„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Piotr Michałowski

Wykonywanie pomocy wzrokowych 322[16].Z5.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr hab. inż. Marek Zając
dr Dorota Pałenga-Pydyn




Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Elżbieta Jarosz

Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna








Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[16].Z5.03
„Wykonywanie pomocy wzrokowych”, zawartego w programie nauczania dla zawodu
technik optyk.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Technologia wykonania pomocy wzrokowych

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

17

4.1.3. Ćwiczenia

17

4.1.4. Sprawdzian postępów

21

4.2. Mocowanie elementów w czasie obróbki

22

4.2.1. Materiał nauczania

22

4.2.2. Pytania sprawdzające

24

4.2.3. Ćwiczenia

24

4.2.4. Sprawdzian postępów

26

4.3 Szlifowanie elementów optycznych

27

4.3.1. Materiał nauczania

27

4.3.2. Pytania sprawdzające

31

4.3.3. Ćwiczenia

32

4.3.4. Sprawdzian postępów

34

4.4. Montaż i naprawa pomocy wzrokowych

36

4.4.1. Materiał nauczania

36

4.4.2. Pytania sprawdzające

39

4.4.3. Ćwiczenia

40

4.4.4. Sprawdzian postępów

42

5. Sprawdzian osiągnięć 44
6. Literatura 50

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o technologii dopasowywania

soczewek do opraw i ich mocowania w czasie obróbki. Poznasz sposoby szlifowania
krawędzi soczewek okularowych a także montażu i demontażu pomocy optycznych.
Nabędziesz umiejętności wykonywania napraw wyrobów optycznych .

W poradniku zamieszczono:

− wymagania wstępne,
− cele kształcenia,
− materiał nauczania dotyczący:

•

Technologii wykonania pomocy wzrokowych.

•

Mocowanie elementów w czasie obróbki.

•

Szlifowania elementów optycznych.

•

Montażu i napraw elementów optycznych.

− tabele przydatne do wykonywania ćwiczeń,
− pytania sprawdzające (do jednostki szkoleniowej),
− ćwiczenia (do jednostki szkoleniowej),
− sprawdzian postępów (do jednostki szkoleniowej),
− sprawdzian osiągnięć,
− wykaz literatury zawierającej treści z zamieszczonego zakresu.

Szczególną uwagę zwróć na:

−

umiejętność wyboru odpowiedniej technologii do materiału soczewek,

−

przestrzegania ustalonej kolejności wykonywania pomocy wzrokowych,

−

dobór sposobu mocowania soczewek w czasie obróbki,

−

rodzaje i właściwości różnych sposobów mocowania soczewki w oprawie,

−

właściwe dobieranie maszyn szlifujących do ilości wykonywanych prac,

−

umiejętność kontroli wykonanych prac z zachowaniem dopuszczalnych tolerancji,

−

korzystanie z właściwych norm, katalogów, tablic i wzorów obliczeniowych,

−

przestrzeganie zasad bhp i ochrony ppoż. na stanowisku pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Jednostka modułowa 322[16].Z5.03 Wykonywanie pomocy wzrokowych jest częścią

modułu Pomoce wzrokowe w programie nauczania zawodu technik optyk.

Schemat układu jednostek modułowych

322[16].Z5

Pomoce wzrokowe

322[16].Z5.02

Dobieranie soczewek

kontaktowych

322[16].Z5.01

Dobieranie soczewek i opraw

okularowych

322[16].Z5.03

Wykonywanie pomocy

wzrokowych

322[16].Z5.04

Prowadzenie sprzedaży

wyrobów i akcesoriów

optycznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

stosować jednostki układu SI,

–

przeliczać jednostki,

–

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu optyki, fizjologii oczu,
elektrotechniki i elektroniki,

–

posiadać umiejętności montażu, napraw i konserwacji urządzeń optycznych,

–

rozróżniać podstawowe wielkości optyczne i optometryczne oraz ich jednostki,

–

rozpoznać rodzaje soczewek okularowych,

–

wyznaczyć środek optyczny soczewki,

–

odczytać receptę okularową i ocenić jej poprawność,

–

dobrać soczewki okularowe do opraw okularowych,

–

dobrać i dopasować oprawy okularowe do kształtu głowy i twarzy pacjenta,

–

zmierzyć odległość źrenic do dali i bliży, długość zausznika, szerokość mostka,
wysokość środka soczewki od dołu tarczy oprawki okularowej,

