MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
WST
P
Nowa sfera w ekonomii (oprócz mikro- i makro-) ekonomia GLOBALNA  szersze spojrzenie niż makro.
Makroekonomia  gospodarka jako całość  GOSPODARKA RYNKOWA
Teorie ekonomiczne nie odnoszą się do rodzaju gospodarki na świecie. Są różne systemy rynkowe.
Teoria  zbiór sądów.
PoczÄ…tek makroekonomii:
XIX wiek, a tak na dobrą sprawę od czasów  Wielkiego Kryzysu , a jej  twórcą jest J.M.Keynes. W roku 1936
w Londynie wydaje on swoje dzieło.
W makroekonomii jest wiele niezgodności pomiędzy ekonomistami.
Rynek czy państwo w roli głównej? (na tej płaszczyz
nie różnice pomiędzy ekonomistami).
Cała makroekonomia zależy od wszystkich podmiotów mikro: przedsiębiorstw, gospodarstw domowych, banków
itp. i nad wszystkim jest państwo.
Gospodarka będzie funkcjonować dobrze (z punktu widzenia makro), jeżeli podmioty gospodarcze będą
 wywiązywać się ze swojej misji  wszystkie. A rola państwa sprowadza się do  dobrego kierowania .
Makro  to związki i zależności pomiędzy podmiotami sfery mikro i wzajemne relacje miedzy nimi.
Państwo  instytucja która chce jak najwięcej decydować (i uszczęśliwiać) za podmioty.
Wielkości makroekonomiczne to agregaty.
S  oszczędności
I  inwestycje
C  konsumpcja
G  państwo
Z  zatrudnienie
B  bezrobocie
Agregaty powstają poprzez zsumowanie wielkości ekonomicznych (mikro). Inne agregaty za pomocą wskaz
ników
(stopa inflacji, stopa bezrobocia itp.)
Postać agregatów:
- zasób  dotyczy danego momentu czasu (w roczniku statystycznym,  na dzień xxx )
- strumień  w przedziale czasu (np. między 01.01, a 31.03), trzeba (można) przy omawianiu (interpretowaniu)
powiedzieć = wzrosło/spadło, a nie, że wyniosło.
- ratio  stosunek 2 strumieni np. strumień pieniędzy i strumień dóbr w gospodarce.
Agregaty (spora część) jest liczona jest w cenach bieżących na rynku.
[PKB  wartość produkcji przeznaczonej do sprzedaży (w jakichś jed.)  luz
na def.]
Taki agregat jest bardzo zniekształcony (o bogactwie narodów decyduje to co wytworzone  A.Smith).
Żeby te agregaty porównać, przelicza się je przy cenach z okresu bazowego  roku pierwszego.
Agregaty liczone w cenach rynkowych są obarczone inflacją, wtedy taki agregat, nie pokazuje rzeczywistej wartości.
Przelicza siÄ™ je dwukrotnie:
1. W cenach bieżących  takie jakie były faktycznie w danym okresie na rynku
2. W cenach bazowych czyli stałych
Taki agregat, który jest obliczony w cenach bieżących (rynkowych) to agregat nominalny. W cenach bazowych
nazywany realnym (obnażony z inflacji). Im wyższy nominalny od realnego (różnica) tym większa inflacja. Mając
te 2 agregaty można zmierzyć inflację (bez stopy inflacji)  tak buduje się deflatory.
Deflowanie  czyszczenie   odarcie z inflacji.
Deflator PKB (nominalny PKB / realny PKB). To co wyjdzie ponad 100% to wpływ inflacji a nie wzrostu PKB.
Zdania w teorii ekonomii:
- pozytywne  diagnoza  bezrobocie 20% (stwierdzenie faktu)
- normatywne  ocena  musi być zawarty w nim sąd wartościujący (można pośrednio). Kto? Co? Jak?
powinien zmienić, np. przy bezrobociu 20% wzrost gospodarczy będzie bardzo trwały i trzeba zwiększać....
- deskryptywne  sądy deskryptywne  nie należy stosować zdań uogólniających
1
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
Gospodarką nie jest w stanie rozwijać się cały czas, wzdłuż trendu.
Regularna cecha gospodarki rynkowej
Główne problemy w gospodarce stają się celami rządu/państwa.
3 problemy wg Begg a (trójkąt) wg Samuelsona (kwadrat)
Wierzchołki trójkąta to: (+)
1.Wzrot gospodarczy; 4. Deficyt bilansu płatniczego
2. Bezrobocie;
3. Inflacja
Dlatego wyodrębnił czwarty element  ponieważ USA największym dłużnikiem świata i zmaga się z tym
problemem. (problem ten jest odczuwalny na wszystkich giełdach świata)
Pięciokąt stabilizacji makroekonomicznej (magiczny wielokąt) G. Kołodko w 95r.
Na wierzchołkach:
1. PKB (GDP) Wzrost gospodarczy
2. Bezrobocie Zatrudnienie
3. CPI - inflacja
4. G  wydatki budżetu  deficyt budżetowy
5. CA  deficyt bilansu płatniczego
na linie przerywane nanosi się poszczególne rezultaty realizacji  tego co udało się osiągnąć; poprzez nanoszenie
danych zmienia się kształt wielokąta im bardziej się pokrywa z wzorcem tym lepiej.
RUCH OKR
ŻNY
Modele J.M.Keynes a
1. Model (najbardziej abstrakcyjny, uproszczony) założenie, że w gospodarce są dwie grupy podmiotów.
Usługi z czynników
Dobra i usługi
wytwórczych (praca, kapitał,
ziemia)
Wydatki na dobra i usługi
P  Praca, za pracÄ™
otrzymuje się płacę.
Gospodarstwo Przedsiębiorca
Usługi z czyn. wytwórczych
K  Kapitał, z kapitału
domowe
możemy otrzymywać ZYSK
(jeśli kapitał jest
Dochód z usług czynników wytw. P.K.Z. produkcyjny / przemysłowy)
albo odsetki procenty (np.
z lokaty w banku), z kapitału w papierach wartościowych otrzymujemy: z akcji  dywidendę,
a z obligacji  odsetki.
Z  Ziemia  renta gruntowa, np. pod pole namiotowe, z budynków  czynsz.
Nie sprzedajmy P,K,Z, tylko sprzedajemy z nich usługi. Nie pozbywamy się czynników wytwórczych, np. pracę
 wynajmę ale mogę dalej pracować (nie pozbywamy się jej tak jak rzeczy ruchomych).
2
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
Założenia:
nic nie wypływa poza obieg (gosp. dom, przedsiębiorstwa)
istnieją tylko dwie grupy podmiotów
płyną tylko cztery strumienie (2 pieniężne i 2 rzeczowe)
produkowane są tylko dobra i usługi konsumpcyjne i są przekazywane gosp. dom.  nie mogą to być
środki produkcji
nie ma dopływów i odpływów z zewnątrz  jest to gospodarka zamknięta  AUTARKICZNA
nie ma państwa.
Idealna równowaga
2. Model
Oszczędności Inwestycje - Kredyty
Banki
Eksport
Dobra i usługi
Dobra
Wydatki na dobra i usługi
produkcyjne
Gospodarstwa Przedsiębiorstwa
Usługi z czyn. wytwórczych
domowe
Dochód z usług czynników wytw. P.K.Z.
Import
Kredyty przechodzÄ… w inwestycje.
Oszczędności to rezygnacja z bieżącej konsumpcji.
Bank  pośrednik pomiędzy oszczędzającymi (mającymi wolne środki), a tymi którzy ich potrzebują.
Zysk = R2  R1
Bank
R2  to stopa procentowa kredytów
R1  stopa procentowa wkładów lokacyjnych
R1 R2
Oszczędności  strumieniem odpływów pieniędzy
z gospodarki
Wkłady Kredyty
Inwestycje  strumieniem dopływów pieniędzy do
gospodarki
Ile kto chce oszczędzać zależy indywidualnie od każdego. Brak korelacji pomiędzy oszczędnościami,
a inwestycjami.
Zgodność pomiędzy oszczędnościami, a inwestycjami zgadza się tylko w fazie zamierzeń. Planowane oszczędności
i planowane inwestycje (ex ante). Kiedy już zanosimy pieniądze do banku to są to już oszczędności faktyczne (ex
post) lub kiedy przychodzimy po kredyt to jest to kredyt faktyczny (w momencie kiedy nam go dadzÄ…).
Równowaga będzie wtedy, gdy to co zaoszczędzone (wypłynie) zostanie zainwestowane.
S=I  podstawowy warunek równowagi wg. Keynes a
S > I  należy obniżyć stopy procentowe
S < I  należy podnieść stopy procentowe
Dysharmonię między strumieniami musi wyrównywać bank, by dążyć do stanu I=S. Obecnie banki zamiast
kredytować inwestują pieniądze w obligacje.
3
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
Założenia:
Przedsiębiorstwa dzielą się na 2 grupy:
- wytwarzające dobra i usługi konsumpcyjne
- wytwarzające środki produkcji (dla innych przedsiębiorstw)
gospodarka otwarta: każdy import i eksport jest strumieniem w dwie strony
jedni mogą zyskiwać, a drudzy mogą tracić na otwartości
3. Model
Eksport Import
Bank
3
1 2
Gospodarstwa Państwo Przedsiębiorstwa
domowe
4 5
1) podatek (bezpośredni) dochodowy od gospodarstw domowych
2) podatek (bezpośredni) od zysku
3) podatek (pośredni) VAT (od towarów i usług)
4) wypłata rent, emerytur& transfery płatnicze (płatności transferowe)
5) dotacje, subwencje
Państwo wyrównuje (ma wyrównywać) te strumienie by był w nich porządek.
PIT  podatek bezpośredni od gosp. dom.
CIT  podatek bezpośredni od przedsiębiorstw
VAT  podatek pośredni od towarów i usług (+ akcyza)
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO
Rachunek dochodu narodowego
Do mierzenia działalności trzema strumieniami:
1. Wydatki gospodarstw domowych (ile dóbr kupili)
2. Dochody gospodarstw domowych
3. Dobra i usługi kupione przez gospodarstwa domowe
PKB mierzone wartością wszystkich dóbr i usług wytworzonych w kraju  liczymy tylko dobra finalne, nie liczymy
dóbr pośrednich.
Przy wydatkach należy odjąć podatki pośrednie (VAT, akcyza itp.) PKB dotyczy tylko tego co zostało wytworzone
w Polsce. Wszystkimi trzema metodami powinien wyjść ten sam wynik.
Agregaty dochodu narodowego
Wysoki dochód narodowy powoduje, że my (obywatele) to odczuwamy. Największy dochód narodowy
w Luksemburgu 30000$ per capita a najbiedniejsi 500$ per capita.
Rachunek dochodu narodowego odbywa siÄ™ za pomocÄ… 3 strumieni (1 z nich). Wynik ten sam, ale innÄ… metodÄ….
PKB  to wszystko co wytworzone na terenie danego kraju.
Założenia metodologiczne przy obliczaniu PKB:
uwzględniamy tylko dobra finalne
ponieważ niektóre dobra i usługi nie mają ceny rynkowej (np. ochrona p-poż.), ich wartość jest liczona
wg kosztów produkcji, jakimi jest obciążony podatnik
nie uwzględniona wartości nierynkowych dóbr i usług wytworzonych przez gospodarstwa domowe na
własne potrzeby (np. obiad w domu)
nie uwzględnia transferów płatniczych (rent, darowizn, subwencji)
nie uwzględnia dóbr używanych (np. używany samochód)
4
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
3 sposoby pomiaru działalności:
1. Suma wartości dóbr i usług:
- tylko dobra finalne
- lub wartość dodana
2. Suma dochodów:
- suma dochodów z czynników produkcji
- suma wartości dodane; jest ona równa sumie dochodów
3. Suma wydatków (na dobra finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe) C+I+G+X
X  eksport netto (eksport  import)
1. Gdy konsumenci nabywają towary importowane, wydatków na ten cel nie liczy się do PKB
2. Gdy towary polskie sÄ… eksportowane za granicÄ™, wydatki obywateli innego kraju zaliczamy do PKB
Agregat wartości dodanej  jest sumą wszystkich wartości dodanych dotyczących każdego produktu.
C  finalne dobra konsumpcyjne
I  wydatki na dobra inwestycyjne
G  wydatki rzÄ…dowe
Jeżeli mamy deficyt handlowy (import > eksport) to część PKB przemieszcza się za granicę i nasz dochód do
podziału mniejszy niż wytworzony to PKB.
Jeżeli jadę do Włoch to PKB  przemieszcza się tam.
PKB  może być nominalny i realny:
w cenach rynkowych (cena jaką płaci ostateczny nabywca z podatkiem pośrednim)
w cenach czynników produkcji (cena nie zawiera podatku pośredniego, ale obejmuje subsydia
z budżetu państwa dla przedsiębiorców)
PKB w cenach wytworzenia =
PKB w cenach rynkowych
 podatki pośrednie
+ subsydia
PNB = PKB +/- dochód netto z tytułu własności za granicą
PNB = PKB w cenach czynników wytwórczych +/- dochody netto z tytułu własności za granicą
PNB uwzględnia:
dochody z tytułu własności obcokrajowców
dochody z tytułu własności obywateli kraju za granicą
PNB jest miarą łącznych dochodów osiągniętych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca
świadczonych usług produkcyjnych przez czynniki wytwórcze.
Należy odjąć obcokrajowców zatrudnionych w Polsce.
PNB = PKB; gdy:
- gospodarka zamknięta
- export = import i dochody z tytułu własności się równoważą
PNN = PKB  amortyzacja
Dochody osobiste =
PNB w cenach czynników produkcji
 amortyzacja
 podatki bezpośrednio płacone przez przedsiębiorcę
 zyski niepodzielne
Dochody rozporzÄ…dzalne =
dochody osobiste
 podatki bezpośrednio płacone przez gospodarstwa domowe
+ transfery płatnicze.
5
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
PNN = PNB  odjąć należy to co się  przeniosło z zeszłego okresu.
PNN  ile w tych (PNB)  urodziło się tylko w tym badanym roku, czysty dochód narodowy lub wartość nowo
wytworzona.
Zyski niepodzielne przeznaczone na rozwój firmy.
