 Makroekonomia dr Katarzyna Nagel

W jakim celu mierzymy całkowitą wielkośd produkcji w gospodarce?

 Aby ocenid wzrost gospodarczy
 Ocenid poziom życia ludzi w różnych krajach
 Określid skutki oddziaływania polityki makroekonomicznej rządu
 Opracowad zasady polityki gospodarczej w przyszłości
 Planowad wielkośd produkcji inwestycji w poszczególnych

przedsiębiorstwach

 Planowad wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych

Podstawowym sposobem zbierania danych ekonomicznych i poziomie produkcji jest
metoda opracowana przez ONZ zwana Metodą Rachunków Narodowych

W krajach UE opracowany przez EUROSTAT i obligatoryjny dla wszystkich członków
jest EUROPEJSKI SYSTEM RACHUNKÓW NARODOWYCH

W gospodarce centralnej planowanej wykorzystywana metoda to SYSTEM
PRODUKCJI MATERIALNEJ

Produkcja ukryta- (częśd szarej strefy) polega na wytwarzaniu wyrobów lub
świadczeniu usługi, których wytwarzanie jest zgodne z prawem, lecz jej rozmiary są
w części lub w całości ukrywane przed organami administracji paostwowej no.
Podatkowej, celnej

MIARY POZIOMU DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Agregaty mierzące ogólny poziom produkcji:

 Produkcja globalna
 Produkt krajowy brutto
 Produkt narodowy brutto
 Dochód narodowy

Agregaty mierzące siłę nabywczą konsumentów:

 Dochody osobiste
 Dochody rozporządzalne

Produkcja globalna
Wartośd wszystkich dóbr wytworzonych w gospodarce danego kraju w ciągu
określonego czasu np.roku

Produkt Krajowy Brutto (PKB) (ang. GDP)
Wartośd produkcji finalnej wytworzonej w ciągu roku przez czynniki produkcji
zlokalizowane na terenie danego kraju bez względu na to kto jest ich właścicielem.

Metoda liczenia Produktu Krajowego Brutto:
1. PKB jako suma wydatków na dobra finalne
2. PKB jako suma dochodów czynników produkcji
3. PKB jako suma wartości dodanej
Wszystkie 3 metody dają identyczny wynik

Metoda 1:

 PKB jako suma wydatków na dobra i usługi finalne (metoda wydatkowa)
 PKB nie uwzględnia wartości wytworzonych dóbr pośrednich

Dobra pośrednie to dobra wytworzone w danym okresie i następnie dalej
przetwarzane.
Dobra te stanowią nakład w procesie produkcji w innych przedsiębiorstwach.

Dobra finalne to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika które nie są już
dalej przetwarzane.
Są to:

 Dobra konsumpcyjne
 Dobra kapitałowe (inwestycyjne) –inwestycje w kapitał trwały np. zakup

maszyn, inwestycyjne w kapitał obrotowy- przyrost zapasów surowców oraz
przyrost zapasów wyrobów przeznaczonych na sprzedaż.

 Dobra wytworzone w kraju i wyeksportowane za granicę

Elementy składające się na PKB
PKB- podejście wydatkowe

 Wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych ( c )
 Wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw ( I )
 Wydatki paostwa na dobra i usługi finalne ( G )
 Eksport netto (NX) *

*- eksport netto różnica między wartością eksportu i importu w danym kraju

PKB= C + I + G + NX


W celu uniknięcia sztucznego zawyżenia wartości wytworzonej produkcji,
ekonomiści rozróżniają kategorie PKB w cenach rynkowych oraz w cenach
czynników produkcji

PKB w cenach rynkowych = C+ I+ G + Nx

PKB w cenach czynników wytwórczych = C+ I+ G+ NX- TE

2. PKB jako suma dochodów czynników produkcji obejmuje następujące składniki:

Czynniki produkcji (zasoby): ziemia (renta gruntowa), praca(płaca, wynagrodzenie),
kapitał (dewidenty, odsetki bankowe, czynsze)

Dochód:

 Wynagrodzenie za pracę
 Zyski (dochody z pracy na własny rachunek)
 Oprocentowanie kapitału
 Renty gruntowe, czynsze dzierżawne
 amortyzacja

3. Produkt Krajowy Brutto jako suma wartości dodanej
Wartośd dodana jest to przyrost wartości dóbr w wyniku określonego (danego)
procesu produkcji.
Suma nowo wytworzonej wartości wraz z amortyzacją (wartośd dodana brutto)

Wartośd dodaną oblicza się przez odjęcie od wartości dóbr wyprodukowanych w
danym przedsiębiorstwie sumy kosztów

Produkt globalny, finalny, wartośd dodana

Produkcja globalna a=Uc

Dobra pośrednie Qp

Dobra finalne Qf

Wartośd dodana Wd

1.Rolnik
Zboże

1000 1000 - 1000

2.Młynasz
mąka

3000 3000 - 2000

3.piekarz
chleb

6000

- 6000 3000

razem

10000 4000 6000 6000

PRODUKT NARODOWY BRUTTO (PNB)
Gross National Product (GNP)

Miernik całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju,
niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji

PNB-PKB (+/-) dochody netto z własności za granicą

=

=

Dochód narodowy jest to produkt narodowy netto (PNN) – NET NATIONAL
PRODUCT (NNP)

Dochód narodowy – to ilośd pieniędzy jaką przeznacza gospodarka na wydatki,
dobra i usługi po odłożeniu odpowiedniej ilości na sfinansowanie amortyzacji i
utrzymanie istniejącego zasobu kapitału na dotychczasowym poziomie.

