IDEA I METODA CENTRUM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ – CAL

IDEA

Idea Centrum Aktywności Lokalnej jest rezultatem kilkuletnich praktycznych i teoretycznych poszukiwań
efektywnej praktyki wpływania na proces zmiany społecznej – animowania rozwoju lokalnego. Stara się
odpowiedzieć na aktualnie rozumiane wyzwania i bariery rozwojowe. Zarówno bowiem w gospodarce jak i w
sferze polityki daje się zauważyć narastanie zjawisk patologicznych takich jak bezrobocie, korupcja,
przestępczość, nepotyzm. Towarzyszą temu coraz większe różnice majątkowe, rozluźnienie więzi
międzyludzkich, depresja. Jest to wymowny sygnał wyczerpywania społecznej energii rozwojowej.
Analiza kondycji współczesnego społeczeństwa i jego perspektyw rozwojowych skłania do przyjęcia coraz
bardziej powszechnej wizji „nowej ekonomii”, opartej na dominacji wiedzy i społecznych wartościach:
współpracy, zaufaniu i solidarności.
Idea ta nie postrzega rozwoju lokalnego w dwóch odrębnych perspektywach: ekonomicznej i społecznej. Widzi
go jako zintegrowany „układ lokalny”, którego funkcje przebiegają od gospodarki (finanse, produkcja, usługi),
poprzez życie społeczne (struktura, relacje, więzi) i kulturalne (style życia, wartości, etos pracy) do systemu
władzy (samorząd, polityka).Elementem najistotniejszym tego układu jest system wspólnych wartości,
ważniejszy nawet niż aspekt ekonomiczny stanowiący napęd do wspólnych działań i osiągania wspólnych celów,
a więc rozwoju.
Nowy ogląd „układu lokalnego” powinien uwzględniać trzy podstawowe elementy:


koordynację i zarządzanie



partycypację mieszkańców



wartości wspólnoty

Właśnie te trzy pojęcia stanowią sens idei Centrum aktywności Lokalnej, znajdują także
odbicie w nazwie:

C entrum
A ktywność
L okalność

METODA

Kluczowe zadaniem stało się wypracowanie metody umożliwiającej realizację idei

CAL mającej na celu organizowanie społeczności do współpracy na rzecz rozwoju. Podstawą
współdziałania mają stanowić wspólnie uznawane wartości czyli inaczej mówiąc kapitał
społeczny i kulturowy.

Inspiracją stała się współcześnie odczytana edukacja – lokalna edukacja środowiskowa

1

(local

education), rozumiana jako proces kształtowania i rozwoju kompetencji, umiejętności i podmiotowości danego
środowiska w toku realizacji miejscowych różnorodnych potrzeb (politycznych, socjalnych, kulturalnych,
ekonomicznych). Środkiem prowadzącym do realizacji tego procesu edukacyjnego jest animacja społeczna.
Mianem animacji społecznej określamy metodę czyli uporządkowany zbiór technik i narzędzi działania
społecznego umożliwiających praktyczne odkrywanie i wyzwalanie środowiskowego potencjału społecznego.
Jest metodą pracy w społeczności lokalnej, która uruchamia jej edukację i rozwój.

Stara się odpowiedzieć na następujące pytania:

◊

Jak poprzez (samo)edukację uruchomić czynniki (samo)rozwoju?

◊

Jak uruchomić i zarządzać lokalną strategią zmiany społecznej?

◊

W jaki sposób mobilizować społeczność do działania na rzecz rozwoju?