Wszystkie wskaz
niki da się przeliczyć  per capita
DEN  wskaz
nik dobrobytu ekonomicznego (oddaje jakość / poziom życia)
PKB  nie oddaje jakości życia (są to wskaz
niki ilościowe)
DETERMINANY DOCHODU NARODOWEGO
Pomiędzy krajami najbogatszymi, a najbiedniejszymi jest dystans w dochodzie per capita 82-83 lata.
MiarÄ… wzrostu gospodarczego sÄ… agregaty dochodu narodowego (np. PKB, PNN itd.)
Czy gospodarka się rozwija gdy popyt = podaży??? (odp. Nie)
Pomiędzy popytem i podażą rozgrywają się różne sytuacje. Wg 1 modelu  najlepiej aby przebiegały równo obok
siebie. Pomiędzy zagregowanym popytem, a zagregowaną podażą jest rynek.
Agregatowy popyt (AD)  łączna ilość towarów jaką nabywcy decydują się zakupić w danych warunkach.
Agregatowa podaż (AS)  łączna ilość towarów jaką przedsiębiorstwa decydują się wytworzyć i dostarczyć na
rynek w danych warunkach.
Nie ma zgodności wśród ekonomistów co ważniejsze popyt czy podaż. Są 2 podejścia do dochodu narodowego 
popytowe lub podażowe.
Wg Keynesa (Keynesistów), najważniejszy jest popyt, według neoklasyków podaż.
Wg Keynesa  jeżeli PKB rośnie to większe dochody, czyli więcej do wydania, co zwiększa popyt i przez to rośnie
PKB.
Podażowcy  jeżeli PKB rośnie to zwiększają się zasoby czynników wytwórczych (moce wytwórcze) to wtedy
rośnie produkcja, zwiększa się podaż, jeżeli więcej towarów na rynku to DN powinien rosnąć.
Nie jest możliwe, aby wzrost AS i AD był równy. Raz AD > AS, a raz AS > AD.
Podaż (AS)
rosnąca funkcja ogólnego poziomu cen i malejąca funkcja kosztów produkcji
(wpływ na nią ma):
poziom cen w gospodarce
efektywność wykorzystania zasobów (P,K,Z)
koszty wytworzenia  majÄ… one znaczenie gdy:
o rośnie cena ropy naftowej (rok 1973 I-szok naftowy)
o efektywne wykorzystanie zasobów
MOCE WYTWÓRCZE W DANYM KRAJU  jeżeli są najlepiej wykorzystane (100%) w danych warunkach to
wytworzona zostanie produkcja potencjalna (tyle ile jest gospodarka w stanie wytworzyć), nie równa się to
maksymalnej produkcji. Rzadko kiedy gospodarka wykorzystuje swoje potencjalne możliwości  praktycznie nigdy.
Tyle ile gospodarka wykorzystuje w danym okresie to produkcja faktyczna, albo rzeczywista. Im większa różnica
pomiędzy potencjalną, a faktyczną tym gorsza gospodarka. Jest to wyrazem kondycji gospodarki.
Popyt (AD)
malejąca funkcja ogólnego poziomu cen i rosnąca funkcja dochodów ludności
(wpływ na nią ma):
konsumpcja (popyt gospodarstw domowych)
popyt inwestycyjny (przedsiębiorstw)
rząd / państwo
import / eksport (otwarta gospodarka)
6
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
AD = C + I + G + X
C  popyt gospodarstw domowych  konsumpcyjny
I  popyt przedsiębiorstw  inwestycyjny
G  popyt rządu i państwa
X  popyt wynikajÄ…cy z eksportu i importu w warunkach otwartej gospodarki
Dla uproszczenia przyjmuje siÄ™ tylko C + I
Popyt konsumpcyjny zależy od:
ogólny poziom cen  przyjmuje się go za stały
wielkość dochodu  jest (wg Keynesa) równy wielkości DN (Y) kraju (po uwzględnieniu transferów
i odjęciu podatków), bierze się tutaj pod uwagę dochód rozporządzalny
decyzja jak podzielić swoje dochody na wydatki i oszczędności.
- wielkość konsumpcji autonomicznej
Dochody gospodarstw domowych odzwierciedlają poziom DN, natomiast AD jest wyrazem zmian DN i dochodów
gospodarstw domowych (Zależność AD i DN).
funkcja konsumpcji pokazuje zależność pomiędzy DN (Y),
funkcja
a C. Jeżeli Y rośnie to wydatki też rosną.
konsumpcji
C KSK * Y + Ca
Ca  konsumpcja autonomiczna  to wielkość (część
konsumpcji), która nie zależy od wysokości DN. Każdy
człowiek musi jej  dokonać by przeżyć/egzystować.
tgÄ… = KSK
Na kont nachylenia (jego tangens = KSK), jak i na przebieg
Ca
funkcji konsumpcji wpływa skłonność do oszczędzania
(psychologiczna skłonność do konsumpcji).
DN = Y
Operuje się dwoma rodzajami skłonności:
1. Wyrażona wzorem C/Y  skłonność do konsumpcji  jaki jest udział wydatków konsumpcyjnych w stosunku do
DN. Przeciętnie na świecie 80-85%.
2. Krańcowa skłonność do konsumpcji (KSK) im wyższy DN tym bardziej udział wydatków na konsumpcję
maleje. (" "Y)
"C/"
" "
" "
Zadać można pytanie (wyrażające powyższy wzór):  Ile dodatkowo przeznaczysz z dodatkowej 1zł na konsumpcję .
Różny poziom skłonności do konsumpcji (KSK) powoduje różne nachylenie funkcji konsumpcji.
Jeżeli C/Y jest wysoki to niski jest S/Y. Skłonność do oszczędzania jest przeciwieństwem skłonności do
konsumpcji.
C/Y + S/Y = 1
"S / "Y KSO  krańcowa stopa skłonności do oszczędzania.
" "
" "
" "
S funkcja
Jeżeli DN mniejszy niż Ca to ludzie sięgają do
oszczędności
oszczędności z poprzednich okresów. Jeśli ich
KSO * Y - Ca
nie ma to korzysta się z oszczędności innych.
tg² = KSO
DN = Y
- Ca = Sa
1. Keynes  koncepcja dochodu absolutnego  oparta na funkcji konsumpcji.
2. J.S. Duesenberry  koncepcja dochodu relatywnego  bierze się pod uwagę ludzi, w których otoczeniu się
żyje  od tego zależy nasze C i S, zależy od tych co się otaczamy, jak biedota a my mamy więcej to
oszczędzamy i odwrotnie.
7
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
3. M.Friedman  koncepcja dochodu permanentnego  z punktu widzenia całego życia, tyle wydajemy bo tak
widzimy rozwój naszego życia i jego poziom.
4. A.Ando i F.Modigliani  koncepcja cyklu życia (wygładzanie konsumpcji)  ustala się konsumpcję na
poziomie długofalowym, wygładzanie  jak się przyzwyczaimy do danego poziomu życia, to jeżeli nastąpi
spadek dochodów to  wygładzamy tę  dziurę w poziomie życia  oszczędnościami.
5. A.C.Pigou - na dochód wpływa wartość realnego majątku gospodarstw domowych (efekt majątkowy lub
bogactwa)  wydajemy tyle, ile nam  pasuje w zależności od tego co posiadamy.
Popyt inwestycyjny zależy od:
(zgłaszany przez przedsiębiorców):
ceny dóbr inwestycyjnych
stopnia wykorzystania zasobów przedsiębiorstwa
przewidywanej rentowności zainwestowanego kapitału (mierzony stopą zysku), należy uwzględnić
przy rentowności stopę procentową kredytów (ponieważ przedsiębiorcy inwestują z kredytów).
NawiÄ…zanie do modelu 2.
Wg Keynesa inwestycje odrębnym czynnikiem (przedsiębiorcy zawsze chcą inwestować). Traktuje je
autonomicznie.
I
takie założenie dla danego okresu.
funkcja
Keynes: Nie wszystkie inwestycje przedsiębiorców (odgrywają taką samą
inwestycji
rolę) jednakowo wpływają na DN.
I(a)
Wszystkie inwestycje w danej gospodarce to INWESTYCJE BRUTTO
(w ciÄ…gu roku).
DN = Y
Inwestycje odtworzeniowe (to te które przeznaczone są na odtwarzanie zużytego kapitału rzeczowego w danym
okresie).
Inwestycje netto  to inwestycje nowe (I. brutto  I. odtworzeniowe = I. netto)
Inwestycje netto wpływają na rozwój gospodarczy, decydują one o wzroście DN (są głównym motorem zmian
w DN).
Inwestycje odtworzeniowe  konieczne do utrzymania dotychczasowego DN.
Nie tyle ważny wzrost DN, lecz podział dochodów pomiędzy C i S.
Popyt inwestycyjny ulega częściej wahaniom, jeżeli rośnie to jest wzrost gospodarczy, jeżeli maleje to zahamowanie
wzrostu gospodarczego.
Te wszystkie elementy (odnośnie popytu inwest.) to pojęcia krótkookresowe. Keynes zakładał, że analizuje się
gospodarkę tylko w krótkim okresie (analiza przyczynowo  skutkowa). W długim okresie analizuje się tylko (nie da
się w krótkim) przewidywaną rentowność kapitału.
Problemy gospodarcze można pokazać tylko w krótkim okresie.
Zmiany układają się w: przyczyna skutek. Keynes obalił, że zjawiska ekonomiczne są pochodną innych zjawisk
i układają się w powyższą prawidłowość.
2 segmenty AD:
popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych zależy od:
o nagromadzonego majÄ…tku przez gospodarstwa domowe
o wysokości dochodów uzyskiwanych poprzez gospodarstwa domowe w danym okresie (dochody
z usług czynników wytwórczych)
o decyzje w kwestii podziału dochodu na część konsumpcyjną ( C ) i oszczędzaną ( S )
popyt inwestycyjny kreowany przez przedsiębiorców:
o przewidywana stopa zysku (w długim okresie)
o ceny dóbr inwestycyjnych
o stopień wykorzystania majątku rzeczowego
8
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
AS zależy od:
ogólny poziom cen
efektywność wykorzystania zasobów wytwórczych
koszty produkcji
Szukając równowagi dochodu bierzemy obie sfery: AD i AS.
w tych punktach Y  wielkość produkcji.
funkcja
AD mogłaby się pojawić AD
Można się zastanawiać
AD
równowaga konsumpcji
czy Ca może się
zmieniać, praktycznie
200
może iść tylko do góry.
Ia
W miarÄ™ wzrostu
150
dochodu narodowego
poziom Ca, będzie
Ia wzrastał. Kąt nachylenia
funkcji odzwierciedla
Ca
krańcową skłonność do
45o
konsumpcji.
150 200 Y Y
E  równowaga, wielkość produkcji w gospodarce wynosi 100 (podaż),
a agregatowy popyt dokładnie odpowiadał by tej wielkości. Planowane
AD
wydatki gospodarstw domowych i przedsiębiorstw wyniosłyby 100.
AD
150 B
110 E
A  dochód narodowy 50, a agregatowy popyt 70, czyli to 50 musi
100
podążać za AD i dążyć do 70.
70
Producenci powinni się przystosować do AD
A
Produkcja nie nadążą za popytem.
Gospodarstwa domowe chcą wydawać swoje pieniądze.
Jeżeli produkcja faktyczna jest dużo wyższa od potencjalnej to
45o
trzeba efektywniej wykorzystać zasoby.
Przy równości produkcji faktycznej i potencjalnej trzeba podjąć
50 100 150
Y
nowe inwestycje.
B
produkcja duża,
DN wysoki,
agregatowy popyt niski,
na rynku jest niewystarczający AD by zrównał się z wielkością dochodu,
trzeba ograniczyć produkcję.
Wg klasyków  każda gospodarka w długim okresie dojdzie do E,
wg Keynesa nie  wg niego trzeba  pomóc AD czyli zwiększyć go lub zmniejszyć. W sytuacji B np. zwiększyć
podatki.
A AD>Y (SB ADI) tendencja spadku produkcji; spadek stopy procentowej.
E AD=Y równowaga gdy S=I wg Keynesa  poziom DN w stanie równowagi.
Powracanie do równowagi  procesy dostosowawcze  w sytuacji A i B państwo oddziaływuje na popyt, a banki na
zależność S, I
Gospodarka nie może stale rozwijać się wzdłuż trendu.
Pnie siÄ™ poprzez odchylenia od trendu.
Gospodarka rozwija się wzdłuż trendu, takimi wahaniami w górę i w dół. Zalecenia
Keynesa pozwoliły ograniczyć amplitudę tych wahań.
9
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
Mechanizm mnożnikowy
Mechanizm mnożnikowy  mechanizm przyśpieszania podaży, zwielokrotniania jakiegoś efektu. Mnożnik 
wielokrotność.
Przyczyną tego mechanizmu są inwestycje, co w teorii Keynesa, oprócz Ca i I, przedsiębiorcy dodatkowo muszą
zainwestować.
"I "Y dodatkowe inwestycje spowodujÄ… przyrost produkcji i przyrost dochodu narodowego.
" "
" "
" "
Jeżeli zainwestujemy 1$ przyrost dochodu 3$ [mnożnik x3]. Inwestycje
mają tę cechę, że zainwestowany 1$ daje więcej niż ten 1$.
AS
Z 1$ mamy 3$, ponieważ oprócz inwestycji autonomicznych, musimy
AD dodatkowo zainwestować (budownictwo najwrażliwsze na zmiany
koniunktury). Wysoki popyt skutkuje nowymi inwestycjami, by zrealizować
popyt. Skutkuje wybieganiem w przyszłość i zwiększeniem produkcji.
Mnożnik tak samo działa w górę i w dół.
Jeżeli AD wyższy ogranicza się inwestycje, co skutkuje jeszcze
większym spadkiem AD.
Mechanizm mnożnika przypomina  nadmuchany balon na początku bez reakcji, jeżeli jest bardzo nadmuchany i go
puścimy to syczy, rzuca się itd. Im ten balon bardziej nadmuchany tym bardziej się rzuca.
Dzięki zaleceniom Keynesa obserwujemy tylko niezbyt wysokie wahania AD i AS.
Mechanizm mnożnika inwestycyjnego
"I "Y
" "
" "
" "
"I przyrost autonomicznych wydatków inwestycyjnych.
"
"
"
"Y przyrost dochodu narodowego pod efektem mnożnikowym inwestycji.