–

rozpoznać rodzaje pryzmatów,

–

obliczyć działanie pryzmatyczne zdecentrowanej soczewki,

–

dokonywać pomiarów soczewek i opraw,

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

obsługiwać komputer,

–

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

wykonać okulary jednoogniskowe sferyczne i sferocylindryczne w oprawce ramkowej
metalowej i z tworzywa, w oprawce bezramkowej i półramkowej,

−

naprawić oprawkę okularową metodą klejenia i lutowania twardego,

−

wymienić uszkodzone części oprawki okularowej (zawiasy, zauszniki, nasuwki,
nanośniki),

−

przygotować na podstawie zlecenia dokumentację warsztatową w niezbędnym zakresie
do wykonania wyrobu,

−

obsłużyć urządzenia i sprzęt niezbędny do szlifowania krawędzi soczewek, wiercenia
i wykonywania rowków,

−

dopasować element mocujący soczewkę (na przykład oprawkę okularową) do krzywizny
soczewki,

−

zastosować uchwyty montażowe odpowiednie do materiału i kształtu soczewki,

−

zamocować soczewkę do uchwytu montażowego w sposób gwarantujący właściwe
ustawienie środka optycznego w gotowym wyrobie,

−

wykonać pomiar odległości źrenic pacjenta do dali i bliży,

−

zamocować wykonaną soczewkę różnymi sposobami w oprawce,

−

skontrolować naprężenia w soczewce wywołane mocowaniem i je zlikwidować,

−

wyliczyć wymaganą średnicę soczewki do wielkości elementu mocującego
i wymaganego położenia środków optycznych,

−

dokonać wyboru szlifierki ręcznej, automatycznej szablonowej i bezszablonowej
w zależności od wymaganej dokładności i kosztów szlifowania,

−

zdecydować o zastosowaniu odpowiedniej techniki montażu i napraw,

−

uformować i polerować krawędzie elementów,

−

ocenić jakość wykonanej pomocy wzrokowej,

−

zapisać w dokumentacji technologicznej wykonane czynności,

−

zorganizować i wyposażyć stanowisko pracy w niezbędny sprzęt do wykonania okularów
i innych pomocy wzrokowych zgodnie z wymaganiami i przepisami bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz przeciwpożarowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Technologia wykonania pomocy wzrokowych

4.1.1. Materiał nauczania

Technologia wykonywania okularów i innych pomocy wzrokowych wymaga nie tylko

sporej wiedzy i precyzji pracy, ale też porządku i czystości oraz systematyczności. Przyjęty
raz algorytm postępowania powinien być przestrzegany stale, aby stał się nawykiem.
Zapobiegnie to wielu pomyłkom w praktyce. Ważne jest by zawsze zaczynać pracę od
prawego oka – odczyt z recepty, pomiar odległości źrenic, pomiar wysokości, montaż
soczewki. Wybór prawego oka nie jest przypadkowy – patrząc na zdjęcie głowy analizujemy
je od prawej strony od góry, obserwując twarz człowieka też patrzymy na prawą część twarzy
w tym prawe oko i w naszej kulturze czytamy tekst od tej samej strony. Obserwując okulary
możemy je obrócić i oglądać z każdej strony, ale okulary na twarzy pacjenta znów zaczniemy
obserwować od jego prawej strony. Rozpoczynając prace nad wyrobem optycznym często
zawierającym bardzo małe elementy trzeba je zgromadzić w jednym miejscu i nie pogubić
w trakcie montażu. Dobrze służy do tego celu tacka, na której można łatwo umieścić te
elementy, na której jeszcze powinna naleźć się dokumentacja niezbędna do wykonania pracy.
Każda praca powinna mieć oddzielną tackę. Dla lepszej organizacji pracy tacki mogą mieć
różne kolory – dla oznaczenia prac pilnych, wymagających dodatkowych czynności (na
przykład barwienie), wykonanych z różnych materiałów i wymagających innego
postępowania.
Dokumentacja technologiczna

Przy wykonywaniu okularów podstawową dokumentacją jest recepta omówiona

w pakiecie 322[16].Z1.01, ale nawet, gdy jest kompletna często wymaga uzupełnienia takiego
jak: wysokości środków w oprawce, rodzaju i producenta soczewek, wymaganego kąta
pantoskopowego, koloru i intensywności zabarwienia, termin wykonania. Można wtedy
wszystkie informacje, również te z recepty zapisać w formularzu zlecenia. Przy bardzo
różnych formularzach recept taka jednolitość formy zapisu znacznie zmniejsza możliwości
pomyłek. Jest oczywiste, że taki dokument musi również zawierać identyfikację odbiorcy
i sposób dostawy.

Pacjent

Kuberski A.