Wady PKB, PNB, PN jako mierników działalności gospodarczej i poziomu życia:

Chod PKB jest najpowszechniejszą miarą poziomu produkcji w gospodarce nie jest
on miernikiem doskonałym.

Ekonomiści Krytykują PKB za to że:

 Nie uwzględnia wartości dochodów powstających w szarej strefie gospodarki
 Nie uwzględnia działalności o charakterze nierynkowym (działalnośd w

gospodarstwach domowych)

 Obejmuje wartości produkcji antydóbr i negatywnych efektów zewnętrznych
 Nie pokazuje zmian w ilości czasu wolnego
 Nie pokazuje zmian struktury produkcji i jakości wytworzonych dóbr

Alternatywne mierniki określające poziom życia ludności.

1. Wskaźnik rozwoju społecznego (HDI)
Wprowadzony przez Komisję Rozwoju przy ONZ w 1990r.
HDI szereguje kraje wg kombinacji trzech wskaźników:



Realnego PKB w przeliczeniu na 1 mieszkaoca



Wskaźnika długowieczności –stan zdrowia mieszkaoców

Dochody

netto a

własnośc

i za

granicą

Dochód
obywateli
danego kraju
uzyskane
poza jego
granicą

Dochód
obcokrajowc
ów uzyskana
na terenie
danego kraju



Wskaźnika wykształcenia ( w krajach rozwiniętych to połączony odsetek osób

rozpoczynających szkołę średnią, studia wyższe, w krajach słabo
rozwiniętych – odsetek umiejących czytad

2. Wskaźnika dobrobytu ekonomicznego netto ( DEN) (ang. NEW)

Den koryguje PKB o wartości:
(+) produkcja dóbr i usług o charakterze nierynkowym
(+) czasu wolnego
(-) „ plag” efektów zewnętrznych antydóbr









Ekonomia keynesowska

Ekonomia klasyczna i

neoklasyczna

Produkcja potencjalna (potencjalny PKB, PNB ) – produkcja którą można
wytworzyć w gospodarce, gdyby ( w pełni racjonalnie wykorzystać wszystkie
czynniki produkcji t.j wszystkie zasoby pracy * , kapitału i naturalne.
*- produkcja potencjalna dopuszcza możliwość wystąpienia bezrobocia naturalnego.

Produkcja faktyczna (faktyczny PKB, PNB) – oznacza produkcje rzeczywiście
wytworzoną w gospodarce w danym okresie czasu np. w ciągu roku

Zależy ona od:



Opłacalności produkcji



Popytu na dobra i usługi



Stopnia wykorzystania czynników produkcji

Założenia analizy w ujęciu ekonomi Keynesowskiej

1) Analiza zostanie przeprowadzona w odniesieniu do krótkiego okresu czasu
2) Gospodarka jest gospodarką zamkniętą bez udziału państwa
3) Na popyt globalny składa się popyt konsumpcyjny i inwestycyjny
4) Dochód narodowy jest równy dochodom rozporządzonym
5) Ceny są sztywne (lepkie)
6) Występuje niepełne wykorzystanie czynników produkcji

Konsumpcja (C)

Konsumpcja indukowana C(I)

Konsumpcja Autonomiczna C(A)

PRODUKCJA (PKB, PNB, PN)

Popyt na
dobra i
usługi

Ilośd i
efektywnośd
czynników
produkcji



Zależne od poziomu

bieżących dochodów



Zależne od poziomu

oszczędności



C(I)= KSK (kraocowa

skłonnośd do produkcji +
Y (dochód)



Niezależne od

poziomu dochodów



Minimalny poziom

konsumpcji
warunkujący
przeżycie jednostki



Finansowanie z

wcześniej
nagromadzonych
oszczędności bądź
kredytów

C= C(A) + KSK * Y

Krańcowa (marginalna) skłonność do konsumpcji (KSK) to ta część dodatkowej
jednostki dochodu którą gospodarstwo domowe zamierza przeznaczyć na
zwiększenie konsumpcji.

Krańcowa skłonność do konsumpcji – stosunek przyrostu wydatków konsumpcji do
przyrostu dochodu

KSK = ΔC / ΔY







Funkcja konsumpcji – pokazuje poziom zamierzonych całkowitych wydatków
konsumpcyjnych przy różnych poziomach dochodu narodowego

Konsumpcja (C)

C= C(A)+ KSK *Y

C(A)

Dochód narodowy Y

Oszczędności – są niewykorzystane na sfinansowanie bieżącej konsumpcji częścią
dochodu do dyspozycji (dochodu narodowego)

Motywy oszczędności to:

 Motyw przezornościowy – zabezpieczenie przyszłości, pokrycie

nieprzewidywalnych wydatków czy skorzystanie z niecodziennych okazji
zakupu

 Motyw transakcji związany z planowanymi wydatkami w przyszłości
 Motyw dochodowy związany z uzyskaniem dochodów z tworzonych

oszczędności np. w postaci odsetek bankowych

Funkcja oszczędności przedstawia zależność między planowanym poziomem
oszczędności, a różnymi poziomami dochodu narodowego :


oszczędności (S)

S= -C(A)+ KSO +Y

Dochód narodowy Y

C(A)




Inwestycje są to planowane przez firmy wydatki na powiększenie zasobu kapitału
trwałego (maszyn, fabryk, urządzeń) oraz stanu zapasów.