"
"
"
1
"Y = × "I ksk  kraÅ„cowa skÅ‚onność do konsumpcji
1- ksk
1
mi = mnożnik inwestycyjny "Y = mi × "I
1- ksk
inwestycje w wysokości 10 mld (" I ) łączne wydatki (C+I)
AD = Y 150 mld, czyli 10 mld " I " Y o 50 mld
AD E
mechanizm mnożnikowy pozwala z dzięki " AD zwiększyć
" I 10mld
możliwości produkcyjne
AD
efekt mnożnikowy inwestycyjny "I pobudza (indukcja)
kolejne wzrosty wydatków konsumpcyjnych
E
"Y
wielkość mnożnika (zawsze >1) zależy od wielkości KSK 
50mld
im większa część dochodu narodowego jest przeznaczona na
dodatkowe inwestycje ("I), tym bardziej stroma jest funkcja
Y Y Y
100 mld 150 mld konsumpcji i tym większy jest mnożnik
mnożnik inwestycyjny jest odwrotnością KSO (gdy jednostka Y jest wydatkowana na przyrost wydatków
konsumpcyjnych, jest oszczędzana)
Mnożnik inwestycyjny  wskazuje jak zmienia się (wzrasta lub spada) dochód narodowy pod wpływem zmiany
(wzrostu lub spadku) autonomicznych wydatków inwestycyjnych.
Paradoks zapobiegliwości
(to co dobre dla mikro nie musi być dobre dla makro)
Rosnące oszczędności powodują spadek AD
Malejące oszczędności powodują wzrost AD.
Przypadek 1.
Strumień S przekształca się w strumień I w takiej samej wielkości. Gospodarka utrzymuje równowagę, na rynku nie
ma nadwyżek ani niedoborów.
10
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
Nie ma paradoksu.
-S BANK-I Odpływy = Dopływy
S potencjalne i faktyczne z założenia się równoważą. Gospodarka w stanie permanentnej równowagi.
Przypadek 2.
spadek wydatków na konsumpcję,
zahamowanie produkcji,
spadają dochody podmiotów,
rośnie bezrobocie,
gospodarka zmierza do recesji
S > I
AD
E Równowaga powstaje przy niższym Y (na niższym poziomie DN)
AD
(E E )
AD
=S BANK-I
E
Zbyt chętni do oszczędzania; oszczędzamy kosztem wydatków
konsumpcyjnych.
Y Y
Y
Przypadek 3.
rosnÄ…ce wydatki na konsumpcjÄ™
wzrasta produkcja,
rosnÄ… dochody,
wzrasta zatrudnienie,
spada bezrobocie,
gospodarka zmierza do rozkwitu.
S < I
AD
AD E
Równowaga powstaje przy wyższym poziomie Y (E E )  przy
wyższym poziomie dochodu narodowego.
AD
-S BANK=I
E
Więcej niż oszczędzamy wydajemy na konsumpcję.
Y Y Y
Zjawisko niechęci do oszczędzania (brak zapobiegliwości) wykazana przez podmioty (mikro), okazuje się cnotą
dla gospodarki w skali makro bowiem:
następuje wzrost produkcji
wzrost dochodu i konsumpcji
wzrost agregatowego popytu
ożywienie gospodarcze
Zjawisko zwiększenia oszczędności (wzrost zapobiegliwości) ze strony podmiotów (w skali mikro), okazuje się
brakiem cnoty w skali makro  całej gospodarce bowiem:
spadek produkcji
spadek dochodu i konsumpcji
spadek agregatowego popytu
gospodarka wchodzi w recesjÄ™
Zawsze jednak (przy spadku oszczędności lub ich wzroście) powstaje nowy poziom równowagi gospodarczej (dzięki
procesom dostosowawczym), zawsze też w nowym punkcie E (przy większym lub mniejszym Y) S=I.
Paradoks to  cnota dla zmniejszania oszczędności, o tym co lepsze rozstrzyga co w danej chwili lepsze.
11
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
PAC
STWO JAKO PODMIOT W GOSPODARCE NARODOWEJ
I etap:
starożytność do kapitalizmu  etap akumulacji pierwotnej  historyczne gromadzenie kapitału dla przyszłego ustroju
kapitalistycznego.
Państwo pojawiało się w gospodarce, wtedy gdy takiej interwencji potrzeba było, albo dla gromadzenia kapitału lub
dla tworzenia warunków dla tego gromadzenia. Wyrazem takiej interwencji było wspieranie kapitału: kupieckiego,
lichwiarskiego oraz organizowanie wojen handlowych, podbojów, wypraw. Im bliżej XVIIw. państwo zaczynało
tworzyć warunki dla powstania wolnej siły roboczej. Interwencja sporadyczna, ale odegrała dużą rolę. Kapitalizm
utworzył nową jakość  najbardziej rynkowy wśród rynkowych systemów; przedmiotem transakcji wówczas towar
oraz czynniki produkcji (praca, kapitał i ziemia). Żeby praca stała się towarem musiała być wolna (człowiek musiał
być wolny), nie mógł być już przywiązany do pana i musiał być wolny od czynników produkcji, musiał stać się
 towarem . W Anglii   krwawe ustawodawstwo król Jerzy zmusił ludzi by szli do pracy. Ukształtowano wówczas
klasę robotniczą Anglii poprzez przymus pracy. Na naszych terenach (w 1823) w Prusach a na końcu na terenach
zaboru rosyjskiego zlikwidowano feudalizm. Powstanie kapitalizmu zamyka akumulacjÄ™ pierwotnÄ…. USA
rozpoczęło swoje istnienie od razu od kapitalizmu.
II etap:
wraz z kapitalizmem  szczególnie pomyślny dla rozwoju gospodarki rynkowej, rynek działa tak jak go opisał
w  o bogactwie narodów A.Smith  na ten czas przypada okres najdoskonalszy etap działania rynku. Państwo nie
jest potrzebne w tej gospodarce. Klasycy odsuwają państwo od gospodarki (ale może pozostać w roli  nocnego
stróża ), miało dbać o bezpieczeństwo obywateli (przed wrogiem z zewnątrz), dbać o porządek w kraju, do
gospodarki wtrącać się nie powinno (nie miało też takiej potrzeby). Okres leisse-feirz (lesseferyzm)  perfekcyjnie
działał rynek do połowy XIX wieku. Druga połowa XIX wieku dostarczyła nowych zjawisk (wg których państwo by
się przydało w gospodarce) coraz bardziej rozwija się w sposób cykliczny (I kryzys 1825r.  od tego czasu co 9-11
lat gospodarka wchodziła w ten kryzys). Innym problemem monopole  społeczeństwo domagało się by coś z tym
zrobiono (pierwsze działania w USA  lata 80te XIXw  Sherman Act), bez państwa monopole niszczą rynek.
Stanowisko nie mieszania się państwa do gospodarki zmienia wielki kryzys w latach 20 XX wieku.
III etap:
wykreowany z rzeczywistości  zmiana w stosunkach państwo  gospodarka, dzięki Hitlerowi i F.D.Rooseveltowi.
Zrodził się interwencjonizm  pokazali, że państwo należy włączyć do gospodarki. Hitler postawił na system,
w którym silna rola państwa, które troszczy się o zmiany w gospodarce w strukturze narodowej, obligacje skarbowe
oraz reglamentacje przez państwo strategicznych surowców. Roosevelt  największe zmiany się przypisuje właśnie
jemu  zmiany po wielkim kryzysie. Program wyjścia z kryzysu  wprowadza wiele narzędzi po raz pierwszy do
gospodarki (w II kadencji z wielu instrumentów zrezygnował), m.in.: system robót publicznych, rozpisuje  wielką
obligację wprowadza zasiłki dla bezrobotnych. Ten cały system przedsięwzięć nazywa się NEW DEAL (nowy ład).
Keynes:  trzeba znalez
ć takie zajęcie, aby jedni pakowali banknoty do butelek i zakopywali, a póz
niej zatrudnić
innych by je wykopywali . Nadwyżka dóbr znalez
ć takie zajęcie by nowych dóbr nie produkować. U nas za
takimi rozwiązaniami optował E.Kwiatkowski  port w Gdyni, GOP.
Dzieło Keynesa (ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza) powoduje zwrot w teorii w kierunku tego co robili
Roosvlet i Hitler  rewolucja Keynsowska w teorii:
- nie mikro nas interesuje, a makro
- nie długi okres, a krótki
- zależności nie funkcjonalne, a przyczynowo-skutkowe
Postulaty Keynesa praktycznie wprowadzają wszystkie kraje kapitalistyczne (zachód dobrze funkcjonował w latach
40-60 poprzedniego wieku  uważa się za zasługę postulatów Keynesa). Skoro rynek i gospodarka zawodzą, trzeba
znalez
ć kogoś kto tę zawodność będzie w stanie poprawić.
Teoria interwencjonizmu państwowego  ingerencja państwa w gospodarkę. Nigdy jednak nie wyeliminowano rynku
 przede wszystkim rynek, a dopiero tam gdzie on zawodzi  państwo. Państwo powinno być w roli zawiadowcy 
puszcza tam strumienie gdzie powinny one być (tam gdzie rynek nie może tam państwo posłać)  gdy nie ma
niepożądanych zjawisk to państwo ma nie wkraczać. Państwo powinno czuwać nad:
- rynkiem pracy,
- ruch dochodów i cen,
- polityka pieniężna (państwo powinno czuwać nad jego popytem i podażą)  Bank Centralny  ważna
instytucja.
- wahania koniunkturalne (spłaszczenie cyklu koniunkturalnego),
- polityka budżetowa (można sięgać do deficytu jeżeli wie, że uzdrowi gospodarkę), polityka wymiany
z zagranicÄ….
12
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
Koniec lat 60-tych  koniec rozkwitu gospodarek zachodnich spadek koniunkturalny.
Początek lat 70-tych kryzysy prawie we wszystkich krajach (żywnościowy, surowcowym walutowy, ekologiczny,
energetyczny).
Recesja staje się odwrotem od Keynesa  zrodziło się kilka nurtów (opozycja do Keynesa)  np. monetaryzm, szkoła
podażowa (A.Laffer).
M.Friedman   im państwa mniej tym lepiej  duży zwrot w teorii i praktyce.
A.Laffer  doradca R.Regana  nowy program dla państwa  program Regana  reganomika.
Wg Laffera państwo musi się odsunąć od gospodarki, a podstawą jest zbudowanie silnej osi państwo  korporacje.
Państwo jest potrzebne tylko po to by stworzyć warunki rozwoju przedsiębiorczości. W Europie niemal powtórka
tego co w USA M.Thatcher  żelazna dama . Lata 70-80 odejście od Keynesa prywatyzacja, zmiana
w strukturze gospodarczej. Lata 90 w UE potwierdzają, że teoria Keynesa nadal żywa.
Dwie grupy ekonomistów. Pierwsza wierzy w niezawodność rynku rynek jest nieomylny, jeśli jest zjawisko,
które wygląda na jego zawodność to ktoś próbuje zepsuć (najczęściej państwo), druga  rynek sam w sobie nie jest
doskonały (ma w sobie słabości) zatem ktoś musi ten rynek wspierać.
Funkcje dla państwa wg Keynesa:
- instytucjonalno-prawna  ma obowiązek tworzenia prawa i instytucji, które temu prawu mają służyć  je
egzekwować
- alokacyjna  rozdzielcza, rozdysponowywanie zasobów  bezpośrednia alokacja  jeśli ma sektor
własności państwowej, pośrednio  dążenie do prywatyzacji, ma wpływ na zdrową konkurencję (np.
wpieranie MŚP), sektor dóbr publicznych, obowiązek usuwania z gospodarki negatywnych efektów
zewnętrznych
- redystrybucyjna  dokonuje redystrybucji  wtórnego podziału dochodu narodowego (np. renty,
emerytury), dzięki tej funkcji państwo czyni podział dochodu narodowego bardziej sprawiedliwym
- stabilizacyjna  antycykliczna  państwo wpływało na stabilizację gospodarki  łagodziło skutki wahań
cyklicznych  negatywne zjawiska towarzyszÄ…ce wahaniom (inflacja, deflacja, bezrobocie etc.) do tego
państwo ma polityki: pieniężna i fiskalną.
Państwo nie jest jedyne do stabilizacji  może sobie poradzić ze stabilizacją, a może ją dokładnie zdestabilizować.
Ekonomia podażowa  zestaw propozycji dla polityki gospodarczej Regana. Wg nich zewnętrzne czynniki zakłócają
rynek. Celem  zwiększyć podaż potencjalną  spadek stopy bezrobocia, narzędziami do tego zmniejszanie
podatków, dotacje i subwencje oraz obniżanie stóp procentowych. Obniżenie podatków powoduje spadek
bezrobocia.
13
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
POJ
CIE RÓWNOWAGI
wg Neoklasyków wg Keynesa
podejście podażowe podejście popytowe
równowaga w długim okresie równowaga w krótkim okresie
elastyczne ceny i płace  lepkie ceny i płace  niechętnie się
o wielkości Y (produkcja i dochód zmieniają
narodowy), decydują zasoby czynników wielkości Y decyduje AD
wytwórczych jakimi dysponują gospodarka oraz równowaga może istnieć przy każdym
poziom efektywnego ich wykorzystania poziomie wykorzystania mocy wytwórczych
w warunkach równowagi gospodarka i poziomie zatrudnienia
wykorzystuje pełne moce wytwórcze (pełne
zatrudnienie) Równowaga może być przy Y,Y1..Yp, może być
nie ma równowagi bez pełnego także przy 50% wykorzystaniu zasobów. Krzywa
zatrudnienia. Podaż zależy od efektywności AD może zrównoważyć się z podażą Y Yp
wykorzystania zasobów, w punkcie Yp gospodarka nie wykorzystuje swojej mocy, dopiero
gospodarka dochodzi do granicy zasobów i są Yp gdy krzywa AD staje się pionowa.
one wtedy w pełni wykorzystane.
Poziom AS
Poziom AS
cen
cen
AD
E
AD
AD
Y Yp
Yp Y
Produkcja rzeczywista
mniejsza od potencjalnej
Ciężko dojść do porozumienia ponieważ korporacje nie chcą zmieniać się, a związki zawodowe nie chcą słyszeć
o elastycznych płacach.
