ROZDZIAŁ 2 - MIĘDZYNARODOWY PODZIAŁ PRACY

MIĘDZYNARODOWY PODZIAŁ PRACY – jest zjawiskiem historycznym i stanowi szczególną
formę ewolucji społecznego podziału pracy, dokonującego się między podmiotami prowadzącymi
działalność gospodarczą w obrębie różnych organizmów państwowych. Duża podaż nie zaspakajała
popytu.
- występowało od początku świata
- zmieniło się, ewoluowało nie jest wykluczone że może zaniknąć
- szczególna forma społecznego podziału pracy

Międzynarodowy podział pracy jest głębszy i szerszy niż społeczny podział pracy, wchodzą
dostawcy, handlowcy itp.

Aby zaistniał musiało być: (XVIII/XIX)
- pojawienie się nadwyżki produkcji w jednych krajach i możliwości ich zbytu w innych stworzyło
wówczas potrzebę rozwoju wymiany handlowej wykraczającej poza granicę kraju
- stworzenie możliwości przemieszczania wystarczającej ilości towarów na znaczne odległości
(pojawienie się infrastruktury transportowej aby dostarczyć, przetransportować)
- rozwój odpowiedniej infrastruktury organizacyjno-ekonomicznej i technicznej, zapewniającej
łatwość, trwałość, bezpieczeństwo oraz dużą intensywność i regularność międzynarodowych
powiązań handlowych.

Podział na kraje:

a) Rolnicze – zacofane, gdzie ludzie byli zatrudnianie w rolnictwie, stanowią oni zaplecze dla

krajów rolniczych

b) Uprzemysłowione – gdzie przebiega rewolucja przepływowa – Anglia, Benelux, Szwajcaria,

Francja, Węgry, Austria, Niemcy, północne Włochy, południowo-wschodnie wybrzeże
USA

c) Postprzemysłowe – USA, Wspólnota Europejska, Australia, Kanada, Norwegia, Nowa

Zelandia

d) Kraje eksportujące ropę naftową – bogactwo osiągnięte nie dzięki rozwojowi i przemysłowi

ale dzięki surowcom naturalnym

e) Kraje dynamiczne, rozwijające się – Azja
f) Kraje które jakoś sobie radzą
g) Kraje biedne

Możliwe jest nawet na przestrzeni dwóch pokoleń awansowanie do grupy krajów bogatych.

Czynniki kształtujące międzynarodowy podział pracy:

a) Wewnętrzne

– czynniki naturalne - położenie naturalne, klimat, zasoby naturalne, warunki glebowe, czynniki
demograficzne (liczba i struktura ludności, poziom jej kwalifikacji)
- osiągnięty poziom rozwoju i struktura gospodarki (określane zazwyczaj jako warunki nabyte lub
jako dziedzictwo przyszłości). Warunki nabyte mają ogromne znaczenie dla dynamiki i struktury
wzrostu gospodarczego, kształtując zakres i efektywność realizowanych inwestycji.
* nagromadzone zasoby kapitałowe
* stan infrastruktury gospodarczej
* poziom techniczny aparatu wytwórczego
* nowoczesność rozwiązań instytucjonalno-systemowych
* marka jest najważniejsza

1

- wzrost postępu technicznego
- czynniki systemowe – wpływają na miejsce danego kraju w międzynarodowym podziale pracy
przez określenie celów i kierunków jego rozwoju społeczno-gospodarczego i warunków ich
osiągnięcia.
- pozaekonomiczne – czyli zdarzenia i sytuacje nieprzewidywalne (wojna, klęsko żywiołowe,
zaburzenia społeczne)
b) zewnętrzne – relacje z państwami sąsiadującymi, istotne znaczenie dla krajów o małym lub
zacofanym potencjale ekonomicznym niż dla krajów większych i bardziej rozwiniętych
- konkurencja
- członkowstwo w organizacji międzynarodowej
- zawieranie umów międzynarodowych
- tendencja do integracji
- tendencja do gospodarki światowej
- koniunktura w gospodarce światowej
- wzajemne oddziaływanie krajów o różnym poziomie rozwoju
- odmienny potencjał ekonomiczny i demograficzny
- różne systemy społeczno-ekonomiczne itp.

CENY W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM

TERMS OF TRADE – relacja zmian cen dóbr eksportowanych do zmian cen dóbr importowanych
przez poszczególne kraje. Analiza terms of trade ma na celu określić, jak z biegiem czasu zmienia
się siła nabywcza jednej grupy towarowej w stosunku do innej.

CENA – wartość usługi/towaru wyrażona w pieniądzach. Relacja popytu do podaży.

ELASTYCZNOŚĆ – umiejętność/zdolność do zmieniania się sytuacji.

Kształtowanie się cen towarów biorących udział w wymianie międzynarodowej można podzielić na
masowe i pozostałe.

Towary masowe – tworzą towary, których walory użytkowe są identyczne i łatwe do jednoznacznej
klasyfikacji, bez względu na miejsce ich wytworzenia. Tym samym są one zastępowalne. Do tych
towarów zalicza się przede wszystkim surowce oraz większość artykułów rolnych.

Towary masowe ze wzg na krótkotrwałe zmiany na rynku światowym dzielimy na:
a)Artykuły rolne
- niska elastyczność względem popytu i ceny
- duże rozproszenie producentów artykułów rolnych
- czas wyhodowania artykułów rolnych
- nie można zebrać na zapas, na parę lat gdyż się nie utrzymają np. ziemniaki, marchewka
- nie ma światowej organizacji, która mogłaby nadzorować lub wymuszać większą produkcję
- klimat ma duży wpływ
b) surowce naturalne
- mniej producentów ropy, gazu
- krótszy okres oczekiwania
- łatwiej można go kontrolować
- zwiększenie /ograniczenie wydobycia
- cena zależy od popytu
- klimat nie ma wpływu

2

- niektóre surowce można magazynować

ELASTYCZNOŚĆ POPYTU NA PRODUKTY ROLNE – nie da się ograniczyć popytu na art.
Rolne poniżej pewnego minimum ale też nie możemy gwałtownie popyt zmniejszyć, to zwiększa
się z kwartału na kwartał.
PRAWO ENGLA – zgodnie z tym prawem tempo wzrostu wydatków na żywność we
wzrastających dochodach ludności zamożnej maleje w stosunku do tempa przyrostu innych
wydatków a więc udział wydatków na żywność w całości wydatków maleje.
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU NA SUROWCE NATURALNE – w miarę stałe i nie da się tego
gwałtownie ograniczyć bez szkody dla gospodarki państwowej.

TOWARY POZOSTAŁE – PRZEMYSŁOWE (ZINDYWIDUALIZOWANE)
- klimat i pogoda nie są ważne
- można zwiększyć w łatwy sposób ilość produkowanych produktów
- jak chcemy wpłynąć na popyt lepszy marketing bardziej efektywny, elastyczny
- jak spadają nasze dochody zmniejsza się popyt ba artykułu przemysłowe

DŁUGOOKRESOWE TENDENCJE KSZTAŁTOWANIA SIĘ CENY
- ceny surowców i artykułów rolnych rosły zazwyczaj wolniej niż ceny wyrobów przemysłowych
po wojnie
WYJĄTKI:
- lata 50 – krótkotrwały wzrost ceny surowców, strach przed wojną lokalną koreańską, jak i groźba
wybuchu wojny na skalę światową spowodowało to znaczny wzrost popytu oraz ceny, na wiele
surowców i artykułów rolnych

- lata 70 – wzrost kilkakrotne podniesienie cen ropy naftowej przez jej głównych eksporterów

(jesień 1973rok) wzrost cen artykułów rolnych ze wzg na suszę w 1972 roku.

