Rynek produkcji wibroprasowanych ...
dr inż. Jerzy Bielawski
Stowarzyszenie Producentów
Brukowej Kostki Drogowej
Rynek produkcji wibroprasowanych
drobnowymiarowych elementów
betonowych w Polsce
PRODUCTION MARKET OF SMALL PRESS-VIBRATED CONCRETE
ELEMENTS IN POLAND
Streszczenie
W referacie omówiono: specyfikę rynku, konkurencję, asortyment produkcji, stan praw-
ny stosowania elementów i ich właS
ciwoS
ci. Poruszono zagadnienie nowych inwestycji
oraz przedstawiono technologię produkcji wyrobów, jak również aktualną i docelową
chłonnoS
ć rynku.
Abstract
In a report was talked over: a market specificity, competition, assortment of production,
legal status of applying of elements, properties of elements. It was introduced a question
of new investment, a technology of production of elements, and the current and target
absorptive power of the market.
Rynek produkcji wibroprasowanych ...
1. Specyfikacja rynku wibroprasowanych
drobnowymiarowych elementów betonowych
Zapotrzebowanie na drobnowymiarowe elementy betonowe uzależnione jest od wielu
czynników, do których można zaliczyć: zapotrzebowanie regionalne, sezonowoS
ć pro-
dukcji oraz modę na okreS
lone nawierzchnie i inne elementy betonowe.
Ogólnie wiadomo, że niektóre województwa, np. podkarpackie, lubelskie, podla-
skie, S
więtokrzyskie, są województwami biednymi i w związku z tym wydatki kierowa-
ne są tam na inne główne potrzeby, zaS
na ciągi komunikacyjne wydawane są tylko nie-
zbędne kwoty zapewniające ich bieżącą eksploatację. W województwach zachodnich:
opolskim, dolnoS
ląskim, lubuskim i zachodnio-pomorskim drogi były zawsze ze wzglę-
du na te ziemie stosunkowo dobre, więc również i tu zapotrzebowanie wynikające z
wymiany nawierzchni jest raczej małe.
Ogólnie należy stwierdzić, iż największe zapotrzebowanie na drobnowymiarowe ele-
menty betonowe występuje w województwach mazowieckim, wielkopolskim, S
ląskim,
przy czym jest przeważające w dużych miastach, malejąc w miasteczkach i na wsi.
Rok 1999 był w Polsce rokiem nietypowym z uwagi na wprowadzenie nowego podziału
administracyjnego i innych reform związanych z finansowaniem samorządów terytorial-
nych, co spowodowało brak uruchomienia S
rodków na prace związane z powstawaniem
nowych i modernizację istniejących ciągów komunikacyjnych. Stan taki trwa również do
dnia dzisiejszego.
W porównaniu z latami ubiegłymi, gdzie od 1995 r. można było stwierdzić stały
wzrost zapotrzebowania na elementy nawierzchni o około 25% w skali rocznej, przyrost
sprzedaży tych elementów w latach 1999 i 2000 był zerowy lub bardzo niski. Stan ten
pogorszył się w roku 2001 i trwa obecnie. Oceniam, iż sprzedaż drobnowymiarowych
wibroprasowanych elementów betonowych obniżyła się w tym okresie o około 30%. Nie
został zaobserwowany spadek sprzedaży odbiorcom detalicznym, ale analizując rynek
zbytu można stwierdzić iż około 80% całej produkcji elementów nabywane jest przez
inwestorów dużych, a około 20% przez indywidualnych odbiorców.
Pomimo spadku zapotrzebowania na drobnowymiarowe elementy betonowe w la-
tach 1999-2002, według prognoz przewidywany jest dalszy popyt na te elementy, zwłasz-
cza na kostkę brukową.
Rynek drobnowymiarowych elementów betonowych cechuje sezonowoS
ć produk-
cji wynikająca z panujących w Polsce warunków atmosferycznych. Czynniki te unie-
możliwiają prowadzenie robót drogowych oraz produkcję kruszyw używanych przy
wykonywaniu elementów. Przykładowo przerwa w produkcji elementów w zimie 1995/96
wynosiła w okolicach Warszawy około 4 miesięcy, zaS
na przełomie 1998/99 odpo-
wiednio 3 miesiące.
