont. 10% Np. 100jedn. 100-10=90j. Gdy 8% zysk banku wynosi: 10%-8%=2%, Gdy ro[nie do 10%, stopa dyskontowa ro[nie by bank mógB osign zysk: 12%-10%=2% PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. PROCENT I STOPA PROCENTOWA w ocenie efektywno[ci ekonomicznej WpByw stopy Efektywno[ procentowej na ekonomiczna wielko[ pojedynczych inwestycji w inwestycji. gospodarce. Zmiana warto[ci pienidza w czasie: - procedura oprocentowania, - procedura dyskontowania, PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. PROCENT I STOPA PROCENTOWA Oprocentowanie ( procent skBadany, oprocentowanie zBo|one), Kn Kn = Ko ( 1 + p )n p  stopa procentowa Ko  pierwotna kwota n  ilo[ okresów czasu Kn  ilo[ po n okresach Ko czas 1 2 3 4 5 ... n Warto[ pienidza mierzymy stop procentow ( kapitalizacja odsetek w ka|dym z lat  funkcja o charakterze wykBadniczym ). Oprocentowanie  okre[lanie przyszBej wielko[ci kwoty lokaty Ko. PIENIDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ. PROCENT I STOPA PROCENTOWA Dyskontowanie  ( aktualizowanie) okre[lanie aktualnej warto[ci przyszBych kwot, wykorzystywane w ocenie efektywno[ci projektów inwestycyjnych, np. budujemy kopalni, inwestujemy kilka lat, potem zaczynamy wydobywa wgiel, ponosimy koszty i korzy[ci ; im dalej tym koszty i korzy[ci mniej znacz w stosunku do terazniejszo[ci. Kn stopa redyskontowa : Ko = Kn ( 1 + p)  n Ko czas 1 2 3 4 5 6 ............ n 0 TYPY I FUNKCJE INSTYTUCJI FINANSOWYCH. FINANSE PUBLICZNE. BUD{ET PACSTWA. Instytucje finansowe s szkieletem gospodarki. Wyró|niamy cztery typy instytucji finansowych: 1. Przedsibiorstwa zajmujce si po[rednictwem finansowym: banki, gieBdy, fundusze emerytalne, fundusze inwestycyjne, domy maklerskie, towarzystwa ubezpieczeniowe. 2. Instytucje wspomagajce dziaBalno[ przedsibiorstw finansowych a tak|e zmniejszajce ryzyko finansowe: Krajowa Izba Rozliczeniowa (KIR), Krajowy Depozyt Papierów Warto[ciowych (KDPW), Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG), Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG), fundacje). 3. Instytucje sprawujce nadzór nad poszczególnymi segmentami rynków finansowych: Komisja Nadzoru Finansowego, Komisja Papierów Warto[ciowych i GieBd, PaDstwowy Urzd Nadzoru UbezpieczeD, 4. Instytucje i pracownicy indywidualni pracujcy na zlecenie instytucji finansowych. TYPY I FUNKCJE INSTYTUCJI FINANSOWYCH. FINANSE PUBLICZNE. BUD{ET PACSTWA. Podsystemy systemu finansowego: - podsystem ubezpieczeniowo  emerytalny, - podsystem bankowy, - podsystem obrotu papierami warto[ciowymi, TYPY I FUNKCJE INSTYTUCJI FINANSOWYCH. FINANSE PUBLICZNE. BUD{ET PACSTWA. Podstawowe funkcje instytucji finansowych: 1. Funkcja po[rednika pomidzy wBa[cicielami kapitaBów a przedsibiorcami, którzy chc ten kapitaB wykorzystywa.( I typ instytucji finansowych) 2. Przesunicie konsumpcji w przyszBo[.( nadwy|ki finansowe mo|na lokowa z zyskiem) 3. Koncentracja kapitaBów.( Instytucje finansowe z drobnych oszczdno[ci milionów osób i przedsibiorstw s w stanie dokona koncentracji kapitaBu i sfinansowa kilka du|ych inwestycji) 4. Transformacja pienidza w czasie.( polega na wykorzystaniu krótkoterminowych nadwy|ek finansowych do realizacji inwestycji o du|o dBu|szym okresie zwrotu) 5. Zmniejszenie ryzyka finansowego.