ROZDZIAŁ 3

Doktryna słusznej ceny – handel jest korzystny dla partnerów jeśli tylko dokonuje się go po
słusznej cenie. Najpierw rozumiano cenę jako taką, która pokrywa koszty produkcji. Od XIII w. za
słusz

ną cenę uznawano taką, która kształtuje się na rynku. Twierdzono że jeśli ktoś handuluje to

nie może tracić. Handlujący wykorzystuje fakt występowania między poszczególnymi krajami
różnic w obfitości towarów oraz dolicza do ich cen pewien sprawiedliwy zysk w zamian za to
względnie tanim kosztem (tj. nawet z uwzglednieniem zysku) przyczynia się do lepszego
zaspokojenia potrzeb społeczeństw różnych krajów.

Doktryna Merkantylizmu - (powstała na przełomie XVI i XVII w) głownie w Anglii, Francji,
Holandi i Niemiec. Dopatrywano się źródeł bogactwa każdego narodu w korzystynym
kształtowaniu się jego bilansu handlowego, oraz celowemu zwiększaniu przez kraj zasobów
różnego kruszcu i (lub) pieniędzy oraz wszyscy sugerowali stosowanie polityki ekonomicznej
ułatwiającej osiągnięcie tych celów (np. ograniczenie importu za pomocą ceł).

Teoria kosztów absolutnych – (Adam Smith opublikował ją w 1776). Jeśli dwa kraje bez
przemysłu podejmują wzajemny handel to nie ulega wątpliwości, że oba osiągają korzyści. Gdyby
jeden kraj nie osiągał korzyści lub wręcz ponosił straty zapewne nie angażowałby się w rozwój
wymiany międzynarodowej. Rozwój miedzynarodowego podziału pracy zgodnie z kształtowaniem
się przewagi absolutnej prowadzi zdaniem A. Smitha do lepszego wykorzystania mocy
produkcyjnych oraz powoduje wzrost rozmairów produkcji obu towarów, co z kolei stanowi
bezpośrednią przyczynę osiągania przez partnerów określonych korzyści.

3

Teoria kosztów wzglednych - (komparatywnych lub porównawczych) początek XIX D. Ricardo
opublikował ją w 1817 w pracy „Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania” R. Torrens w 1808
w „Traktacie o handlu zbożem” zawarł wszystkie najważniejsze elementy teorii kosztów
względnych (obie te prace były wydawane osobno bez wiedzy o wcześcniejszej)
Powstała kalsyczna teoria wymiany międzynarodowej, upatrywano korzyści z wymiany
międzynarodowej w specjalizowaniu się poszczególnych krajów w produkcji na własne potrzeby i
na eksport tych towarów, które mogą być w każdym z nich wytwarzane względnie taniej niż w
innych krajach. Specjalizacja i wymiana międzynarodowa umożliwiaja bardziej efektywne
wykorzystanie zasobów i sił produkcyjnych każdego kraju, a w konsekwencji także świata jako
całości. Ricardo i Torrens udowodnili, że możliwości korzystnej specjalizacji międzynarodowej
istnieją również w warunkach utrzymywania się między dwoma krajami absolutnych różnic w
kosztach produkcji tj. wtedy gdy jeden z nich wytwarza wszystkie towary drożej (taniej) niż drugi.

Zasada kosztów względnych mówi o tym jak uzyskać daną ilość określonego wyrobu przy
minimalizacji nakładów lub jak uzyskać większy efekt przy danych nakładach.

Korzystna jest specjalizacja kraju A w tej dziedzinie produkcji w której ma on stosunkową
przewagę w wydajności nad krajem B natomiast niekorzystna jest specjalizacja w tej dziedzinie w
której dany kraj nie ma względnej przewagi nad partnerem handlowym.

Teoria obfitości zasobów - (połowa XX w) podstawową przesłanką rozwoju handlu
międzynarodowego, a zarazem czynnikiem determinującym kształtowanie się jego struktury jest
występowanie między krajami relatywnych różnic kosztów i cen. Występowanie różnic kosztów i
cen jest spowodowane odmiennym wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki produkcji tj. w
kapitał i pracę.

Uogólniając: każdy kraj powinien eksportować towary, których produkcja wymaga większego
zastosowania bardziej obfitego i w związku z tym tańszego czynnika produkcji, importować za to
towary, których produkcja wymaga większego zastosowania mniej ogfitego i w związku z tym
droższego czynnika produkcji.

Współczesne teorie handlu międzynarodowego można podzielić na:

1.

Teorie neoczynnikowe – trzeba brać pod uwage większą liczbę czynników niż tylko kapitał
i pracę. Autorzy opierając się na zasadzie kosztów względnych uważają celowe
uwzględnienie dodatkowo zasobów naturalnych oraz niejednorodność czynników pracy i
kapitału. Pracę dzielą na prosta i złożoną, kapitał na rzeczowy i ludzi (który jest w zasadzie
praca złożoną) Każdy kraj powinien eksportować towary, których wytwarzanie wymaga
większego zastosowania relatywnie obfitych czynników produkcji i jednocześnie
importować towary, których produkcja wymaga większego zastosowania czynników
względnie mało obfitych.

2. Teorie neotechnoligiczne:

- teoria luki technologicznej kładzie nacisk na możliwości rozwoju korzystnego handlu dzieki
międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy technicznej i tempie postępu technicznego
- teoria cyklu życia produktu handel międzynarodowy stanowi pochodną przechodzenia danego
produktu – innowacji kolejno przez trzy fazy: a) innowacyjną b) dojrzewania c) standaryzacji
- teoria skali produkcji i zbytu korzyści skali produkcji i zbytu występują wtedy gdy rozmiary
produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji. Można wtedy mówić o
statycznych (krótkookresowych) i dynamicznych (średnio-długookresowych) korzyściach skali.
korzyści statyczne - w skutek spacjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży co
prowadzi do obniżania jednostkowych kosztów wytwarzania, wzrostowi wydajności pracy

4

zatrudnionych, rozłożeniu kosztów stałych na większą liczbę jednostek
dynamiczne korzyści – występowanie bardziej radykalnych zmain technologii wytwarzania oraz
zwiększenie zdolności produkcyjnej urządzeń wytwórczych czy wzrost ich sprawności.

3.

Teorie popytowo-podażowe bardzo istotne jest rozwijanie tzw. handlu
wewnątrzgałęziowego, którego istota sprowadza się do jednoczesnego importu i eksportu
wyrobów tych samych gałęzi i branż. Rozwijanie tego typu podziału pracy i handlu jest
ważne dlatego, że oprócz możliwosci lepszego zaspokojenia potrzeb konsumentów oraz
osiągania korzyści skali w sferze produkcji i zbytu przyczynia się on do lepszego
wykorzystywania zasobów. Ważne jest również znaczne osłabienie trudności w
realizowaniu procesów restrukturyzacyjnych.

Korzyści z handlu międzynarodowego: kraj o relatywnie wyższym popycie na dobra importowane
(zazwyczaj mniej rozwinięty) odnosi przeważnie z wymiany międzynarodowej mniejse korzyści niż
jego partner – kraj wyżej rozwinięty, dysponujący większą ilością produktów i wyróżniający się
lepszą ich jakością.

Im wyższy jest stopień specjaizacji poszczególnyc krajów, tym powinny one osiągać większe
korzyści. Jak wskazują doświadczenia krajów o monokulturowej struktorze produkcji i eksportu,
niska jest wtedy ich efektywność i są one wyraźnie zwłaszcza długookresowo uzależnione od
swoich partnerów gospodarczych. Jest to istotne, gdyż im wyższy jest stopień specjalizacji tym
trudniejsze jest przenoszenie zasobów między poszczególnymi dziedzinami gospodarowania i tym
większe uzależnienie od stanu koniunktury w świecie.

ROZDZIAŁ 4

Trzy zasadnicze płaszczyzny rodzaju oddziaływania – wpływ na zmianę struktury dochodu
narodowego, wpływ na zwiększenie efektywności gospodarowania, wpływ na wielkość i dynamikę
dochodu narodowego za pośrednictwem salda bilansu handlowego oraz przez oddziaływanie na
wielkość całkowitego popytu.

