Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 2, zeszyt 2, 85-89, 2009
Cukrzyca ciążowa  ryzyko dla matki i jej dziecka
JAN WILCZYC
SKI, KRZYSZTOF DZIATOSZ
Streszczenie
Cukrzycą określa się zespół przewlekłych zaburzeń metabolicznych, objawiających się hiperglikemią spowodowaną bezwzględnym
lub względnym niedoborem insuliny, który prowadzi do zaburzeń w metabolizmie węglowodanów, białek, tłuszczów oraz w gospo-
darce wodno-elektrolitowej. Choruje na nią około 0.3% kobiet w wieku rozrodczym. Cukrzyca ciążowa (GDM  gestational diabetes
mellitus) według WHO definiowana jest jako nietolerancja węglowodanów o różnym nasileniu, pojawiająca się po raz pierwszy lub
rozpoznawana w przebiegu aktualnej ciąży i najczęściej ustępuje po jej zakończeniu. Częstość występowania cukrzycy ciążowej
określana jest najczęściej na 1-10% wszystkich ciąż. W Polsce częstość występowania GDM wynosi od 0,7% do12,3%, średnio 2-4%.
Schorzenie to dotyczy 78-88% wszystkich ciąż powikłanych cukrzycą. U kobiet z cukrzycą ciążową częściej dochodzi do powikłań
w trakcie ciąży i porodu, a także częściej obserwuje się powikłania wśród noworodków. Śmiertelność okołoporodowa w ciąży
powikłanej tym schorzeniem jest dwu-trzykrotnie większa niż w populacji ogólnej. Najczęstszym powikłaniem cukrzycy ciążowej jest
makrosomia. Występuje ona w ciąży powikłanej GDM 10 razy częściej niż w populacji ogólnej. Makrosomia, w przebiegu GDM
w 20-30% przypadków odpowiedzialna jest, jako najczęstszy czynnik ryzyka, za wystąpienie dystocji barkowej. Przyczynia się ona
do zwiększenia odsetka porodów zabiegowych i cięć cesarskich. W celu zapobieżenia dystocji barkowej w porodach powikłanych
cukrzycą ciążową, zgodnie z zaleceniami American College of Obstetrics & Gyneacology, należy rozważyć wykonanie elektywnego
cięcia cesarskiego przy szacowanej masie płodu przekraczającej 4500 g. W trakcie trwania ciąży u kobiet z cukrzycą ciążową zwięk-
szone jest ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego oraz stanu przedrzucawkowego. Czynnikami ryzyka wystąpienia tych powikłań
wśród ciężarnych z GDM są: otyłość, podwyższone ciśnienie tętnicze krwi w I i II trymestrze ciąży, młody wiek ciężarnych, pierwsza
ciąża. Następstwem cukrzycy ciążowej w stosunku do noworodków jest zespół zaburzeń oddychania (ZZO). Rozpoznaje się go
u 5-70% noworodków. Patofizjologia tego zespołu jest złożona i trudno ją tłumaczyć wyłącznie niedoborem surfaktantu. Nieprawidłowe
wyrównanie metaboliczne ciężarnych z GDM prowadzi do szeregu zaburzeń biochemicznych noworodków takich jak: hipoglikemia,
hiperbilirubinemia, hipokalcemia i hipomagnezemia. Cukrzyca ciążowa to zespół chorobowy, który nie tylko zaburza prawidłowy
przebieg ciąży i porodu, ale także niekorzystnie rzutuje na dalsze losy matki i jej potomstwa.