(ryzyko zostaje rozBo|one na du| liczb klientów, a du|e sumy jakimi dysponuj instytucje finansowe pozwalaj im na lokowanie cz[ci dostpnych [rodków pieni|nych w instrumentach finansowych o wy|szym stopniu ryzyka) TYPY I FUNKCJE INSTYTUCJI FINANSOWYCH. FINANSE PUBLICZNE. BUD{ET PACSTWA. Finanse publiczne- s to finanse kontrolowane przez trzy instytucje: 1. Rzd (jest wBa[cicielem niektórych przedsibiorstw ,kontroluje je). 2. Instytucje publiczne (autonomiczne, realizuj cele publiczne, dysponuj du|ymi [rodkami pieni|nymi).Np.: du|e znaczenie ma NBP i Rada Polityki Pieni|nej (RPP), która reguluje poda| pienidza poprzez ustalanie wysoko[ci stóp redyskontowych, okre[la zasady otwartego rynku, ustala stopieD rezerwy obowizkowej banków, etc.. Instytucjami publicznymi s m.in.: - ZUS, - Fundusz Zdrowia, - NBP, 3. WBadze Samorzdowe (dysponuj skromnymi [rodkami wBasnymi, natomiast du|ymi [rodkami pochodzcymi z Bud|etu Centralnego z podatków CIT i PIT) TYPY I FUNKCJE INSTYTUCJI FINANSOWYCH. FINANSE PUBLICZNE. BUD{ET PACSTWA. Bud|et paDstwa- to zestawienie dochodów i wydatków, jest ustaw, zarzdza nim Rzd. Projekt bud|etu przygotowuje Ministerstwo Finansów i przekazuje go Radzie Ministrów .Po poprawkach przekazywany jest do Sejmu gdzie odbywa si debata. Nastpnie projekt trafia do Senatu, a pózniej przekazywany jest prezydentowi do zatwierdzenia. WpBywy do bud|etu to gBównie podatki (po[rednie i bezpo[rednie). PKB Podatki Bud|et paDstwa Pierwszy podziaB nastpuje w miejscu wytworzenia (wynagrodzenie) ok. 90% PODATKI - bezpo[rednie( podatek dochodowy) wpBywów do - po[rednie( VAT i akcyza) bud|etu TYPY I FUNKCJE INSTYTUCJI FINANSOWYCH. FINANSE PUBLICZNE. BUD{ET PACSTWA. INNE yRÓDAA WPAYWÓW DO BUD{ETU: - dochody z tytuBu wBasno[ci paDstwowych (gruntów, praw górniczych, przedsibiorstw..), - wpBywy ze sprzeda|y wBasno[ci paDstwowych, - cBa. Dochody bud|etowe (1999 rok)  okoBo 129 mld zBotych -w tym z podatków 117 mld zB: podatki bezpo[rednie: CIT  16,3 mld zB 30% wpBywów PIT  23 mld zB bud|etowych podatki po[rednie: 78 mld zB ( 60% wpBywów bud|etowych) cBa: ok. 6 mld zB, wpBywy ze sprzeda|y wBasno[ci paDstwowej: 11,4 mld zB, TYPY I FUNKCJE INSTYTUCJI FINANSOWYCH. FINANSE PUBLICZNE. BUD{ET PACSTWA. Deficyt bud|etowy- to ró|nica midzy wydatkami a wpBywami finansowymi (w 1999 roku wynosiB 13 mld zB) Deficyt bud|etowy musi mie zródBa pokrycia, które musi znalez Rzd. GBównymi zródBami pokrycia s: 1. Emisja obligacji Skarbu PaDstwa. 2. Zacignicie przez Rzd kredytu w NBP lub na rynku finansowym krajowym lub zagranicznym. 3. Dodatkowa emisja pienidza bez pokrycia  jest to zabronione konstytucyjnie. TYPY I FUNKCJE INSTYTUCJI FINANSOWYCH. FINANSE PUBLICZNE. BUD{ET PACSTWA. Nadmierny deficyt bud|etowy prowadzi do wzrostu zadBu|enia bud|etu paDstwa  tworzy si dBug publiczny- który jest sum niespBaconych deficytów bud|etowych z lat ubiegBych. W 1999 roku zadBu|enie paDstwa wynosiBo 226 mld zB, z czego 50% to zadBu|enie zagraniczne. StanowiBo to 45% PKB wytworzonego w 1999 roku. DBug publiczny narasta z roku na rok i obecnie wynosi 50  55% PKB. Je[li dBug ten przekroczy granic 55% to w nastpnym roku nie mo|e si zwikszy. STRUKTURA BUD{ETU PACSTWA NA ROK 2003. DEFICYT BUD{ETOWY W OSTATNICH