Popyt inwestycyjny I


Inwestycje

I

Dochód narodowy Y

Przyjmujemy że wydatki inwestycyjne są niezależne od bieżącego poziomu dochodu
narodowego
Wydatki te są autonomiczne

Równowaga makroekonomiczna oznacza że przedsiębiorstwa dostarczają na
rynek dokładnie taką samą wartość dóbr i usług przy stałych cenach , jaką gotowe
są zakupić podmioty zgłaszające na rynku popyt globalny.

Y= C(A) + J / 1 – KSK

POZIOM PRODUKCJI ZAPEWNIAJĄCY RÓWNOWAGE GOSPODARCE


Równowaga makroekonomiczna oraz równowaga pomiędzy inwestycjami i
oszczędnościami.

Przykład :
Na podstawie poniższych danych wyznaczyć poziom oszczędności

C(A) – 8
KSK = 0,7 => KSO= 0,3 ponieważ KSK + KSO=1
I= 22
y=100

S= - C(A) + KSO *Y
S= -8 + 0,3 *100
S= -8+30
S=22

Oszczędności wynoszą 22

Przykład II
Jak ukształtuje się popyt globalny i poziom oszczędności jeżeli poziom produkcji Y
wynosi 40

KSK= 0,7
C(A) = 8
I=22
Y=40

C(A) + KSK *Y +I
28+22+8
AD=58 Y=40

Ad > Y na rynku występuje niedobór towarów

I-22 S=4
I >S oszczędności zbyt niskie w stosunku do inwestycji, procesy dostosowawcze
doprowadzą do zmniejszenia inwestycji (nieplanowane zmniejszenie zapasów)

Czynniki powodujące zmiany równowagi makroekonomicznej

1) Zmiany autonomicznych składników popytu globalnego (autonomicznego

popytu konsumpcyjnego lub inwestycyjnego )

2) Zmiany krańcowej skłonności do oszczędzania (powodują zmianę nachylenia

funkcji konsumpcji )

Formuła mnożnika inwestycyjnego
Wzrost dochodu narodowego w równowadze ( delta Y ) nie jest równy wzrostowi
autonomicznych wydatków inwestycyjnych (delta I). Jest on zwielokrotniony
wartością (1/1 – KSK)
która będziemy nazywać mnożnikiem wydatków inwestycyjnych

Mnożnik inwestycyjny
Stosunek zmiany produkcji zapewniającej utrzymanie równowagi do powodującej ją
zmiany w autonomicznych wydatkach inwestycyjnych

Mi= 1 / 1- KSK Mi= delta Y/ delta I

Mnożnik inwestycyjny wskazuje że jednostkowa zmiana w poziomie inwestycji
powoduje zmianę poziomu produkcji aż o ponad 3 jednostki



Wzrost i rozwój gospodarczy
Wzrost gospodarczy

 Zwiększenie ilości dóbr i usług konsumpcyjnych i produkcyjnych w

gospodarce w ciągu danego okresu czasu (najczęściej w ciągu roku)

 Zwiększenie zdolności produkcyjnych gospodarki do produkcji dóbr i usług

pożądanych przez społeczeństwo

 Powiększenie z okresu na okres podstawowych wielkości ekonomicznych

takich jak produkcja, konsumpcja, inwestycje

Rozwój społeczno gospodarczy jest pojęciem szerszym niż wzrost gospodarczy,
bowiem oprócz zmian ilościowych obejmuje również zmiany jakościowe i
strukturalne

Proces długofalowych zmian, które prowadzą do wyższego standardu życiowego dla
większości obywateli.

Przemysły wysokiej techniki to:

 Przemysł lotniczy
 Przemysł farmaceutyczny
 Przemysł elektroniczny
 Przemysł precyzyjny
 Biotechnologie

Przemysł to dział którego nakłady na działalność naukowo badawczą B+R stanowią
ponad 4% wartości sprzedaży.

Cechy (cele) rozwoju społeczno gospodarczego

 Wzrost płac realnych (dochodów realnych) oraz wzrost konsumpcji

indywidualnej

 Szerszy dostęp do dóbr i usług publicznych oraz poprawa ich jakości
 Zmniejszenie dysproporcji dochodowych, jeśli do tej pory były wysokie
 Zmniejszenie natężenia i skali ubóstwa
 Wysoki wskaźnik aktywności zawodowej oraz wysoka stopa zatrudnienia ,

niskie bezrobocie

 Poprawa stanu środowiska naturalnego

Krzywa koncentracji dochodów Lorenza – wskazuje dysproporcje w dystrybucji
dochodu pomiędzy mieszkańców danego kraju

Współczynnik GINIEGO
Oblicza się go jako stosunek pola zakreskowanego do pola trójkąta wyznaczonego
przez oś odciętych i linię rozkładu dochodów w przypadku gdy każdy ma tyle samo.
Współczynnik Giniego przyjmuje wartości od 0 do 1 (często wartość podaje się w %
co sprawia że osiąga on wartość z przedziału 0-100%)
Wyższa wartość oznacza że rozkład dochodów jest bardziej nierównomierny ,
natomiast wartości bliskie zeru sugerują , że podział produktu społecznego zbliżony
jest do egalitarnego.
Wskaźnik Gimiego dla gospodarki Polski 31,3

Mierniki wzrostu i rozwoju społeczno – gospodarczego (1)

Mierniki syntetyczne:



Rozmiary PKB (PNB i DN ) w ujęciu absolutnym i w przeliczeniu na jednego

mieszkańca (
Pkb per capita ; miary absolutne)



Wskaźniki dynamiki PKB (PNB , DN ) (stopa wzrostu PKB)(indeksy

względne)



Wskaźniki dobrobytu ekonomicznego netto – DEN – metoda genewska,

wskaźnik rozwoju społecznego – HDI (wskaźniki jakościowe)

Mierniki wzrostu i rozwoju społeczno – gospodarczego
Mierniki szczegółowe:

 Działalność inwestycyjną charakteryzują : stopa inwestycji, ich dynami,

struktura, efektywność.