Wg liberałów  najważniejsza efektywność gospodarcza, wg lewicowców  że ważniejsza jest sprawiedliwość.
Efektywność  gospodarowanie jest efektywne, gdy nadwyżka całkowita jest największa z możliwych
(np. wzrost DN gdy przy danych zasobach udało się uzyskać Ń! DN).
Sprawiedliwość  sprawiedliwość jest gdy Ci których wkład w efekty wspólnej pracy jest równy  mają równe
dochody, zaś którzy nie mogą pracować żyją godziwie  koszt utrzymania robotnika z rodziną. Niezależnie od DN
podział ma być bardziej/mniej sprawiedliwy.
Efektywność:
- ochrona konkurencji
- dobre prawo
- wyższość sektora prywatnego nad publicznym (dobra prywatne, ewentualnie dobra klubowe  dobra dające
siÄ™ zastrzec):
o dotyczą albo osób indywidualnych
o dotyczą grupy osób - klubowe
- mniejsza efektywność w przypadku dóbr które nie dają się zastrzec (każdy może się do nich dostać)
o dobra jako tragedia wspólnego pastwiska  jeśli za dużo osób z nich korzysta to generują stratę
o dobra publiczne  obrona narodowa
Sprawiedliwość:
krzywa Lorenza współczynnik ubóstwa
T
X  grupy kwintylowe (do 100%),
Y Linia ubóstwa, oznacza
Y  dochody  do 100%,
D
dochód potrzebny na
D  linia doskonałej równowagi,
podstawowe potrzeby,
PL
PL  krzywa Lorenza w Polsce,
współczynnik to: ilość na tej
T  na Tajwanie.
X
linii lub pod nią do ogółu.
Im większa wypukłość tym większe
zróżnicowanie dochodów.
współczynnik Ginniego  porównanie danej krzywej Lorenza z linią doskonałej równowagi, im jej bliższa tym
bliżej 0, najgorsza = 1, wskaz
nik negatywny.
14
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
BEZROBOCIE
W Polsce w styczniu 2004  20,6% w paz
dzierniku 19,7%, najniższe mają Austria i Luksemburg 4,2% niski też
Cypr, Irlandia, Wielka Brytania i Holandia. Najwyższe Słowacja 16,2%, Litwa 11,4% i Hiszpania 11,1%. W całej
Unii ok. 9% z tendencjÄ… wzrostowÄ…
Rynek pracy (struktura dynamiczna)  struktura ludności w wieku produkcyjnym.
Ludność w wieku
produkcyjnym (Lp)
Bierni zawodowo (NSr)
Aktywni zawodowo
- osoby chore
(zasoby siły roboczej)
- kobiety prowadzÄ…ce dom
(Sr)
- osoby, które nie chcą
pracować
Zatrudnieni (Z) Bezrobotni (B)
- chcÄ…
- poszukujÄ…
- ale nie mogÄ…
znalez
ć pracy
Sr  zasób siły roboczej, zdrowi w wieku produkcyjnym, chcący pracować
NSr  osoby chore; ludzie, którzy nie chcą pracować
Ludność aktywna zawodowo (Sr) to osoby w wieku produkcyjnym, które są zdolne do pracy i gotowe do podjęcia
jej na typowych warunkach (głównie płacowych)
Współczynnik aktywności zawodowej:
Sr
az = Sr = Z + B B = Sr  Z Sr = az * Lp B = az * Lp  Z
Lp
az zależy od:
- poziomu i zmiany stawek płac realnych
- preferencji jednostek w zakresie kształcenia
Zasób bezrobocia zależy od:
współczynnika aktywności zawodowej
liczby ludności w wieku produkcyjnym
zasobu zatrudnionych
Stopa bezrobocia to stosunek liczby osób bezrobotnych do liczby aktywnych zawodowo
B
b = ×100%
Sr
im wyższa tym większy udział liczby ludności, którzy chcą i mogą pracować w stosunku do zasobu siły roboczej
az  w krótkim okresie się nie zmienia (im wyższy tym więcej osób wchodzi do zasobu siły roboczej)
PodejmujÄ…cy / wznawiajÄ…cy pracÄ™
PracujÄ…cy
Aktywni zawodowo
TracÄ…cy pracÄ™, czasowo
Bezrobotni
zwalniani, rezygnujÄ…cy z niej
Nowo wchodzÄ…cy
PodejmujÄ…cy pracÄ™ Emeryci
Zniechęceni
na rynek pracy
Bierni zawodowo
15
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
2 sposoby informowania o rynku pracy:
- badania aktywności ekonomicznej ludności (BAEL) przez GUS zgodnie z międzynarodową organizacją
pracy
- rejestracja przez UP
W metodzie BAEL:
Osoba pracujÄ…ca:
- w badanym tygodniu musi min. 1 godzinę pracować (wykonywać pracę zarobkową)
- pracowała na własny rachunek
- prowadziła własną działalność gospodarczą
- pomagała bez umownego wynagrodzenia w prowadzeniu rodzinnej działalności gospodarczej
- uczyła się zawodu za wynagrodzeniem
- osoba będąca w czasie dokonywania badań na urlopie, chorobowym
Osoba bezrobotna:
- poszukujÄ…ca pracy
- &
Osoba pracujÄ…ca wg UP:
- &
Różne stopy bezrobocia:
BAEL  stosunek bezrobotnych do aktywnych zawodowo
Stosunek zarejestrowanych bezrobotnych do cywilnej ludności aktywnych zawodowo, która nie
obejmuje osób odbywających służbę wojskową oraz pracowników służb budżetowych, resortów
obrony narodowej i spraw wewnętrznych.
Równowaga i nierównowaga na rynku pracy
ASp
ADp  agregatowy popyt na pracÄ™
acceptance ASp
C D F
ASp  agregatowa podaż pracy,
Stawka labour force
E  równowaga na rynku pracy (ADp = ASp)
płac
EB  bezrobocie
realnych
ADp  liczba osób, które chcą zatrudnić
E B
pracodawcy przy różnych poziomach stawek
płac. Zgłaszany przez przedsiębiorców
ADp
ASp  po stronie tych, którzy szukają pracy
i chcą pracować przy różnych poziomach
Sr0 Sr1 Sr2
stawek płac.
Poniżej punktu E  niedobór siły roboczej
Powyżej punktu E  podaż pracy > popytu na pracę = bezrobocie
ASp  luka pomiędzy E i B  w E równowaga, ale są jeszcze ludzie (pomiędzy E i B), którzy mogą, albo zechcą
wejść do tej podaży pracy przy wyższych stawkach.
Pomiędzy E i B  bezrobocie naturalne, naturalną cechą każdej gospodarki.
Bezrobocie naturalne (bezrobocie równowagi)  naturalna stopa bezrobocia  udział bezrobotnych w całości
zasobu pracy.
Jest ono w każdej gospodarce, należy je traktować jako cechę gospodarki, należy go zlekceważyć.
Równowaga w punkcie E, uwzględniając odcinek EB.
EB / OSr2
Krzywa się zwiększa idąc ku górze, wyższa stawka płac, mniej ludzi przeczekuje, są bardziej skłonni podjąć pracę.
Im wyższa stawka płac tym bezrobocie naturalne mniejsze.
Przyczyny bezrobocia naturalnego wg M. Friedmana
wynik niepełnej informacji o miejscach pracy
niedoskonałość mobilności siły roboczej
niedopasowanie w strukturze popytu na pracę i jej podaży
16
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
wg Barro (z różną siłą):
ubezpieczenia na wypadek bezrobocia (zasiłek) stopa kompensacji = zasiłek / średnia płaca
płace minimalne
działanie związków zawodowych
Interpretacja neoklasyczna bezrobocia
Interpretacja keynesowska bezrobocia
(Marshall, Pigou)
ASp
Wartość
Wartość
C D ASp
płac
płac
realnych realnych
E E
ADp
ADp
Sr1 Sr Sr2 Sr
Sr1
- zwiÄ…zki zawodowe sztucznie AD Ä™! produkcja Ä™! zatrudnienie Ä™! bezrobocie “!
podwyższają stawki płac
- pÅ‚ace minimalne ustalane przez AD “! produkcja “! zatrudnienie “! bezrobocie Ä™!
państwo
- winne są usztywnione płace a nie rynek Bezrobocie nie rodzi się na rynku pracy, ono się
rodzi na rynku dóbr i usług, a na rynku pracy się
Gdyby rynek pracy mógł tak samo działać (jak objawia. Zależy ono od AD.
mechanizm rynkowy) to wyglądało by to tak: Sr2  stan pełnego zatrudnienia
nadwyżka podaży spadek stawek płac. Nie działa
tak, bo usztywniony przez zwiÄ…zki zawodowe
i państwo. Akceptując związki zawodowe 
akceptacja bezrobocia.
Klasyfikacje bezrobocia:
przymusowe  konsekwencja sytuacji na rynku dóbr i usług, konsekwencja AD
naturalne  dobrowolne
frykcyjne  spowodowane mobilnością pracowników, którzy szukają najlepszej dla siebie pracy
strukturalne  kiedy struktura zapotrzebowania przedsiębiorstwa na pracę nie odpowiada strukturze
podaży pracy (niedopasowanie ADp i ASp)  inaczej bezrobocie technologiczne
koniunkturalne  spowodowane co jakiś czas brakiem popytu na dobra i usługi w gospodarce
(cykliczne)
Bezrobocie naturalne szacowane  zależ. od intensywności przepływów (ok. 4%) wg Banku Światowego 4,5%-5%.
Prawo Arthura Okuna  badał jak stopa bezrobocia wpływa na PKB.
Każdy 1% wzrostu stopy bezrobocia powyżej bezrobocia naturalnego powoduje stratę w PKB rzędu 2,5%-3%.
Koszty społeczne i prywatne bezrobocia:
1. Społeczne
Produkcja (DN), które by mogły być wytworzone gdyby nie bezrobocie (strata w PKB)  prawo Okuna
Wydatki budżetowe  strata z powodu środków przeznaczonych na zasiłki i pomoc finansową zamiast
np. na rozwój
2. Prywatne
Koszty zniechęcenia (najpierw przy strukturalnym, póz
niej w chronicznym, człowiek wypada z zasobu
 traci wiarÄ™)
Koszt ewentualnego przekwalifikowania zawodowego
Obniżenie poziomu życia
Przerwany kontakt z pracÄ… zawodowÄ… (powolny zanik kwalifikacji)
Patologie
17
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
Interwencjonizm państw w walce z bezrobociem
Polityka pasywna  zasiłki, zapomogi
Polityka aktywna  identyfikacja bezrobocia, krzywa Beveridge a (zależność pomiędzy
bezrobociem
a wolnymi miejscami pracy). W Polsce: frykcyjne, strukturalne, koniunkturalne
Bezrobocie Ä™! liczba wolnych miejsc “!  bezrobocie koniunkturalne
Bezrobocie Ä™! liczba wolnych miejsc Ä™!  bezrobocie frykcyjne lub naturalne
Do aktywnej polityki zalicza siÄ™:
tworzenie banków informacji o wolnych miejscach pracy (nie mylić z UP)
organizowanie kursów przekwalifikowania zawodowego
wykorzystanie narzędzi polityki budżetowej i pieniężnej  tanie kredyty
U nas bezrobotni zatrudnienia w szarej strefie, a państwo wypłaca im zasiłki  winne podatki.
INFLACJA
Występuje najczęściej tuż obok bezrobocia.
Wg amerykanów inflacja to nowotwór (uśpiony przebudza się i robi spustoszenie), do lat 70 występowała gdy
zaczynał się rozwój, a obecnie powodem  kryzys. Dziś mamy warianty stagflacji, slumpflacji. Burzy ona wszelkie
strategie, projekty gospodarcze.
Czy wzrost cen jest skutkiem czy przyczynÄ… inflacji?
Ciężko odróżnić co jest przyczyną, a co skutkiem inflacji.
Inflacja  wzrost ogólnego (przeciętnego) poziomu cen
Deflacja  spadek ogólnego (przeciętnego) poziomu cen
Można je wyliczyć, bądz
to deflatorem, bÄ…dz
stopÄ… inflacji.
U nas bierze się koszyki dóbr i usług:
 koszyk konsumenta (CPI)
 koszyk producenta (PPI).
W oba te koszyki wchodzi około 3000 przeciętnych produktów (CPI  np. przeciętne masło, przeciętne buty,
przeciętny samochód itd. PPI  przeciętne składki ZUS, przeciętne podatki, przeciętna wartość czynszu itd.). Każdy
produkt ma przypisane wagi, szacujemy jaki jest udział tych produktów w wydatkach. W stopie inflacji ujęte i CPI
i PPI.
Indeks CPI wyliczany w porównaniu cen w roku bieżącym z rokiem poprzednim, PPI analogicznie. Koszyk pomija
jakość wyrobów.
Stopa inflacji może spadać, ale (np. z 30% do 20%) to nie deflacja, dopiero jeśli ceny zaczną spadać to mamy do
czynienia z deflacją. Spadek stopy inflacji oznacza, że ceny wolniej rosły.
Jeśli rośnie inflacja to dobrze dla producenta, a z
le dla konsumenta, jeśli spada to odwrotnie.
Teoria inflacji
W historii napływ albo odpływ złota powodował inflację lub deflację (związana z pieniądzem). Dzisiaj to zjawisko
nie pieniężne, lecz cenowe (od około 100 lat)
Wg monetarystów inflacja (ujęcie tradycyjne) to wzrost podaży pieniądza, to zjawisko pieniężne.
M.Friedman (z pomocą Fishera) - ilościowa teoria pieniądza.
Formuła Fishera:
V*M = P*Y
- wywodzi siÄ™ z osiemnastowiecznej teorii pieniÄ…dza
- Fisher przedstawiciel ekonomi neoklasycznej
- wersja zaprezentowana w postaci teorii przez M. Friedmana
18
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
V  szybkość obiegu pieniądza, to liczba wliczonych do PKB transakcji, obsługiwanych przez jednostki pieniądza,
w jednostce czasu
M  ilość pieniądza znajdującego się w obiegu (nominalna podaż pieniądza), głównie banknoty i monety
P  poziom cen
Y  realna wartość produkcji  PKB
Jeżeli szybko jest obracany pieniądz (V) to go mniej potrzeba, jeśli osiada to więcej. Im szybciej pieniądz krąży tym
mniej go potrzeba.