LATACH, PROGNOZY NA PRZYSZAOZ. DEFICYT Rok 2003: BUD{ETOWY DOCHODY BUD{ETOWE 154,76 MLD ZA 38,73 MLD ZA WYDATKI BUD{ETOWE 193,5 MLD ZA (4,9%PKB) WPAYWY Z PODATKÓW 138,2 MLD ZA - Podatki po[rednie: 96,2 MLD ZA VAT 61,58 MLD ZA AKCYZA 33,76 MLD ZA PODATKI OD GIER 86 MLN ZA - Podatki bezpo[rednie : 42 MLD ZA CIT 14,39 MLD ZA PIT 27,95 MLD ZA WPAYWY NIEPODATKOWE 16,1 MLD ZA Z ZYSKU NBP 3,56 MLD ZA CAA 3,52 MLD ZA PRYWATYZACJA 9,1 MLD ZA Bud|et paDstwa na rok 2004: DOCHODY BUD{ETOWE 153 MLD ZA WYDATKI BUD{ETOWE 198,4 MLD ZA DEFICYT BUD{ETOWY 45,4 MLD ZA STRUKTURA BUD{ETU PACSTWA NA ROK 2003. DEFICYT BUD{ETOWY W OSTATNICH LATACH, PROGNOZY NA PRZYSZAOZ. Wnioski dotyczce obsBugi dBugu publicznego: Z roku na rok ro[nie zadBu|enie krajowe i zagraniczne. DBug krajowy przekracza 240 mld zB, a zagraniczny siga 120 mld zB, w sumie zadBu|enie to siga 360 mld zB. W 1997 roku dBug Skarbu PaDstwa sigaB 221 mld zB (mniej ni| obecne zadBu|enie krajowe).Systematycznie wzrastaB i w roku 2000 osignB poziom 266 mld zB. ZadBu|enie krajowe stanowiBy gBównie bony skarbowe i obligacje emitowane przez Skarb PaDstwa. W 1991 roku rzd polski podpisaB porozumienie z Klubem Paryskim zrzeszajcym zagraniczne instytucje finansowe, natomiast w roku 1994 podpisaB porozumienie z Klubem LondyDskim zrzeszajcym zagranicznych wierzycieli komercyjnych. W 1995 roku Polska spBaciBa caBo[ zobowizaD wobec Narodowego Funduszu Walutowego. W latach 1995  1997 , po rozpoczciu peBnej obsBugi zadBu|enia, spBaty rat kapitaBowych i odsetek wynosiBy ponad 6 mld zB. W latach 1996- 1997 do spodku zadBu|enia przyczyniBy si ró|nice kursowe ( w 1996 roku spadek o 1,5 mln $ ,w roku 1997 spadek o 1,9 mln zB) DBug zagraniczny rósB systematycznie do 2001 roku, w którym zmniejszony zostaB poprzez przedterminowe spBacenie zobowizaD wobec Brazylii. Niepokojcy jest wzrost dBugu publicznego gdy wskaznik makroekonomiczny, jakim jest relacja dBugu publicznego do PKB, wzrasta. Jest to wskaznik konwergencji (spójno[ci) ustalony w Mastricht (wytyczna wobec krajów chccych wej[ do strefy euro). PaDstwo musi zmierza do tego, by utrzyma dBug publiczny poni|ej 50% PKB. STRUKTURA BUD{ETU PACSTWA NA ROK 2003. DEFICYT BUD{ETOWY W OSTATNICH LATACH, PROGNOZY NA PRZYSZAOZ. Specjalne procedury chronice gospodark przed wzrostem dBugu publicznego: - Gdy dBug publiczny przekroczy 50% PKB rzd musi przygotowa bud|et na nastpny rok, w którym relacja deficytu do dochodów nie mo|e by na poziomie wy|szym ni| w poprzednim roku. - Gdy dBug publiczny przekroczy 55% PKB  kolejny bud|et musi zapewnia spadek dBugu w stosunku do PKB. - Gdy dBug publiczny osignie 60% PKB to w kolejnym bud|ecie paDstwa wydatki nie mog przekracza dochodów.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
wyklad 1 makroekonomia dzienne
Makroekonomia program wykladu
MAKROEKONOMIA wykłady zrobione
MAKROEKONOMIA wyklady
Makroekonomia Wykład 3
Makroekonomia I Wyklad Zawislinska
Makroekonomia Wykład 2
makroekonomia wyklad3
Makroekonomia I 01 Makroekonomia Rola państwa w gospodarce wykład [J]
Makroekonomia prezentacja od wykładowcy
Makroekonomia Wykład 1
Makroekonomia I 05 Równowaga ogólna z państwem i handlem zagranicznym Budżet państwa wykład
Sieci komputerowe wyklady dr Furtak

więcej podobnych podstron