4.1 Wpływ handlu zagranicznego na zmianę struktury dochodu narodowego

W gospodarce zamkniętej nie istnieje możliwość zmiany struktury dochodu narodowego w krótkim
czasie. Powód – czynnikiem, który ogranicza możliwości w dziedzinie konsumpcji i inwestycji nie
jest tylko wielkość funduszy przeznaczonych na te cele, lecz również możliwości produkcyjne tych
działów gospodarki dostarczających dobra przeznaczone do spożycia, a także maszyn i urządzeń
mogących zwiększyć możliwości produkcyjne. W gospodarce zamkniętej przeznaczenie części
dochodu narodowego na inwestycje w górnictwie czy rolnictwie tylko w niewielkim stopniu może
być przeznaczona na inwestycje w przemyśle czy w transporcie. W krótkim okresie czasu struktura
dochodu narodowego gospodarki zamkniętej oraz możliwości jej zmiany są ograniczone
elastycznością istniejącego aparatu wytwórczego.

Obroty handlowe za granicą – są one czynnikiem, który może uniezależnić strukturę

dochodu narodowego podzielonego od struktury istniejącego w danym kraju aparatu wytwórczego.
Otwarcie gospodarki ograniczone do tzw. importu niezbędnego, stwarza możliwość takich zmian,
których nie można by było osiągnąć w przypadku gospodarki w pełni autarkicznej (zamkniętej).

Import niezbędny – przywóz z zagranicy surowców mineralnych i rolniczych

niemożliwych do wytworzenia ze względu na warunki naturalne kraju. Ma on duże znaczenie w
krajach małych i średnich. Są one często ubogie w surowce mineralne i mają słabo zróżnicowany

5

klimat. Import takich surowców jak np. ropa naftowa, rudy metali, jest często warunkiem
gospodarczego rozwoju takich krajów.

Zmiana struktury dochodu narodowego przez uczestnictwo w międzynarodowym podziale

pracy ma szczególną wagę w przypadku krajów rozpoczynających proces industrializacji (teraz –
np. kraje „Południa”). Dysponują one określonym funduszem akumulacji (to przeznaczenie części
dochodu narodowego na inwestycje oraz na zwiększenie zasobów środków obrotowych i rezerw),
ale jej struktura nie odpowiada zamierzeniom rozwojowym. Kraje rozwijające się dysponują
określonymi surowcami (np. ropa, kawa, kakao), ale nie mogą być one użyte do budowy podstaw
przemysłu.

Handel zagraniczny – czynnik, który w takich przypadkach umożliwia transformację gospodarki
danego kraju w zamierzonym kierunku. Dzięki niemu kraj może zamienić posiadane nadwyżki na
brakujące maszyny i urządzenia. H.Z. służy również do transformacji stuk ruty dóbr
konsumpcyjnych wytwarzanych w danym kraju. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy w krótkim
czasie nastąpią tak duże zmiany struktury popytu ludności, że przemysł wytwarzający art.
konsumpcyjne nie będzie w stanie szybko się dostosować do zaistniałych potrzeb. H.Z. stanowi
również sposób rozwiązania problemu braku niektórych artykułów rolnych (np. przez warunki
atmosferyczne). W skrajnym przypadku import żywności może uratować ludność danego kraju od
klęski głodu.

4.2. Wpływ handlu zagranicznego na zwiększenie efektywności gospodarowania

Handel zagraniczny może przyczyniać się do racjonalniejszego użytkowania posiadanego zasobu
czynników produkcji. Oddziaływanie H.Z. na efektywność gospodarowania odbywa się za
pośrednictwem specjalizacji międzynarodowej (każdy kraj produkuje jedynie część potrzebnych
dóbr, lecz za to w ilościach pozwalających zaspokojenie potrzeb wewnętrznych oraz pokrycie
popytu importowego innych państw). Specjalizacja międzynarodowa wymaga też, żeby kraje
rezygnowała z wytwarzania niektórych dóbr i zaspokajały swój popyt w tej dziedzinie dostawami z
zagranicy. W efekcie działania sił rynkowych i działalności interwencyjnej państwa następuje
ukształtowanie w danym kraju struktury wytwarzania, a co za tym idzie eksportu i importu.
Przewaga danego kraju nad innymi w wytwarzaniu określonych dóbr i usług może mieć swoje
źródło w występowaniu między poszczególnymi krajami różnic w kosztach wytwarzania
określonych dóbr. Wynika to m.in. z różnic w wyposażeniu krajów w czynniki produkcji.

Uczestnictwo w międzynarodowym podziale pracy pozwala zmniejszyć przeciętny koszt

jednostkowy dóbr wytwarzanych w kraju. Rezygnując z wytwarzania produktów względnie lub
absolutnie tańszych, obniża się przeciętny koszt jednostkowy w całej gospodarce.

Specjalizacja międzynarodowa wpływa również na obniżenie jednostkowych kosztów

wytwarzania przez zwiększenie skali produkcji możliwe dzięki powiększeniu rynku zbytu ponad
możliwości rynku wewnętrznego. Produkcja towarów na wielką skalę umożliwia pełniejsze
wykorzystanie aparatu produkcyjnego. Produkcja masowa umożliwia gromadzenie doświadczeń w
tworzeniu określonych dóbr i przyczynia się do obniżenia kosztów jednostkowych, jak i
podniesienia jakości produktu. Specjalizacja międzynarodowa wpływa na obniżenie kosztów
produkcji za pośrednictwem postępu technicznego. Możliwość pełnego spożytkowania efektów
postępu technicznego jest w wielu przypadkach ograniczona. Kraje małe i średnie mają bardziej
ograniczone możliwości postępu technicznego. Dlatego istotniejsze jest dla nich powodzenie tego
typu przedsięwzięć niż dla krajów o większych możliwościach.
Specjalizacja międzynarodowa może wpływać na zmniejszenie jednostkowych Kostów
wytwarzania nawet wtedy, gdy wymiana międzynarodowa obejmuje towar, w produkcji którego
żaden kraj nie uzyskuje przewagi absolutnej ani względnej. (Popatrzcie na wykres na stronie 95 ).



6

Pozytywne oddziaływanie handlu zagranicznego na gospodarkę nie ogranicza się do jego

wpływu na obniżenie jednostkowych kosztów wytwarzania. Należy wspomnieć jeszcze o transferze
technologii oraz konkurencyjności wyrobów zagranicznych na rynku krajowym.

Import nowoczesnej technologii jest najtańszym i często jedynym sposobem

zlikwidowania luki technologicznej, jaka dzieli kraje najwyżej rozwinięte i kraje ubogie. Krajom
ubogim często bardziej opłaca się zakup licencji, niż tworzenie technologii w danej dziedzinie od
podstaw. Import technologii skraca też czas, który byłby potrzebny do uzyskania takich samych
efektów, jakie daje technologia już stworzona w innym kraju. Zakup licencji może też przyczynić
się do jej ulepszenia. Ważna jest również trafność decyzji o zakupie danej technologii (czy w
danym kraju istnieją odpowiednie warunki, by daną technologię wykorzystać). Najwyższy poziom
zaawansowania technologicznego ma Japonia (właśnie dzięki odpowiedniemu wykorzystaniu
zakupionych licencji, a także dzięki wytwarzaniu własnych technologii).

Wpływ H.Z. na efektywność gospodarowania przejawia się też w konkurencji towarów

zagranicznych na rynku krajowym. Pojawienie się obok rodzimych towarów produktów
zagranicznych może pozytywnie wpłynąć na koszty wytwarzania czy jakość dóbr krajowych. Ich
producenci, chcąc się utrzymać na rynku, muszą podnieść efektywność i wytwarzanie dystrybucji
swoich dóbr. Taki mechanizm działa tylko wtedy, gdy powstaną warunki umożliwiające towarom
zagranicznym rzeczywiste konkurowanie z dobrami krajowymi.