Słowa kluczowe: cukrzyca ciążowa, makrosomia, zespół zaburzeń oddychania
Cukrzyca jest zbiorem genetycznie uwarunkowanych ponadto na tło genetyczne, u kobiet bowiem z GDM naj-
i nabytych zaburzeń metabolicznych. Objawia się hiper- częściej obserwuje się genotyp HLA DR3 i DR4.
glikemią spowodowaną bezwzględnym lub względnym U kobiet z cukrzycą ciążową częściej dochodzi do
niedoborem insuliny, który prowadzi do zaburzeń w powikłań w trakcie ciąży i porodu, a także częściej obserw-
metabolizmie węglowodanów, białek, tłuszczów i gospo- uje się powikłania wśród noworodków. Śmiertelność oko-
darki wodno-elektrolitowej. Cukrzyca jest najczęściej spo- łoporodowa w ciąży powikłanej cukrzycą ciężarnych jest
tykaną chorobą metaboliczną, która ma wpływ na zdrowie dwu-trzykrotnie większa niż w populacji ogólnej. Stopień
i życie kobiet w wieku prokreacyjnym. Choruje na nią powikłań dotyczących płodu w głównej mierze zależy od
około 0,3% kobiet w wieku rozrodczym. czasu rozpoznania GDM, a co za tym idzie, od długości
Cukrzyca ciążowa (GDM  gestational diabetes melli- okresu narażenia płodu na wysokie stężenie glukozy.
tus) według WHO definiowana jest jako nietolerancja Nieleczona cukrzyca ciążowa powoduje wzrost umieral-
węglowodanów o różnym nasileniu, pojawiająca się po raz ności okołoporodowej nawet do 30%. Objawy kliniczne
pierwszy lub rozpoznawana w przebiegu aktualnej ciąży cukrzycy ciążowej nie są zwykle zbyt nasilone, jednak
i najczęściej ustępuje po jej zakończeniu. Częstość wystę- występująca hiperglikemia wiąże sie z poważnymi następ-
powania cukrzycy ciążowej określana jest najczęściej na stwami.
1-10% wszystkich ciąż . W Polsce częstość występowania Najczęstszym powikłaniem cukrzycy ciążowej jest
GDM wynosi od 0,7% do12,3%, średnio 2-4%. Schorzenie to makrosomia. Definiowana jest jako masa powyżej 90. per-
dotyczy 78-88% wszystkich ciąż powikłanych cukrzycą. centyla siatki dla danej populacji albo jako masa przekra-
Najważniejszym czynnikiem etiopatogenetycznym w pow- czająca przyjętą wartość graniczną 4500 g (American Colle-
stawaniu GDM wydaje się narastanie w czasie ciąży insuli- ge of Obstetricians and Gynecologists 2000). Występuje
nooporności typu postreceptorowego. Jest ona induko- ona w ciąży powikłanej GDM 10 razy częściej niż w popu-
wana obecnością czynników o działaniu antagonistycznym lacji ogólnej. Za główną przyczynę makrosomii, wg hipo-
do insuliny, głównie laktogenu łożyskowego oraz isulina- tezy Pedersena, przyjmujemy hiperglikemię ciężarnej.
zowym wpływem łożyska, polegającym na nadmiernym Matczyna hiperglikemia na drodze ułatwionej dyfuzji
unieczynnianiu hormonu. Badania Kuhla i wsp. wskazują przezłożyskowej powoduje hiperglikemię płodową, która
Klinika Medycyny Matczyno-Płodowej i Ginekologii Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w A
odzi
J. Wilczyński, K. Dziatosz
86
to indukuje hiperplazję i hipertrofię komórek B wysp trzu- zalicza się: uszkodzenie korzeni splotu barkowego z nas-
stkowych.Wynikiem tego jest hiperinsulinemia płodowa. tępowym porażeniem typu Erba lub Klumpkego, poraże-
Freinkel poszerzył tę hipotezę, twierdząc, że również ami- nie splotu współczulnego, porażenie nerwów przepo-
nokwasy, wolne kwasy tłuszczowe i ciała ketonowe, prze- nowych, złamanie kości kończyn górnych i obojczyków
nikając przez łożysko pobudzają wydzielanie insuliny wraz z odnerwieniem mięśnia mostkowo-sutkowo-obojczy-
przez trzustkę płodu. Sekrecja endogennej insuliny rozp- kowego. W 1/4 przypadków dystocji barkowej mamy do
oczyna się już w 11-12. tygodniu życia płodowego. Insulina czynienia z objawami zagrażającej zamartwicy wewnątrz-
i insulinopodobny czynnik wzrostu I i II (insulin-like macicznej. Przyczyną zamartwicy jest upośledzone krąże-
growth factors  IGF) jest głównym czynnikiem wzrostu nie w przestrzeni międzykosmkowej i ucisk kanału rodne-
płodu, przyśpiesza utylizację glukozy, aminokwasów i kwa- go na klatkę piersiową płodu. Konsekwencją zamartwicy
sów tłuszczowych. Jest hormonem anabolicznym. Zwiększa może być zgon noworodka występujący w 2-4% porodów
ilość glikogenu, tłuszczów i białek, które odkładają się w powikłanych dystocją barkową .