 Rozwój i postęp społeczny: liczba izb na jednego mieszkańca, liczba lekarzy,

łóżek szpitalnych na 10 tys. Mieszkańców.

 Procesy inwestycyjne : liczba wynalazków w tym wdrożonych , zakup

licencji

Mierniki symptomatyczne:

 Wyposażenie gospodarstw domowych i przedsiębiorstw w komputery

 Udział eksportu wyrobów wysokiej techniki w eksporcie ogółem
 Dostęp do Internetu, ilość użytkowników Internetu.

Klasyfikacja czynników wzrostu gospodarczego.

Kryterium historyczne:

 Praca
 Ziemia
 Kapitał
 Technologia
 Przedsiębiorczość
 Wiedza

Kryterium stosunku nakładów do efektów

 Ekstensywne (ilościowe zmiany czynników wytwórczych )

Co to znaczy ekstensywny wzrost gospodarczy ?
Zwiększenie poziomu produkcji ma skutek wykorzystania większych ilości
czynników wytwórczych.

 Intensywne (jakościowe zmiany)

Kryterium modelowe:

 Bezpośrednie (praca i jej jakość)
 Pośrednie (charakter rzeczowy; ziemia , kapitał)

Zasoby pracy (kapitał ludzki)

 ilość zatrudnionych
 struktura wiekowa ludności
 uregulowania prawne
 aktywność zawodowa
 czas pracy
 preferencje
 migracje

Jakość kapitału ludzkiego (wydajność pracy)

 poziom wykształcenia
 szkolenia zawodowe
 doświadczenie zawodowe
 organizacja pracy
 system motywowania do pracy
 zmiana struktury zatrudnienia

Krzywa Beveridge’a – opisuje zależność pomiędzy liczbą bezrobotnych a liczbą
wolnych miejsc pracy (wakatów). Zależność ma charakter odwrotnie proporcjonalny
Założenia :
1) w gospodarce rynkowej istnieje pewna ilość wolnych miejsc pracy i bezrobotnych
2) popyt na pracę to suma pracujących i wolnych miejsc pracy
3) Podaż pracy to suma pracujących i bezrobotnych
4) w warunkach równowagi na rynku pracy liczba wolnych miejsc pracy jest równa
liczbie bezrobotnych :

Skutki bezrobocia:

 Negatywne



ekonomiczne

– straty w poziomie wytworzonej produkcji
– Prawo Okuna- wzrost stopy bezrobocia o 1% powyżej naturalnej stopy

bezrobocia powoduje spadek (luke) PKB (PNB) o 3%

Luka PKB (PNB) jest to różnica pomiędzy potencjalnym a

rzeczywistym PKB na skutek

niepełnego wykorzystania zasobów

pracy w gospodarce.

Przykład dla Polski:

Faktyczne = Sb=12%

Naturalne = Sb= 6%

Nadwyżka = 6%*3%=18% (luka PKB)

– Straty w budżecie państwa (zwiększone wydatki z budżetu na aktywne i

pasywne programy ograniczania bezrobocia oraz zmniejszone wpływy z
budżetu z tytułu podatków pośrednich i bezpośrednich)

– De kwalifikacja bezrobotnych (utrata kwalifikacji na skutek nie

wykonywania zawodu)

– Spadek dochodów gospodarstw domowych – obniżenie poziomu życia ,

mniejszy stopień zaspokojenia potrzeb



Społeczne (psychologiczno społeczne)

– Pogorszenie zdrowia psychicznego i fizycznego osób bezrobotnych
– Obniżenie poczucia własnej wartości, izolacje społeczne, utrata kontaktów z

dotychczasowym kręgiem znajomych

– Nasilanie się takich zjawisk jak : przestępczość, alkoholizm, narkomania ,

bezdomność

Metody przeciwdziałania bezrobociu:

 Aktywna polityka rynku pracy – zwiększa rozmiary zatrudnienia



Bezpośrednie metody interwencji państwa



Szkolenie i przekwalifikowywanie bezrobotnych (w tym stypendia

szkoleniowe dla absolwentów)

– Pośrednictwo pracy
– Prace interwencyjne
– Roboty publiczne
– Pożyczki dla pracodawców na tworzenie nowych miejsc pracy



Metody pośrednio wpływające na wzrost zatrudnienia – zwane instrumentami

polityki makroekonomicznej

 Pasywna polityka rynku pracy

System zasiłków dla bezrobotnych



Obniżenie wieku emerytalnego



Wydłużenie okresu edukacji



Dodatkowe ubezpieczenia na wypadek bezrobocia



Skracanie czasu pracy

INFLACJA W GOSPODARCE RYNKOWEJ – geneza przyczyny i skutki

Inflacja (inflatio- nadęcie ,wzdymanie) – pojęcie pojawia się w XIX w.



