Wstęp

Mimo że technika nieustannie się rozwija i umożliwia zautomatyzowanie procesów, które do niedawna wydawały się poza jej zasięgiem, w
niektórych sytuacjach wciąż niezbędne jest krytyczne spojrzenie człowieka. Czasem nawet najskuteczniejsze systemy pomiarowe mogą się pomylić
– dotyczy to oczywiście również fotografii.

Nawet jeśli nie zamierzamy zgłębiać tajników tego medium i za- leży nam wyłącznie na prostych wskazówkach typu „jak zrobić lepsze zdjęcie”,
powinniśmy opanować przynajmniej jedną funkcję pozwalającą na zmianę parametrów naświetlenia, czyli jasności fotografii. Jest ona dostępna we
wszystkich modelach aparatów – od najprostszych kompaktów po zaawansowane lustrzanki cyfrowe. Funkcja ta to kompensacja ekspozycji. Jej
zaletą jest fakt, że czasem łatwiej i szybciej z niej skorzystać, niż zmienić sposób pomiaru oświetlenia i powtórzyć pomiar.

Kompensacja ekspozycji

Tekst Łukasz Kacperczyk

O autorze

Zdjęcia Krystian Bielatowicz

O autorze

Zobacz dyskusję o tym temacie

Co to takiego?

Kompensacja ekspozycji, zwana też korektą ekspozycji, to najprostszy sposób na wpłynięcie na parametry ekspozycji przez użytkownika. Jest to
niezbędna funkcja, którą na szczęście znajdziemy we wszystkich segmentach sprzętu fotograficznego, a to dlatego, że działa w try- bach
automatycznych.

Proste modele cyfrówek nie mają manualnego trybu ekspozycji,
w którym fotograf ustawia zarówno czas otwarcia migawki, jak
i przysłonę. Właśnie dlatego tak przydaje się kompensacja ekspozycji, która nie wymaga od użytkownika zbyt dużej wiedzy fotograficznej –
wystarczy zapamiętać, że wartości ujemne spra- wią, że zdjęcie będzie ciemniejsze, a dodatnie, że będzie jaśniejsze.

Cały trik polega na tym, że takie celowe prześwietlenie lub niedoświetlenie zdjęcia prowadzi do prawidłowej ekspozycji.

Jak to działa

Korzystając z funkcji kompensacji ekspozycji, zmieniamy ilość światła, które które dociera do materiału światłoczułego (w przypadku cyfrówek –
matrycy). Jednak w przeciwieństwie do trybu manualnego, w którym użytkownik ma wpływ zarówno na czas otwarcia migawki, jak i otwór
przysłony, w tym wypadku po prostu regulujemy ilość światła. To aparat zadecyduje, czy zmie- ni czas ekspozycji, czy może wartość przysłony.
Jeśli korzystamy z trybu preselekcji przysłony, do wprowadzenia korekty ekspozycji aparat zmieni czas otwarcia migawki (słusznie zakładając, że
wybrana wartość przysłony jest dla nas ważniejsza). Podczas fotografowania w trybie preselekcji czasu kompensacja ekspozycji wpłynie na otwór
przysłony (bo czas jest ważniejszy). W pozostałych trybach pracy zazwyczaj zmianie podlega czas ekspozycji, a w drugiej kolejności przysłona.

Znakomita większość cyfrówek pozwala na wprowadzenie kompensacji w zakresie +/- 2 pełne stopnie ekspozycji ze skokiem co 1/2 lub 1/3. W tej
chwili najpopularniejszy jest krok co 1/3 stopnia (np. w modelu Nikon Coolpix S200 czy zaawansowanym Coolpiksie P5100), ale niektóre aparaty z
wyż- szej półki pozwalają użytkownikowi dokonać wyboru – zdecydować się na skok co 1/2 lub co 1/3. Zaawansowane lustrzanki cyfrowe

Szeroki Kadr – Poradnik – Kompensacja ekspozycji

http://www.szerokikadr.pl/poradnik/artykul/kompensacja_ekspozycji/

2009-03-30 13:06

1 z 4

umożliwiają korektę w jeszcze większym zakresie – np. Nikon D60 oferuje przedział aż +/- 5 stopni.