Założenia monetarystów:
V  nie jest stałe, ale zmienia się bardzo powoli, może się zmieniać w przypadku  ucieczki od
pieniądza , czyli gwałtownego spadku realnego  popytu na pieniądz . Gdy oszczędzamy  w dobrach ,
a nie w pieniÄ…dzu.
Popyt na pieniądz (odzwierciedlony przez prawą stronę równania) P*Y zależy od:
o DN
o Stopy procentowej
o Przewidywanego tempa inflacji
o Nawyków płatniczych (czekiem, gotówką, kartą)
Podaż pieniądza (lewa strona równania M*V) ma charakter egzogeniczny w stosunku do gospodarki,
za jej wielkość odpowiada BC
W krótkim okresie czasu podaż pieniądza może wywołać zmiany cen i DN
W długim okresie podaż pieniądza może raczej wywołać zmiany cen
Tempo wzrostu cen jest zdeterminowane tempem wzrostu podaży pieniądza.
Wpływ od lewej do prawej (strony równania) za dużo podaży pieniądza  inflacja.
za inflacjÄ™ odpowiedzialny jest BC
jeżeli trzeba podjąć walkę z inflacją, zrobić to musi BC przy pomocy polityki pieniężnej, czyli polityki
w zakresie podaży pieniądza
Wg Friedmana jedynym obszarem ingerencji państwa może być polityka pieniężna.
Rodzaje inflacji ze względu na tempo:
- pełzająca (do 5% rocznie)
- umiarkowana / kroczÄ…ca 5%-10%
- galopujÄ…ca 10%-150%
- hiperinflacja powyżej 150%, przypadki hiperinflacji
o w Niemczech  22- 23  denominacja 1 bilion starych marek = 1 nowa marka
o na Węgrzech 19800% w roku  45
o w Polsce przed reformÄ… walutowÄ… Grabskiego 275% rocznie
Inflacja, a oczekiwania podmiotów (podział ważny ze względu na skutki)
rzeczywista  zmiana poziomu cen w danym roku  mierzona po upływie tego czasu
oczekiwana  jakiej społeczeństwo oczekiwała na początku okresu minionego i wkalkulowało jej poziom
w podejmowanie decyzji
nieoczekiwana  różnica pomiędzy oczekiwaną, a rzeczywistą, jej przyczyny:
o błędna projekcja
o nie przewidzenie czynnika inflacyjnego
My oczekując wzrostu inflacji negocjujemy większe płace i się do wzrostu inflacji przyczyniamy.
Rodzaje inflacji ze względu na przyczyny wzrostu:
popytowa (ciÄ…gniona)
kosztowa (pchana)
19
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
Popytowa w ujęciu Keynesa
Założenia:
poziom DN zależy od wielkości AD
gdy AD > AS, ale w gospodarce produkcja faktyczna < potencjalnej, mamy wtedy do czynienia z lukÄ…
inflacyjnÄ…  powody wzrostu cen
AD > AS i AD szybko rośnie, a produkcja faktyczna = potencjalnej, nie luka a inflacja pojawiła się
w gospodarce
Inflacja popytowa gdy AD na towary jest wyższy niż
luka
możliwości jego zaspokojenia, czyli AS
Poziom AS
inflacyjna
AD
cen
AS
AD
AD
inwestycje w toku
Produkcja (Y)
Dążymy do wykorzystania maksymalnych
możliwości produkcyjnych (luka inflacyjna). Gdy skumulowana podaż  wchodzi na rynek to zazwyczaj podaż
przewyższa już nie rosnący popyt. AD nie jest w stanie wchłonąć AS.
Przesłanki inflacji popytowej:
f& deficyty budżetowe
f& drukowanie pustego pieniÄ…dza
f& ekstensywna polityka Banku Centralnego (taniego pieniÄ…dza)
f& AD, który długo utrzymuje się wyżej niż AS, w gospodarce niedoborów (socjalistyczna) a taką
gospodarkę jako pierwszy tak określił Janusz Kornay
Taka inflacja może nastąpić tuż po wojnie.
Inflacja podażowa
Przesłanki:
wzrost kosztów wytwarzania (mowa o inflacji kosztowej)
inflacja płacowa
inflacja (płacowa + kosztowa) w określonych warunkach
(2 monopole: z jednej korporacje, z drugiej zwiÄ…zki zawodowe Galbraith)
AS 
AS AS'
Poziom Poziom
AS AS
cen cen
AD AD
Produkcja (Y) Produkcja (Y)
nagły wzrost kosztów produkcji
(jednorazowa podwyżka, jednorazowy skok, ciągły wzrost). Pierwszy szok naftowy. Kolejne wzrosty
kosztów powodują kolejne itd.
Inflacja importowana  pojawia się wraz z produktem, który tam podlegał inflacji (np. te wraz
z importem ropy naftowej)
20
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
Inflacja płacowa  pierwotne z
ródło  wzrost płac, rodzi ją spirala płacowo-cenowa.
W skutek inflacji związki zawodowe wymuszały wzrost płac, co wymusiło podniesienie cen i znów
wzrost płac itd.
Inflacja strukturalna  inflacja płacowa, nie powstaje klasyczną spiralą, powstaje poprzez
zróżnicowanie wydajności, ale zbliżanie się poziomem płac. Tradycyjna produkcja podbija płace by
mieć takie jak nowoczesna. Wzrost płac szybszy niż wzrost wydajności.
Inflacja kosztowa  wzrost kosztów takich, że dotyka wszystkie gałęzie.
Nie każdy wzrost płac musi wywołać inflację, wywoła taki wzrost płac, gdy one rosną szybciej niż wydajność.
J.K. Galbraiths (Instytucjonalista):
Dwie instytucje: związki zawodowe i korporacje  obie dokładają się do inflacji.
Związki zawodowe domagają się większych płac, a korporacje przenoszą to na ceny produktów.
Inflacja:
f& utrudnia rachunek ekonomiczny
f& utrudnia decyzje inwestycyjne
f& utrudnia równoważenie inwestycji i oszczędności
f& utrudnia eksport
f& utrudnia kalkulację kosztów i przychodów
f& zniekształca realną wartość oszczędności
f& + różnica pomiędzy realną, a nominalną stopą procentową
Wg Keynesa pełzająca inflacja ożywcza dla gospodarki.
Na inflacji traci:
otrzymujący stałą rentę
mający słabą pozycję w negocjacjach
Ci którzy na skutek wzrostu płacy nominalnej przesuwają się do następnego progu podatkowego (efekt
dz
wigni podatkowej)
pracownicy mają stawki za czas pracy, których nie podwyższa pracodawca
Ci którzy zakupili obligacje indeksowane
ZyskajÄ…:
spekulanci
biorący pożyczki o stałym oprocentowaniu
posiadający realny majątek (ziemia, nieruchomości)
mogący renegocjować stawki płac
+ rosną przychody budżetowe
Zjawiska towarzyszÄ…ce inflacji:
<& koszt zdzieranych zelówek  aby utrzymać konsumpcję w gospodarstwie domowym, w warunkach inflacji,
chodziło się do bankomatu 2 razy, teraz trzeba 3 i zdzieramy zelówki ;)
<& koszty reetykiezacji  nalepianie nowych cen
<& denominacja pieniÄ…dza
Kontrola płac i cen
f& za pomocÄ… ulg i kar podatkowych  koncepcja tax-based, income-policy
f& zamrażanie cen i płac
f& polityka pieniężna (twardego, ciasnego pieniądza)
Nadmierna kontrola płac  prowadzi do rozrostu szarej strefy
Nadmierna kontrola cen  prowadzi do wzrostu czarnego rynku
21
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
KRZYWA PHILIPSA
1. Badania Philipsa (Keynesista) 1958r
Przez lata pokazywała się zależność pomiędzy stopą bezrobocia, a wielkością stawek płac nominalnych.
Różne podejścia do krzywej Philipsa, Keynsiści, że ważniejsze bezrobocie, monetaryści  inflacja.
stopa
stawka
inflacji
płacy
nominalnej
stopa
stopa
bezrobocia
bezrobocia
Im wyższe bezrobocie tym niższa stawka płacy nominalnej.
2. Modyfikacja krzywej Philipsa przez Samuelsona i Solowa.
Zastąpili oni stawki płac stopą inflacji.
3. Logika krótkookresowej krzywej Philipsa  wykorzystanie jej przez rządy państw zachodnich.
stopa Założenia konstrukcji teoretycznej krzywej Philipsa:
inflacji
f& celem polityki ekonomicznej państwa jest
Krzywa Philipsa osiągnięcie stanu pełnego zatrudnienia
i stabilizacji cen
f& oba w/w cele są trudne do osiągnięcia
6% B
f& oba cele w praktyce stajÄ… siÄ™ konkurencyjne
A
3%
Państwa wykorzystując krzywą Philipsa  rządy
obiecywały przy niskiej inflacji  ograniczenie bezrobocia
(w domyśle właśnie kosztem inflacji) i odwrotnie.
4% 8% stopa
bezrobocia
4. Krótkookresowa krzywa Philipsa:
zależności między stopą bezrobocia i inflacją działa na zasadzie zamienności (subwencji,  coś
za coÅ›  trade off )
zakłada się niejako brak możliwości automatycznego przywracania równowagi, a zatem
racjonalne jest działanie państwa poprzez pieniężną i fiskalną politykę
rząd wybiera pożądaną kombinację między wysokością stopy inflacji i bezrobocia, a wówczas
dobiera się stosowne narzędzia polityki pieniężnej bądz
fiskalnej
krótkookresowa krzywa Philipsa odpowiada sytuacji, gdy w gospodarce ma miejsce inflacja
ciÄ…gniona przez popyt
Gdy AD Ä™! produkcjaÄ™! zatrudnienieÄ™! bezrobocie“! nastÄ™puje powolny wzrost cen
w gospodarce jest ożywienie
Gdy AD“! produkcja“! zatrudnienie“! bezrobocieÄ™! spadajÄ… ceny recesja
22
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
5. Nowa interpretacja krzywej Philipsa (długookresowej) przez M. Friedmana i Phelpsa
Na początku lat 70-tych po raz pierwszy wystąpiła inflacja podczas recesji  spirala koszty-płace-koszty... Wystąpiły
stagflacja, slumpfacja Bezrobocie i inflacja rosły co było zaprzeczeniem logiki krzywej Philipsa. Nie miała w tej
sytuacji racji bytu zasada zamienności.
Założenie konstrukcyjne długookresowej krzywej Philipsa:
f& płace i ceny z opóz
nieniem reagują na wzrost produkcji i podaży (działalność związków zawodowych,
partycypacja pracowników, długoterminowy charakter kontraktów płacowych)  płace są sztywne
f& istotną rolę odgrywają oczekiwania podmiotów ekonomicznych (inflacja oczekiwana, przyspieszenie
inflacji  inflacja inercyjna)
f& koniecznie należy uwzględnić zmiany ilości pieniądza w obiegu, w gospodarce (podaż pieniądza)
stopa Bn  bezrobocie naturalne
krzywa
inflacji
Philipsa
A B zbijanie bezrobocia
C
B C stałe bezrobocie, a w efekcie oczekiwania
podmiotów (nie wiele się im poprawiło), a ceny rosną
i podmioty przewidujÄ… inflacjÄ™, co powoduje jej
zwiększenie.
D
B
C D rzÄ…d zbija inflacje kosztem bezrobocia
A
Bn stopa
bezrobocia
Wytłumaczenie tendencji wzrostu obu stóp:
nieefektywna jest walka z bezrobociem naturalnym
nie należy lekceważyć roli oczekiwań podmiotów gospodarczych
położenie poszczególnych krzywych (krótkookresowych) zależy od:
o tempa zmiany podaży pieniądza
o oczekiwanego poziomu inflacji
długookresowa krzywa Philipsa to linia prosta, wyznaczana przez poziom bezrobocia naturalnego, a na niej
 zawieszone są krótkookresowe krzywe.
6. Ogólne wnioski z analizy krzywej Philipsa:
dla walki z bezrobociem (priorytet Keynsistów) należy stosować:
o zwiększanie wydatków budżetowych
o prowadzić łagodną (ekspansywną) politykę pieniężną
o zwiększać skłonność do inwestowania (uruchamiania nowych miejsc pracy)
dla walki z inflacją (priorytet monetarystów) należy:
o ograniczyć wydatki budżetowe
o prowadzić restrykcyjną politykę pieniężną (drogiego pieniądza)
23
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
POLITYKA BUDŻETOWA
Budżet  plan dochodów i wydatków państwa, pojawia się zanim pojawia się rok budżetowy, nie jest tylko
zestawieniem, bo jest pojawia się wcześniej. To plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane
z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej, obronnej.
Zasady budżetowe:
<& zupełności  w bilansie powinny znalez
ć się wszystkie pozycje, które przewiduje (zasada
kompletności)
<& jedności  dwustronny, trzeba przedstawić i dochody, i wydatki (pozycje w tych samych jednostkach)
<& rocznego budżetowania  na 1 rok, obejmuje 1 rok
<& jawności  musi być podany do publicznej wiadomości
<& równowaga budżetowa  dochody powinny być równe wydatkom
Procedury budżetowe:
W każdym kraju termin, do którego ma być przygotowany budżet (przygotowanie trwa ok. 8-10 miesięcy),
odpowiedzialny za niego MF lub odpowiednik. Przedstawia on budżet rządowi, po akceptacji trafia do sejmu
(wcześniej przechodzi przez komisje sejmowe). Jeśli parlament akceptuje, daje budżet do przedłożenia jako ustawę
(która ma być finałem tworzenia budżetu), jeśli nie akceptuje to powrót do MF i ta sama droga. Jeśli trzecia wersja
nie przejdzie to rozwiązuje się parlament. Jeśli sejm cofa budżet do MF, a zbliża się koniec roku, budżet się
poprawia, a przez pierwsze miesiące działa się w oparciu o projekt  prowizorium budżetowe.