Termin

28 luty

Odbiór

kurier

62-500 Konin; ul Polna 14

Kąt pantoskopowy

8

Oprawa typ

Bell3456/bl

rozmiar

42 16 / 115

wysokość tarczy

38

kolor

niebieski

sfera

cylinder

oś

pryzmat

baza

dodatek

Odległość źrenic

Wysokość źrenic

OP

-2,5

+1,25

75

32

16

OL

-1,25

+1,5 100

33

17

Typ soczewek

CR 39/604

producent

BGZ

powłoka AR

Jantar

barwa

zielony 10%

uwagi dodatkowe: polerować krawędzie

X

P

=

X

L

=

Y

P

=

Y

L

=

Rys. 1. Przykładowa dokumentacja technologiczna

[opracowanie własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Rys. 2. Połączenie zlecenia z dokumentacją technologiczną [opracowanie własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Innym przykładem dokumentacji technologicznej może być przedstawione na Rys. 2

zlecenie klienta na wykonanie usługi. Na rysunku przedstawiono wymiary wysokości
i szerokości ustawienia soczewek, natomiast w narożnikach pozostawiono miejsce dla
adnotacji, kto zamówił do tego zlecenia potrzebne materiały, kto dokonał montażu, kto
sprawdził zgodność z zamówieniem i normami oraz kto wydał zlecenie i przedstawił
klientowi instrukcję użytkowania.

Na ogół środki tarcz C w oprawach na Rys. 3 nie pokrywają się z punktami

recepturowymi O – gdzie powinny się znaleźć środki recepturowe soczewek. Środki
recepturowe najczęściej pokrywają się ze środkiem optycznym soczewki, ale przy
soczewkach wieloogniskowych czy z działaniem pryzmatycznym mają inne położenie.
Ważne by przepisany na recepcie środek znalazł się przed okiem.

Przesunięcia środków można obliczyć ze wzorów

x

P

= (a+d)/2-Dp

P

x

L

= (a+d)/2-Dp

L

y

P

= H

P

-

b/2-

α

/2

y

L

= H

L

-

b/2-

α

/2

gdzie:
x

P

– przesunięcie soczewki prawej w kierunku nosa (wartości ujemne oznaczają przesunięcie

ku skroni)

x

L

– przesunięcie soczewki lewej w kierunku nosa

y

P

– przesunięcie soczewki prawej w górę

y

L

– przesunięcie soczewki lewej w górę (wartości ujemne znaczą opuszczenie w dół)

a – szerokość tarczy w systemie skrzynkowym
b – wysokość tarczy w systemie skrzynkowym
d – odległość między tarczami w systemie skrzynkowym
Dp

P

– odległość źrenicy prawego oka od środka nosa

Dp

L

– odległość źrenicy lewego oka od środka nosa

H

P

– wysokość źrenicy prawego oka od dołu tarczy

H

L

– wysokość źrenicy lewego oka od dołu tarczy

α

– kąt pantoskopowy oprawy na głowie pacjenta

Rys. 3. Centrowanie soczewki w oprawce okularowej [opracowanie własne]

Tak obliczone wartości przesunięć soczewek można zapisać na dodatkowej karcie

decentracji lub bezpośrednio na zleceniu. Do zapisu tych wyników można wykorzystać

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

soczewki okularowe. Po wyznaczeniu na frontofokometrze środków optycznych (lub
recepturowych) soczewek opisujemy stronę nosa literami P i L i nanosimy wielkości
obliczonych decentracji w kierunku potrzebnego przesunięcia. Na Rys. 4 cyfra 4 na soczewce
prawej oznacza przesunięcie w górę o 4 mm a cyfra 1 przesunięcie 1 mm do nosa, zaś na
soczewce lewej 5 mm w górę i 2 mm do nosa.

Rys. 4. Dokumentacja warsztatowa zanotowana bezpośrednio na soczewkach [opracowanie własne]

Soczewki po oszlifowaniu i zatępieniu krawędzi poddajemy kontroli jakości szlifowania

sprawdzając czy nie ma wyszczerbień, czy fazeta jest wykonana prawidłowo na całym
obwodzie i czy soczewka ma odpowiedni kształt i wymiar do zamocowania w oprawie.

Po skorygowaniu ewentualnych błędów można przystąpić do zamontowania soczewek

w oprawie i poddaniu kontroli ustawienia środków recepturowych oraz czystości powierzchni
optycznych. Należy także skontrolować kształt oprawy poddanej w czasie montażu dużym
naprężeniom. Po starannym wyczyszczeniu pakujemy wszystkie elementy przeznaczone dla
klienta i odnotowujemy na dokumentacji poprawność wykonania.