4.3. Wpływ handlu zagranicznego na wielkość dochodu narodowego

Można go podzielić na dwa rodzaje:

a) od strony podaży – handel zagraniczny przez ujemne saldo obrotów z zagranicą zwiększa

podaż towarów dostępnych w danym okresie w kraju

b) od strony popytu – umożliwia zwiększenie zapotrzebowania ponad wielkość popytu

narodowego, co pozwala zwiększyć wielkość dochodu narodowego wytworzonego

4.3.1 Wpływ handlu zagranicznego na wielkość dochodu narodowego od strony podaży

W gospodarce zamkniętej, czyli takiej, która nie utrzymuje więzi gospodarczych z zagranicą,
dochód narodowy ( produkt krajowy netto), czyli ilość dóbr jakimi dysponuje społeczeństwo
danego kraju w danym okresie, jest równy produktowi krajowemu brutto (PKB) pomniejszonego o
wielkość amortyzacji. W rzeczywistości taka sytuacja nie występuje ponieważ każdy kraj prowadzi
kontakty handlowe z zagranicą, więc trzeba też wziąć pod uwagę eksport i import, a dokładnie
eksport netto (NX), czyli różnice między eksportem (Ex) i importem (Im)

Y = I + K + G + NX gdzie NX = Ex - Im

Y- dochód narodowy
I- inwestycje
K- konsumpcja
G – wydatki państwa

7

Możliwość utrzymania przez pewien czasu nadwyżki importu nad eksportem ma duże znaczenie dla
dynamiki wzrostu gospodarczego. Obszar „pożyczki” pokazuje korzyści dla kraju powstałe wyniku
pożyczki zagranicznej, natomiast obszar „obsługa długu” cenę jaką musi zapłacić kraj za
korzystanie z zagranicznego finansowania wzrostu krajowej konsumpcji i inwestycji. Kraje
zaciągają takie pożyczki, gdy występuje np. spadek popytu na rynku światowym, pogorszenie terms
of trade, ograniczenie eksportu lub wzrost popytu na import. Zaciąganie tych pożyczek wymaga
również konieczności wywiązywania się z nich, co kraj może osiągnąć dzięki dłuższemu okresowi
nadwyżki eksportu nad importem pozwalającemu. na spłatę zobowiązań. W przeciwnym razie kraj
będzie zmuszony do zaciągania kredytów lub podjęcia rokowań o odroczenie spłaty. Do krajów,
które obficie korzystały z kredytów zagranicznych należała także Polska w latach 1970-1981.

4.3.2 Wpływ handlu zagranicznego na wielkość dochodu narodowego od strony popytu

W ujęciu Keynesa, przy istnieniu wolnej siły roboczej i aparatu wytwórczego, wielkość dochodu
narodowego jest zależna od wielkości popytu. Ten z kolei w gospodarce zamkniętej jest zależny od
ilości środków, jakie społeczeństwo jest w stanie przeznaczyć na inwestycje i konsumpcje. W
gospodarce otwartej wielkość popytu i dochodu narodowego zależy również od poziomu eksportu i
importu.

Zmiany importu są powiązane ze zmianami dochodu narodowego. Jego wzrost powoduje wzrost
zapotrzebowania na import. Jest to wynikiem tego, że wzrost produkcji wymaga sprowadzenia z
zagranicy surowców, części zamiennych, dóbr konsumpcyjnych. Wzrost liczby przepracowanych
godzin i zatrudnienia powoduj zwiększenie wynagrodzeń, które następnie są przeznaczane na
artykuły konsumpcyjne z zagranicy.

8

Krańcowa skłonność do importu = Δ Im : ΔY

Δ Im – przyrost importu
ΔY – przyrost dochodu narodowego

Wielkość KS im jest również zależna od dwóch innych relacji: dochodowej elastyczności importu
oraz stopy importu:

Ey im = (ΔIm: Im) : (ΔY: Y)

Ey im – dochodowa elastyczność importu
Im – import
Y- dochód narodowy

R im = Im :Y

R im – stopa importu

Krańcowa skłonność do importu jest iloczynem oby tych wielkości tzn. R im i Ey im

Inaczej wygląda sytuacja jeżeli chodzi o relacje pomiędzy przyrostem dochodu narodowego a
eksportem:

1) Jeżeli wzrost dochodu narodowego jest spowodowany wzrostem popytu narodowego, to na

rynek krajowy może trafić część towarów uprzednio wywożonych za granice i stąd
wyniknie spadek eksportu

2) Jeżeli nastąpi przyrost produkcji globalnej w związku z przyrostem popytu z zagranicy na

dobra eksportowane przez dany kraj, to wzrostowi dochodu narodowego będzie
towarzyszyć wzrost eksportu

3) Analogicznie nastąpi równoczesny wzrost dochodu narodowego i eksportu danego kraju,

przy zwiększonej przezeń konkurencyjności towarów tzn. polepszeniu jakości i
nowoczesności wytwarzanych dóbr

Mnożnik – współczynnik określający rozmiary całkowitego wpływu, jaki zmiana jednej wielkości
ekonomicznej wywiera na drugą wielkość, której ta pierwsza jest składnikiem. Jest on
wykorzystywany do wyjaśnienia wpływu na gospodarkę, która nie w pełni wykorzystuje moce
twórcze, początkowego impulsu pobudzającego ją do wzrostu. W gospodarce zamkniętej można
wyróżnić kilka takich impulsów:

•

inwestycje autonomiczne – są podejmowane z myślą stworzenia dodatkowego popytu w
gospodarce krajowej

•

przyrost wydatków budżetowych państwa – są przeznaczane na określone projekty np.
roboty publiczne, budownictwo mieszkaniowe w celu użyteczności społecznej. W sytuacji
kryzysu służą poprawie gospodarki i dodatkowemu popytowi.

•

Spadek podatków i konsumpcja autonomiczna

Istota teorii mnożnika – wielkość ostatecznego przyrostu dochodu pod wpływem każdego z
wymienionych wyżej czynników znacznie przewyższa wielkość dodatkowego popytu
początkowego.

9

Wzór mnożnika inwestycyjnego:

Ki = ΔY: ΔIa

Δ Y – przyrost dochodu narodowego
Ki – mnożnik inwestycyjny
Δ Ia – inwestycje autonomiczne

LUB

Ki = [ΔY: ( ΔY- ΔK)] = [1: (1- ΔK: ΔY)]= [1: (ΔO/ ΔY)]

ΔK – przyrost konsumpcji krajowej
ΔK: ΔY – krańcowa skłonność do konsumpcji krajowej
ΔO/ ΔY – krańcowa skłonność do oszczędzania

Widać więc, że wielkość mnożnika jest wprost proporcjonalna do krańcowej skłonności do
konsumpcji krajowej lub też, odwrotnie proporcjonalna do krańcowej skłonności do oszczędzania.
Mechanizm mnożnikowy przy otwarciu gospodarki może zostać uruchomiony przez dodatkowy
impuls, który polega na zmniejszeniu krańcowej skłonności do konsumpcji krajowej, w wyniku
zaspokojenia części popytu konsumpcyjnego przez import. Kolejny impuls do uruchomienia
mech. mnożnikowego może zapoczątkować dodatkowy eksport.

Otwarcie gospodarki może spowodować obniżenie poziomu krańcowej skłonności do
konsumpcji i również mnożnika.. Jest to spowodowane tym, że część przyrostu popytu
przeznaczonego na konsumpcje, powstałego m.in. dzięki inwestycjom autonomicznym, nie jest
przeznaczana na zakup dób krajowych tylko zagranicznych. W taki sposób popyt ten nie
powoduje zwiększenia zatrudnienia i wykorzystania aparatu produkcyjnego w kraju, ale za
granicą. Dlatego nie zwiększa się całkowita wielkość popytu i osłabiony jest mechanizm
mnożnikowy. Funkcjonowanie mnożnika zarówno w gospodarce otwartej jak i zamkniętej jest
związane z jeszcze jednym zagrożeniem. Otóż spadek początkowy wielkości popytu może
doprowadzić do całkowitego jego załamania i w konsekwencji do załamania gospodarki. Taka
sytuacja zachodzi, gdy w danym kraju występuje kryzys gospodarczy, który powoduje spadek
popytu na import i jednocześnie prowadzi do spadku eksportu u partnerów i dalej do spadku
produkcji, zatrudnienia, konsumpcji , dochodu np. kryzys 1929-1933, lub gospodarka fińska po
rozpadzie ZSRR (zmniejszony eksport fiński).

