FIZJOLOGICZNA

FLORA

BAKTERYJNA

SKÓRY.

Marcelina Czekurłan

Na powierzchni naszej skóry, już od momentu przyjścia na świat zaczyna rozwijać się

własna flora bakteryjna. Stanowi ona dodatkową, żywą barierę powstrzymującą szkodliwe
zewnętrzne ataki tkanki skórnej przez bakterie i wirusy chorobotwórcze. Możemy więc
powiedzieć, że działa ona bakteriostatycznie, tzn. hamuje rozwój bakterii i neutralizuje ich
negatywne wpływy.

Na fizjologiczną florę bakteryjną skóry składają się różne drobnoustroje. Najwięcej

gronkowców „staphylococcus albus” oraz zawartych w łoju beztlenowców, które zgodnie
współistnieją ze sobą zachowując równowagę ustrojową. Ich ilość na skórze zależy od jej
indywidualnych właściwości u każdego z nas oraz odpowiedniej higieny. Kwaśny odczyn
skóry zapewnia najdogodniejsze warunki życia i rozmnażania się przyjaznych skórze
gronkowców i beztlenowców w przeciwieństwie do bakterii i wirusów chorobotwórczych, dla
których tylko zasadowe środowisko jest korzystne. Istnienie prawidłowej flory bakteryjnej na
powierzchni skóry zależy więc od kwaśnego odczynu skórnego, składu potu i łoju oraz
wydzielania przez skórę enzymu zwanego lizozymem (zawierają go również łzy)
zwalczającego bakterie chorobotwórcze. Fizjologiczna flora bakteryjna skóry jest jednym z
ważniejszych jej naturalnych mechanizmów obronnych. Nie należy jej więc usuwać, ani
niszczyć przez niewłaściwą pielęgnację cery, gdyż jej zanik wystawia naszą skórę na ataki
bakterii chorobotwórczych, a tym samym prowadzi do powstania różnych chorób skórnych.
Dlatego zmiany w tworzeniu się płaszcza hydrolipidowego – wodnotłuszczowego, na skutek
zaburzeń w wydzielaniu łoju i potu, zmiana odczynu kwaśnego na zasadowy, stosowanie
antybiotyków, używanie dezodorantów zawierających substancje działające
przeciwbakteryjnie oraz częsta dezynfekcja skóry może niszczyć naturalną florę bakteryjną
skóry.

Skład flory naturalnej jest zmienny. Wyróżnia się florę naturalną stałą, w której

drobnoustroje stale znajdują się w jakimś regionie ciała, są zawsze obecne w organizmie i nie
można ich usunąć, np. poprzez mycie rąk oraz przejściową florę naturalną, która pojawia się
okresowo w zależności od różnych czynników, np. od środowiska i właściwości organizmu
gospodarza. Elementy mikroflory żyją w harmonii, nie szkodząc sobie, współdziałają
korzystnie dla człowieka. W skład przejściowej flory mogą wejść bakterie chorobotwórcze
potencjalnie patogenne, np. Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty).

STAPHYLOCOCCUS AUREUS

Nie wszystkie rejony ciała mają jednak mikroflorę, są rejony, które są jałowe i w których
drobnoustroje nie mogą i nie powinny występować.

Mikroorganizmy wchodzące w skład prawidłowej mikroflory skóry różnią się

miejscem lokalizacji na powierzchni ciała. Liczba i rodzaj drobnoustrojów zależą nie tylko od
rejonu ciała, ale także od czynników związanych z warunkami miejscowymi takimi jak:
wilgotność, temperatura, pH oraz dostępem do środków odżywczych. Możemy też wziąć pod
uwagę wiek, płeć, rodzaj wykonywanej pracy, które wpływają na proporcje ilościowe i
jakościowe drobnoustrojów należących do prawidłowej flory bakteryjnej skóry.