Pomiar odległości źrenic do bliży

Przy prawidłowym ustawieniu oczu, do patrzenia w dal, osie obu oczu ustawiają się

równolegle względem siebie, tak by obrazy obserwowanego przedmiotu padały na środek
plamki w każdym oku. Można przyjąć, że odległość środków źrenic obu oczu jest równa
odległości środków gałek ocznych, a zarazem ich punktów obrotu.

Gdy przedmiot, na którym skupiamy wzrok zbliża się, obie gałki oczne obracają się tak,

by osie widzenia przechodziły od obserwowanego przedmiotu przez środek obrotu oka
i padały na środek plamki. Oczy wykonują ruch nastawczy zwany konwergencją, zbliżając
ź

renice do siebie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Rys. 5.

Ruch nastawczy źrenic do bliży [opracowanie własne]

B – przedmiot obserwacji
N – Nos
O – Środek oka
b – odległość punktu obserwacji od środka oka
r – odległość źrenicy od środka obrotu oka
p – odległość środka oka od środka nosa
z – przesunięcie źrenicy przy patrzeniu do bliży

α

– kąt konwergencji oka

Z

∆

BNO wynika, że tg

α

= p / b, zaś z

∆

OEG tg

α

≈

z / r

stąd p

z

≈≈≈≈

r

_____

b
a przy założeniu symetrii oczu
P.D.
2·z

≈≈≈≈

r

_____

b

Ruch nastawczy źrenic do bliży

W Tabela 1przedstawiono ruch nastawczy źrenic obu oczu 2·z przy różnych rozstawach

ź

renic do dali i różnej odległości przedmiotu obserwacji w [mm]

Tabela 1. Ruch nastawczy źrenic obu oczu przy obserwacji bliskich przedmiotów

Odległość źrenic

Ruch nastawczy obu źrenic 2·z

P.D.

przy odległości punktu obserwacji b w [cm]

przyjęto

przy patrzeniu w dal

25

35

50

r = 11 mm

60

2,6

1,9

1,3

64

2,8

2,0

1,4

70

3,1

2,2

1,5

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

W wielu podręcznikach okulistyki podaje się, że źrenice zbliżają się do siebie o 2 mm.

Jest to duże przybliżenie nieuwzględniające ani odległości od obserwowanego przedmiotu,
ani odległości źrenic do dali. Odległość źrenic zmniejsza się tym bardziej, im bliższy jest
przedmiot i im większy był rozstaw źrenic do dali. Z Tabela 1 wynika, że konwergencja
obydwu źrenic waha się od 1,3 mm (dla odległości przedmiotu 50 przy P.D. 60 mm) do
3,1 mm (dla odległości przedmiotu 25 cm przy P.D. 70 mm).

Receptę na okulary wypisuje się pacjentowi, ale właściwie służy ona optykowi do

prawidłowego wykonania okularów. Dla potrzeb optyka okularowego nie jest jednak
potrzebna znajomość odległości źrenic, ale środków optycznych szkieł. Przy okularach do
dali te wielkości pokrywają się, ale przy okularach do pracy z bliska i oddaleniu szkieł od
rogówki o odległość kilkunastu milimetrów te różnice są tak znaczne, że nie sposób ich
pominąć.

Rys. 6. Ustawienie środków optycznych szkieł do obserwacji bliskich przedmiotów [opracowanie własne]

B – przedmiot obserwacji
F – Środek soczewki do dali
N – Nos
O – Środek oka
S – Środek soczewki do bliży
b – odległość punktu obserwacji od środka oka
k – odległość środka soczewki okularowej od środka oka
p – odległość środka oka od środka nosa
w – przesunięcie środka soczewki okularowej do bliży

α

– kąt konwergencji oka

Z

∆

BNO tg

α

= p / b a z

∆

OFS tg

α

=w/ k

stąd p
w = k

_____

b

przy założeniu symetrii oczu
P.D.
2·w = k

_____

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

W Tabela 1 przedstawiono przesunięcie środków optycznych obu soczewek = 2·w przy

różnych rozstawach źrenic do dali i różnej odległości przedmiotu obserwacji.

Tabela 2. Zbliżenie środków soczewek okularowych do obserwacji bliskich przedmiotów 2·w w [mm]

Odległość źrenic

Zbliżenie środków soczewek 2w

P.D. przy

przy odległości punktu obserwacji b w [cm]

przyjęto

patrzeniu w dal

25

35

50

k = 27 mm

60

6,5

4,6

3,2

(11 mm od środka obrotu do

ź

renicy

64

6,9

4,9

3,5

+ 16 mm od źrenicy do środka

szkła)

70

7,6

5,4

3,8

Widać, że środki optyczne obydwu szkieł w okularach do bliży muszą być przesunięte od

3,2 do 7,6 mm w stosunku do szkieł okularowych do dali.