Produkcja  na skład i pozostawienie jej na czas przerwy zimowej jest ekonomicznie
nieuzasadniona, a więc na ogół nie jest prowadzona. W zależnoS
ci od miejsca w kraju
sprzedaż elementów może być różna. Prywatni odbiorcy kupują je praktycznie przez
cały okres trwania sezonu budowlanego. Przedsiębiorcy budowlani kupują elementy
zazwyczaj od kwietnia do listopada. Przy dużych państwowych samorządowych od-
biorcach bywała znaczna sprzedaż nawet w końcu roku. Chodziło wyrax
nie o wydanie
posiadanych S
rodków.
Jerzy Bielawski
2. Konkurencja na rynku producentów
2.1. Rynek produkcji drobnowymiarowych elementów betonowych
Oceniając rynek produkcji drobnowymiarowych wibroprasowanych elementów betono-
wych należałoby ustalić liczbę istniejących zakładów produkcyjnych, ich zdolnoS
ć pro-
dukcyjną oraz rozmieszczenie na terenie kraju. Jest to zadanie bardzo trudne do wykona-
nia, a nawet wręcz niemożliwe z uwagi na brak danych, na podstawie których można to
okreS
lić. Wynika to z faktu iż wielu wytwórców traktuje tę produkcję jako działalnoS
ć
uboczną przy produkcji innego typu. W związku z tym na pytanie  Ile drobnowymiaro-
wych wibroprasowanych elementów betonowych wyprodukowano i sprzedano w 2000 r.
w Polsce nikt nie może dać jednoznacznej odpowiedzi. Według uzyskanych w różny
sposób informacji w 2000 r. było w kraju około 700 maszyn produkujących kostkę bru-
kową i inne elementy, w tym około 540 produkcji krajowej. Wymienić należy: ok. 400
wibropras typu HK-93, ok. 40 wibropras Ponar Wadowice, ok. 50 sztuk Prefabet Kurzęt-
nik i ok. 50 sztuk Prefabet Olsztyn.
Ocenia się iż w 2000 r. w Polsce pracowały maszyny takich firm zagranicznych, jak:
Cadona, Colombia, Besser, Hess, Henke, Knauer, KVM, KBH, Masa, Omag, Vibraleth,
Zenith. Ocenia się też iż w 2000 r. około 500 producentów w Polsce produkowało drobno-
wymiarowe elementy betonowe w foremkach z tworzywa sztucznego.
Na podstawie powyższych danych okreS
loną szacunkowo wielkoS
ć produkcji kostki
brukowej przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1
Z powyższych danych wynika, iż w 2000 r. w Polsce produkcja kostki brukowej na 1
mieszkańca wynosiła około 1,15 m2/rok. Dla porównania w Niemczech wynosiło to od-
powiednio ok. 2,5 m2/rok.
2.2. Asortyment produkcji, ceny wyrobów
Analizując dane z prospektów i aprobat technicznych można stwierdzić, iż w Polsce
produkowanych jest ponad 70 różnych kształtów kostek brukowych, kilkanaS
cie rodza-
jów płytek chodnikowych oraz kilkanaS
cie rodzajów obrzeży i krawężników. Różnica
między poszczególnymi elementami w grupach asortymentowych polega na ich kształ-
cie, wymiarach, wyglądzie widocznych powierzchni oraz kolorze. Poszczególne asorty-
menty wyrobów bywają dodatkowo obrabiane poprzez wymywanie, S
rutowanie, młot-
kowanie i szlifowanie.
Rynek produkcji wibroprasowanych ...
Poza wymienionymi elementami produkowane są w Polsce inne elementy, np. płyty
ażurowe, korytka S
ciekowe, płytki osłonowe, palisady, płytki okładzinowe, gazony, bloczki,
pustaki, elementy ogrodzeń itp.