Liczba bakterii fizjologicznej mikroflory skóry zdrowego człowieka wynosi 10

4

-

10

5

/cm

2

i w większości są to bakterie beztlenowe, które stale występują w mieszkach

włosowych (10

5

- 10

6

/ cm

2

). Jak wspomniałam już wcześniej drobnoustroje zaliczane do

mikroflory fizjologicznej skóry dzielą się na bakterie stale bytujące na skórze (mikroflora
stała, odnawialna) i bakterie występujące czasowo (mikroflora przejściowa). Do pierwszej –
mikroflory stałej należą: Gram-dodatnie koagulazo-ujemne gronkowce (CNS, coagulase
negative staphylococcus) Staphylococcus epidermidis (u 85-100% ludzi), Staphylococcus
capitis (skóra głowy), Staphylococcus auricularis (przewód słuchowy zewnętrzny),
Staphylococcus hominis (skóra powierzchni ramion i nóg), Staphylococcus haemoliticus
(skóra stopy), Gram-dodatnie ziarenkowce rodzaju Streptococcus (grupa viridans) i
Entrococcus (skóra pachwin, okolic odbytu i krocza), tlenowe Gram-dodatnie ziarniaki
należące do rodzaju Micrococcus (Micrococcus luteus), Gram-dodatnie litofilne dyfteroidy z
rodzaju Corynebacterium (Corynebacterium amycolatum, Corynebacterium jeikeium),
Brevibacterium i Dermatobacter, Propionibacterium acnes (u 54-100% nastolatków),
Staphylococcus ureus (40% ludzi jest nosicielami przejściowymi, u 20% nigdy nie wystąpi
nosicielstwo), Candida sp. (skóra pod paznokciami, powierzchnie międzypalcowe, okolice
pachwin i pach). Bakterie z rodzaju Micrococcus i Staphylococcus zwykle kolonizują
powierzchnię warstwy rogowej naskórka, a tlenowe i beztlenowe litofilne dyfteroidy oraz
Propionibacterium acnes szczególnie obficie zasiedlają głębsze części mieszka włosowego i
gruczołów łojowych, gdzie wobec obfitości lipidów panują warunki beztlenowe. Stała
mikroflora skóry jest odnawialna.

COAGULASE NEGATIVE STAPHYLOCOCCUS

STAPHYLOCOCCUS EPIDERMIDIS

STAPHYLOCOCCUS CAPITIS

PROPIONIBACTERIUM ACNES

Omawiając fizjologiczną florę bakteryjną skóry trzeba podkreślić jej rolę korzystną

jak i niekorzystną. Zacznijmy od jej pozytywnych aspektów. Jest ona elementem obrony
nieswoistej, ponieważ zajmuje receptory na powierzchni błon śluzowych i skóry, co
zapobiega adhezji (łączenia się ze sobą) bakterii chorobotwórczych. Składniki flory naturalnej
wytwarzają różnego rodzaju czynniki hamujące wzrost i rozwój bakterii chorobotwórczych,
np. bakteriocyny, nienasycone kwasy tłuszczowe, mucyna, która pełni rolę warstewki
ochronnej przed przyleganiem drobnoustrojów chorobotwórczych do powierzchni ciała. Flora
naturalna przez zakwaszenie środowiska zapobiega osiedlaniu się drobnoustrojów
chorobotwórczych. Pobudza ona sprawność układu immunologicznego poprzez stymulację
wytwarzania pewnych przeciwciał i substancji przeciwdrobnoustrojowych – wytwarza się
równowaga pomiędzy florą a organizmem. Flora bakteryjna ma także wpływ na procesy
fizjologiczne i biochemiczne w organizmie człowieka: wytwarzają witaminy głównie z grupy
B, są źródłem witaminy K (udział w procesie krzepnięcia krwi), inaktywują substancje
toksyczne, mutagenne i kancerogenne, biorą udział w procesie trawienia niektórych
pokarmów, hamują wchłanianie cholesterolu, mają swój udział także w procesie transformacji
niektórych leków – aktywacja proleków oraz stymulują do funkcjonowania i prawidłowej
perystaltyki nabłonek jelitowy. Musimy jednak wziąć też pod uwagę jej niekorzystną rolę.
Jest ona źródłem zakażeń endogennych – w pewnych warunkach drobnoustroje z flory
naturalnej mogą wywoływać chorobę. Mogą także predystynować zasiedlenie
makroorganizmów przez drobnoustroje chorobotwórcze. Należy wspomnieć także, że istnieje
prawdopodobieństwo alergizowania makroorganizmu oraz spowodowania zmian
chorobowych miejscowych.

Organizm ludzki posiada mechanizmy kontroli flory naturalnej. Produkuje różnego

rodzaju związki przeciwbakteryjne, np. interferony. Skład soku żołądkowego, a przede
wszystkim niskie pH uniemożliwia rozwój więkości drobnoustrojów. Wystepują
oddziaływania między mikroorganizmami - wytwarzanie substancji
przeciwdrobnoustrojowych, konkurencja o receptory i pożywienie oraz wytwarzanie
niekorzystnego środowiska dla bakterii chorobotwórczych.