Margaret Mead „Kultura i to

ż

samo

ść

”

Wst

ę

p

Centralnym problemem w dzisiejszych czasach staje się identyfikacja czyli pytanie o

to z jaką przeszłością, teraźniejszością i przyszłością może się utożsamiać młody człowiek

szukający ideałów.

Człowiek pierwotny był jednym ze swojego ludu (tych z którymi żył i

współbiesiadował), identyfikował się z grupą. Mimo że czasem zdarzało się, że grupa takiego

osobnika odrzucała, to nie mogła ona zmienić swojej identyfikacji: była tym, kim była.

Możliwość identyfikacji pojawiła się kiedy współzawodniczące style życia uzyskały

nowy rodzaj sankcji płynących z religii i ideologii politycznych. Identyfikacja stała się

wyborem pomiędzy całymi systemami myślenia a nie tylko drobną różnicą między

plemionami.

Wprowadzenie

Mimo że dążymy do uniwersalizacji naszej kultury to nadal spotykamy ludzi, żyjących

tak jak ich przodkowie (pierwotni rybacy, myśliwi). Na świecie są ogromne zróżnicowania

kulturowe (w Nowej Gwinei ludzie z niektórych plemion nie potrafią liczyć, a naukowcy z

„cywilizowanych” części świata liczą rzeczy w dziesiętnych sekundy).

Następują roszady w strukturach władzy, relacjach między silnymi i słabymi (Np.:

strajki uczniów ), jednak nadal na forum międzynarodowym nie dopuszczamy do głosu, tych

z najdalszych zakątków, tych z ludów pierwotnych.

Ludzie w dzisiejszych czasach są niepoprawnymi optymistami, wydaje im się że cały

ś

wiat może ulec zagładzie a oni i tak ocaleją. Nie wykorzystują wiedzy, którą posiadają.

Wciąż bardzo mało wiemy o historii, o ludziach z przeszłości. Książka oparta jest na

badaniach nad ludami żyjącymi współcześnie, nie odwołuje się do przeszłości jako takiej.

Przeszło

ść

. Kultury postfiguratywne, czyli nieocenieni przodkowie

Autorka wprowadza podział na kultury:

·

postfiguratywne (dzieci uczą się głównie od rodziców)

·

kofiguratywne (dzieci i dorośli uczą się od rówieśników)

·

prefiguratywne (dorośli uczą się od swoich dzieci)

Społeczeństwa pierwotne, wąskie grupy religijne, ideologiczne enklawy są głównie

postfiguratywne, opierają się na autorytecie pochodzącym z przeszłości. W tej kulturze

zmiany zachodzą wolno i są trudne do zauważenia. Dzieci mogą się w odpowiednim czasie

spodziewać tego samego co w tym samym momencie życia przeżyli ich rodzice czy

dziadkowie.

Charakterystyka:

Wiedza przekazywana dzieciom wcześnie, wymaga się od nich posłuchu – stąd

przeświadczenie dziecka że czeka je jedno określone przeznaczenie

Sposób życia nie ulega zmianom, jest zawsze ten sam

Każdy przedmiot coś przez siebie wyraża, każdy gest wzmacnia, przypomina, każda

wypowiedź składa się z form znanych już wcześniej, każde zachowanie kulturowe jest na

bazie znanego i odwiecznego wzoru

Kultura związana z miejscem zamieszkania, mimo że ono może się w trakcie życia

zmieniać

Decyzja o przyłączeniu się do takiej kultury zawsze wymaga absolutnego przyjęcia nowej

tożsamości, wraz z zobowiązaniem do przekazywania jej potomkom, członkowstwo

wymaga totalnej i bezwarunkowej identyfikacji

Wymagana obecność trzech generacji: ciągłość opiera się na pokoleniach

Bezczasowość

Kultury te jednocześnie przewidują nieuchronność porzucenia własnej kultury i przyjęcia

obcej jak i mogą zawierać normę wykluczającą taką zmianę

Zawsze istnieje obawa, że nowa generacja podniesie bunt i przeciwstawi się

oczekiwaniom starszych (ale poczucie tożsamości kulturowej umacniane przez groźbę

czy karę odrzucenia jest bardzo trwałe)

Modelem kultury postfiguratywne jest wyizolowana kultura pierwotna, zacierająca

pamięć o przeszłości i zachowująca jedynie wybrane jej części (jest to związane z tym, że

nie zachowują się żadne dokumenty pisane odnośnie historii ludów)

Ciągłość jest zachowana poprzez wyparcie z pamięci wszystkiego, co zakłóca poczucie

tożsamości i trwałości

Niepodważalność zachowania i ich nieuświadomiony charakter, źródłem trwałości

kultury

Przykłady:

Arapeshowie z Nowej Gwinei

Mieszkańcy Bali (mimo różnych wpływów, dyfuzji kulturowych potrafili w sobie

zachować tą jedną tożsamość)

Amisze

Emigranci, w nowym miejscu zamieszkania

Tera

ź

niejszo

ść

. Kultury kofiguratywne, czyli odnalezieni rówie

ś

nicy.