WielkoS
ć produkcji płytek chodnikowych, obrzeży, krawężników i innych elemen-
tów, które mogą być wbudowane w nawierzchnię, szacuje się na około 15% zużycia beto-
nu do produkcji kostki brukowej, co stanowi około 500 000 m2/rok.
Ceny drobnowymiarowych elementów betonowych zależą od wielu czynników, z
których najważniejszymi są:
- położenie geograficzne wytwórni (koszty robocizny),
- odległoS
ci od podstawowych surowców,
- rodzaj i wydajnoS
ć posiadanych urządzeń,
- rodzaj, wymiary, kolor i kształt elementów,
- sposób wykończenia gotowych wyrobów,
- posiadanie własnych złóż kruszyw,
- posiadanie własnych S
rodków transportu materiałów i gotowych wyrobów,
- posiadanie własnych brygad wykonujących roboty drogowe,
- status własnoS
ciowy producenta elementów,
- koszty ogólne w stosunku do wydajnoS
ci wytwórni.
Przykładowe ceny netto niektórych wyrobów podano w tabeli 2.
Tabela 2.
3. Stan prawny stosowania elementów
3.1. Nowelizacja ustawy  Prawo Budowlane
Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o zmianie ustawy  Prawo budowlane , ustawy o
zagospodarowaniu przestrzennym i niektórych ustaw (Dz. U. z 1997 r., Nr 111 poz. 726)
w sposób istotny znowelizowała ustawę z dnia 7 lipca 1994 r.  Prawo budowlane . Zno-
welizowana ustawa okreS
la, że:
 Dopuszczone do obrotu i powszechnego stosowania w budownictwie są:
1. wyroby budowlane właS
ciwie oznaczone, dla których zgodnie z odrębnymi przepisa-
mi:
a) wydano certyfikat na znak bezpieczeństwa, wykazujący, że zapewniono zgodnoS
ć z
kryteriami technicznymi na podstawie Polskich Norm, aprobat technicznych oraz wła-
Jerzy Bielawski
S
ciwych przepisów i dokumentów technicznych - w odniesieniu do wyrobów podlega-
jących certyfikacji;
b) dokonano oceny zgodnoS
ci i wydano certyfikat zgodnoS
ci lub deklarację zgodnoS
ci z
Polską Normą lub aprobatą techniczną.
3.2. Rozporządzenia wykonawcze
Na podstawie art. 10 ust. 4 pkt 1 Ustawy  Prawo budowlane Minister Spraw Wewnętrz-
nych i Administracji wydał opublikowane w Dz.U. Nr 107 Rozporządzenie Nr 679 z dnia
5 sierpnia 1998 r. w sprawie aprobat i kryteriów technicznych oraz jednostkowego stoso-
wania wyrobów budowlanych.
Poza przepisami ogólnymi  Rozporządzenie zawiera szczegółowe zasady i tryb
dopuszczania wyrobów budowlanych do jednostkowego stosowania w obiekcie budow-
lanym, szczegółowe zasady udzielania aprobat technicznych, postępowanie aprobacyj-
ne, jednostki organizacyjne upoważnione do wydawania aprobat technicznych, oraz prze-
pisy przejS
ciowe i końcowe.
Na podstawie art. 10 ust. 4 pkt 2 ustawy  Prawo budowlane Minister Spraw We-
wnętrznych i Administracji wydał opublikowane w Dz.U. Nr 113 Rozporządzenie Nr 728
z dnia 31 lipca 1998 r. w sprawie systemów oceny zgodnoS
ci wzoru deklaracji zgodnoS
ci
oraz sposobu znakowania wyrobów budowlanych dopuszczonych do obrotu i powszech-
nego stosowania w budownictwie.