Jest to wzrost ogólnego (przeciętnego) poziomu cen w gospodarce: wzrost

ogólnego poziomu cen wywołuje spadek siły nabywczej pieniądza w
gospodarce



Ilość pieniądza w gospodarce przewyższa dostępną ilość dóbr i usług

Deflacja – (przeciwieństwo) spadek ogólnego (przeciętnego)poziomu cen w
gospodarce
Dezinflacja – coraz niższy poziom inflacji z okresu na okres
Stagflacja- stagflacji gospodarczej towarzyszy wzrost poziomu cen ( w gospodarce
występuje niski poziom produkcji, wysoki poziom produkcji ,wysoki poziom
bezrobocia oraz inflacja) Często jest to spowodowane przez wstrząsy podażowe np.
gwałtowny wzrost cen ropy naftowej na rynkach światowych.

Podział inflacji ze względu na tempo wzrostu cen w gospodarce
nasilanie inflacji (podział subiektywny oparty na sądach normatywnych)



Umiarkowana (Pełzająca) –wzrost cen stosunkowo wolny (tj. 4%-5% w

skali roku)



Krocząca(biegnąca, kłuszująca) wzrost cen w skali roku 5%-9%



Galopująca (wzrost cen 10%do 100%)

Hiperinflacja- gwałtowny wzrost cen w skali roku powyżej 100%
Przykłady:

 Niemcy 1922-1923
 Węgry rok 1946 – prawie 13 biliardów
 Polska 1924 stopa inflacji wynosiła 1471%
 Zimbabwe 2007-08 w wysokości 231 mln%

Podział inflacji ze względu na przyczynę którą wywołuje wzrost cen:

 Inflacja popytowa – trwały wzrost cen spowodowany wzrostem popytu

globalnego

Pojawia się wtedy gdy popyt globalny przewyższa zdolności produkcyjne

gospodarki. Zaspokojenie potrzeb przy danym poziomie cen staje się niemożliwe,
zatem wzrost cen przywraca równowagę pomiędzy popytem a podażą.
Rozwinięciem tej koncepcji jest teoria luki inflacyjnej.

Czynniki wywołujące inflację popytową:

 Ekspansywna polityka fiskalna (związana ze zmniejszeniem podatków i

zwiększeniem wydatków budżetowych)

 Ekspansywna polityka pieniężna (niska stopa procentowa, łatwa dostępność

do kredytów (wzrost podaży pieniądza)

 Niedobór towarów na rynku występujący w okresach wojen, klęsk

żywiołowych

 Inflacja kosztowa (podażowa) – przyczyną inflacji jest wzrost kosztów

produkcji niezależny od zagregowanego popytu.

Gdy rosną koszty produkcji, przedsiębiorstwo przerzuca ten wzrost na ceny
wyrobów gotowych, obciążające w ten sposób nabywców.

Wzrost kosztów produkcji może być spowodowany:

 Wzrostem płac w tempie szybszym niż wzrost wydajności pracy
 Wzrostem planowanej stopy zysku w przedsiębiorstwach mających

dominującą pozycję na rynku ( monopole i oligopole)

 Wzrostem cen surowców na rynkach światowych
 Wzrostem poziomy podatków (np. VAT)

 Ograniczeniem dostępności zasobów np. na skutek ich wyczerpania się.

Wskaźniki wykorzystywane do poziomu inflacji:
1. Indeks cen towarów konsumpcyjnych (ICK) (Consumer Price Index CPI) –
wskaźnik kosztów utrzymania

Koszt nabycia dóbr i usług konsumpcyjnych objętych

reprezentatywnym

koszykiem w roku badanym
CPI=

x100

Koszt nabycia dóbr i usług konsumpcyjnych objętych

reprezentatywnym

koszykiem w roku bazowym

Stopa inflacji dla Polski w 2008r -4,2%
2. Indeks cen produkcyjnych (hurtowych)(PPI Producer Price Index)


Koszt nabycia dóbr produkcyjnych w roku badanym
PPI=

X100

Koszt nabycia dóbr produkcyjnych w roku bazowym


PPI obliczany jest dla poszczególnych branż w gospodarce (np. dla budownictwa,
przemysłu maszynowego, rolnictwa)

PPI informuje jak zmieniają się ceny czynników wytwórczych (koszty wytwarzania )
w poszczególnych branżach.

Kryterium inflacyjne:

 Kraj musi osiągnąć stabilny poziom cen
 Stabilność ta musi mieć charakter stały

Kryterium inflacyjne jest spełnione wtedy gdy stopa inflacji nie przekracza średniej
inflacji w 3 krajach UE o najbardziej stabilnych cenach więcej niż 1,5%

Polska pod koniec 2008 roku nie spełniała kryterium inflacyjnego UE

Skutki inflacji zależą od:

 Stopy inflacyjnej
 Stopnia zrównoważenia inflacji
 Stopnia antycypowania (przewidywania) inflacji

Pozytywne skutki inflacji tylko poprzez:
Powolne procesy inflacyjne

 Wpływają korzystnie na dynamikę wzrostu gospodarczego (zjawisko iluzji

pieniężnej)

 Powodują obniżkę realnych stóp procentowych i stawek płac.

Negatywne skutki inflacji :

Rodzaj inflacji

Zrównoważona

niezrównoważona

Antycypowana

Symboliczne koszty inflacji
„koszty zdzieranych zelówek”
„koszty zmienionych kart dań”

Straty efektywności gospodarowania
(alokacja zasobów w
gospodarce)

Nieantycypowana

Redystrybucja dochodu
I majątku pomiędzy różne grupy
społeczne

Redystrybucja dochodu i majątku
straty efektywności
gospodarowania

Sposoby ograniczania inflacji :

 Restrykcyjna polityka pieniężna – prowadzi do zmniejszenia podaży

pieniądza i wzrostu stóp procentowych.