RODZIAŁ 5: MIĘDZYNARODOWE OBROTY CZYNNIKAMI PRODUKCJI:

5.1 – Międzynarodowa mobilność czynników produkcji:

Czynniki produkcji to: ziemia, kapitał i siła robocza.

Wywóz ziemi:
Polega na zmianie zwierzchnictwa terytorialnego. Ten rodzaj przepływu miał charakter raczej
incydentalny, możemy tu przytoczyć przykład sprzedaży Alaski przez carską Rosję Stanom
Zjednoczonym.

10

Wywóz kapitału:
Jego największy rozwój przypada na XIX i XX wiek. Jego największy wywóz nastąpił po II wojnie
światowej, momentami jego dynamika przewyższała tempo wzrostu eksportu towarów. Do lat 40
kapitał wywożono głównie do krajów kolonialnych, obecnie jego eksport odbywa się do wszystkich
krajów świata, zarówno bogatych, jak i biednych.

Teoria Heckschera – Ohlina zakładała, że międzynarodowy ruch czynników produkcji jest
zastępowany ruchem towarów. Wyposażenie w czynniki produkcji decyduje o kierunkach eksportu
i importu, ale w wyniku istnienia wymiany międzynarodowej powinno nastąpić wyrównywanie cen
czynników produkcji. W tej u rodzime czynniki (praca i kapitał), powinny być dostępne dla
krajowych wytwórców, tak samo jak zagraniczne odpowiedniki. Nie powinny zatem istnieć
przyczyny skłaniające do importu tych czynników.

Korzyści wynikające z wywozu czynników produkcji;
Głównym motywem przemieszczania się czynników produkcji przez granicę jest CHĘĆ
UZYSKANIA WIĘKSZEJ STOPY ZYSKU oraz NIEMOŻNOŚĆ WYKORZYSTANIA TYCH
CZYNNIKÓW NA RYNKU WEWNĘTRZNYM. Dzieje się tak w momencie, gdy podaż
przewyższa popyt na dany towar.

Przepływ czynników produkcji jest korzystny dla zainteresowanych stron, w przypadku, gdy w
kraju 1, mającym większe zasoby czynnika produkcji, jest on tańszy, a w kraju 2, mniej zasobnym –
droższy. Taki stan rzeczy stanowi zachętę dla kapitału lub siły roboczej znajdujących się w kraju 1
do przemieszczenia się do kraju 2. W przypadku kapitału – właściciel uzyska wyższą stopę zysku,
w przypadku siły roboczej – jest to chęć większych zarobków.

Jednak wiążą się z tym także pewne zagrożenia:

Dla kraju 1 – odpływ wykwalifikowanych pracowników może spowodować spadek zarobków, a co
za tym idzie spadek popytu na pewne towary i w konsekwencji spadek produkcji. To z kolei może
spowodować kolejne zwolnienia pracowników, itd.

Dla kraju 2 – przypływ taniej siły roboczej, może spowodować obniżenie płac i zwiększenie
bezrobocia wśród rodzimych mieszkańców kraju. To może wywołać niepokoje na tle etnicznym,
religijnym, itp.

5.2 Korzyści z wywozu czynników produkcji
Migracja siły roboczej ma miejsce, gdy występuje różnica w poziomie płacy między krajem a
zagranicą, wywóz kapitału, gdy zastosowany za granicą przynosi większy zysk niż w kraju.
Międzynarodowemu ruchowi czynników produkcji może sprzyjać praktyczna niemożność ich
zastosowania na rynku wewnętrznym.
W skali całego świata wywóz kapitału jest zjawiskiem korzystnym.

5.3. Międzynarodwe przpływy kapitału:
Przypływ kapitału możemy rozpatrywać dwojako: w znaczeniu szerokim i wąskim.

Przepływ kapitału w znaczeniu szerokim rozumie się jaki wszelki odnotowywany w bilansie
płatniczym ruch kapitału przez granice.

Podmiotami uczestniczącymi w tak rozumianym obrocie kapitałowym mogą być przedsiębiorstwa,
gospodarstwa domowe, banki komercyjne, budżety różnych szczebli oraz bank centralny. Operacje
podejmowane przez Bank Centralny różnią się zasadniczo od działań pozostałych podmiotów, gdyż
nie są podejmowane z chęci zysku lecz są związane z polityką makroekonomiczną państwa.

11

Bank centralny może dokonywać eksportu lub importu kapitału interweniując na
międzynarodowym rynku walutowym. Jeśli bank chce utrzymać kurs obcej waluty dokonuje
zakupy dewiz, więc eksportuje kapitał. Jeśli natomiast chce utrzymać kurs własnej waluty,
dokonuje sprzedaży dewiz, więc importu kapitału.

Przepływ kapitału w wąskim znaczeniu oznacza, że jest on podejmowany z chęci zysku i przez
podmioty gospodarcze inne niż bank centralny.

Przepływ kapitału w wąskim znaczeniu możemy poddać klasyfikacji ze względu na okres i
pochodzenie.

OKRES, w którym następuje wywóz kapitału możemy podzielić na krótki i długi:

Krótkookresowe ruchy kapitału nie przekraczają jednego roku. Możemy tu zaliczyć kredyty
handlowe, niektóre rodzaje kredytów finansowych oraz krótkookresowe lokaty na rynku
walutowym.

Pozostałe rodzaje kredytów zalicza się do kredytów długookresowych, czyli przekraczających rok.

POCHODZENIE kapitału także możemy podzielić. Wyróżniamy tu wywóz kapitału ze źródeł
publicznych, czyli z budżetów różnego rodzaju, agend rządowych, budżetów lokalnych, czy też
budżetów organizacji międzynarodowych. Kredyty z tych źródeł są udzielane z myślą o
osiągnięciu celów makroekonomicznych i regionalnych, np.: aktywizacji eksportu z danego kraju
czy regionu. Kredyty udzielane przez organizacje międzynarodowe to głównie kredyty udzielane
przez Bank Światowy, Europejski Bank Obudowy i Rozwoju, Międzynarodowy Fundusz
Walutowy. Kredyty te SA udzielane na zasadach komercyjnych, a więc są dużo korzystniejsze od
tych, udzielanych przez banki i instytucje prywatne.

Wywóz kapitału ze źródeł prywatnych obejmuje wszelkie formy wywozu kapitału przez
przedsiębiorstwa, banki komercyjne i osoby prywatne. Jedynym celem jest tutaj osiągniecie zysku.
Ten rodzaj wywozu może mieć charakter zarówno krótko jak i długookresowy.

Kapitał możemy podzielić także ze względu na FORMĘ. Wyróżniamy tutaj lokaty na rynku
walutowym, kredyty handlowe, inwestycje portfelowe, kredyty finansowe i inwestycje
bezpośrednie.

Lokaty na rynku walutowym – obejmują krótkookresowe lokowanie kapitału na zagranicznym
rynku w formie depozytów krótkookresowych oraz niektórych papierów wartościowych z myślą o
uzyskaniu zysku większego niż możliwy do osiągnięcia na rynku krajowym.

Kredyty handlowe – są bezpośrednio związane z wymiana towarową. Importer udziela ich
eksporterowi w celu zwiększenia konkurencyjności danego towaru.

Inwestycje portfelowe – to długookresowe lokaty w zagranicznych papierach wartościowych, a
zwłaszcza obligacjach i akcjach. W XIX i XX wieku inwestowanie w obligacje było najważniejsza
forma wywozu kapitału. Obecnie dominującą formą zagranicznych inwestycji portfelowych
stanowi zakup akcji zagranicznych przedsiębiorstw. Z tym zagadnieniem wiąże się pojęcie teorii
portfolio. W myśl tej koncepcji inwestor może osiągnąć wyższy zysk przy danym ryzyku lub dany
zysk przy mniejszym ryzyku w sytuacji, gdy dysponuje portfelem akcji zróżnicowanym w ściśle
określony sposób. Taki mianowicie, że spadkowi zysku części akcji będzie towarzyszył wzrost
zysku pozostałych akcji. Uzyskanie takiej struktury portfela jest możliwe jedynie na rynku
zagranicznym, gdyż na rynku wewnętrznym akcje danego przedsiębiorstwa mogą być niedostępne.