3.3. Status norm branżowych
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Nr 728 z
dnia 31 lipca 1998 r. Rozdział 1 ż2  Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o: 1) dokumencie
odniesienia - rozumie się przez to Polską Normę lub aprobatę techniczną . Powyższe
stwierdzenie sugeruje iż deklaracji zgodnoS
ci nie można wydać w oparciu o inne doku-
menty odniesienia. Jednak Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 roku - o zmianie ustawy  Pra-
wo budowlane , ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych ustaw
(Dz.U. z 1997 r. Nr 111, poz.726) podaje:
 Art. 5.1. Decyzje o dopuszczeniu do powszechnego stosowania w budownictwie no-
wych materiałów budowlanych, wydane przed dniem 1 stycznia 1995 r. do czasu wyga-
S
nięcia ich ważnoS
ci, uznaje się jako aprobaty techniczne
2. Do czasu wygaS
nięcia ważnoS
ci normy branżowej za dopuszczone do obrotu i po-
wszechnego stosowania w budownictwie uznaje się wyroby budowlane, na które wyda-
no certyfikat lub deklarację zgodnoS
ci z normą branżową.
Powyższe oznacza, iż wyroby budowlane mogą być nadal wytwarzane zgodnie z okre-
S
lonymi normami branżowymi aż do wygaS
nięcia ich ważnoS
ci, zaS
ich producenci mogą
wprowadzać te wyroby do obrotu i powszechnego stosowania na podstawie dokumentu
stwierdzającego ich zgodnoS
ć z okreS
loną normą BN.
3.4. Komentarz
a. W związku z brakiem Polskich Norm na drobnowymiarowe elementy betonowe doku-
mentem odniesienia na brukowe kostki drogowe jest posiadana przez Wytwórcę apro-
bata techniczna będąca Jego własnoS
cią.
Rynek produkcji wibroprasowanych ...
b. Dokumentem odniesienia na płyty chodnikowe, płyty drogowe, krawężniki i obrzeża
jest BN-80/6775-03 ark. 01, 02, 03 i 04. Jest to dokument odniesienia dla wszystkich
producentów tych elementów.
c. Drobnowymiarowe drogowe elementy betonowe nie wymagają certyfikacji zgodnoS
ci
z dokumentem odniesienia dokonywanej w trybie przepisów o badaniach i certyfikacji
oraz normalizacji.
d. Drobnowymiarowe drogowe elementy betonowe wymagają deklarowania przez pro-
ducenta wyrobu zgodnoS
ci z dokumentem odniesienia.
e. Deklaracja zgodnoS
ci może być wydana wyłącznie po zastosowaniu przez producenta
procedur obejmujących:
- wstępne badanie pełne wyrobu wykonane przez własne laboratorium producenta lub
na jego zlecenie w zakresie i metodami okreS
lonymi we właS
ciwym dla wyrobu doku-
mencie odniesienia,
- prowadzenie systematycznych działań kontrolnych procesów produkcyjnych wyrobów
w ramach zakładowej kontroli produkcji,
- badanie gotowych wyrobów, wykonywanych przez producenta, lub na jego zlecenie,
zgodnie z ustalonym programem badań.
f. Wstępne badania pełne wyrobu obejmują sprawdzenie wszystkich cech wyrobu. Bada-
nia te są niezbędne do wystąpienia o uzyskanie na wyrób aprobaty technicznej. Dla
betonowej kostki drogowej potrzebne są następujące badania: sprawdzenie wyglądu
zewnętrznego , kształtu i wymiarów, wytrzymałoS
ci na S
ciskanie, mrozoodpornoS
ci,
nasiąkliwoS
ci, S
cieralnoS
ci i szorstkoS
ci.
g. Prowadzenie systematycznych działań kontrolnych procesów produkcyjnych wyrobów
polega na stałej kontroli procesu produkcyjnego. Dotyczy to wszystkich czynników
technologicznych mających wpływ na jakoS
ć wyrobów. Należy do nich m. in. spraw-
dzanie dozowania surowców (sprawdzanie wag), konsystencji mieszanki betonowej,
temperatury mieszanki betonowej, stopnia zagęszczenia wyrobów (ich wysokoS
ci i masa)
stanu palet produkcyjnych, stanu wszystkich częS
ci maszyny stykających się z mie-
szanką betonową, temperatury i wilgotnoS
ci w dojrzewalni itp. CzynnoS
ci te wykonuje
zakładowa kontrola produkcji i laboratorium.