 Restrykcyjna polityka fiskalna – polega na zwiększeniu obciążeń

podatkowych i zmniejszeniu wydatków budżetowych

 Polityka cen i dochodów (polityka dochodowa)

Polityka cen i dochodów(ujęcie węższe) – skierowana jest na regulowanie wzrostu
Podziału dochodów przy czym koncentruje się na kontroli płac

Polityka cen i dochodów (szersze ujęcie) nie ogranicza się do płac czy innych
dochodów lecz także obejmuje kontrolę cen



Zamrożenie cen i płac



Polityka dochodowa operująca podatkami



Polityka dochodowa oparta o sugestie rządowe

Krzywa Phillipsa
Powstała na podstawie analizy danych statystycznych z okresu 1861 – 1957 dla
Wielkiej Brytanii dotyczących:



Zmiany płac nominalnych



Stopy bezrobocia

Rozwinięciem koncepcji Phillipsa były badania P.A. Samuelsona i P.M. Solowa
którzy wysunęli twierdzenie o istnieniu funkcjonalnej zależności pomiędzy tempem
wzrostu płac nominalnych i tempem wzrostu cen.









Teoria naturalnej stopy bezrobocia (M. Friedmna i E.S Phelpsa)
Wymienność inflacji i bezrobocia ma krótkookresowy charakter a w długim okresie
czasu efektem ekspansywnej polityki gospodarczej jest wyższa stopa inflacji .
Długookresowa krzywa Phillipsa jest więc linią pionową.

Polityka fiskalna i jej skuteczność

Polityka fiskalna (budżetowa)
Część polityki społeczno – gospodarczej państwa obejmująca ogół decyzji rządu
dotyczących wydatków i dochodów budżetowych.

Podstawowe cele polityki fiskalnej to:
1) redystrybucja dochodów
2) stabilizacja gospodarki.

Budżet państwa
Plan finansowy zawierający zestawienie dochodów i wydatków państwa w ciągu
określonego okresu czasu (roku budżetowego)



Sporządzony ex ante i ex post



Po zatwierdzeniu przez władze ustawodawczą jest to akt prawny na mocy

którego rząd gromadzi dochody i realizuje wydatki

Z krzywej Philipsa wynika że występuje wymiernośd pomiędzy inflacją a
bezrobociem, a w polityce gospodarczej należy dokonywad wyboru
pomiędzy: Większa inflacją i mniejszym bezrobociem lub mniejszą inflacją
i większym poziomem bezrobocia

Parlament kontroluje i egzekwuje wykonanie budżetu

Budżet

Dochody budżetowe

Państwa

Wydatki budżetowe

Podatek jest pieniężnym, ogólnym, nieodpłatnym, bezzwrotnym, przymusowym
świadczeniem na rzecz państwa. Stanowi ogólne źródło dochodów budżetowych.

Cechy dobrego systemu podatkowego:
Koncepcja Adama Smitha („Badanie nad naturą i bogactwem narodów”)

 Sposób płacenia podatków powinien być wygodny dla podatnika
 Koszty poboru podatków powinny być niskie
 Podatki powinny być jasno i zrozumiale określone
 Obciążenia podatkowe nie powinny niszczyć motywacji podatnika do

zwiększenia jego aktywności gospodarczej

Krzywa Laffera:
T- wpływy podatkowe do budżetu
t- stopa podatkowa

Dominujące wpływy to podatki o charakterze pośrednim -> 60%

 Równowaga budżetowa – dochody równają się wydatkom budżetowym w

ciągu danego roku.

 Nierównowaga budżetowa:



Nadwyżka budżetowa



Deficyt budżetowy (pierwotny, całkowity)

Deficyt całkowity

Deficyt koniunkturalny

Deficyt

strukturalny

Deficyt koniunkturalny (cykliczny) – pojawia się w okresach słabej koniunktury
(kryzys, depresja) jako konsekwencja działania automatycznych stabilizatorów
koniunktury gospodarczej.

Deficyt strukturalny – niezależny od stanu koniunktury gospodarczej.
Występuje nawet w okresie wysokiej koniunktury. Zależy od zakresu aktywnej
polityki fiskalnej realizowanej w danym kraju. Występuje wtedy gdy gospodarka
wytwarza produkcję potencjalną.

Dług publiczny



Jeżeli deficyt budżetowy występuje dłuższym okresie może być on

finansowany przez zaciągane przez państwo długu publicznego.

Podatki, akcyza, dochody z
własności, dochody z prywatyzacji,
cła, opłaty skarbowe, sądowe,
notarialne, dochody zagraniczne



Wydatki na

dobra i usługi
(G)



Płatności

tranferowe



Dług publiczny – suma skumulowanych deficytów budżetowych z okresów

wcześniejszych.