tkankach insulinowrażliwych: tkance tłuszczowej i mięś- Cukrzyca w 20-30% przypadków odpowiedzialna jest,
niowej. Narządy insulinooporne, jak np. nerki, pozostają jako najczęstszy czynnik ryzyka, za wystąpienie dystocji
prawidłowe, a nawet mniejsze. W efekcie dochodzi do barkowej. Najbardziej narażone na to powikłanie są cię-
nadmiernego powiększenia organów wewnętrznych (wą- żarne z rozpoznaną cukrzycą ciążową typu 1, które nie
troba trzustka, serce, śledziona, nadnercza), tułowia płodu przestrzegają diety cukrzycowej. Ryzyko wystąpienia
w stosunku do jego głowy i rozwoju obrazu hipertrofii dystocji w ciąży powikłanej GDM wynosi 10% przy masie
niesymetrycznej. Analizując etiologię makrosomii, nie urodzeniowej 4250 g, w porównaniu z takim samym ryzy-
sposób pominąć roli łożyska w powstawaniu tej patologii kiem przy masie urodzeniowej 4500 g dla całej populacji.
rozwoju somatycznego. A
ożysko w ciąży powikłanej GDM W celu zapobieżenia dystocji barkowej w porodach
jest duże, z różnym stopniem dojrzałości kosmków i grubą powikłanych cukrzycą ciążową należy rozważyć wyko-
pępowiną. Te warunki anatomiczne sprzyjają nadmier- nanie elektywnego cięcia cesarskiego. American College of
nemu przenikaniu substancji odżywczych od matki do pło- Obstetrics & Gynecology sugeruje, że można wykonać
du. Hipertrofia ta, szczególnie czaszki do pasa barkowego, elektywne cięcie cesarskie w grupie pacjentek bez cukrzy-
stanowi główną przyczynę dystocji barkowej w porodach cy, z szacowaną masą płodu przekraczająca 5000 g. Zakoń-
prowadzonych drogami natury. W znacznym stopniu przy- czenie ciąży cięciem cesarskim wśród pacjentek z cukrzy-
czynia się do zwiększenia odsetka porodów zabiegowych cą powinno być rozważone przy szacowanej masie płodu
i cięć cesarskich. Dysproporcja ta odróżnia płody makro- przekraczającej 4500 g. Poród noworodka, z ciąż powikła-
somiczne matek z cukrzycą od makrosomicznych płodów nych GDM, z wagą urodzeniową powyżej 4000 g zwiększa
matek bez cukrzycy, gdzie nadmierny wzrost obejmuje ryzyko wystąpienia powikłań położniczych i neonatolo-
zarówno czaszkę, jak i tułów. Makrosomii w przebiegu gicznych.