h. Badanie gotowych wyrobów polega na bieżącej kontroli gotowych elementów według
założonego programu badań. Np. badanie przed zdjęciem z palet np. po 1 lub 2 dniach
po zaformowaniu, po 3, 7 i 28 dniach. Próbki pobierane losowo, np. przy kostkach z co 5
palety z oznaczeniem numeru kostki na palecie. Badanie dla okreS
lonej partii wyrobów.
i. IloS
ć próbek jest okreS
lona w aprobacie technicznej lub w Normie Branżowej.
j. Sposób przeprowadzania badań podany jest w BN oraz procedurach badawczych
wymienionych w aprobatach technicznych na kostkę brukową.
k. Wymagania techniczne okreS
lone są w Normach Branżowych oraz w aprobatach tech-
nicznych. We wszystkich dotychczas wydanych przez IBDiM aprobatach technicznych
na betonową kostkę brukową, są oczywiS
cie jednakowe wymagania techniczne. Wy-
magania te są również podane w "Zaleceniach IBDiM Udzielania Aprobat Technicz-
nych Nr 2/96-03-002, Betonowa Kostka Brukowa, Wydanie II Warszawa, 1998 r."
l. Brak jest obecnie podstaw oceny wielu elementów, m.in. korytek S
ciekowych, płyt ażu-
rowych, palisad, gazonów itp. Dla tych elementów powinny być wykonane indywidu-
alne dokumentacje techniczne, które będą dopuszczone do jednostkowego stosowania
w obiekcie budowlanym przez projektanta obiektu zgodnie z Art. 10 pkt 3 Prawa Bu-
dowlanego. Innym wyjS
ciem jest opracowanie przez IBDiM wymagań technicznych
dla tych elementów i udzielanie na nie aprobat technicznych.
Jerzy Bielawski
4. WłaS
ciwoS
ci wyrobów
WłaS
ciwoS
ci kostki brukowej okreS
lone są w Zaleceniach IBDiM udzielania aprobat tech-
nicznych Nr 2/96-03-002 i aprobatach technicznych, których wydano już około 200.
Są one następujące:
WytrzymałoS
ć na S
ciskanie powinna być nie mniejsza niż 50 MPa dla klasy "50" i 35 MPa
dla klasy "35".
NasiąkliwoS
ć nie powinna przekraczać 5%.
R
cieralnoS
ć sprawdzana na tarczy Boehmego, okreS
lona stratą wysokoS
ci nie powinna
przekraczać 3,5 mm dla klasy "50" i 4,5 mm dla klasy "35".
MrozoodpornoS
ć powinna być taka, aby po 30 cyklach zamrażania i odmrażania próbek
w 3% roztworze NaCl lub po 150 cyklach zamrażania i odmrażania w wodzie zostały
spełnione jednoczeS
nie warunki okreS
lone w PN-88/B-06250  Beton zwykły .
WłaS
ciwoS
ci płyt chodnikowych oraz krawężników i obrzeży okreS
lone są w BN-80/
6775-03.01;03;04. Prefabrykaty budowlane z betonu. Elementy nawierzchni dróg, ulic,
parkingów i torowisk tramwajowych. Normy te przewidują stosowanie do produkcji
tych elementów betonów klas 25 i 30 o S
cieralnoS
ci 3 lub 4 mm, nasiąkliwoS
ci 4% o od-
pornoS
ci na działanie mrozu zgodnie z PN-88/B-06250.
5. Większe inwestycje w ciągu ostatnich 5 lat
WiększoS
ć dużych producentów ocenionych na około 75% posiada stare maszyny, któ-
rych wiek dochodzi do 20 lat, zaS
tylko 25% posiada urządzenia nowe. W przypadku
producentów małych posiadających maszyny krajowe są one nowe zakupione parę lat
temu. Jednak czas ich prawidłowej eksploatacji wynosi 4 do 6 lat.