Dochody budżetu:
z podatków (pośrednie  VAT, akcyza), pozostałe podatki i opłaty  całość to polityka fiskalna
cła
dywidenda spółek skarbu państwa i zysku NBP/BC
wpłaty tzw. składek na ubezpieczenia społeczne
dochody z prywatyzacji
Wydatki budżetu:
związane z utrzymaniem sfery budżetowej
o tradycyjne wydatki państwa związane z utrzymaniem administracji wszystkich szczebli
i aparatu przymusu
o związana z koncepcją państwa dobrobytu, ochrona zdrowia, edukacja, kultura
związane z funkcją redystrybucyjną państwa
o transfery do gospodarstw domowych (renty, emerytury, zasiłki)
o transfery do przedsiębiorstw  dotacje, subwencje
obsługa długu publicznego  cała gama wydatków związana z funkcją stablizacyjną
Czynniki charakteryzujące stan budżetu:
stopa podatkowa (t)  system podatkowy
o stały
o proporcjonalny (liniowy)
o degresywny
o progresywny
wydatki państwa (G)  odzwierciedlenie na co państwo wydaje pieniądze
dochód narodowy (Y)  tempo wzrostu DN  wyznacza ono i AD, i kondycję gospodarki
Możliwe stany budżetu:
f& D = W równowaga budżetowa, jest to tyle co  szukanie szczęścia  praktycznie nigdzie tak nie jest
f& D > W nadwyżka w budżecie  taka sytuacja w Polsce w  91 roku, jest to możliwe, lecz bardzo
trudne do osiągnięcia, udało się tylko kilku krajom (obecnie)
f& D < W deficyt budżetowy  pojawia się bardzo często, ważniejsze od tego  czy jest?  jaki jest.
Istota deficytu budżetowego i sposoby jego łagodzenia / zmniejszania:
1. Budżet jest lustrem grup społecznych, podnoszenie dochodów to podnoszenie podatków.
obcinanie wydatków
zwiększanie dochodów
Ciężko społeczeństwu się pogodzić z obiema formami
24
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
2. Zaciąganie kredytów przez BC w krajowych bankach komercyjnych (nie koniecznie polskich, ale
działających w PL), pojawia się EFEKT WYPYCHANIA / WYPIERANIA  przez to, że BC sięga po
środki do banku komercyjnego, zmniejszają się depozyty w banku komercyjnym, bank komercyjny podnosi
stopę procentową, aby ściągnąć środki od kolejnych gospodarstw domowych i jednocześnie utrudniając
w sposób proceduralny branie kredytów przez przedsiębiorców i gospodarstwa domowe, tracą na tym małe
i średnie przedsiębiorstwa (utrudniony dostęp do kredytów dla sektora prywatnego za sprawą NBP).
3. BC zaciÄ…ga kredyty w bankach zagranicznych, wypycha siÄ™ obywateli w innych krajach, tylko BC nie
ma żadnych środków oddziaływania, bank wpływa na ich stopę procentową, są to dobre kredyty na krótki
okres czasu (im krótszy termin, tym wyższe oprocentowanie)  można zaciągać kiedy powstaje luka
czasowa, wcześniej wydatki póz
niej dochody.
4. Operacje otwartego rynku  sprzedaż państwowych papierów wartościowych (obligacje skarbowe
itp.), innymi słowy państwo zaciąga dług publiczny, tak na dobrą sprawę odsetki za te obligacje płacimy
sobie sami, państwo emituje obligacje na pokrycie poprzednich obligacji rolowanie [ROLL ON]
Polityka fiskalna
Każda decyzja w zakresie polityki fiskalnej ma konsekwencje i w gospodarce, i w społeczeństwie.
Interwencjonizm  Keynesiści  gospodarką trzeba sterować
Liberalizm  gospodarka sama będzie działać, państwo może tylko zaszkodzić
Istota polityki fiskalnej
Polityka fiskalna (budżetowa)  obejmuje wszystkie posunięcia rządu w sferze podatków i wydatków
budżetowych, w celu uzyskania kontroli i wywiera wpływ na podział dochodów oraz na ogólny poziom aktywności
gospodarczej kraju (wg Nasiłowskiego)
Wg Samuelsona   fiscal policy ,  fiscal theory - odnoszą się do decyzji rządu dotyczących dochodów
i wydatków, takiego ich doboru, by pomóc w złagodzeniu cyklu koniunkturalnego, przyczynić się do utrzymania
tendencji wzrostowej gospodarki o wysokim zatrudnieniu, wolnej od wysokiej i zmiennej inflacji.
Jest narzędziem kształtowania ogółu wydatków w gospodarce (a więc AD). Wpływ polityki fiskalnej zaznacza się
dwojako:
- przez kształtowanie salda budżetu
- przez redystrybucję dochodów między grupy ludności o różnej skłonności do ich wydatkowania
Polityka fiskalna stoi przed wyborem
1. Czy zwiększyć deficyt budżetowy i osiągnąć wyższą produkcję
2. Czy utrzymać równowagę budżetową, lecz nie mieć wpływu na poziom produkcji
Funkcje polityki fiskalnej
<& alokacyjna  wyraża się w kształtowaniu podziału czynników produkcji między sektor publiczny
i prywatny w celu dostarczenia dóbr publicznych i społecznych poza mechanizmem rynkowym
<& redystrybucyjna  związana jest z redystrybucją, czyli wtórnym podziałem dochodów (w wąskim
znaczeniu  transfery płatnicze do gospodarstw domowych, w znaczeniu szerokim  także transfery
kierowane do obywateli w formie dóbr publicznych)
<& stabilizacyjna  polega na wykorzystaniu instrumentów fiskalnych do oddziaływania na procesy
gospodarcze w skali makroekonomicznej (z reguły wraz z narzędziami polityki pieniężnej), głównie na
poziom i strukturę globalnego popytu. Dla Keynesistów ta funkcja jest najważniejsza, dla liberałów bardzo
niebezpieczny instrument.
Treść funkcji zależy od doktryny politycznej przyjętej poprzez władzę państwową.
Podatek  najbardziej powszechne świadczenie osób fizycznych i pranych na rzecz państwa, w celu uzyskania
dochodów na pokrycie wydatków.
Cechy podatków:
<& przymusowość <& bezzwrotność <& nieodpłatność
<& ogólny charakter (nie adresowany do konkretnej osoby)
<& jednostronność ustalania <& pieniężna forma
25
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
Rodzaje podatków:
<& bezpośrednie Kwota progresywny liniowy
<& pośrednie podatku
<& pozostałe
degresywny
Systemy podatkowe:
<& stały
<& liniowy
<& progresywny
stały
<& degresywny
Kanibalizm podatkowy 
Dochód brutto
podwyższenie jednego podatku  zjada
podstawÄ™ drugiego np. podnosimy PIT,
maleją wydatki na dobra i usługi, zmniejszamy podstawę VAT.
Rodzaje polityki fiskalnej
Pasywna
Automatyczne stabilizatory  działają samoczynnie, a obywatele się do nich przyczyniają, instrumenty działające
samoczynnie. Ich istota polega na tym, że pewne rodzaje dochodów i wydatków publicznych samoczynnie reagują
na zakłócenia w gospodarce, a więc są wrażliwe na zmiany poziomu DN i bezrobocia (np. podatki, progi
podatkowe, zasiłki dla bezrobotnych, program pomocy społecznej, składki ZUS, ulgi itp.)
Zalety:
Ë% dość szybko reagujÄ… na wahania koniunkturalne
Ë% dziaÅ‚ajÄ… automatycznie
Wady:
choć ograniczają fluktuację gospodarki, nie eliminują ich całkowicie
utrudniajÄ… przywracanie gospodarki
w okresie ożywienia mogą być hamulcem fiskalnym, gdy automatycznie rosnącym dochodom z podatków,
nie będzie towarzyszył wzrost wydatków publicznych
mają ograniczony zasięg przy zakłóceniach natury strukturalnej
Aktywna (dyskrecjonalna)
Gdy rząd stosuje wybrane środki tzn. dokonuje zmian dochodów lub/i wydatków publicznych w zależności od
sytuacji gospodarczej, w celu przeciwdziałania wahaniom koniunkturalnym oraz w celu stabilizacji cen
i ograniczenia bezrobocia (np. zmiana stawek podatkowych etc.)
Charakter:
f& ekspansywny  ę! wydatków, ę! zagregowanego popytu, ę! produkcji, wzrost gospodarczy podąża w kierunku
produkcji potencjalnej
f& restrykcyjny  wycofywanie rządu np. z programów socjalnych, programów zamówień publicznych, co
pozbawia dochodu niektóre grupy społeczne
Stanowisko ekonomistów wobec aktywnej polityki fiskalnej:
" Zwolennicy liberalizmu   państwa minimum .
Pozostawienie państwu zbyt dużej swobody w ustalaniu posunięć fiskalnych kłóci się z wolnością gospodarczą,
może powodować niekorzystne konsekwencje w gospodarce w przyszłości, obarczona jest dużą niepewnością
Krzywa Laffera
" Zwolennicy keynesizmu
Może być skuteczna w pobudzaniu wzrostu gospodarczego, może prowadzić do spadku bezrobocia.
Jeżeli popyt przedsiębiorców i inwestorów jest niewystarczający, powinno dołączyć państwo
Krzywa Artura Laffera
Laffer  (reganomika)  państwo powinno wspierać przedsiębiorstwa (zmniejszać podatki)
26
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
Krzywa Laffera:
Wpływy
jest taka jedna stopa, która przynosi
Krzywa
z podatków
maksymalne wpływy
Laffera
niech rzÄ…d szuka przy jakiej stopie
podatkowej można osiągnąć
maksymalne wpływy
ten sam wpływ (poza maksymalnym)
może być osiągnięty dwoma
identycznymi stopami podatkowymi,
względnie wyższej i względnie niższej
nie należy śrubować stóp podatkowych
Stopa
by osiągnąć takie same wpływy
opodatkowania
raz płacą mało, ale wszyscy, raz płacą
0% 12% max 63% 100%
dużo, lecz nieliczni
kształt paraboli umowny; może mieć różny kształt,
nie pokazuje ile powinny wynosić stopy podatkowe, pokazuje tylko zależność,
podatki można tylko obniżyć albo podwyższyć; nie pokazuje ile należy obniżyć / podwyższyć
deficytu budżetowego nie finansuje się z podwyższania podatków lub wprowadzania nowego
Sposoby finansowania deficytu budżetowego:
zmiana systemu podatkowego (zmiany w nim)
zwiększając dług publiczny (zaciąganie kredytów przez rząd w bankach komercyjnych, przez emisję
obligacji, pożyczki od banków zagranicznych, rządów obcych państw& ) finansowe zobowiązania
państwa!
prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych (sprzedaż majątku w drodze prywatyzacji)
Wzrost wydatków budżetowych  wzrost zagregowanego popytu
Wydatki rzÄ…dowe powodujÄ…:
f& wzrost poziomu AD
AD=C+I+G
E
f& wzrost poziomu Y, odpowiadajÄ…cego warunkom (E E )
AD=C+I
f& zakupy dóbr i usług uruchamiają łańcuch zależności
E
mnożnikowych (zgodnie z działaniem mechanizmu
mnożnika inwestycyjnego)
Y Y
U Keynesa 3 mnożniki:
f& podatkowy
f& wydatkowy
f& zrównoważonego budżetu
Podatkowy i wydatkowy
Wpływ na gospodarkę mnożnika podatkowego jest mniejszy niż wydatkowy. Słabiej zadziała podatkowy niż
wydatkowy.
Poziom mnożnika podatkowego < mnożnik wydatkowy
Mnożnik wydatków budżetowych:
Mg = "Y / "G = 1 / (1-KSK)
" "
" "
" "
Ile razy wydatki rządowe na zakupy dóbr i usług powiększają przyrost dochodu narodowego (Y).
Mnożnik podatkowy:
27
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
- wzrost podatków zmniejsza rozmiary dochodu do dyspozycji gospodarstwa domowego
- gdy dochody do dyspozycji spadają, zmniejszają się wydatki na konsumpcję, a więc spadać będzie dochód
narodowy
Mt = "Y / "T = -KSK / (1-KSK)
" "
" "
" "
Mnożnik zrównoważonego budżetu:
Gdy "T = "G
" "
" "
" "
Przyrost wydatków budżetowych jest równy przyrostowi dochodów budżetowych  przy założeniu, że przyrost
dochodów pochodzi w całości z przyrostu podatków.
 Wzrost wydatków budżetu państwa, którego z
ródłem jest taki sam wzrost podatków, powoduje wzrost DN, równy
wzrostowi wydatków budżetowych.
Tendencje w zakresie wydatków rządowych w stosunku do PKB:
f& tendencja ograniczona wydatków (liberalizacja gospodarek, odchodzenie od polityki państwa
opiekuńczego)
f& tendencja zwiększania wydatków budżetowych ( prawo nieustannego wzrostu wydatków publicznych 
prawo Wagnera).
POLITYKA PIENI
ŻNA
Sztuka wykorzystania pieniÄ…dza.
Pierwsza kontrola emisji bank Wielkiej Brytanii  po I wojnie światowej.
Systemy sztabowo-złotowe, dewizowo-złotowe.
Wady pieniądza papierowego: łatwo fałszować, łatwo niszczyć.
PieniÄ…dz odbiciem stanu gospodarki.
Funkcje pieniÄ…dza:
1. Miernik wartości
2. Åšrodek tezauryzacji
3. Åšrodek wymiany (cyrkulacji)
4. Środek płatniczy
5. Pieniądz światowy
3 i 4 te bez zarzutu pełni pieniądz papierowy.
Popyt na pieniądz i podaż pieniądza
Popyt pojawił się wraz z pojawieniem się pieniądza, a podaż z wraz z towarem (podczas transakcji zamiana miejsc 
towar pieniądz). Popyt/zapotrzebowanie na pieniądz, sytuacja, że jest podaż pieniądza, ale transakcja się nie
realizuje (nie idzie nabyć pieniądza płacąc pieniądzem).
Rynek pieniężny - to taki rynek, na którym jest popyt na pieniądz i podaż pieniądza w gospodarce.
Popyt  wszystkie podmioty w gospodarce.
Podaż  BC odpowiadający za ilość pieniądza w gospodarce i czy ewentualnie należy ją zmieniać (obrót
gotówkowy, czy bezgotówkowy). BC odpowiada za obieg pieniądza w gospodarce.
Popyt na pieniądz w gospodarce (MD  monetary demand)  to ilość pieniądza, na jaką zgłaszają
zapotrzebowanie podmioty.