Kompensację ekspozycji możemy stosować zarówno wtedy, kiedy już po wykonaniu zdjęcia stwierdzimy, że jest ono prześwietlone lub
niedoświetlone, jak i wtedy gdy już sama ocena sytuacji zdjęciowej powie nam, że automatyka ekspozycji może sobie nie poradzić. Najłatwiej to
przewidzieć, kiedy stosujemy pomiar ekspozycji centralny (zwany też centralnie ważonym) lub punktowy, ponieważ ich działanie jesteśmy w stanie
w stu procentach przewidzieć.

Z pomiarem matrycowym nie jest tak łatwo, ponieważ w tym trybie aparat
porównuje fotografowaną scenę do bazy danych, którą ma w pamięci, więc
może wybrać właściwe parametry ekspozycji nawet w trudnych warunkach.
Dlatego kiedy stosujemy kompensację ekspozycji w połączeniu z pomiarem
matrycowym, najlepiej wprowadzać korektę po wykonaniu i ocenie zdjęcia
próbnego.

Jak i kiedy

stosować?

Nawet najprostsze modele aparatów cyfrowych zapewniają bezpośredni dostęp
do funkcji kompensacji ekspozycji. W kom- paktach zazwyczaj przycisk
korekty jest umiejscowiony po prawej stronie wybieraka wielofunkcyjnego,
choć w niektórych modelach może być w innym miejscu.

W lustrzankach cyfrowych znajduje się on zazwyczaj w okolicy spustu
migawki (w nikonach po jego prawej stronie). Po naciśnięciu wywołuje on
skalę korekty – w zależności od aparatu w pionie lub w poziomie. Zmiany
wartości dokonuje się zazwyczaj za pomocą przycisków wybieraka (w
kompaktach) lub pokrętłem sterowania (w lustrzankach).

Kompensację ekspozycji stosujemy, żeby uniknąć nieudanych zdjęć. Nieudanych przez niewłaściwie dobrane parametry ekspozycji – czas otwarcia
migawki i otwór przysłony. Dzięki funkcji korekty ekspozycji użytkownik może rozjaśnić lub przyciemnić zdjęcie w stosunku do parametrów
wybranych przez automatykę aparatu. W niektórych sytuacjach z góry wiadomo, że trzeba będzie skorzystać z tej funkcji, w innych okazuje się to
dopiero po wykonaniu pierwszego zdjęcia i obejrzeniu go na ekranie LCD.

Światłomierz aparatu jest tak wyskalowany, żeby idealnie interpretował scenę o średnim natężeniu szarości. Dlatego jeśli fotografowana sytuacja ma
przewagę tonów bardzo jasnych lub bardzo ciemnych, światłomierz może się pogubić.

Funkcja kompensacji ekspozycji przydaje się podczas fotografowania pod światło. W tym przypadku jednak najlepiej było
skorzystać z możliwości doświetlenia pierwszego planu lampą błyskową, dzięki czemu nie stracilibyśmy szczegółów w tle.

Zdjęcie niedoświetlone

Szeroki Kadr – Poradnik – Kompensacja ekspozycji

http://www.szerokikadr.pl/poradnik/artykul/kompensacja_ekspozycji/

2009-03-30 13:06

2 z 4

Zdjęcie z kompensacją ekspozycji

Na śniegu lub na plaży światłomierz aparatu może zmylić ostre oświetlenie, co skutkuje niedoświetlonymi zdjęciami. Najlepiej wtedy od razu
wprowadzić dodatnią kompensację ekspozycji, dzięki czemu uzyskamy prawidłowo naświetlone zdjęcia.

Zdjęcie z dużym obszarem o wysokiej jasności będzie nie- doświetlone, a takie, na którym przeważa czerń, prześwietlone. Jednak rezultat jest
podobny – fotografia, na której króluje szarość – mimo że w rzeczywistości scena wcale nie była nudna
i nijaka, lecz pełna kontrastów i soczystych barw. A wszystko dla- tego, że światłomierz dobrał taką kombinację czasu i przysłony, żeby osiągnąć
swoją ulubioną szarość.