Coraz więcej producentów zmienia i unowoczeS
nia posiadane urządzenia. Zamiana
następuje poprzez sprzedaż wibroprasy wyeksploatowanej i kupienie na jej miejsce urzą-
dzenia używanego, młodszego i o podobnej lub większej wydajnoS
ci. Zwiększenie wy-
dajnoS
ci urządzenia jest zawsze związane z koniecznoS
cią zmiany betonowni, dojrzewal-
ni oraz działań transportowych, co pociąga za sobą znaczne zwiększenie nakładów
inwestycyjnych.
W ostatnich latach w Polsce powstało wiele nowych zakładów produkcyjnych, a
wiele już istniejących zostało zmodernizowanych. Firma  Omag wprowadziła na rynek
polski 14 nowych linii produkcyjnych, firma  Zenith 4 linie produkcyjne, firma KBH - 6
linii, firma  Hess - 8 linii, firma KVM - 2 linie. Zostały również przeniesione z terenów
byłej NRD niedawno tam uruchomione linie produkcyjne firm Henke i Schlosser.
6. Informacje dotyczące technik zarządzania i technik
marketingowych
Technika zarządzania u poszczególnych producentów jest uzależniona od statusu wła-
snoS
ciowego firmy i jest analogiczna jak w innych branżach. Jest rzeczą oczywistą, że
poszczególni producenci zarządzają podlegającymi im zakładami w sposób gwarantują-
cy uzyskanie maksymalnych zysków. Ocenia się, iż czysty zysk uzyskiwany ze sprzeda-
Rynek produkcji wibroprasowanych ...
ży 1 m2 kostki brukowej i płyty chodnikowej wynosi 12-25% ceny elementów, krawężni-
ków do 20% zaS
obrzeży do 30%.
Najważniejszym zadaniem w działalnoS
ci gospodarczej jest sprzedanie wyproduko-
wanych elementów. Powyższe realizowane jest poprzez oferowanie potencjalnym od-
biorcom pełnego asortymentu produktów mogących zaspokoić ich zapotrzebowanie oraz
dotarcie w jak najszerszym stopniu do odbiorców. Wielu producentów ma składy swoich
wyrobów w znacznej odległoS
ci (ponad 100 km) od zakładu wytwórczego, dysponuje
własnym transportem z możliwoS
cią rozładunku elementów, posiada własne kopalnie
kruszyw oraz ekipy wykonujące prace drogowe.
Stosowana technika marketingowa to dotarcie do odbiorcy tak dużego, jak i indywi-
dualnego. W pierwszym przypadku dotyczy to bezpoS
redniego kontaktu przedstawicieli
firmy produkcyjnej ze wszystkimi potencjalnymi odbiorcami w samorządowych jednost-
kach administracyjnych i branżowych przedsiębiorstwach drogowych. Kontakt ten jest także
utrzymywany z branżowymi biurami projektowymi i indywidualnymi miejscowymi fir-
mami drogowymi. Odbiorcy indywidualni są informowani przez reklamę w prasie lokal-
nej i ulotki informacyjne dostarczane do potencjalnych przyszłych nabywców.
Informacje o firmie podawane są w postaci reklamy na branżowych targach regio-
nalnych, w prasie technicznej, na S
rodkach transportowych i na tablicach zewnętrznych.
Każda firma ma opracowane foldery informacyjne dostępnych dla potencjalnego nabyw-
cy elementów.
W wielu firmach prowadzona jest często sprzedaż promocyjna oferująca znaczne
upusty na sprzedawany w okreS
lonym czasie okreS
lony asortyment wyrobów. Stosowa-
ne są także upusty w zależnoS
ci od iloS
ci nabywanego towaru, czasu dostawy elementów
oraz sposobu i czasu płatnoS
ci.
Praktycznie ceny podane w cennikach obowiązują małych odbiorców indywidual-
nych, zaS
w przypadku innych klientów ceny ostateczne wynikają z długich negocjacji.
