Wielcy mistrzowie zakonu templariuszy

Strój

wielkiego

mistrza

Urząd wielkiego mistrza był najwyższym w zakonie templariuszy. Wielcy
mistrzowie sprawowali rządy przy pomocy swojej kapituły, która zbierała
się w zależności od bieżących potrzeb. Bracia winni byli mistrzowi
bezgraniczne posłuszeństwo. Wielki mistrz miał prawo do posiadania
czterech wierzchowców, rynsztunku i świty, w której znajdowała się m.
in. straż przyboczna, kapelan, pisarz i tłumacz. W dziejach zakonu
wielkich mistrzów było dwudziestu trzech. Wielu zginęło z bronią w ręku
walcząc z niewiernymi. O ich wyborze decydował autorytet jakim cieszyli
się w zakonie, niekiedy jednak wybór podyktowany był przesłankami
politycznymi i dotyczył osób spoza stowarzyszenia.

Poczet Wielkich Mistrzów

(herby - dzięki uprzejmości Projet Beauceant)

Hugon de Payns (1118 - 24 maja 1136)

pochodził z Szampanii, z wpływowego rodu rycerskiego. Osada Payns
oddalona jest ok. 12 km od Troyes, a istniejąca tam później komandoria
templariuszy powstała zapewne z jego nadania. Założyciel Stowarzyszenia
Ubogich Rycerzy Chrystusa w 1118 roku w Ziemi Świętej. Prowadził misję
dyplomatyczną na rzecz nowego zgromadzenia. Uczestniczył w Synodzie w
Troyes w 1126 roku. Odwiedził w celach propagandowych Normandię, Anglię,
Andegawenię i Prowansję. Około 1130 roku powrócił do Ziemi Świętej, gdzie
zmarł w 1136 roku.

Robert de Craon (1136 - 13 stycznia 1139)

pochodził z Andegawenii. Był pośród pierwszych templariuszy, między którymi
znalazł się doznawszy zawodu miłosnego. Ceniony za waleczność oraz za
zdolności organizacyjne i dyplomatyczne. Przed wyborem na wielkiego mistrza
znany w europejskich prowincjach jako Robert Seneszal. Dzięki jego zabiegom
doszło w 1139 roku do ogłoszenia przez papieża Innocentego II słynnej bulli

1

"Omne datum optimum". Bulla ta zapewniała templariuszom autonomię i
stanowiła podwaliny pod przyszłą wielkość zakonu.

Everard des Barres (1149 - 1152)

wcześniej mistrz prowincji francuskiej. Brał udział w II wyprawie krzyżowej. Do
Ziemi Świętej sprowadził templariuszy z prowincji hiszpańskiej, którzy jako
zaprawieni w walkach górskich ocalili armię chrześcijańską w górach Cylicji. Po
ostatecznej klęsce krucjaty powrócił do Francji będąc już wielkim mistrzem
templariuszy. Wobec własnej niemocy i zwątpienia zrezygnował z funkcji i
wstąpił do klasztoru cystersów w Clairvaux. Data jego śmierci nie jest znana,
wiadomo, że jako mnich cysterski żył jeszcze w 1176 roku.

Bernard de Tremelay (ok. 1152 - 16 sierpnia 1153)

pochodził z burgundzkiego rodu spod Dijon. Zginął podczas oblężenia
Askalonu. Według Wilhelma z Tyru śmierć jego była wynikiem pychy. W
utworzonym wyłomie w murze wtargnął do miasta wraz z kilkudziesięcioma
innymi templariuszami. Nie czekając na resztę armii chrześcijańskiej a chcąc
wyłącznie sobie przypisać zdobycie twierdzy i zagarnąć bogate łupy, poległ
wraz ze swoimi towarzyszami wobec przeważającego wroga.

Andrzej de Montbard (1153 - 17 stycznia 1156)

brat matki Bernarda z Clairvaux - Alety de Montbard. Z Bernardem z Clairvaux
oprócz więzów pokrewieństwa łączyła go także przyjaźń znajdująca
odzwierciedlenie w wymienianej przez nich korespondencji. Był jednym z
dziewięciu pierwszych braci i służył w zakonie przez około trzydzieści lat,
piastując najwyższe urzędy. Około 1149 roku został seneszelem zakonu. Zmarł
wkrótce po wyborze na wielkiego mistrza.

Bertrand de Blanquefort (1156 - 2 stycznia 1169)

pochodził zapewne z Tuluzy, gdzie zaraz po jego wstąpieniu do templariuszy,
rodzina złożyła bogate ofiary na rzecz zakonu. Uważany za jednego z
najwybitniejszych administratorów pośród wielkich mistrzów. Został wzięty do
niewoli w 1157 roku przez Nur-ed-Dina, gdy osłaniał Bród Jakuba. W dwa lata
później odzyskał wolność. Nie poparł wyprawy egipskiej armii chrześcijańskiej,
która jak się słusznie okazało skazana była na przegraną.