12

Kredyty finansowe – to przeznaczenie środków do dyspozycji kredytobiorcy, bez ograniczenia
sposobu ich wykorzystania. Pożyczki finansowe to przede wszystkim kredyty udzielane przez
banki, agendy rządowe i organizacje międzynarodowe.

Biorąc pod uwagę rodzaje kredytów finansowych, wyróżniamy tutaj kredyty udzielne według stałej
stopy procentowej lub kredyty udzielane według zmiennej (płynnej) stopy finansowej. W
pierwszym wypadku obsługa kredytu , czyli splata rat i odsetek odbywa się przez cały okres spłaty
według stałej, uzgodnionej stopy procentowej. W drugim przypadku, stopę procentowa ustala się na
podstawie aktualnej stopy oferowanej w odniesieniu do pożyczek międzybankowych w określonym
miejscu i określonej walucie.

Przepływ kapitału w tej postaci wiąże się z pewnym ryzykiem dla podmiotu udzielającego kredytu.
Udzielając pożyczki podmiotowi znajdującemu się poza granicami państwa, pożyczkodawca może
mieć problem z egzekwowaniem długu na drodze prawnej. Istnieje także ryzyko, że pożyczkobiorca
ogłosi niewypłacalność, odrzuci dług lub jednostronnie zawiesi obsługę długu.

Inwestycje bezpośrednie – można je zdefiniować jako podejmowanie od podstaw samodzielnej
działalności gospodarczej za granicą lub tez przejmowanie kierownictwa już istniejącego
przedsiębiorstwa.

Kierowanie działalnością gospodarczą za granicą jest cecha odróżniającą inwestycje bezpośrednie
od inwestycji portfelowych. W tych drugich podmiot wywożący kapitał inwestuje w działalność,
ale nie obejmuje pakietu akcji wystarczającego do jej kontrolowania. Cechą wspólną obu tych form
wywozu kapitału, jest to, że prowadzą do zaangażowania wywiezionych środków w działalności
gospodarczej.

Ta forma wywozu kapitału osiągnęła ogromne rozmiary, do tego stopnia, że zaczęto mówić o
szczególnej grupie przedsiębiorstw – korporacji transnarodowych. Posiadają one udziały w firmach
zlokalizowanych więcej niż w jednym kraju i kontrolują te udziały. Udział w tej formie transferu,
nie ogranicza się jedynie do kapitału ale także następuje transfer technologiczny, know – how, a
także transfer technik zarządzania.

Inwestycje bezpośrednie największy przyrost zanotowały po roku 1985. Na ten stan miały wpływ
pewne czynniki, do których zaliczamy;

- postęp techniczny – zwłaszcza rewolucyjne zmiany w procesie przetwarzania i przekazywania
informacji,

- procesy integracyjne – integracja w ramach EWG i potem EU spowodowała eliminację
ograniczeń ruchu kapitału między krajami Wspólnoty.

- procesy zachodzące w dziedzinie polityki ekonomicznej – procesy masowej prywatyzacji i
deregulacji niektórych branż i gałęzi gospodarki znajdujących się w rękach państwa lub prywatnych
przedsiębiorców.

- zwiększenie internacjonalizacji procesu gospodarowania – sprzedaż w filiach zagranicznych na
rynek krajowy i zagraniczny zrównała się ze światowym eksportem dóbr i usług. Natomiast
wielkość obrotów handlowych miedzy centralami firm, a ich filiami zagranicznymi wynosi obecnie
ok. ¼ całego handlu światowego.

- rozwój wielkich korporacji transnarodowych.

13

5.4 Międzynarodowe przepływy siły roboczej

Przepływ siły roboczej to zmiana miejsca pobytu i zamieszkania na okres nie krótszy niż jeden rok.

Przyczyny międzynarodowej migracji: ekonomiczne, polityczne, religijne, ideologiczne, rasowe

Bariery przepływu siły roboczej: administracyjne, polityka ograniczania imigracji przez kraje
bogate, koszty przejazdu, zmiana warunków, obcy język, inny krąg kulturowy, inne zwyczaje,
przeszkody formalne(trudności z uznaniem dyplomów i uprawnień).

Zakończenie zagospodarowywania kontynentów pozaeuropejskich i rozwój transportu otwierają w
pierwszej połowie XIX w. okres masowej migracji o skali nieporównywalnej z poprzednimi. Podaż
wolnej siły roboczej tworzyli głównie drobni chłopi oraz mieszkańcy miast, którzy utracili pracę w
manufakturach w wyniku rozwoju produkcji maszynowej.

Od zakończenia I wojny światowej do wielkiego kryzysu ekonomicznego(1930) ruchy migracyjne
objęły 16mln osób. Około 60% zaabsorbowały Stany Zjednoczone. Po II wojnie światowej
nastąpiło ożywienie ruchów migracyjnych(Stany Zjednoczone, Kanada, Australia). Pojawiło się
również nowe zjawisko-powrotu do metropolii kolonialnych (Anglii, Francji, Belgii) oraz masowe,
przymusowe przesiedlenia ludności (m.in. Polaków, Niemców, Żydów).

Od połowy lat pięćdziesiątych ważnym obszarem międzynarodowej migracji siły roboczej stała się
Europa Zachodnia (Niemcy, Szwajcaria, Francja, kraje Beneluksu). Początkowo emigranci
pochodzili z Włoch, Jugosławii, Hiszpanii. W następnych latach nastąpiła poprawa sytuacji
gospodarczej w Hiszpanii i Włoszech dlatego nastąpił powrót znacznej części emigrantów do
krajów macierzystych, a ich miejsce zajęli przybysze z Turcji, Portugalii i krajów
północnoafrykańskich.

W 1981 r. w krajach EWG mieszkało ok. 10mln imigrantów. Ostatnio kształtuje się inny obszar
emigracji- Kuwejt i Zjednoczone Emiraty Arabskie (emigranci z krajów azjatyckich –
Pakistańczycy, Palestyńczycy.

W odniesieniu do krajów eksportujących siłę roboczą emigracja zwiększa możliwości
produkcyjnego zatrudnienia części siły roboczej dotąd bezrobotnej. Na gospodarkę tych krajów
korzystnie wpływają także transfery części zarobków emigrantów. Ma to istotny wpływ na
podniesienie poziomu życia rodzin emigrantów w ich krajach, a oprócz tego korzystnie wpływa na
bilans płatniczy. Ponadto gospodarka kraju pochodzenia siły roboczej może zyskać wówczas gdy
po pewnym czasie część pracowników zatrudnionych za granicą powróci do kraju. Korzysta on
wtedy z ich na ogół podwyższonych za granicą kwalifikacji zawodowych oraz ze zgromadzonych
tam kapitałów. Jednocześnie migracja siły roboczej przynosi krajowi jej pochodzenia straty- utrata
części najbardziej przedsiębiorczej siły roboczej.

Kraj przyjmujący imigrantów uzyskuje na ogół nieco większe korzyści – emigrują ludzie młodzi z
wyższym wykształceniem(które zdobyli w kraju macierzystym), zapełniają lukę na rynku pracy,
która inaczej mogłaby się przekształcić w barierę wzrostu, zysk unikatowych kwalifikacji
pozwalający wzbogacić ofertę rynkową lub nawet przełomowe znaczenie dla postępu
technicznego(np. udział imigrantów polskich, żydowskich, włoskich w amerykańskim programie
budowy bomby atomowej). Kraj przyjmujący imigrantów jest jednak narażony na zagrożenia-
koszty (ekonomiczne, społeczne, polityczne) związane z przystosowaniem imigrantów do życia w

14

Rozdział 7. polityka kursu walutowego.

Polityka kursu walutowego- zmierza do ustalenia i zapewnienia optymalnego kursu z punktu
widzenia potrzeb bilansu płatniczego i gospodarki wewnętrznej.