cukrzycy ciążowej często towarzyszy wielowodzie, które- W trakcie twania ciąży u kobiet z cukrzycą ciążową
go przyczyną jest podwyższone stężenie glukozy w płynie zwiększone jest ryzyko wystąpienia nadciśnienia induko-
owodniowym oraz płodowa poliuria. Niezależnym czynni- wanego ciążą oraz stanu przedrzucawkowego. Przyczyny
kiem ryzyka, a nawet najważniejszym, makrosomii wśród częstszego występowania nadciśnienia indukowanego ciążą
kobiet z cukrzycą ciążową, jest otyłość matki przed ciążą. upatruje się w mikroangiopatii cukrzycowej oraz w złym
Makrosomia płodu występuje najczęściej u matek z krótko- metabolicznym wyrównaniu cukrzycy. Częstość występo-
trwałą cukrzycą, otyłych, które rodziły dwa lub więcej wania tego powikłania w ciąży powikłanej cukrzycą ocenia
razy. Makrosomia jest czynnikiem predysponującym do się na 9,9-30% w porównaniu z 4,3% w grupie porównaw-
wystąpienia cukrzycy i otyłości. 50% makrosomicznych czej. Śmiertelność okołoporodowa noworodków matek z
noworodków ma nadwagę w dzieciństwie. cukrzycą powikłaną nadciśnieniem wynosi 6% i jest wielo-
Z makrosomią związana jest kardiomiopatia przeros- krotnie większa niż w grupie bez nadciśnienia. Jako czyn-
towa, która przejawia się znacznym powiększeniem syl- niki ryzyka wystąpienia nadciśnienia indukowanego ciążą
wetki serca wskutek przerostu przegrody międzykomo- i preeklampsji wśród ciężarnych z GDM należy wymienić:
rowej oraz ścian obu komór. W rzadkich przypadkach kar- otyłość, podwyższone ciśnienie tętnicze krwi w I i II try-
diomiopatia przerostowa prowadzi do zastoinowej niewy- mestrze ciąży, młody wiek ciężarnych, pierwszą ciążę.
dolności krążenia. Następstwem porodu płodu makroso- Prawidłowe wyrównanie metaboliczne cukrzycy zmniej-
micznego jest wzrost odsetka porodów zabiegowych ze sza odsetek wystąpienia stanu przedrzucawkowego.
względu na dysproporcję barkowo-miedniczną oraz wzrost Następnym powikłaniem występującym u ciężarnych
urazów okołoporodowych takich jak: uszkodzenie pochwy z GDM są infekcje dróg moczowych. Predysponują do tego
i krocza, urazowe uszkodzenie pęcherza moczowego wraz zastój moczu, zwiotczenie dróg moczowych oraz cukro-
z jego atonią czy powstanie przetok pęcherzowo-poch- mocz stwarzając dobre warunki do rozwoju szczepów
wowych. Dystocja barkowa jest przede wszystkim poważ- bakteryjnych. Ocenia się, że infekcje dróg moczowych
nym zagrożeniem dla noworodka. Do groz
nych powikłań występują nawet u 12,0% kobiet chorujących na cukrzycę
Cukrzyca ciążowa  ryzyko dla matki i jej dziecka
87
w ciąży. Według Słomki 1/3 ciężarnych z GDM przechodzi zapasów tłuszczu i zwiększenia stężenia ciał ketonowych.
odmiedniczkowe zapalenie nerek, a u koło 5-12% wystę- U noworodków matek chorujących na cukrzycę mechaniz-
puje bakteriomocz bezobjawowy. my te mogą zawodzić. Pozostaje wysoki poziom insuliny,
Płodowa hiperglikemia w warunkach niedoboru tlenu nie wzrasta poziom glukagonu, co dodatkowo hamuje wy-
prowadzi do kwasicy metabolicznej, która to według korzystanie tłuszczów i ciał ketonowych. Przedłużający się
większości autorów jest główną przyczyną obumarć wew- stan niedoboru glukozy może prowadzić do wylewów
nątrzmacicznych płodów u matek z cukrzycą ciążową. wewnątrzczaszkowych i uszkodzenia kory mózgowej. Od-
Okresem największego zagrożenia wystąpieniem tego po- ległe skutki hipoglikemii noworodkowej na dalszy rozwój
wikłania jest III trymestr ciąży, dlatego też ważne jest dzieci nie są jasne. Możliwy jest jednak negatywny wpływ
monitorowanie biofizyczne stanu płodu w tym okresie, na póz
niejszy rozwój psychiczny i umysłowy dziecka.