Przedstawione podejście można w sposób syntetyczny ująć w następujący sposób:

1 Teoretyczną i pedagogiczną podbudowę metody animacji społecznej stanowi koncepcja edukacji
środowiskowej
autorstwa prof. Wiesława Theissa zawartą między innymi w publikacji „Mała Ojczyzna kultura-edukacja-
rozwój
lokalny”, Warszawa 2001

Rozwój lokalny definiowany jako proces rozwiązywania lokalnych problemów i zaspokajania indywidualnych
oraz zbiorowych potrzeb, przy aktywnym zaangażowaniu mieszkańców, tak by w efekcie dokonywała się ogólna
zmiana (postęp) kulturalna, społeczna i gospodarcza w danym środowisku lokalnym\

(social animation)

Animacja społeczna określa praktyczną metodę działania społecznego . Zawiera 4 podstawowe elementy:

1. Badanie w działaniu (actions research) - odkrywanie lokalnego potencjału społeczno-kulturalnego, tzn.
wszelkich istniejących i potencjalnych sił społecznych (ludzie, instytucje, idee), które ułatwia wprowadzanie
zmiany w danym środowiskuCelem jest: odkrycie źródeł i potencjału sprawczego zmiany społecznej

2. Praca środowiskowa (community work) - profesjonalne wsparcie o charakterze edukacyjnym,
technologicznym, organizacyjnym i informacyjnym, dostarczane jednostkom, grupom i całej społeczności
Celem jest: uzyskanie wiedzy, umiejętności i informacji

3. Wzmacnianie społeczne (empowering) - rozwijanie wiedzy, umiejętności i pewności siebie.
Celem jest: zbudowanie wzajemnego zaufanie i solidarności

4. Działanie środowiskowe (community actions) - aktywność, która łączy osoby i grupy, organizacje działające
dobrowolnie i wspólnie na rzecz realizacji określonych potrzeb lokalnych.
Celem jest: działanie w oparciu o współdziałanie i współpracę

Lokalna edukacja środowiskowa ukazuje edukacyjne ramy procesu wprowadzania i animowania zmiany
społecznej w środowisku lokalnym. Przebiega od oddziaływania na sferę kultury (zmiana postaw, rozbudzanie
twórczości i innowacji, otwarcie na zmianę) poprzez edukację (rozwój wiedzy i umiejętności niezbędnych do
działania), by osiągnąć aktywność społeczną, stanowiącą podstawę demokracji uczestniczącej (zaangażowanie w
rozwiązywanie problemów własnych i środowiska, aktywność w życiu publicznym).

Jaki jest związek animacji społecznej z ideą CAL?

CENTRUM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ

JEST FORMĄ REALIZACJI ANIMACJI SPOŁECZNEJ

POPRZEZ

LOKALNE INSTYTUCJE

Nie jest zatem nową organizacją, lecz metodą działania realizowaną przez istniejące już organizacje
pozarządowe lub instytucje samorządowe i spółdzielcze, takie jak kluby osiedlowe, domy kultury, szkoły,
organizacje pozarządowe.

Innowacyjność tej koncepcji polega na tym, że zespoły z wymienionych instytucji nie koncentrują się na

jednym tylko obszarze działania, np. ekologii, kulturze, czy pomocy społecznej, lecz patrzą na daną społeczność
całościowo, starając się odpowiadać na potrzeby artykułowane przez środowisko. Najważniejszą zasadą CAL
jest realizowanie działań na rzecz miejscowości czy osiedla przez zaangażowanie mieszkańców.

Zespół CAL musi wyłonić na swoim terenie lokalnych liderów - wolontariuszy, którzy będą przy

wsparciu swoich sąsiadów realizować własne pomysły, rozwiązywać problemy i konflikty. Centrum Aktywności
Lokalnej jest metodą budzenia aktywności społecznej w celu samoorganizowania się do rozwiązywania
konkretnych problemów danej społeczności. Jest to metoda na wskroś demokratyczna, zakładająca
zaangażowanie społeczne jako podstawowy element swojej skuteczności.

Wyznacznikiem sukcesu CAL jest działanie w oparciu o rozpoznane potrzeby, czyli zakorzenienie w

konkretnej rzeczywistości, którą staramy się zdiagnozować i opisać.