Kurs walutowy- decyduje o dokonaniu transakcji za granicą w warunkach gospodarki rynkowej.
Przy danej cenie wewnętrznej dobra krajowego jego cena, po której może ona być oferowana na
rynku zagranicznym zależy właśnie od poziomu tego kursu. Jednocześnie przy danej cenie
zagranicznej określa on cenę wewnętrzną dobra importowanego.
Zmiany kursu walutowego wywierają zatem na bilans handlowy taki sam wpływ jak zmiany cen.
Kurs walutowy ( def. Z zajęć- cena jednostki waluty krajowej wyrażana w walucie zagranicznej,
lub cena waluty zagranicznej wyrażana w walucie krajowej)

Zmiana kursu walutowego- może być jednorazowa i polegać bądź na jego obniżce( dewaluacja)
lub na jego podwyżce( rewaluacja).
Może się też dokonywać przez pewien okres, czyli oznaczać pewien proces obniżania się kursu(
deprecjacja), lub jego wzrastania( aprecjacja).

Mechanizm ekonomiczny dewaluacji( deprecjacji)

Przyczyny przeprowadzania dewaluacji:
- dążenie danego kraju do poprawienia sytuacji w bilansie płatniczym, eksport wzrośnie a import
spadnie.
- w przypadku gdy w danym kraju poziom koniunktury jest stosunkowo niski, dewaluacja może
ożywić tę koniunkturę.

Dewaluacja powoduje wzrost zdolności konkurencyjnej dóbr krajowych w stosunku do dóbr
zagranicznych. To znowu oddziałuje na ilościowe zwiększenie eksportu z danego kraju oraz na
ilościowe ograniczenie jego importu. W wyniku dewaluacji ceny dóbr krajowych w przeliczeniu na
waluty zagraniczne ulegają obniżeniu, ceny zaś dóbr zagranicznych dla odbiorcy krajowego w
przeliczeniu na waluty krajowe- podwyższeniu.

Wzrost konkurencyjności dóbr krajowych w stosunku do dóbr ekonomicznych może być w
praktyce mniejszy od stopnia dewaluacji danej waluty. Teoretycznie są też możliwe przypadki,
kiedy mimo dewaluacji zdolność konkurencyjna w ogóle się nie zwiększy.

Co może zakłócać dewaluacje:

1. po pierwsze inne kraje które tym wzrostem konkurencyjności mogą zostać zagrożone

( niekorzystny wpływ na import i na eksport), dla wyeliminowania tego skutku dewaluacji
waluty danego kraju mogą się również zdecydować na dewaluację swoich walut.

2.

po drugie ograniczenie wzrostu zdolności konkurencyjnej dóbr danego kraju możę być
wynikiem określonej polityki cenowej eksporterów krajowych, jak też eksporterów
zagranicznych, które eksportują swe dobra na jego rynek lub na rynki trzecie ( np. drożeje to
co musimy sprowadzać z zagranicy , ceny towarów w kraju są mniej obniżane niż by to
wynikało z dewaluacji, ponieważ drożeją niektóre towary za granicą które sprowadzamy)

3.

dewaluacja oddziałuje na podniesienie poziomu cen wewnętrznych w kraju co ogranicza
lub eliminuje wzrost zdolności konkurencyjnej dóbr krajowych.

4. polityka cenowa importerów i eksporterów ma wpływ na mechanizm dewaluacji

15

W wyniku dewaluacji następuje pogorszenie się terms of trade danego kraju. Jeśli bilans handlowy
ujmujemy w walucie krajowej to pogorszenie to jest wynikiem wzrostu cen importowanych, jeśli
zaś ujmujemy go w walutach zagranicznych to jest on wynikiem spadku cen eksportowych.
Pogorszenie terms of trade oddziałuje na pogorszenie bilansu handlowego i płatniczego. Dlatego tez
dewaluacja może poprawić ten bilans tylko wtedy, kiedy w wyniku obniżenia się cen dóbr przez
dany kraj eksportowany w przeliczeniu na waluty obce i podwyższeniu cen dóbr importowanych w
przeliczeniu na walutę krajowa , eksport ilościowo na tyle wzrośnie, a import ilościowo na tyle
się skurczy, że efekt tych zmian ilościowych z nadwyżką skonpensują ubytek spowodowany w
bilansie płatniczym i handlowym przez pogorszenie się terms of trade danego kraju. Aby do
tego doszło popyt zagraniczny na jego eksport i popyt krajowy na import musza się cechować
odpowiednio wysoka elastycznością cenową. To właśnie jest jednym z podstawowych warunków
uzyskania poprawy bilansu płatniczego za pomocą dewaluacji.

Aby była poprawa bilansu płatniczego eksport musi spaść a import wzrosnąć.

Wpływ dewaluacji na bilans handlowy zależnie od elastyczności popytu krajowego na import
i popytu zagranicznego na eksport danego kraju.

W przypadku gdy te elastyczności są względnie małe, dewaluacja zamiast poprawy powoduje
nawet pogorszenie się bilansu handlowego. Efekt taki ma miejsce wtedy, kiedy suma elastyczności
popytu krajowego na import+ suma elastyczności popytu zagranicznego na eksport<1.

Z kolei kiedy suma elastyczności popytu krajowego na import+ suma elastyczności popytu
zagranicznego na eksport= 1, dewaluacja powoduje wytworzenie się małej nadwyżki ( 5 jednostek)
w bilansie handlowym wyrażonym w walucie krajowej i małego deficytu( 5 jednostek) w tym
bilansie wyrażonym w walucie zagranicznej.

Dopiero kiedy suma elastyczności popytu krajowego na import + suma elastyczności popytu
zagranicznego na eksport> 1, dewaluacja powoduje rzeczywista poprawę bilansu handlowego.
Jest to tzw. Twierdzenia Marshalla- Lernera.

W przypadku gdy przed dewaluacją występował duży deficyt bilansu handlowego, o jego poprawie
po dewaluacji decyduje przede wszystkim elastyczność cenowa popytu krajowego na import.

Czynniki określające Efekty dewaluacji dla bilansu handlowego i płatniczego:
- polityka cen eksporterów krajowych i zagranicznych
- elastyczność cenowa popytu krajowego na import, popytu zagranicznego na eksport danego kraju
i jego podaży eksportowej( zleży to od czasu i od stopnia zmiany cen)

Efekt dewaluacji dla bilansu handlowego i płatniczego w dużym stopniu zależy od zachowania się
cen wewnętrznych. Gdy dewaluacja jest przeprowadzana w momencie gdy ceny wzrastają szanse
poprawienia dzięki niej bilansu handlowego i płatniczego, są mniejsze niż wtedy gdy ceny te są
stabilne, lub gdy wykazują tendencje do spadku.

Ostateczny wpływ dewaluacji na bilans płatniczy będzie również zależał od jej oddziaływania na
inne, już poza bilansem handlowym, pozycje tego bilansu. Jeśli chodzi o bilans usług to wpływ
dewaluacji jest analogiczny do wpływu na bilans handlowy.

Bilans procentów i dywidend- jeśli dany kraj płaci procenty od pożyczek uzyskanych za granicą, a
procenty te są płatne w walucie obcej, to w przypadku tego bilansu wyrażanego w walutach obcych
sytuacja się nie zmieni, pogorszy się zaś w bilansie wyrażanym w walucie krajowej. Jeśli natomiast

16

kraj ten otrzymuje procenty od pożyczek udzielonych zagranicy, a procenty te są płatne w jego
walucie, to bilans ten wyrażony w tej walucie nie ulegnie zmianie.

Jeśli chodzi o dywidendy- ponieważ pierwotna ich wielkość do przekazania wyrażana jest w
walucie krajowej, w którym zostały rozdzielone- bilans ten wyrażany w walutach obcych jeśli
chodzi o dywidendy otrzymywane z zagranicy, nie ulegnie zmianie, polepszy się natomiast, jeśli
chodzi o dywidendy przekazywane na rzecz zagranicy.