Dług publiczny – całkowite pozostające do spłaty zobowiązanie państwa

wobec różnych podmiotów (krajowych i zagranicznych )

Sposoby zaciągania długu publicznego :

 Emisja papierów wartościowych (obligacje, bony skarbowe)
 Zaciąganie kredytów
 Sprzedaż majątku państwowego
 Dodrukowanie pieniądza

Skutki deficytu budżetowego



Dług publiczny -> odsetki od długu



Wyższe podatki



Pogłębienie nierówności w podziale dochodów (niższe dochody

biednych ,niższe dochody bogatych)



Zmniejszenie rozmiarów inwestycji

Polityka fiskalna w kontekście kryteriów konwergencji (Traktat z Maastricht 1992)

 Deficyt sektora publicznego nie powinien przekraczać 3% PKB
 Zadłużenie sektora publicznego nie powinno być wyższe niż 60% PKB

Deficyt Polsi wynosi 3,9 % i nie spełnione jest kryterium europejskie.
Dług publiczny państwa wynosi 47,1 i mieścimy się w wyznaczonym przez UE
przedziale.

Rodzaje polityki fiskalnej:
- pasywna
- aktywna
- ekspansywna
- restrykcyjna

PASYWNA POLITYKA FISKALNA
Polega na wykorzystaniu automatycznych stabilizatorów koniunktury gospodarczej
(ASK)

Automatyczny stabilizator koniunktury – to taki dochód lub wydatek rządowy, który
w okresie kryzysu bez żadnych decyzji działao ze strony rządu powoduje powstanie
lub powiększenie deficytu budżetowego lub zmniejszenie nadwyżki budżetowej

Przykładowe ASK to :
- automatyczne zmiany wpływów podatkowych
- automatyczne zmiany wydatków na zasiłki dla bezrobotnych i inne świadczenia
społeczne
- programy pomocy dla rolnictwa

Skutecznośd pasywnej polityki fiskalnej:
- szybkośd reakcji na zmiany koniunkturalne (automatyzm działania upodabnia je do
działania naturalnych mechanizmów rynkowych)
- oddziałują one na globalne wydatki w stosunkowo krótkim okresie nie stwarzają
warunków do zmiany istniejącej sytuacji ekonomicznej

- powodują powstanie wysokiego deficytu budżetowego w okresie pogorszenia
koniunktury

AKTYWNA POLITYKA FISKALNA (dyskrecjonalna)
Jej istotą jest podejmowanie takich decyzji dotyczących zmian dochodów lub
wydatków budżetowych, które pozwolą osiągnąd zamierzone cele gospodarcze

Ręczne sterowanie, zarządzanie popytem

Przykładowe działania to:
- zwiększenie/zmniejszenie stawki podatku dochodowego
- obniżenie/podniesienie wysokości zasiłku dla bezrobotnych

Główna idea stabilizacyjnej polityki fiskalnej w ujęciu ekonomii keynesowskiej:
- w okresie pogorszenia koniunktury (kryzys) - Paostwo oddziałuje na wzrost popytu
globalnego ( ekspansywna, stymulacyjna, miękka polityka fiskalna )
- w okresie przegnania koniunktury (rozkwit) - Paostwo ogranicza wzrost popytu
globalnego (restrykcyjna, twarda polityka fiskalna)

EKSPANSYWNA POLITYKA FISKALNA
Oznacza zmniejszenie obciążeo podatkowych i zwiększenie wydatków budżetowych.

RESTRYKCYJNA POLITYKA FISKALNA
Oznacza zwiększenie obciążeo podatkowych i zmniejszenie wydatków budżetowych.




MNOŻNIK WYDATKÓW BUDŻETOWYCH
Pokazuje wpływ jednostkowych zmian w wydatkach budżetowych na zmiany popytu
globalnego i poziomu produkcji

Mg = Y/ G = 1/1-KSK(1-t)
gdzie:
T- zmiana wpływów z tytułu podatków


MNOŻNIK ZRÓWNOWAŻONEGO BUDŻETU
Określa, że wzrost wydatków rządowych, któremu towarzyszy taki sam wzrost
podatków powoduje zwiększenie produkcji i zatrudnienia w gospodarce

Skuteczność aktywnej polityki fiskalnej ograniczają:
1. Opóźnienia instrumentów fiskalnych:
- Opóźnienia rozpoznawcze – czas, jaki upływa między początkowym pojawieniem
się problemu i jego rozpoznaniem (mogą wynosid nawet ok. 3 m-cy)
- Opóźnienia reakcji – od czasu rozpoznania problemu do podjęcia decyzji o
konkretnych działaniach ( nawet do 12 m-cy)
- Opóźnienia operacyjne – związane z czasem, który upływa między wdrożeniem
kolejnych środków polityki gospodarczej a odczuciem skutków ich oddziaływania
( około 2-3 m-ce)

Efekt wypierania (wypychania) wydatków prywatnych przez wydatki rządowe

1) Wzrost wydatków paostwa (G)-zwiększa się popyt globalny
2)Powoduje wzrost realnej produkcji i dochodów

3) wzrost popytu na pieniądz
4) przy stałej realnej podaży pieniądza- wzrost stopy procentowej na rynku
pieniężnym
5) zmniejszenie popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego powoduje tłumaczenie
efektów początkowej ekspansji fiskalnej

SDR

– specjalne prawa ciągnienia, pieniądz emitowany przez międzynarodowy

fundusz walutowy (FW)

Rynek pieniężny
Podaż pieniądza======= popyt na pieniądz (podaż i popyt kształtują cenę)
Przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe o okresie zapadalności 1 rok.

POPYT NA PIENIĄDZ (preferencje płynności)
Określa skłonnośd podmiotów do utrzymywania części dochodu w postaci płynnej
(gotówkowej) tzw. sald pieniężnych.