wczesne wykrywanie zagrożeń płodu i rozwiązywanie cię- Hipokalcemię rozpoznajemy, gdy poziom wapnia cał-
żarnej w najodpowiedniejszym terminie. kowitego spada poniżej 1,75 mmol/l lub zjonizowanego  po-
Następstwem cukrzycy ciążowej w stosunku do nowo- niżej 0,87 mmol/l. Najniższe wartości obserwuje się
rodków jest zespół zaburzeń oddychania (ZZO). Rozpoz- w pierwszych 24-72 godzinach życia. Nasilenie hipokalcemii
naje się go u 5-70% noworodków, a jego ujawnienie jest jest proporcjonalne do nasilenia cukrzycy u matki. Bezpoś-
odwrotnie proporcjonalne do wieku ciążowego. Nasilenie rednią przyczyną tego schorzenia jest przemijająca niedo-
zaburzeń oddychania pozostaje w ścisłym związku z doj- czynność przytarczyc ze spadkiem sekrecji parathormonu.
rzałością noworodka, zaawansowaniem cukrzycy i stop- Hipomagnezemię rozpoznajemy przy poziomie magne-
niem jej wyrównania metabolicznego u matki. Patofizjo- zu w surowicy poniżej 0,6 mmol/l. U ciężarnych z GDM wy-
logia tego zespołu jest złożona i trudno ją tłumaczyć wy- nika ona z upośledzonego transportu tego jonu przez łoży-
łącznie niedoborem surfaktantu. Na powstawanie ZZO ma sko. Jej objawem jest nadpobudliwość nerwowo-mięśniowa.
wpływ współdziałanie takich czynników, jak niedojrzałość Hiperbilirubinemia (bilirubina powyżej 15 mg%) jest
noworodka, zaburzenia w krążeniu płucnym oraz zabu- obserwowana u około 20% noworodków z ciąż powikła-
rzenia równowagi wodnej w płucach. Przyczyną niedobo- nych cukrzycą. Powikłanie to związane jest z niedojrzałoś-
ru surfaktantu jest wpływ endogennej insuliny płodu cią enzymatyczną wątroby, obniżonym poziomem kwasu
i hiperglikemii na tkankę płucną. Efektem tego jest opóz
- glukuronowego, obecnością pozaszpikowych ognisk ery-
nienie syntezy oraz zmiana składu chemicznego płucnych tropoezy i zwiększonym odsetkiem HbF oraz nasileniem
substancji powierzchniowo-czynnych. hemolizy związanej z policytemią.
Poprawa kontroli metabolicznej cukrzycy u matki, roz- Policytemia występuje u 10-40% noworodków z ciąż
wój intensywnej terapii noworodka oraz stosowanie suple- powikłanych cukrzycą. Spowodowana jest nadmierny
mentacji egzogennym surfaktantem spowodowały znaczne uwalnianiem erytropoetyny w przebiegu przewlekłego nie-
obniżenie umieralności noworodków z powodu zespołu dotlenienia wewnątrzmacicznego płodu, bezpośrednim
zaburzeń oddychania w przebiegu cukrzycy ciążowej. wpływem insuliny na erytropoezę pozaszpikową. W 10-20%
Przejściowe zaburzenia oddychania spowodowane są przypadków w przebiegu policytemii dochodzi do nad-
opóz
nieniem procesu wchłaniania płynu płucnego z pę- miernego wzrostu lepkości krwi u noworodka, co prowa-
cherzyków płucnych i przewodów oddechowych z bioche- dzić może do: zaburzeń oddychania w przebiegu utrud-
micznie niedojrzałych płuc. Zespół ten przebiega z umiarko- nionego krążenia płucnego, zaburzeń w ośrodkowym ukła-
wanymi zaburzeniami gazometrycznymi i niezbyt silnie wy- dzie nerwowym z objawami depresji, pobudzenia, a nawet
rażonymi objawami niewydolności oddechowej. Zaburzenia drgawek, niewydolności krążenia, hiperbilirubinemii czy
te przypominają wczesną fazę zespołu zaburzeń oddycha- zakrzepicy żył nerkowych.