7. Technologia produkcji drobnowymiarowych elementów
betonowych
Drobnowymiarowe elementy betonowe są produkowane metodami pozwalającymi na
zagęszczenie mieszanki betonowej poprzez wibrowanie, prasowanie i ubijanie oraz me-
todami łączącymi te działania. Obecnie najbardziej rozpowszechniona jest metoda wi-
broprasowania elementów. Technika wibroprasowania polega na mechanicznym zagęsz-
czaniu mieszanki betonowej w wyniku jednoczesnego oddziaływania za pomocą drgań i
nacisku. Podczas wibroprasowania parametry drgań i ciS
nienia prasującego powinny
być tak dobrane, aby się nie znosiły, a ponadto powinny być dostosowane do składu
mieszanki betonowej.
Elementy w technologii wibroprasowania mogą być produkowane według trzech
metod - dwóch stacjonarnych i przejezdnej.
Pierwsza metoda stacjonarna polega na tym, że rozformowane na palecie produkcyj-
nej elementy usuwane są wraz z paletą z zasięgu pracy wibroprasy, a wytworzona
w następnym cyklu formowania warstwa elementów rozformowywana jest na następnej
palecie itd. W tej metodzie produkcji każda warstwa rozformowywanych elementów
spoczywa na oddzielnej palecie i jest na niej dalej transportowana podczas całego cyklu
procesu. W celu zmniejszenia powierzchni produkcyjnej palety są sztaplowane w stosy,
Jerzy Bielawski
które następnie są przemieszczane na miejsce dojrzewania wyrobów. Po okreS
lonym cza-
sie następuje rozsztaplowanie stosów, przełożenie elementów z palet produkcyjnych na
palety transportowe, oczyszczenie palet produkcyjnych i ich powrót do maszyny formu-
jącej. Elementy na paletach transportowych po ich opakowaniu trafiają do magazynu
gotowych wyrobów.
Druga metoda stacjonarna polega na tym, że na palecie produkcyjnej rozformowy-
wana jest pierwsza warstwa wyrobów, na której w następnym cyklu rozformowywana
jest następna warstwa wyprodukowanych elementów, na drugiej warstwie trzecia i tak
dalej aż do wysokoS
ci ograniczonej zdolnoS
cią produkcyjną maszyny. Po tym paleta
z elementami jest zabierana z zasięgu pracy maszyny za pomocą wózków widłowych,
którymi palety z wyrobami są przewożone na miejsce ich dojrzewania. Po zabraniu palet
z wyrobami z dojrzewalni następuje przeniesienie lub przepchnięci wyrobów na paletę
transportową, opakowanie tej palety i przewiezienie jej do magazynu gotowych wyro-
bów. Tą metodą mogą być wykonywane praktycznie tylko kostki brukowe.
Przejezdna metoda produkcji polega na tym, że wibroprasa przemieszcza się nad
ułożonymi na powierzchni terenu paletami produkcyjnymi rozformowując na każdej z
nich warstwę elementów. Po zapełnieniu palet następuje powrót maszyny do pozycji
wyjS
ciowej, podniesienie urządzeń formujących do wysokoS
ci pozwalającej na rozfor-
mowanie na pierwszej warstwie wykonanych elementów warstwy drugiej, ponowny
przejazd maszyny nad wszystkimi paletami i tak dalej aż do wysokoS
ci ograniczonej
zdolnoS
cią produkcyjną maszyny. Zapełnione wieloma warstwami palety pozostają na
miejscu, gdzie następuje dojrzewanie wyrobów. Po okreS
lonym czasie, podobnie jak w
metodzie drugiej, elementy są przenoszone na palety transportowe, opakowywane i prze-
wożone do magazynu gotowych wyrobów. Tą metodą nie są produkowane płyty chodni-
kowe, zaS
krawężniki i obrzeża produkowane są w jednej warstwie na paletach lub bez-
poS
rednio na powierzchni utwardzonego terenu.