J. M. Keynes wyodrębnił 3 rodzaje motywów zgłaszania popytu na pieniądz:
- motyw transakcyjny (bieżące transakcje) – chęd posiadania pieniądza w celu
zakupienia potrzebnych materiałów
- motyw przezornościowy (podmioty chcą zapewnid sobie bezpieczeostwo) np.
choroba-oszczędności przeznaczamy na lekarstwa, nie planujemy tego
- motyw spekulacyjny (portfelowy)
Motyw spekulacyjny – posiadanie pieniądza w celu uzyskania dochodów
wynikających ze spadku cen alternatywnych aktywów finansowych

PODAŻ PIENIĄDZA – ilość pieniądza w obiegu

Aby zmierzyd ilośd pieniądza (podaż pieniądza) NBP stosuje 4 miary:
- M0 baza monetarna, pieniądz „wielkiej mocy”
- M1 pieniądz transakcyjny
- M2
- M3

Zmiany równowagi na rynku pieniężnym (czynniki)
1) Wzrost dochodów podmiotów gospodarczych spowoduje wzrost popytu na
pieniądz ( a także następuje wzrost stopy procentowej )
2) Wzrost podaży pieniądza ( wykup paostwowych pap. Wartościowych ) –
spowoduje spadek stopy procentowej na rynku pieniężnym

TEMAT: INSTRUMENTY I CELE POLITYKI PIENIĘŻNEJ

Funkcje banku centralnego
1) Bank emisyjny – wyłączne prawo emisji pieniądza
2) Bank banków
- BC jest pożyczkodawcą ostatniej instancji dla banków komercyjnych
- sprawowanie nadzoru nad instytucjami bankowymi (wprowadzenie reguł
ostrożnościowych)
- organizacja i nadzór nad systemem rozliczeo międzybankowych
- pełnienie funkcji depozytowo-kredytowych dla niektórych operacji na rynku
kapitałowym i pieniężnym
- zarządzanie rezerwami dewizowymi kraju

3) Bank państwa
- finansowa obsługa paostwa jednostek budżetowych i funduszy celowych

- przygotowanie emisji i sprzedaż bonów skarbowych, obligacji
- organizacja, ustalanie zasad i monitorowanie krajowego rynku walutowego

4) Podmiot realizujący politykę pieniężną
- stopa rezerw obowiązkowych
- stopa redyskontowa
- stopa lombardowa
- stopa operacji otwartego rynku ( a % od stopy otwartego rynku to stopieo
restrykcyjny)

TEST:
Uważnie przeczytaj każde pytanie wybierz prawidłowe odpowiedzi
1. Funkcja konsumpcji ma postad: C = 80 + 0,8 Y. Oszczędności będą równe zeru, gdy
Y wyniesie:

a) 400

b) 300.
c) 200
d) 100,
2. Realny PKB w danym roku jest:
a) miarą produkcji w wyrażeniu fizycznym, wytworzonej w danym roku,
b) służy do mierzenia poziomu inflacji w gospodarce,
c) wyższy niż nominalny PKB, jeśli stopa inflacji jest dodatnia,

d) miarą wartości produkcji wytworzonej w tym roku, liczonej w cenach roku
bazowego,

3. W gospodarce występuje równowaga na rynku pracy :

a) nie występuje bezrobocie frykcyjne

b) nie występuje bezrobocie strukturalne
c) nie występuje bezrobocie koniunkturalne
d) naturalna stopa bezrobocia jest równa 0

Pytania opisowe
1. (4p) Uzupełnij poniższe zdania
a)Pasywna polityka fiskalna wykorzystuje automatyczne stabilizatory koniunktury
do których zaliczamy automatyczne zmiany wpływów podatkowych, zasiłki dla
bezrobotnych i inne formy świadczeo społecznych , program pomocy dla rolnictwa
b)Restrykcyjna

polityka

pieniężna

zmierza

do

zmniejszenia…………………………..

podaży pieniądza

a operacje otwartego rynku będą polegad

na:kupowaniu,bądź sprzedaży

rządowych papierów wartościowych, dewiz, bonow pieniężnych emitowanych na
wlasny rachunek przez bank centralny

1. Gospodarkę charakteryzują podane poniżej wielkości. I= 100, niezależnie od
poziomu dochodu konsumpcja wynosi 50, KSK 0,75.
A. Jaki poziom dochodu zapewnia równowagę

600

B. Jaka jest wielkośd mnożnika inwestycyjnego?

4

C. Jeżeli przedsiębiorstwa zdecydują się zwiększyd poziom inwestycji do 120, jaki
poziom produkcji zapewni równowagę makroekonomiczną?

680

2.Tabela przedstawia aktywnośd zawodową ludności w 2000, 2001, 2002, 2003 r.

Wyszczególnienie

2000 2001 2002 2003

w tysiącach

Ludnośd w wieku produkcyjnym

30700 30800

31 200 31 000

Ludnośd aktywna zawodowo

17 300

17200 17100

17 000

Pracujący

14 500

14 000

13 700

13700

Bezrobotni

2800

3 200

3 400 3 300

Bierni zawodowo

13 400

13 600

14100

14000

a)

Oblicz i wpisz do tabeli brakujące dane.

b)

Oblicz i porównaj stopę bezrobocia i zatrudnienia w 2000 i 2003 roku.

c)

Oblicz lukę PKB w 2003 roku gdy naturalna stopa bezrobocia wynosi 10%,

przedstaw jej interpretację ekonomiczną

. 27%

d)

Oblicz potencjalny PKB jeżeli realna wartośd wytworzonej produkcji wyniosła

w 2003 roku 260 mld.

Zł260*127%=330.2