Różne podejścia do popytu na pieniądz
W ujęciu Szkoły Cambridge (A. Marshall i A. Pigou) (wyrosło z formuły Fishera)
M*V = P*Y M = k*P*Y
M  popyt na pieniÄ…dz ex ante.
k  współczynnik wyrażający ułamek dochodu jaki podmioty zatrzymują w płynnej formie pieniężnej (w postaci
pieniądza transakcyjnego), odwrotność szybkości obiegu k=1/V.
Y  dochód narodowy, obejmuje finalne produkty i usługi, wyrażone w cenach stałych.
P  przeciętny poziom cen
28
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
w ujęciu teorii monetarystycznej
PieniÄ…dz to jedna z wielu form przechowywania bogactwa.
M*V=P*Y
Popyt na pieniądz zależy od:
" całkowitego bogactwa znajdującego się w dyspozycji podmiotów
" oczekiwanej stopy zwrotu od różnych aktywów (im wyższe stopy zwrotu innych aktywów niż pieniądz
gotówkowy, tym niższy popyt na pieniądz)
" poziom dochodu permanentnego
Popyt na pieniądz jest popytem realnym (realne zasoby = zasoby nominalne odniesione do przeciętnego poziomu
cen).
Popyt na pieniądz w ujęciu realnym:
" rośnie wraz ze wzrostem dochodu narodowego
" maleje wraz ze wzrostem nominalnej stopy procentowej
" rośnie wraz ze wzrostem przeciętnych kosztów zamiany różnych aktywów na pieniądz
w ujęciu Keynesa
Trzy motywy i trzy segmenty popytu:
1) Motyw transakcyjny (MDt  popyt transakcyjny)  stanowi największą część, najważniejszy,
przewidywalny
zwyczaje płatnicze są stabilne (łatwo przewidywalny)
zależy bezpośrednio od dochodu narodowego w wyrażeniu nominalnym
2) Motyw przezornościowy (MDp  popyt przezornościowy/ostrożnościowy)  część osób przetrzymuje część
pieniądza na  czarną godzinę ; wzrasta wraz z tym, iż się lepiej powodzi. Im wyższy poziom dochodu
narodowego, tym większa skłonność do motywu przezornościowego.
3) Motyw spekulacyjny (MDs  popyt spekulacyjny)  motyw osiągania dochodów w przyszłości (granie na
papierach wartościowych).
Odwrotna zależność pomiędzy rynkową stopą procentową, a ceną obligacji. Jeden pieniądz w gospodarce to
pieniÄ…dz w ruchu, drugi to pieniÄ…dz w spoczynku (nie wchodzi w normalny wir pieniÄ…dza).
Popyt na pieniądz w ruchu (zasoby pieniężne, które podmioty przeznaczają na bieżące zakupy, płatności oraz
rezerwa tworzona w celu niespodziewanych wydatków lub płatności), gotówka + a vista.
Popyt na pieniądz w spoczynku (część zasobów pieniężnych, jakie podmioty lokują na terminowych rachunkach
depozytowych - lokaty bankowe oraz w papierach wartościowych (obligacje), przynoszące dochód w postaci
oprocentowania; motywem przyszłe dochody).
Poziom Realny
cen DN
Stopa %
Popyt na Popyt na
pieniÄ…dz pieniÄ…dz
Popyt na
pieniÄ…dz
29
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
Czynniki kształtujące popyt na pieniądz
ilość produktów i usług przeznaczonych do sprzedaży
liczba zawieranych transakcji
przeciętny poziom cen
nominalna i realna stopa procentowa
koszt posiadania pieniÄ…dza
koszt zamiany jednych aktywów na inne
Popyt na pieniądz, podaż pieniądza, a stopa procentowa
A  MD nie zależy od stopy procentowej, jest stabilny, główny składnik to popyt transakcyjny i przezornościowy,
są obojętne na zmiany stopy procentowej.
B  ruch stopy procentowej  spada i szuka siÄ™ lokaty w innych z
ródłach (nieruchomości, obligacje etc.), wyraża
głównie popyt spekulacyjny (pieniądz w spoczynku).
C  punktem wyjścia gdy stopa procentowa osiąga minimalny poziom  pułapka płynności.
Bezsensowne staje się trzymanie pieniędzy
MS  MS MS
w bankach (taka niska stopa procentowa)  kupujemy
 cokolwiek np. to co mieliśmy kupić póz
niej,
Stopa %
strumień pieniądza wylewa się na rynek dóbr i usług.
a
Pozostały pieniądz przenika na rynek obligacji
(wzrost ich kursu z powodu dużego popytu). Dla
wielu cena przekracza  próg rentowności
zmniejsza się potencjalny dochód. Póz
niej nie ma co
b
zrobić z pieniądzem (najbardziej płynnym).
c
r min
MS nie reaguje na stopÄ™ procentowÄ…  jest wyrazem
MD
decyzji, określonej decyzji BC.
Ruch MS w lewo, prawo oznacza rodzaj polityki
pieniężnej, w prawo  ekspansywna, w lewo 
Popyt na pieniÄ…dz MD
restrykcyjna.
Podaż pieniądza MS
Cechy obligacji:
określony termin wykupu, stały dochód
przed terminem zapadalności  rynek wtórny
kurs według relacji popyt  podaż
wysoki stopień pewności, zwrotu, wysoka płynność
wzrost popytu na obligacje szybszy niż ich podaż  powoduje wzrost kursu obligacji w stosunku do jej
wartości nominalnej, co powoduje spadek stopy zwrotu
stopa procentowa jest czynnikiem dyskontującym wartość obligacji
wzrost stopy procentowej  spadek kursu obligacji, spadek stopy procentowej  wzrost kursu obligacji
Pułapka płynności, powodują ją:
~ spadek stopy procentowej do minimalnego poziomu
~ podmioty wyciągają w tej sytuacji pieniądz z banków, część trafia na rynek dóbr i usług (nie przewidywane
zakupy podmiotów i przedsiębiorstw)
~ pozostały strumień pieniądza trafia na rynek obligacji
~ bardzo wysoki poziom cen obligacji dla wielu podmiotów zakup ich jest niemożliwy
~ szybki wzrost popytu na obligacje wzrost cen obligacji
~ pozostałą część pieniądza (najbardziej płynnego) nie mają podmioty gdzie ulokować.
30
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
Podaż pieniądza
Jest zawsze określona, daną wielkością.
Podejście transakcyjne  przez przyrost pieniądza (gotówka), który krąży w gospodarce. Istotą pieniądza jest to, że
on może być natychmiast i w sposób powszechny wykorzystany przy dokonywaniu transakcji, kupno-sprzedaż
(pieniądz gotówkowy).
Podejście płynnościowe  zakłada, że różne aktywa mogą spełniać funkcję pieniądza.
Płynność  gotowość, szybkość dostępu i możliwości użycia pieniądza do zmiany na inne aktywa.
Agregaty monetarne
To wielkości ustalone ze względu na skalę płynności.
Sednem polityki pieniężnej  ile tego M1 i jaki jego stosunek do M0.
<& M0 = baza monetarna, pieniądz wielkiej mocy, gotówka,  pogotowie kasowe w bankach , rezerwy
obowiązkowe, gotówka w obiegu (u ludności). Te pieniądze, które krążą w gospodarce  pieniądz
wyemitowany przez BC.
<& M1 = M0 + najbardziej płynne zasoby, depozyty na RORach
<& M2 = M1 + krótko- i średnioterminowe lokaty
<& M3 = M2 + długoterminowe lokaty
<& M4 = M3 + pieniądz w postaci aktywów finansowych  papiery wartościowe, akcje, etc.  wyróżniony tylko
w niektórych krajach, w OFE, w FI, etc.
Relacja M1 do M0  zależy od:
kreacja pierwotna (emisja BC)
~ sytuacji gospodarki
kreacja wtórna
~ tempa wzrostu DN
M0
(kreacja przez banki komercyjne)
~ od poziomu inflacji lub deflacji
Ekspansywna polityka  powiększanie kręgu M1, a jeśli kurczy się ten krąg to polityka
restrykcyjna.
M0  kreowany przez BC (emisja gotówki)  to kreacja pierwotna. M1  jest już kreacją wtórną, po pieniądze
z kredytów kreują już banki komercyjne.
Narzędzia polityki pieniężnej
stopa rezerw obowiązkowych  do wszystkich banków komercyjnych, (może być kilka różnych stóp dla
różnych agregatów, jak i dla różnych banków), BC określa jaką cześć depozytów złożonych w bankach
komercyjnych nie wolno zmienić na pieniądz kreowany, tę część w postaci pieniądza gotówkowego banki
komercyjne muszą zdeponować na koncie w BC  konto nieoprocentowane(?). Rezerwa ta jest
zabezpieczeniem banków komercyjnych w przypadku problemów z wypłacalnością. Bank komercyjny
jeżeli chce to może zdeponować więcej.
Stopa rezerw obowiÄ…zkowych Ä™! polityka restrykcyjna
Stopa rezerw obowiÄ…zkowych “! polityka ekspansywna
stopa kredytu refinansowego, lombardowego i redyskonta weksli  stopy kredytów po jakie sięgają banki
komercyjne w Banku Centralnym, gdy banki są zagrożone brakiem płynności. BC jest ostateczną instancją
kredytującą. Ustalane są relatywnie wysokie stopy procentowe tych kredytów, aby zniechęcić do brania
kredytów  od tak .
stopa kredytu refinansowego, lombardowego i redyskonta weksli Ä™! polityka restrykcyjna
stopa kredytu refinansowego, lombardowego i redyskonta weksli “! polityka ekspansywna
Redyskonto weksli  powtórne dyskontowanie weksla, najpierw klient w banku, a póz
niej bank w BC.
operacje otwartego rynku  skup i sprzedaż państwowych papierów wartościowych (ulubiony instrument
naszego BC)
sprzedaż polityka restrykcyjna skup polityka ekspansywna
31
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
Wielkość kreowanego pieniądza M
M = Wp * m
Wp  wkład pierwotny
M  mnożnik pieniężny
Mnożnik pieniężny to liczba, przez którą należy pomnożyć wielkość wkładu pierwotnego, aby uaktywnić wielkość
kreacji pieniÄ…dza.
m = M / Wp
m  to współczynnik strategiczny dla BC.
ROZWÓJ CYKLICZNY W GOSPODARCE
Wzrost gospodarczy  wychwytuje ilościowe zmiany w gospodarce (mierzone PKB, PNB etc.).
Rozwój gospodarczy  obok ilościowych zmian ujmuje także zmiany jakościowe, kojarzone z postępem
(charakterystyczne dla rozwoju), wówczas mówi się o rozwoju społeczno-ekonomicznym.
Klub Rzymski dla mierzenia rozwoju używa kilkudziesięciu wskaz
ników społecznych np. DEN, który ujmuje:
- warunki mieszkaniowe
ROZWÓJ
- lecznictwo
- edukacjÄ™ etc.
WZROST
Sam rozwój nie gwarantuje postępu cywilizacyjnego. Rozwój uwzględnia rzeczy,
których nie uwzględnia wzrost.
Czynniki wzrostu:
bezpośrednie (wielkość zatrudnienia i wydajność pracy):
o w socjalizmie forsowano zatrudnienie, a nie wydajność; gospodarka gdzie dominuje zatrudnienie 
ekstensywna
o w krajach zachodnich, najważniejsza wydajność pracy, gdzie dominuje wydajność - intensywna
pośrednie (inwestycje):
o ani wzrost wydajności ani nowe miejsca pracy nie są możliwe bez inwestycji.
Wahania w gospodarce:
sezonowe  o charakterze przyrodniczym, technologicznym oraz uwarunkowaniami społecznymi
cykle szczególne  występują na poszczególnych rynkach towarowych
cykle czteromiesięczne  cykle zapasów
cykle specjalne  w rolnictwie, tzw. świński, cykl produkcji tradycyjnej, bywały i 2 lata
cykle budowlane  ok. 20 lat
wahania przypadkowe, nieregularne, niecykliczne, wywołane przez wojny, strajki, klęski.
Zainteresowanie tylko wahaniami cyklicznymi.
Istota cyklicznych zmian aktywności gospodarczej w cyklu koniunkturalnym
Zmiany aktywności gospodarki (wahania ogólnogospodarcze), określamy mianem cyklicznych wahań
koniunkturalnych.
Wskaz
niki koniunktury:
~ rozmiary produkcji
~ wielkość sprzedaży
~ rozmiary inwestycji
~ wielkość bezrobocia
~ poziom płac
~ poziom cen
~ skala operacji giełdowych
~ wysokość stopy procentowej
32
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
Cykl koniunkturalny  zjawisko ciągłych zmian poziomu aktywności gospodarczej.
Mierzy siÄ™ jeden okres cyklu od A do A, lub od B do B.
Cechy cyklu:
ilość faz
głębokość odchyleń
A
amplituda cyklu
B
punkty zwrotne cyklu (górny i dolny)
A
stromość wierzchołków
częstotliwość cyklu
B
czas trwania cyklu
Trend  długookresowa tendencja wzrostowa
Do lat 30-40 cykl miał 4 fazy (def. tradycyjna) , dzisiejszy ma 2 (def. współczsna) (lub wg niektórych 3).
Głębokość  jak może się wybić lub zejść w dół.
B  dolne zwrotne punkty cyklu (podłoga cyklu),
A  górne punkty zwrotne cyklu (sufit cyklu).
Pomiędzy A  B amplituda cyklu
Im wierzchołki bardziej strome tym szybsze załamania gospodarki (dziś łagodne)
Częstotliwość 8-10 lat, lub 4 lub 50, są one bardzo różne, co ile wraca do punktu A  zależne to jest od czasu
trwania cyklu.
Rodzaje cykli (ze względu na czas trwania  częstotliwość):
krótki  Kitchina 3,5-4,5 roku
średni  Juglara 8-10 lat
długi  Kondratiewa 50-60 lat
super długi  van Ewijka 150-160 lat
cykle te się na siebie nakładają (gospodarka pod wpływem kilku cykli jednocześnie).
Cykl Juglara trendem dla cyklu Kitchina, cykl Kondratiewa trendem dla cyklu Juglara etc.