Centrum Aktywności Lokalnej jest narzędziem, które można z powodzeniem zastosować w każdej

gminie do realizacji zadań związanych z Agendą 21. Dzięki CAL-owi można analizować lokalne środowisko w
zakresie najistotniejszych potrzeb i zagrożeń w podstawowych obszarach, niezbędnych w tworzeniu rozwoju
zrównoważonego tzn.: w obszarze ekonomicznym, społecznym i przyrodniczym. Możemy zaprojektować i
realizować programy odpowiadające na zgłoszone potrzeby, czyli uruchomić istotny proces społeczny,
niezbędny do tego, aby zapisany w dokumentach plan strategiczny rozwoju gminy czy powiatu, nie był tylko
suchym dokumentem w szufladzie, ale znalazł swoje żywe odbicie w terenie, żeby zaczął żyć poprzez ludzkie
zrozumienie i zaangażowanie. Aktywizując społeczność lokalną, zapewniamy społeczną partycypację -
podstawowy element rozwoju.

Koncepcja rozwoju zrównoważonego w pewien sposób porządkuje świadomość i aktywność społeczną,

którą pobudza CAL. Jest zaproszeniem do społecznej konsultacji, do negocjacji, próbą całościowego spojrzenia
na problemy danej gminy. Pokazuje, jak można zebrać się i zaangażować we wspólną pracę na rzecz rozwoju
danego środowiska, gdzie każdy może znaleźć miejsce i określić swoją rolę.
Jego dalekosiężnym celami są:

◊

powstanie silnych i zintegrowanych społeczności lokalnych,

◊

rozwój lokalnej samoorganizacji, solidarności i tworzenie więzów samopomocy,

◊

wzmacnianie i integracja lokalnych grup obywatelskich,

◊

zaktywizowanie lokalnych instytucji samorządowych i pozarządowych,

◊

budowanie tożsamości wspólnot lokalnych poprzez podniesienie jakości społecznych interakcji,
związków i sieci kontaktów w społeczności lokalnej,

◊

pomaganie ludziom w tworzeniu i odtwarzaniu ich własnej społeczności lokalnej i grup społecznych,
pozwalających na radzenie sobie z rozwiązywaniem lokalnie określonych problemów oraz
przejmowanie większej kontroli nad ich własnym życiem.

MODEL
Efektem jest nowa formuła programowej, a także organizacyjnej działalności lokalnych
instytucji określana jako model Centrum Aktywności Lokalnej. Oznacza ona przyjęcie
kilku standardów (wyróżników wypracowanych przez organizatorów i uczestników
dotychczasowych grup CAL):

 Posiadanie realnego, fizycznego miejsca, które będzie służyć ożywieniu i integracji społeczności lokalnej

(najczęściej obecna siedziba organizacji lub instytucji),

 Działanie w odpowiedzi na rozpoznane problemy i potrzeby środowiska, które są podstawą wytyczenia

kierunków aktywności liderów CAL-a,

 Funkcjonowanie na różnych polach, bez zawężania aktywności do jednej grupy celowej (np.

niepełnosprawnych, dzieci czy też emerytów) lub obszaru (np. ekologii, pomocy społecznej czy kultury),

 Promowanie metod pracy wolontarystycznej i działanie na rzecz mieszkańców przy wykorzystaniu ich sił i

możliwości (przez ludzi i zarazem dla ludzi),

 Wspieranie inicjatyw lokalnych poprzez animowanie i tworzenie projektów, tworzenie grup

samopomocowych i sąsiedzkich, budowanie lokalnego partnerstwa na rzecz rozwiązywania problemów,
inicjowanie lokalnych akcji lub wydarzeń.

Model CAL opisany poprzez standardy jest wzorem, który ułatwia wprowadzanie podobnych rozwiązań w
różnych środowiskach, ale nie poprzez proste naśladownictwo. Stanowi raczej inspirację i mobilizację do
wypracowania własnych rozwiązań programowych i organizacyjnych które wykorzystując model CAL
uruchamiają pozytywne zmiany w środowisku lokalnym.