2

Filip de Milly (1169 - 1171)

pan na Napuzie. Wywodził się z pikardyjskiego rodu osiadłego w Syrii. W 1148
roku jako świecki rycerz brał udział w oblężeniu Damaszku. Wstąpił do zakonu
templariuszy po śmierci żony. Po wyborze na wielkiego mistrza podał się
wkrótce do dymisji i następnie towarzyszył Amalrykowi w podróży do
Konstantynopola. Brak informacji na temat jego późniejszych losów.

Odon de Saint - Amand (1171 - 9 października 1180)

pełnił funkcję marszałka Jerozolimy, następnie był wielkim podczaszym
Królestwa. Po wstąpieniu do zakonu templariuszy i wyborze na wielkiego
mistrza zasłynął tym, że odmówił Almarykowi wydania Gautiera de Mensil,
który zamordował posłańców izmalickich. Za jego sprawą wybudowano zamek
Chatelet u Brodu Jakuba. W bitwie pod Mesafatem dostał się do niewoli, gdzie
wkrótce zmarł.

Arnold de La Tour (1180 - 30 września 1184)

od 1167 był mistrzem Hiszpanii i Prowansji, szczególnie aktywnie działał na
terenie Aragonii. Wielkim mistrzem został wybrany w sędziwym wieku. W 1184
roku wyruszył z patriarchą jerozolimskim i mistrzem joannitów do Włoch i
Francji, aby zabiegać o pomoc w walce z niewiernymi. Zmarł podczas podróży
w Weronie.

Gerard de Ridefort (1185 - 4 października 1189)

pochodził z Flandrii lub Normandii. W 1179 roku pełnił funkcję marszałka
Królestwa Jerozolimskiego. W podzięce za ozdrowienie wstąpił do zakonu
templariuszy. W 1183 roku był już seneszelem. Wybrany wielkim mistrzem w
wyniku intryg. Brał udział w zamachu stanu we wrześniu 1186 roku.
Doprowadził do klęski armii chrześcijan u źródeł Cresson, następnie przyczynił
się do klęski pod Hittinem, gdzie dostał się do niewoli. Uwolniony we wrześniu
1187 roku w zamian za zamek templariuszy w Gazie. Zginął podczas oblężenia
Akki.

Robert de Sable (1191 - 8 września 1193)

pochodził z możnego rodu w Andegawenii. W 1173 roku wsparł młodego
Henryka w jego buncie przeciw ojcu Henrykowi II. Wyruszył w trzeciej
wyprawie krzyżowej do Ziemi Świętej w zadośćuczynieniu popełnionych
niegodziwości. Blisko związany z Ryszardem Lwie Serce. Przygotowywał w

3

1190 roku wyprawę krzyżową w Andegawenii i Normandii. Mianowany jednym
z pięciu komandorów floty krzyżowców. Został wielkim mistrzem dzięki
wstawiennictwu Ryszarda Lwie Serce.

Gilbert Erail (1194 - 12 grudnia 1200)

był wcześniej komandorem Jerozolimy i skarbnikiem templariuszy. W latach
1185 - 1190 był mistrzem Prowansji i Hiszpanii a następnie w latach 1190 -
1193 mistrzem prowincji zachodnich. Potem krótko występuje jako komandor
Jerozolimy. Po wyborze na wielkiego mistrza przez trzy lata przebywał w
Hiszpanii. Po przypłynięciu do Ziemi Świętej w 1198 roku uczestniczył w
zgromadzeniu w Akkce, gdzie powołano zakon krzyżaków.

Filip de Plessiz (1201 - 12 lutego 1209)

pochodził z możnego rodu w Andegawenii, z zamku Le Plessiz k. Angers. Był
młodszym synem tamtejszego seniora. Miał żonę i dzieci. Zastawił ziemię u
brata Fulka aby wziąć udział w III wyprawie krzyżowej. Do Ziemi Świętej
przybył jako świecki rycerz. Nie ma o nim żadnych wzmianek, aż do wyboru na
wielkiego mistrza.

Wilhelm de Chartres (1210 - 25 sierpnia 1219)

pochodził z rodu związanego z templariuszami. Wstąpił do zakonu w Ziemi
Świętej w 1193 roku i przekazał część swych dóbr komandorii w Sours k.
Chartres. Za jego rządów ukończono budowę Zamku Pielgrzyma. Zmarł pod
Damiettą w skutek zapadnięcia na zaraźliwą chorobę dziesiątkującą wtenczas
krzyżowców.