nia, ale zwykle ustępują samoistnie w ciągu 24-48 godzin. Cukrzyca ciążowa to zespół chorobowy, który zaburza
Nieprawidłowe wyrównanie metaboliczne ciężarnych prawidłowy przebieg ciąży i porodu oraz niekorzystnie
z GDM prowadzi do szeregu zaburzeń biochemicznych rzutuje na dalsze losy matki i jej potomstwa. Zalecana
noworodków takich jak: hipoglikemia, hiperbilirubinemia, kontrola diabetologiczna u matek w 4-6 tygodni po poro-
hipokalcemia i hipomagnezemia. Hipoglikemia związana dzie potwierdza, że u większości kobiet (90-95% ) dochodzi
jest z nasileniem hiperglikemii u matki i związaną z tym do regresji zmian biochemicznych i normalizacji gospodar-
hiperinsulinemią i hipoglukagonemią u noworodka. Hipo- ki węglowodanowej. U kobiet z przebytą cukrzycą ciążową
glikemię u noworodka rozpoznaje się, gdy poziom glikemii stwierdza się częstsze występowanie upośledzonej tole-
wynosi poniżej 30-40 mg/dl. Maksymalne nasilenie tego rancji glukozy i cukrzycy. Kobiety, które w czasie ciąży
zjawiska obserwuje się między 1. a 3. godziną życia. Wys- zachorowały na cukrzycę, stanowią grupę o najwyższym
tępuje ona u 10-60% noworodków matek chorujących na wskaz
niku ryzyka zachorowalności. Szczególnie dotyczy
cukrzycę. W warunkach fizjologicznych, gdy z chwilą od- to kobiet z nadwagą, zwiększoną liczbą porodów w wy-
cięcia pępowiny ustaje dopływ glukozy matczynej, u nowo- wiadzie, wyższymi wartościami glikemii na czczo w ciąży,
rodka obniża się poziom insuliny i wzrasta stężenie gluka- oraz kobiety, u których celem normalizacji glikemii w cią-
gonu, co prowadzi do glikogenolizy wątrobowej, mobilizacji ży konieczna była insulinoterapia.
J. Wilczyński, K. Dziatosz
88
[13] Henriksen T. (2008) The macrosomic fetus: a challenge in
U dzieci kobiet, które przebyły cukrzycę ciążową
current obstetrics. Acta Obstet. Gynecol. Scand. 87(2): 134-45.
stwierdza się częściej występującą nadwagę oraz większą
[14] Jovanovic L., Ed. (2000) Medical Management of Pregnancy
zachorowalność na cukrzycę, nie tylko w pierwszym po-
Complicated by Diabetes. Alexandria: American Diabetes
koleniu, ale i w następnych.
Association, Inc;. A healthcare professional s guide to the ma-
Ocena wpływu cukrzycy matki na dalszy rozwój psy- nagement of pregnancies complicated by diabetes
[15] Kuhl C. (1998) Etiology and pathogenesis of gestational dia-
chomotoryczny i intelektualny dziecka nie jest dokładnie
betes. Diabetes Care 21 Suppl 2, B19-B26.
poznana. Wśród klinicznych problemów obserwowanych
[16] Kuhl C. (1991) Insulin secretion and insulin resistance in
w tej populacji wyróżnia się: zaburzenia rozwoju moto-
pregnancy and GDM. Implications for diagnosis and manage-
rycznego, zaburzenia koncentracji, obniżenie ilorazu inte-
ment. Diabetes 40 Suppl 218-24, 24.
ligencji, zaburzenia mowy, słuchu i zmiany zachowań. [17] Kuhl C., Hornnes P. J. (1986) Endocrine pancreatic function
in women with gestational diabetes. Acta Endocrinol. (Co-
penh) 277 Suppl, 19-23.
[18] Langer O. (2000) Fetal macrosomia: etiologic factors. Clin.
Piśmiennictwo
Obstet. Gynecol. 43(2): 283-97.