Technologia prasowania i ubijania elementów stosowana jest zazwyczaj przy pro-
dukcji płyt chodnikowych. Stosowane są tu agregaty wielogniazdowe obrotowe, gdzie w
poszczególnych gniazdach realizowane są poszczególne procesy produkcyjne. WłaS
ciwe
zagęszczenie mieszanki betonowej następuje poprzez prasowanie naniesionej do wgłę-
bienia płyty agregatu mieszanki automatycznie opuszczanym stemplem lub ubijanie za
pomocą bijaków. Uformowane płytki wyciskane są od dołu w czasie kolejnych prze-
mieszczeń płyty agregatu. Ich sprasowanie lub ubicie pozwala na swobodny transport
elementów na miejsce dojrzewania.
Stosowane urządzenia pozwalają na wyprodukowanie różnych iloS
ci różnych ele-
mentów.
Przykładowo na maszynie firmy Hess typu RH2000-VA można w ciągu 1 dnia robo-
czego wyprodukować około 3500 m2 kostki brukowej, około 7500 mb krawężnika lub
około 15000 mb obrzeży, zaS
na maszynie firmy Henke można w ciągu 1 dnia roboczego
wyprodukować około 9000 płyt chodnikowych.
8. Analiza i docelowa chłonnoS
ć rynku
W obecnej sytuacji kraju trudno jest prognozować w krótkim okresie rozwój produk-
cji wibroprasowanych drobnowymiarowych elementów betonowych. Biorąc jednak pod
uwagę fakt, iż dla poprawienia stanu gospodarczego kraju niezbędne jest zapewnienie
Rynek produkcji wibroprasowanych ...
ludnoS
ci S
rodków żywnoS
ciowych i mieszkań, rozwój produkcji materiałów budowla-
nych jesy konieczny. Postęp techniczny, spełnienie wymagań ekologicznych, nowocze-
snoS
ć, wymuszą stosowanie nowych nawierzchni z betonowych kostek brukowych, zaS

ich walory estetyczne wprowadzą do powszechnego stosowania galanterię betonową.
Tendencja ta jest już obecnie wyrax
na w S
wiecie. Przykładowo: jedna z niemieckich
firm proponuje sprzedaż około 8000 różnych produktów betonowych mogących zaspo-
koić wymagania nawet najbardziej wymagającego klienta.
Wymiana istniejących nawierzchni lub ich modernizacja, budowanie nowych cią-
gów komunikacyjnych, wznoszenie nowych obiektów handlowych i komunalnych, nie-
zbędny rozwój budownictwa mieszkaniowego i inne działania muszą spowodować zwięk-
szenie produkcji kostki brukowej, płytek chodnikowych, obrzeży i krawężników.
elementów ekranów głuszących, gazonów i innej galanterii betonowej. Wydaje się iż stra-
ty spowodowane powodziami wymuszą także szersze wprowadzenie elementów beto-
nowych do zabezpieczania skarp wałów ochronnych i umocnień na wielu rzekach i poto-
kach w kraju.
Uważam iż od końca 2003 roku będzie następował stały wzrost zapotrzebowania na
drobnowymiarowe elementy betonowe S
rednio o 15% w skali rocznej. Powyższe wynika
z koniecznoS
ci dostosowania się rynku krajowego do ogólnych tendencji S
wiatowych.
Zapotrzebowanie to zostanie zaspokojone przez firmy duże mogące produkować szeroki
asortyment produktów w krótkim czasie. Jest to już widoczne w postaci wykupywania
małych i S
rednich firm przez dużych inwestorów i prowadzenie wspólnej polityki inwe-
stycyjnej.
W Polsce jest obecnie około 200 firm posiadających aprobaty techniczne na kostkę
brukową. Uważam że już obecnie firmy nie posiadające aprobaty będą eliminowane jako
dostawcy z poważniejszych prac.
Biorąc pod uwagę podane wyżej dane najważniejszym, zadaniem jest  przetrwanie
okresu zmniejszonego zapotrzebowania na wyroby z betonu, oraz przygotowanie się
poprzez działalnoS
ć inwestycyjną do natychmiastowego zwiększenia zadań w latach przy-
szłych. Jednak każde przedsiębiorstwo musi liczyć się ze zwiększoną konkurencją, która
poprzez zmniejszanie ceny bez zmiany jakoS
ci wyrobu dąży do wyeliminowania partne-
ra z rynku.