Bilans obrotów kapitałowych- w przypadku kapitału produkcyjnego dewaluacja zachęca do
lokowania go w danym kraju, lecz podraża on koszty lokat za granicą dla inwestorów krajowych.
Dewaluacja oddziałuje na poprawę bilansu płatniczego, w przypadku kapitału pożyczkowego- jeśli
jest to kraj udzielający pożyczek zagranicy, to zachęca on do tego aby plasować ich tam więcej. Dla
dłużników zagranicznych bowiem obciążenie zadłużeniem w ich walucie ulega dzięki dewaluacji
obniżeniu.

Dewaluacja utrudnia plasowanie pożyczek za granicą.

Z zajęć:
-Osłabienie kursu waluty krajowej ma wpływ na kredyty zaciągane w walucie obcej.
Czynniki wpływające na dewaluację:
- odpowiednia elastyczność podaży towarów eksportowanych
- po dewaluacji musie minąć trochę czasu aby została ona zauważona przez inne kraje
- zmiany kursu walut muszą być odpowiednio duże.

Mechanizm ekonomiczny rewaluacji( rewaloryzacja)

Aby rewaluacja mogła być przeprowadzona muszą być spełnione następujące warunki:
- stan zatrudnienia czynników produkcji w kraju musi być względnie wysoki. Rewaluacja bowiem
odwrotnie niż dewaluacja, jest posunięciem o charakterze deflacyjnym, które powoduje obniżenie
stanu zatrudnienia i spadek koniunktury.
- drugim warunkiem jest posiadanie przez dany kraj odpowiednio wysokich rezerw złota i walut
obcych, co oznacza złożenie że jego bilans płatniczy zamykał się przedtem przez pewien czas
nadwyżką. Rezerwy te są o tyle warunkiem koniecznym że rewaluacja na ogół powoduje
pogorszenie się bilansu płatniczego.

Przyczyną, dla której niekiedy rewaluacja określonej waluty jest przeprowadzana jest dążenie rządu
danego kraju do osłabienia występujących w gospodarce narodowej tendencji inflacyjnych. Zwykle
bezpośrednim celem rewaluacji jest wzrost importu i zmniejszenie eksportu oraz w efekcie
ograniczenie lub likwidacja nadwyżki bilansu płatniczego.( ponieważ bilans oddziałuje
jednocześnie na gospodarkę narodową w kierunku inflacyjnym.

Deflacyjne oddziaływanie rewaluacji na gospodarkę narodową:

1. rewaluacja może spowodować zwiększenie podaży na rynku wewnętrznym . Wynikiem

rewaluacji jest potanienie dóbr zagranicznych w przeliczeniu na walutę krajową i
podrożenie dóbr krajowych w przeliczeniu na waluty zagraniczne. Spowoduje to wzrost
importu i spadek eksportu, a zatem wzrost podaży na rynku wewnętrznym. Siła
deflacyjnego oddziaływania rewaluacji na gospodarkę narodową jest tym większe, im
bardziej elastyczny jest względem cen popyt na import i popyt zagraniczny na eksport
danego kraju oraz im wyższy jest udział importu i eksportu w jego dochodzie narodowym.

2. reperkusje wzrostu importu i spadku eksportu dla wolumenu popytu krajowego. Zwiększony

popyt krajowy na import jest częściowo a niekiedy nawet w pełni wynikiem spadku tego

17

popytu na dobra krajowe. ( eksporter podnosi ceny i spada wtedy popyt za granicą, a
importer obniża ceny)

3. uruchomienie tendencji do ograniczania czy nawet likwidacji bilansu płatniczego.

Pogorszenie bilansu płatniczego w wyniku rewaluacji może nastąpić w wyniku pogorszenia
się bilansu handlowego, bilansu usług oraz bilansu kapitałów długoterminowych.

- bilans handlowy- możliwość jego pogorszenia jest wynikiem podrożenia dóbr krajowych w
przeliczeniu na waluty obce i potanieniu dóbr zagranicznych dla odbiorcy krajowego w
przeliczeniu na walutę krajową. Do pogorszenia bilansu handlowego dochodzi efektywnie wtedy
kiedy popyt krajowy na import i popyt zagraniczny na eksport z danego kraju są wystarczająco
elastyczne. Można powiedzieć że rewaluacja powoduje pogorszenie tego bilansu, jeśli w zakresie
tych elastyczności zostaną spełnione wymienione poprzednio warunki, od których zależy
pozytywny efekt dewaluacji, a mianowicie w przypadku gdy bilans ten przed rewaluacją był
zrównoważony, do jego pogorszenia jest konieczne, aby suma elastyczności popytu krajowego na
import i zagranicznego na eksport była wyższa od jedności (twierdzenie Mashalla- Lernera)

- w przypadku gdy bilans handlowy poprzednio zamykał się deficytowo, do jego pogorszenia jest
konieczne, aby przy sumie tych elastyczności wyżej od jedności odpowiednio wyższa była
elastyczność popytu krajowego na import niż elastyczność popytu zagranicznego na eksport z tego
kraju, albo też aby suma tych elastyczności była odpowiednio wyższa od jedności. W przypadku
gdy bilans handlowy zamykał się nadwyżką warunkiem jego pogorszenia jest przy sumie
elastyczności wyższej od jedności jest odpowiednio wyższa elastyczność popytu zagranicznego na
eksport z tego kraju.

- Kiedy warunki te nie są spełnione, rewaluacja zamiast pogorszenia bilansu handlowego powoduje
jego poprawne
Efektem rewaluacji odwrotnie niż dewaulacji jest poprawa terms of trade danego kraju, co wpływa
na polepszenie tego bilansu

- bilans usług- oddziaływanie rewaluacji podobne jak w przypadku bilansu handlowego

- bilans obrotów kapitałowych- rewaluacja pogarsza go o tyle że działa ograniczająco na przepływ
zagranicznego kapitału produkcyjnego.

Polityka kursu elastycznego
Polityka kursu płynnego( elastycznego, lub zmiennego)- zniesienie przez państwo formalnych
granic wahań kursu walutowego i jednocześnie oddziaływanie na ten kurs przez państwo tak, aby w
każdym momencie był on możliwie najbliżej swego optymalnego poziomu.

Celem jest dążenie państwa do wykorzystania kursu jako mechanizmu samoczynnie
przywracającego równowagę bilansu płatniczego. Kurs jest wynikiem relacji pomiędzy popytem i
podażą dewiz krajowych na rynkach zagranicznych. Popyt i podaż sa określane przez sytuację w
bilansie płatniczym. Jeśli się on pogarsza to kurs waluty danego kraju ma tendencje do spadku i
odwrotnie. Obniżając się jednak kurs ten w zależności od elastyczności popytu karowego na import
i popytu zagranicznego na eksport z tego kraju, może powodować poprawę bilansu płatniczego.

Państwo dąży do tego aby ten kurs ukształtował się na takim poziomie który by najbardziej sprzyjał
osiąganiu celów w zakresie: ochrony rynku wewnętrznego przed importem, wielkości eksportu,
stanu zatrudnienia w kraju.

18

Kiedy w danym kraju nie stosuje się ograniczeń dewizowych, oddziaływanie państwa na kurs
walutowy dokonuje się pośrednio przez oddziaływanie na popyt i podaż na rynku dewizowym.
Oddziaływanie te przyjmuje postać interwencyjnych zakupów i sprzedaży dewiz przez państwo.

Zalety polityki kursu elastycznego :
- możliwość dostosowania poziomu kursu do zmieniającej się sytuacji w gosp. wewnętrznej.
- samoczynne przywracanie równowagi bilansu płatniczego.

Wady polityki kursu elastycznego:
- może dąć określone wyniki jedynie wtedy gdy zachwianie równowagi bilansu płatniczego jest
jedynie przejściowe
- zwiększenie elementów niepewności w obrotach gospodarczych z zagranicą ( jeśli bowiem kurs
podlega silnym wahaniom to przedsiębiorcy trudno jest ustalić opłacalność transakcji zawieranych
z zagranicą.

19