[1] Ben-Haroush A., Yogev Y., Hod M. (2004) Epidemiology of [19] Langer O., Mazze R. (1988) The relationship between large-
gestational diabetes mellitus and its association with Type for-gestational-age infants and glycemic control in women
2 diabetes: Diabet Med. 21(2): 103-13. with gestational diabetes. Am. J. Obstet. Gynecol. 159: 1478-
[2] Berkus M.D., Langer O. (1993) Glucose tolerance test: degree 1483.
of glucose abnormality correlates with neonatal outcome. [20] Langer O., Yogev Y., Most O., Xenakis E.M. (2005) Gestatio-
Obstet. Gynecol. 81: 344-348. nal diabetes: the consequences of not treating. Am. J. Obstet.
[3] Boney C.M., Verma A., Tucker R. et al. (2005) Metabolic syn- Gynecol. 192(4): 989-97.
drome in childhood: association with birth weight, maternal [21] McFarland M.B., Trylovich C.G., Langer O. (1998). Anthropo-
obesity, and gestational diabetes mellitus. Pediatrics. 115(3): metric differences in macrosomic infants of diabetic and
290-6. nondiabetic mothers. J. Matern. Fetal Med. 7(6): 292-5.
[4] Collins J.H., Collins C.L. (2001) What is shoulder dystocia? [22] Persson B., Hanson U. (1998) Neonatal morbidities in gesta-
J. Reprod. Med. 46: 148-9. tional diabetes mellitus. Diabetes Care 21 Suppl. 2: B79-B84.
[23] Sheiner E., Levy A., Hershkovitz R. et al. (2006) Determining
[5] Conway D.L., Langer O. (1999) Effects of new criteria for
type 2 diabetes on the rate of postpartum glucose intoleran- factors associated with shoulder dystocia: a population-ba-
ce in women with gestational diabetes. Am. J. Obstet. sed study. Eur. J. Obstet. Gynecol. 126: 11-5.
Gynecol. 181(3): 610-4. [24] Szczapa J., Sobczak E. (1993) Noworodek matki chorej na
[6] Conway D.L., Langer O. (1998). Elective delivery of infants cukrzycę. Klin. Perinatol. Ginekol. 9: 164-173.
with macrosomia in diabetic women: reduced shoulder dys- [25] Vohr B.R., Boney C.M. (2008) Gestational diabetes: the fore-
tocia versus increased cesarean deliveries. Am. J. Obstet. runner for the development of maternal and childhood obe-
Gynecol. 179(3 Pt 1): 837-8. sity and metabolic syndrome? J. Matern. Fetal Neonatal.
[7] Esakoff T.F., Cheng Y.W., Sparks T.N. et al. (2009) The asso- 21(3): 149-57.
ciation between birthweight 4000 g or greater and perinatal
[26] Wójcikowski C., Lech M., Chęćka Z. et al. (1997) Wczesne
outcomes in patients with and without gestational diabetes
rozpoznawanie cukrzycy ciążowej w populacyjnych bada-
mellitus. Am. J. Obstet. Gynecol. 200(6): 672.e1-4.
niach przesiewowych. Ginekol. Pol. 68: 297-301.
[8] Freinkel N., Metzger B. E., Phelps R. L. et al. (1985) Gestatio- [27] Yogev Y., Langer O., Brustman L., Rosenn B. (2004) Pre-ec-
nal diabetes mellitus. Heterogeneity of maternal age, weight,
lampsia and gestational diabetes mellitus: does a correlation
insulin secretion, HLA antigens, and islet cell antibodies and
exist early in pregnancy? J. Matern. Fetal Neonatal Med.
the impact of maternal metabolism on pancreatic B-cell and
15(1): 39-43.
somatic development in the offspring. Diabetes 34 Suppl.