Cykl klasyczny i powojenny (zdeformowany)
Klasyczny:
A
A-B  I faza  kryzys gospodarczy
B-C  II faza  depresja
A
C-D  III faza  ożywienie
D
D-A  IV faza  rozkwit, boom
Głębokie wychylenia w dół i w górę, silne falowanie (amplituda),
C
strome wierzchołki, duża amplituda. 8-10 lat (cykl Juglara).
B
Powojenny (zdeformowany):
Zaczął się kształtować po wielkim kryzysie (lata 30te).
Ma 2 fazy:
A-B  I faza  spadek aktywności (kryzys + depresja)  recesja
B-A  II faza  wzrost aktywności (ożywienie + boom)  ożywienie
A
B
Dużo płytsze odchylenia, mała amplituda, wierzchołki łagodne,
wzrosła częstotliwość 3,5-4,5 roku (cykl Kitchina); od lat 70-tych
nierówno układają się obie fazy
Tzw. stagflacja sykularna  faza recesji rozciÄ…ga siÄ™ w czasie,
a ożywienia się skraca nierówne fazy cyklu  slow economy
interwencjonizm państwowy (wg teorii Keynesa)
33
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
Kryzys:
spadek aktywności gospodarczej
względna nadprodukcja  nadmiar podaży w stosunku do efektywnego popytu agregatowego
spadek cen
rosnÄ…ce bezrobocie
spadek kursów papierów wartościowych
banki ograniczają kredyty inwestycyjne lub żądają spłat istniejących
spadek produkcji
Gospodarka wchodzi w fazÄ™ depresji
Depresja:
" aktywność gospodarcza stabilizuje się na bardzo niskim poziomie
" zahamowanie spadku produkcji
" stabilizacja cen, zatrudnienia, niskie stopy zysku
" rentowne są tylko przedsiębiorstwa o najniższych kosztach
" wyczerpujÄ… siÄ™ zapasy
" pojawiajÄ… siÄ™ pierwsze bodz
ce do inwestowania i modernizacji zużytego aparatu wytwórczego
Gospodarka przechodzi w fazę ożywienia.
Ożywienie:
<& powolny wzrost produkcji (wychodzenie z depresji)
<& wzrost popytu na dobra inwestycyjne
<& wzrost cen
<& poprawa rentowności produkcji
<& wzrost zatrudnienia
<& wzrost popytu na dobra konsumpcyjne
<& wzrost stopy zysku
Gospodarka wchodzi w fazÄ™ rozkwitu
Rozkwit (Boom):
:& przyspieszenie wzrostu produkcji, zatrudnienia, płac, cen, inwestycji, stopy zwrotu (poziom wyższy od
poziomu sprzed kryzysu)
:& wzrost agregatowego popytu
:& wzrost agregatowej podaży
:& narastają przesłanki nadprodukcji i potencjalnego załamania gospodarki
Prawo rynków J.B.Say a:  Każdy popyt rodzi podaż, zaś każda podaż rodzi popyt
 nigdy nie dyskutowano z tym prawem, dopiero Keynes. Uznano je za pewnik, i że tak zawsze jest.
Teorie cyklu (kryzysu):
Endogeniczne  szukajÄ… przyczyn wewnÄ…trz gospodarki
Teoria podkonsumpcji K. Marksa  klasa robotnicza ponosi małe wydatki na konsumpcję, a kapitaliści
oszczędzają, robotnicy nie tworzą popytu i nie mogą kreować AD, bo nie mają pieniędzy
Teoria niedokonsumpcji  J.A. Hobsona   niedostateczna skłonność do konsumpcji oraz  nadmierna
skłonność do oszczędzania
Teoria J.M. Keynesa  mechanizm mnożnika inwestycyjnego (Keynes) oraz akceleratora A.Aftaliona,
J.R. Hicksa, P. Samuelson. Oba mechanizmy się nakładają.
AD Gdy rośnie AD i są niewykorzystywane moce wytwórcze to najpierw AS
wzrasta wykorzystując lepiej możliwości produkcyjne, aż do produkcji
AS
potencjalnej (przy tym luka inflacyjna).
Gdy osiągnięta zostaje produkcja potencjalna, wykorzystane moce
produkcyjne, AS zostaje  zastopowane , a AD rośnie. Przedsiębiorcy muszą
rozpocząć inwestycje, by zwiększyć moce wytwórcze. Ceny znów zaczynają
przyspieszać (presja inflacyjna). Gdy inwestycje zaczną działać to o sobie daje
znać mnożnik inwestycyjny oraz akcelerator. Daje to efekt szybkiego
inwestycje w toku
rozrastania się podaży (np. z 1$ 3-4$). Podaż znacznie silniej rozkwita.
34
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
Gdy nie  schodzi podaż to pęcznieją zapasy i zamówienia  optymizm przedsiębiorców potwierdzał się
w inwestycjach. Wzrost AD pobudza zapasy i kolejne inwestycje (inwestycje indukowane). Dzięki inwestycjom
znacznie zwiększona AS wypływa na rynek. Gospodarka mogła by sobie poradzić tylko gdy AD by ciągle rósł. Tak
nie jest bo społeczeństwo zaczyna myśleć o oszczędzaniu i AD zaczyna spadać.
AD = C + I + G + X ewentualny ratunek poprzez eksport nadwyżek (ale możliwe tylko gdy tak się dzieje
w jednym kraju). Wg Keynesa ratunek tylko w państwie (G).
Egzogeniczne:
f& Pieniężno-kredytowa teoria cyklu K. Wichsella. Ch. Rista i M. Friedmana
Przesłanką kryzysu procesy deflacyjne
Przesłanką rozkwitu procesy inflacyjne
f& Teoria cyklu związanego z inwestowaniem (J. Schumpeter, C. Cassel, M. Kondratiew)  podkreślają
rolÄ™ inwestycji normalnych i epokowych.
Są obszary, gdy pojawiają się nowe rozwiązania technologiczne i techniczne (II połowa XVIII i XIX w.)
Najpierw nowość wprowadza jeden przedsiębiorca, a póz
niej następni i wtedy może  zacząć się coś dziać.
Dziełem innowacji, wzrost AS, a ludzie zwiększają AD. Gdy dotrze do wszystkich
w gospodarce to gospodarka  siada i czeka na nowe innowacje (takimi  cyklami cykle Kondratiewa).
P. Drucker  potrzeba  pernamentnej innowacji  jak wprowadzi się jakąś to już jest ona stara.
f& Teoria plan na słońcu  W. Jevonsa  wybuchy na słońcu z
le działają na gospodarkę, jako wynik
wyborów  gdy są plamy to ludzie dokonują gorszych
f& Teoria cyklu politycznego  W. Nordhasua, E. Tuffe  obrazuje to przykład R. Regana, przebieg cyklu
wiąże się z kadencją i wyborami. W momencie wyborów osiąga maksimum. Minimum, mniej więcej
w połowie.
Teoria Å‚Ä…czÄ…ca przyczyny endogeniczne i egzogeniczne:
f& Teoria realnego cyklu koniunkturalnego - załamania gospodarki przez tzw.  szoki podażowe , ale
wcześniej czy póz
niej może się  szok pojawić po stronie popytu R. Barro.
PROBLEMY GOSPODARKI OTWARTEJ
Gospodarka zamknięta i otwarta
Najbardziej zamknięta to Kuba i Korea Północna (ale nie są one całkowicie zamknięte). W gospodarce otwartej
pojawia się eksport. Nadwyżka netto = eksport  import.
Gospodarka zamknięta Y = C + I + G
Gospodarka otwarta Y = C + I + G + X
Eksport powodujÄ…:
istnienia trwałej lub przejściowej nadwyżki danego produktu w kraju
różnica w cenach i kosztach (w kraju i za granicą)
poszukiwanie nowych rynków  Ekspansje KTN (korporacji międzynarodowych)
Import powodujÄ…:
trwały lub przejściowy brak danego produktu (np. Japonia brak surowców)
różnica w cenach i kosztach (w kraju i za granicą)
potrzeba zaspokojenia zróżnicowanego popytu
Funkcje handlu zagranicznego
Funkcja transformacyjna  wpływ wymiany z zagranicą na zmianę struktury PKB
Funkcja efektywności  wpływ wymiany z zagranicą na wzrost efektywności gospodarczej
Funkcja zasobotwórcza  wpływ wymiany na wielkość i dynamikę PKB
Teoria Ricardo  ten kraj A jest lepszy w tym i w tym, ale w jednym jest bardziej lepszy.
35
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
Teorie neoczynnikowe  podstawą specjalizacji jest względna obfitość czynników wytwórczych. Kraj powinien się
specjalizować w produkcji takich dóbr i usług, by móc wykorzystać względnie obfite czynniki.
Teorie neotechnologiczne  związane z technologią i jej rozwojem/nowoczesnością produkcji, jeżeli kraj albo
kreuje, albo ma do niej dostęp, powinny zająć się wytwarzaniem produktów nowoczesnych (wysokich potrzeb
technologicznych). Pozostałe kraje zdane są na wytwarzanie produktów mniej nowoczesnych.
Cykl życia produktu 4,2,2,4  w miesiącach
Teoria popytowo-podażowa  u podstaw teza, że zarówno po stronie popytu i podaży następuje konwergencja,
ujednolicenie. Jest obecnie epoka imitacji wzorców. Konsument się upodobnia.
Bilans płatniczy
 zestawienie wszystkich należności danego kraju z zagranicy i zobowiązań danego kraju wobec zagranicy.
Zawiera 2 części:
A. Bilans obrotów bieżących, w nim ujmuje się:
~ eksport i import towarów, tę część nazywa się bilansem handlowym (bilans przepływów towarów)
~ eksport i import usług
~ przepływy dochodów z tytułu własności za granicą
~ transfery rent i emerytur
~ zmiany w kontach walutowych obywateli
~ koszty utrzymania ambasad, konsulatów i agend rządowych za granicą
B. Bilans obrotów kapitałowych
~ przepływy kapitałów
o przepływy o zwrotności do 1 roku  bilans obrotu kapitału krótkoterminowego (eksport i import)
o przepływy o zwrotności powyżej 1 roku  bilans obrotu kapitału długoterminowego (saldo)
C. Saldo błędów i opuszczeń (pozycja korygująca)
Problem bilansu sprowadza się do A i B. Bardzo mało prawdopodobne, że odpływy zrównają się dopływom.
Należność = Zobowiązania równowaga bilansu płatniczego, równowaga rzeczywista, bez interwencji BC
N < Z  wtedy uzupełnia się deficyt bilansu płatniczego
równowaga pozorna bilansu płatniczego
N > Z  wtedy przesuwa się nadwyżki
W sytuacjach nierównowagi konieczna jest interwencja BC, np. przesunięcie nadwyżki na inne cele lub pozyskanie
środków w celu uzupełnienia deficytu operacje wyrównawcze  równowaga pozorna bilansu.
Państwowe konto zarządzane przez BC(stan, salda)  rezerw dewizowych i złota
Kurs walutowy
 cena jednej waluty wyrażona w innej walucie. Kurs może mieć istotny wpływ na bilans płatniczy
Rodzaje ustalania kursów:
Sztywny  w pełni urzędowy, ustalany przez BC  zmiany tylko jego decyzją
Stały  zależy od decyzji BC, ale BC dopuszcza minimalne wahania, dopuszcza minimalną reakcję rynku
walutowego (+/- 1%) od parytetu  ilości, jaką reprezentuje dana jednostka pieniężna
Płynny kierowany / kontrolowany / sterowany  BC pozwala na znacznie większe odchylenia kursu
walutowego (nasz NBP +/- 15%). BC może interweniować dopiero przy bardzo znacznych odchyleniach,
które powodują nierównowagę na rynku walutowym.
Ograniczenie wahań zrodziło się w latach 70-tych po  szoku naftowym . Zjawisko węża walutowego.
Płynny / zmienny  w całości zależy od sytuacji na rynku walutowym, popyt i podaż kreują cenę/kurs.
36
MAKROEKONOMIA Dr Lidia GabryÅ›
W Polsce:
- w ustawie płynny kierowany
- w praktyce płynny
Spadek kursu:
f& dewaluacja  spadek dot. kursu stałego lub płynnego kierowanego (decyduje BC)
f& deprecjacja  spadek dot. kursu płynnego (decyduje rynek walutowy)
Wzrost kursu:
f& rewaluacja
f& aprecjacja
Kurs podwartościowy  kurs, którego wysokość utrzymuje się na poziomie niższym niż wskazywałby na to rynek
walutowy (rośnie na ogół eksport, towar dla innych krajów są tańsze; poprawia się bilans płatniczy)
Kurs nadwartościowy  kurs, którego wysokość utrzymywana jest na poziomie wyższym niż wskazywałby na to
rynek walutowy (odwrotnie do kursu podwartościowego)
Forowanie kursu zaniżonego może skończyć się odpływem depozytów z Polski, a zatem kryzysem walutowym.
Gospodarka narodowa a gospodarka światowa
Kształt gospodarki światowej był wypadkową gospodarek narodowych (ich specjalizacji) do 2 połowy XXw.
(deregulacja gospodarki światowej).
Teraz gospodarka światowa stanowi autonomiczny rynek ( przykład idzie od niej; ona dyktuje warunki gosp.
narodowym, które muszą się dostosować).
I wojna światowa, Wielki Kryzys, II wojna światowa zadecydowały o zmianach
DziÅ› globalizacja
Megaorganizm, który tworzy związki i zależności pomiędzy krajami, podmiotami i narodami.
- system naczyń połączonych (gosp. narodowe uzależnione od gosp. światowej)
- teoria chaosu, motyla
Ekonomia globalna  przedmiotem badania jest gospodarka światowa jako jeden organizm.
f& przedsiębiorstwa krajowe uczestniczą w internacjonalizacji działalności (umiędzynarodowianiu)
f& korporacje międzynarodowe (mają strategię globalną; świat jako jeden rynek; przechodzą płynnie ponad
granicami)
f& państwa narodowe (jednostki geopolityczne  naród, język, terytorium, gospodarka; grupy podmiotów,
które za sprawą globalizacji schodzą ze sceny; globalizacja osłabia państwo, które traci część funkcji
i kompetencji; następuje ich przemieszczenie na rzecz międzynarodowych podmiotów)
f& ugrupowania integracyjne (ponad 180; scalanie się, a także i zamykanie; zamortyzowanie zagrożeń
globalizacji; np. UE, NAFTA)
f& organizacje międzynarodowe
37