Kiedy robimy zdjęcia na śniegu lub w słoneczny dzień na plaży, możemy od razu wybrać dodatnią wartość korekty ekspozycji +1. Dodatnią korektę
stosujemy też, kiedy główny obiekt znajduje się na bardzo jasnym tle (jaśniejszym od siebie) – ponieważ światłomierz nie doświetliłby zdjęcia,
przyciemniając je aż do osiągnięcia średniej szarości. Z kolei gdy główny obiekt ma za sobą ciemne tło, stosujemy korektę ujemną, by skontrować
rozjaśnienie sceny zasugerowane przez automatykę aparatu.

Warto poznać zasadę działania kompensacji ekspozycji i oko- liczności, w których ta funkcja może się przydać. Nawet jeśli nie chcemy traktować
fotografii jako hobby, taka czysto praktyczna wiedza z pewnością przyda się do osiągnięcia efektownych rezultatów lub po prostu uratowania
zdjęcia przed niedoświetleniem czy prześwietleniem. Pamiętajmy jednak, że konieczność skorzystania z korekty nie oznacza, że nasz aparat źle
działa. Nawet najlepszy automat nie poradzi sobie w pewnych sytuacjach, bo nie przewidzi, na czym zależy fotografującemu. Jeśli zdjęcie jest
nieudane, błąd prawie zawsze leży po stronie fotografa, a funkcja kompensacji ekspozycji to najłatwiejszy sposób na uniknięcie uczucia zawodu.

Warto wiedzieć

W dowolnym trybie pracy wykorzystującym automatykę ekspozycji zrób zdjęcie czarnej powierzchni oświetlonej rozproszonym
światłem. Następnie w tym samym oświetleniu sfotografuj powierzchnię białą. Porównaj rezultaty. Jeśli zostały zachowane takie same
warunki oświetleniowe, oba zdjęcia powinny być jednakowo szare. Powtórz oba ujęcia, tak dobierając wartości kompensacji
ekspozycji, żeby efekty odzwierciedlały fotografowaną rzeczywistość i pokazały odpowiednio – czarną i białą powierzchnię.

Warto wiedzieć

W niektórych modelach (np. cyfrówkach marki Nikon) wyłączenie aparatu nie powoduje zresetowania ustawienia

kompensacji ekspozycji. Jeśli ustawimy np. -1,5 i wyłączymy aparat, to po ponownym włączeniu dalej będziemy mieli
ustawione niedoświetlenie o 1,5 stopnia. Należy pamiętać o wyzerowaniu tego ustawienia przed zrobieniem następnego zdjęcia.
Na szczęście o aktywności funkcji kompensacji ekspozycji informuje odpowiednia ikona wyświetlana na ekranie LCD wraz z
wartością korekty.

Mimo powszechności funkcji kompensacji ekspozycji i jej obecności w aparatach o różnych stopniach zaawansowania, musimy pamiętać, że

nie zawsze jest ona dostępna we wszystkich trybach pracy. Zazwyczaj oznacza to, że w danej sytuacji po prostu się nie przyda, ale zaoszczędzimy
sobie nerwów, zaglądając za wczasu do instrukcji obsługi naszego aparatu.

Jeżeli zapoznałeś się z tym tematem oznacz go jako

poznany

Twoje postępy możesz monitorować

tutaj

Szeroki Kadr – Poradnik – Kompensacja ekspozycji

http://www.szerokikadr.pl/poradnik/artykul/kompensacja_ekspozycji/

2009-03-30 13:06

3 z 4

Dyskusje o tym temacie

Porozmawiaj z innymi

[Przyklejony] Kompensacja ekspozycji

15 postów, ostatni dodany 25.09.2008, 20:44 przezJakubStrzelecki

Jeszcze o realizacji kompensacji ekspozycji w aparacie

2 postów, ostatni dodany 16.02.2009, 17:07 przezLesny_zwierz

Czy kompensacja ekspozycji działa po podpięciu lampy typu sb-800?

3 postów, ostatni dodany 04.12.2008, 18:25 przezWeekendWarrior

HDR

21 postów, ostatni dodany 21.10.2008, 20:56 przezolek_st

Rozpocznij nową dyskusję

Created by

Endorfine

Zobacz

regulamin serwisu

Szeroki Kadr – Poradnik – Kompensacja ekspozycji

http://www.szerokikadr.pl/poradnik/artykul/kompensacja_ekspozycji/

2009-03-30 13:06

4 z 4