[28] Yogev Y., Visser G.H. (2009) Obesity, gestational diabetes
2: 1-7.
and pregnancy outcome. Semin. Fetal Neonatal Med. 14(2):
[9] Friedman J.E., Ishizuka T., Shao J. et al. (1999) Impaired glu- 77-84.
cose transport and insulin receptor tyrosine phosphory- [29] Yogev Y., Xenakis E.M., Langer O. (2004) The association
lation in skeletal muscle from obese women with gestational
between preeclampsia and the severity of gestational diabe-
diabetes. Diabetes 48: 1807-1814.
tes: the impact of glycemic control. Am. J. Obstet. Gynecol.
[10] Gabbe S.G., Graves C.R. (2003) Management of diabetes melli- 191(5): 1655-60.
tus complicating pregnancy. Obstet Gynecol. 102(4): 857-68
[11] Gherman R.B., Chauhan S., Ouzounian J. et al. (2006) Shoul-
der dystocia: the unpreventable obstetric emergency with em-
J Krzysztof Dziatosz
piric management guidelines. Am. J. Obstet. Gynecol. 195(3):
Instytut  Centrum Zdrowia Matki Polki
657-72.
Klinika Medycyny Matczyno-Płodowej i Ginekologii
[12] Hankins G.D., Clark S.M., Munn M.B. (2006) Cesarean section
93-338 A
ódz
, ul. Rzgowska 281/289
on request at 39 weeks: impact on shoulder dystocia, fetal
e-mail: [e-mail]
trauma, neonatal encephalopathy, and intrauterine fetal de-
mise. Semin Perinatol. 30(5): 276-87.
Gestational diabetes mellitus and associated risks for mother and child
The term of diabetes mellitus describes a syndrome of chronic metabolic disorders, manifested by hyperglycaemia, resulting from
either absolute or relative hypoinsulinaemia, leading to disturbances in the metabolism of carbohydrates, proteins, fats, as well as
in the water-electrolyte balance. Diabetes mellitus affects approximately 0.3% of women in reproductive age. According to the World
Cukrzyca ciążowa  ryzyko dla matki i jej dziecka
89
Health Organisation (WHO), gestational diabetes mellitus (GDM ) is defined as carbohydrate intolerance of various intensity, occurring
for the first time or diagnosed in the course of actual gestation, most often subsiding after termination. GDM prevalence is most often
estimated at 1-10% of all gestation cases. In Poland, the prevalence of GDM is between 0.7% and 12.3%, the mean value varying
between 2 and 4%. This disease is observed in 78-88% of all the gestation cases complicated by diabetes mellitus. In women affected
by GDM, complications are more frequently observed, both in the course of pregnancy and during delivery, as well as problems are
also more frequent in neonates from mothers with GDM vs. healthy newborns. Perinatal mortality rate is 2-3 times higher for preg-
nancy complicated by GDM than for the general population. Macrosomy is the most frequent complication in GDM, its prevalence
in GDM-affected patients being 10 times higher than in the general population. Macrosomy in the course of GDM is, as the most
frequent risk factor, responsible in 20-30% for shoulder dystocia, resulting, in consequence, in an increasing percent of surgical
deliveries and caesarean sections. In order to prevent shoulder dystocia in deliveries complicated by GDM and to be in conformity
with recommendations of the American College of Obstetrics & Gynaecology, elective caesarean section should be considered for
estimated foetal weight above 4500 g. An increased risk of hypertension and of pre-eclamptic state is observed in the course of
pregnancy affected by GDM. The risk factors of these complications among pregnant women with GDM include: obesity, hypertension
in the 1st and the 2nd trimester, young age of pregnant women and cases of primigravida. The sequelae of GDM in newborns include
the respiratory distress syndrome (RDS), diagnosed in 5-70% of newborns, its pathophysiology being complex and hardly attributable
to surfactant deficit only. Inappropriate metabolic control in GDM leads to a series of biochemical disorders in newborns, such as
hypoglycaemia, hyperbilirubinaemia, hypocalcaemia and hypomagnesaemia. Gestational diabetes mellitus is thus a syndrome which
not only deteriorates the normal course of gestation and labour but also reveals unfavourable implications for mother and child after
delivery.
Key words: diabetes mellitus, macrosomy, respiratory distress syndrome