Piotr de Montaigu (1219- 28 stycznia 1232)

pochodził z Clermont w Owernii. Jego rodzina była mocno zaangażowana w
kolejne wyprawy krzyżowe. Jeden z jego braci Gavin był wielkim mistrzem
joannitów, drugi Eutorgiusz arcybiskupem Nikozji. Uchodził za doświadczonego
rycerza zakonnego. W latach 1206-1212 był mistrzem Prowansji i Hiszpanii a
następnie prowincji zachodnich. Brał udział w zwycięskiej bitwie pod Las Navas
de Tolosa. Przybył do Ziemi Świętej z flotą niemiecką w 1218 roku.

Armand de Perigord (ok. 1232 - 17 października 1244)

pochodził z Gujenny. Wcześniej był preceptorem Sycylii i Kalabrii. Został

4

wielkim mistrzem prawdopodobnie pod wpływem nacisków cesarza. Za jego
czasów odbudowano zamek Safita, będący jednym z głównych warowni
chrześcijańskich w Ziemi Świętej. Poległ w bitwie pod La Forbie wraz z trzema
setkami braci templariuszy.

Wilhelm de Sonnac (ok. 1247 - 11 lutego 1250)

wcześniej był mistrzem prowincji francuskiej. Cieszył się znacznym autorytetem
wśród templariuszy i został obrany wielkim mistrzem mimo sędziwego wieku.
Pertraktował z sułtanem bądź jego emirami, za co został zganiony przez
Ludwika Świętego. Zginął podczas krucjaty Ludwika Świętego pod Mansurą w
1249 roku.

Renald de Vichiers (1250 - 20 stycznia 1256)

W 1240 roku był komandorem Akki. W latach 1241-1248 pełnił funkcję
francuskiego mistrza prowincjonalnego. Towarzyszył Ludwikowi IX w krucjacie
do Ziemi Świętej. Umożliwił królowi pożyczkę ze skarbca templariuszy na rzecz
okupu. Ojciec chrzestny syna króla Francji. Ostatecznie popadł w niełaskę,
bowiem pertraktował z muzułmanami, za co został upokorzony przez króla.

Tomasz Berrard (1252 - 25 marca 1273)

doprowadził w 1258 roku do zawarcia przymierza między templariuszami
joannitami i krzyżakami po kilkuletnich waśniach. Słał pełną obaw
korespondencję do władców europejskich w nadziei na pomoc finansową i
militarną. Ostrzegał zachodnie mocarstwa zwłaszcza przed zagrożeniem
mongolskim. Za jego rządów templariusze utracili szereg zamków m. in.
Baghras czy Chastel-Blanc.

Wilhelm de Beaujeu (1273 - 18 maja 1291)

wcześniej preceptor południowych Włoch i Sycylii. Był czwartym synem
Guicharda de Beaujeu seniora Montpensier. Spokrewniony poprzez matkę z
Karolem Andegaweńskim. Do zakonu wstąpił w 1253 roku. W trakcie wyprawy
Jana z Ibelinu dostał się do niewoli, z której został następnie wykupiony. Brał
udział w wyprawie egipskiej Ludwika IX. W 1271 roku był preceptorem zakonu
w hrabstwie Trypolisu. Po wyborze na wielkiego mistrza pozostawał we Francji,
Hiszpanii i Anglii, gdzie wizytował komandorie. W 1274 roku stanął na czele
delegacji templariuszy na soborze w Lyonie. Przygotowywał grunt pod kolejną
wyprawę krzyżową.

5

Tybald Gaudin (1291-16 kwietnia 1293)

służył w Ziemi Świętej przez około trzydzieści lat. Był w tym czasie
komandorem i dowódcą turkopoli. Wobec upadku Akki został wybrany przez
załogę w Sydonie na wielkiego mistrza. Udał się na Cypr w celu uzyskania
pomocy, tam jednak został posądzony o tchórzostwo. Wkrótce na wyspie
pojawili się jego towarzysze, którzy zrezygnowali z obrony i porzucili Sydon.
Ziemia Święta była bezpowrotnie stracona.

Jakub de Molay (ok. 1293 - 11 marca 1314)

pochodził z Burgundii. Jego rodzina była związana z templariuszami. Wstąpił
do zakonu w Beaune (diecezja Autun). Spędził wiele lat w Ziemi Świętej. Brał
udział w 1303 roku w obronie wyspy k. Tortosy, należącej do templariuszy. Po
wyborze na wielkiego mistrza przebywał na Cyprze, a następnie przeniósł się
do Paryża. Czynił przygotowania do kolejnej wyprawy krzyżowej. Aresztowany
przez Filipa Pięknego, początkowo przyznał się do zarzucanych mu czynów,
aby potem odwołać swoje zeznania. Spalony na stosie wraz z preceptorem
Normandii.

Wizerunek Jakuba de Molay

wykonany w XVIII wieku

opracowanie: Błażej Skaziński

6