Charakterystyka:

Dominujący wzór to zachowanie rówieśników

Starsi nadal określają granice i formy w jakich kofiguracja może wystąpić w

zachowaniu młodszych

Kofiguracja

bierze

początek

z

rozpadu

sytemu

postfiguratywnego:

spowodowanego kataklizmem, nowymi technologiami, osiedleniem w nowym

kraju, podbojem, przewrotem religijnym, przemianami rewolucyjnymi

Młodzi ludzie sami muszą wynaleźć nowe style zachowania- potrzeba pionierów,

ludzi którzy przystosowali się do nowego środowiska

Konflikt między pokoleniami pojawia się w momencie kiedy metody wychowania

do tej pory stosowane okazują się niewystarczające lub nieodpowiednie do

uformowania takiej postawy jakiej oczekują pionierzy

Łatwiej się utożsamiać z rówieśnikami niż z rodziną, od której oddziela nas

przepaść nowych doświadczeń

Zachowania konformistyczne

Zauważalny brak pokolenia dziadków (przyjęcie nowego stylu życia, nowych

zachowań jest wtedy łatwiejsze), to też sprawia że słabsze są kontakty między

kuzynami, gdyż starsze pokolenie takie kontakty podtrzymywało

Przeszłość staje się czymś chwiejnym, łatwym do wyparcia lub zafałszowania bo

nie ma ludzi, którzy by podtrzymywali wersję wydarzeń

Brak ciągłości form tego wszystkiego co dziadkowie przekazują ojcom a ojcowie

synom

Wychowanie dzieci się zmienia: pojawiają się opiekunki, szkoła, wyższe

wymagania rodziców, przekazują dzieciom bardziej złożony wzór kulturowy

Zaczyna dziać się tak, że to dzieci stają się autorytetami w sprawach nowego stylu

ż

ycia i rodzice tracą możliwość osądzania ich i kontrolowania.

Gdy kofiguracja wśród grup rówieśniczych ulegnie instytucjonalizacji przez

kulturę, pojawia się zjawisko kultury młodzieżowej lub kultury nastolatków

Trwałe elementy tej kultury to: podział na grupy wieku, bunt okresu dojrzewania,

konflikt międzypokoleniowy i systematyczne oddalanie się dzieci od wzorców

przyjętych przez ich rodziców

Przykłady:

Społeczeństwo klasowe (zmiana zawodów, statusów)

Dalsze pokolenia emigrantów (przystosowanie do nowych warunków,

wychowywanie dzieci)

Przybysze (mogą wprowadzać nowy język, sposób zachowania)

Manusowie z Wysp Admiralicji

Przyszło

ść

. Kultury prefiguratywne, czyli zagadkowe dzieci.

Przyszłość jest w zasadzie pewnym przedłużeniem przeszłości. Obecnie rozłam

międzypokoleniowy ogarnął cały świat. Tempo zmian jest najbardziej widoczne w krajach

najmniej i najbardziej uprzemysłowionych.

Pojawia się pytanie „ Jakie nowe okoliczności wyzwoliły bunt młodzieży na całym

ś

wiecie?” : pojawienie się społeczności ogarniającej cały świat (dowiedzieliśmy się o innych

ludziach, w różnych zakątkach świata), jesteśmy społeczeństwem połączonym wspólną

wiedzą i zagrożeniami. Zmiany nastąpiły w ciągu zaledwie jednego pokolenia.

Charakterystyka:

Młodzi widzą, że starsze pokolenie chodzi po omacku, bezskutecznie próbuje

rozwiązać pojawiające się problemy, że używają przedmiotów, które dziś na nie

wiele się mogą zdać

Młodzież szuka nowych rozwiązań, uważa że zawsze można znaleźć lepsze

wyjście z sytuacji

zaczyna się wyścig szczurów, kto zrobi lepiej, kto spełni

więcej wymagań, standardów

Brak już przewodników (którymi wcześniej byli rodzice albo dziadkowie)

Młode pokolenie stanowi wyizolowaną generację

Każda generacja jest na swój sposób samotna i pozbawiona oparcia w przeszłości,

nie ma łączności między pokoleniami

Kryzys wiary: ludzie stracili wiarę ale też przestali ufać ideologiom politycznym i

nauce, nie mają żadnej formy bezpieczeństwa

Jednocześnie nadal gdzieś obok istnieją środowiska postfiguratywne

Młodzież dyskredytuje działanie starszych, chce wszystko zacząć od nowa bez

odwoływania się do przeszłości, bo ona jest źródłem zawodu, natomiast

przyszłość to tylko widmo masowej zagłady całej ludzkości

Niezadowolenie wyrażane jest poprzez bierność, bezosobowe i powierzchowne

wypełnianie zasad uznanych za bezsensowne

Symbolem kultury prefiguratywnej staje się nienarodzone dziecko (nie wiadomo

jak będzie wyglądać, jakiej będzie płci, czy będzie geniuszem czy upośledzonym-

to zwiastuje niepewność tego co będzie w przyszłości)

Jesteśmy jedynie w stanie zapewnić takiemu dziecku opiekę i bezpieczeństwo-

dziecko jest uzależnione od rodziców, tak samo i cechą kultury jest zależność

Przyszłość żyjących dziś dzieci, jest czymś tak nieprzewidywalnym, że nie można

się z nią uporać w kulturach stanowiących mieszankę elementów

postfiguratywnych i kofiguratywnych.

Należy szukać prefiguratywnych sposobów uczenia się i przekazywania wiedzy, które

uchronią nas przed zamknięciem się wielu możliwości na przyszłość, należy stwarzać nowe

wzorce dla dorosłych, którzy powinni nauczyć swoje dzieci jak powinny się uczyć i jaką

wartość ma identyfikacja. Powinno się umożliwić młodemu pokoleniu kształtowanie

przyszłości wtedy być może nastąpi uwolnienie się wyobraźni od tego co było w przeszłości.

To dzieci i młodzież powinni pytać po to aby cała wiedza z przeszłości mogła być

wykorzystana jako źródło odpowiedzi.

Jeśli mamy zbudować kulturę prefiguratywną, w której przeszłość będzie odgrywać

rolę narzędzia a nie środka przymusu, musimy zmienić lokalizację przyszłości. Musimy

umiejscowić przyszłość w istniejącej już społeczności kobiet, mężczyzn i dzieci, otoczyć je

opieką, troską i staraniem. Przyszłość jest już teraz.