Obliczenia przesunięcia środków optycznych soczewek można wykonać także na

podstawie wzoru Ellerbrock’a:

PD

L lub P

e

L lub P

=



1+ d( 1/s -0,001 D)
gdzie
e

L lub P

– przesunięcie w kierunku nos soczewki prawej lub lewej [mm],

PD

L lub P

– odległość źrenicy oka prawego lub lewego od środka nosa [mm],

d

– odległość do punktu obserwacji bliży [mm],

s

– odległość soczewki od środka obrotu oka [mm],

D

– moc soczewki do dali w osi 180

o

.

Rys. 7. Pomiar odległości źrenic do bliży oka prawego

oznaczenia jak na Rys. 6 [opracowanie własne]

Pomiar odległości środków optycznych szkieł do bliży jest dużo łatwiej wykonać niż do

dali. Wystarczy, bowiem przyłożyć linijkę przed oczami pacjenta w odległości od rogówki
ok. 15 mm (a dokładnie w przewidywanej odległości soczewek) i ustawić swoje lepiej
widzące oko przed środkiem nosa pacjenta. Pacjent powinien patrzeć w badające oko. Ważne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

jest ustalenie, w jakiej odległości powinno być oko badającego od pacjenta, o czym
zorientować się można w czasie wywiadu pytając pacjenta czy potrzebuje okularów do
zwykłego czytania z odległości 30 cm, czy do pracy z monitorem komputera ustawionym
w odległości 50 cm, czy do blatu przy pracy na stojąco (na przykład w aptece) z odległości
60–70 cm, czy też czytania nut na fortepianie. Pomiaru odległości źrenic można dokonać
specjalnym przyrządem – pupilometrem, ale w czasie używania tego przyrządu nie możemy
tak łatwo obserwować źrenic pacjenta i nie można użyć tego przyrządu u osób z zezem
i dużym niedowidzeniem.

Pomiar odległości źrenic do dali

Wykonanie pomiaru odległości źrenic do dali jest znacznie trudniejsze ze względu na:

−

trudność w patrzeniu pacjenta w „dal” w gabinecie o ograniczonych wymiarach

−

konieczność spoglądania na odległe przedmioty poprzez zasłaniającego badającego

−

błąd paralaksy powstający przy patrzeniu na podziałkę miarki pod kątem

−

rozpraszanie pacjenta poprzez badającego wykonującego jakieś złożone czynności wokół
oczu.
Wykonanie pomiaru linijką okulistyczną jest jednak możliwe, ale trzeba pamiętać o tym,

ż

e przedstawiony poniżej sposób jest obarczony błędem paralaksy tym większym im większa

jest odległość linijki od źrenicy i im większa jest różnica rozstawu źrenic pacjenta
i badającego. Przy średnich wartościach odległości źrenic i badaniu z 50 cm błąd ten nie
przekracza 0,5 mm. Pomiar przeprowadzać należy w dwóch etapach – dla każdego oka
oddzielnie.
Etap I pomiar dla prawego oka

Rys. 8. Etap I pomiar dla prawego oka [opracowanie własne]

1.

Stajemy możliwie najdalej naprzeciw pacjenta tak by osie oczu były naprzeciw
badającego

2.

Opieramy linijkę o środek nosa jak najbliżej oczu pacjenta

3.

Zamykamy lub zasłaniamy swoje prawe oko

4.

Polecamy pacjentowi patrzeć w swoje otwarte lewe oko

5.

Odczytujemy lewym okiem na podziałce linijki wartość M

1

odpowiadającą odległości

ś

rodka prawego szkła P

p

od środka nosa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Etap II pomiar dla lewego oka

Rys. 9. Etap II pomiar dla lewego oka [opracowanie własne]

1.

Stoimy nadal naprzeciw pacjenta tak jak w etapie I, tak by osie oczu były naprzeciw
badającego

2.

Trzymamy linijkę nadal opartą o środek nosa jak najbliżej oczu pacjenta

3.

Zamykamy lub zasłaniamy swoje lewe oko

4.

Polecamy pacjentowi patrzeć w swoje otwarte prawe oko

5.

Odczytujemy prawym okiem na podziałce linijki wartość M

2

odpowiadającą odległości

ś

rodka lewego szkła P

l

od środka nosa

Pacjentowi z dużym niedowidzeniem i z zezem, trzeba zasłaniać drugie oko, aby być

pewnym, że patrzy okiem właściwym.

Dla technika podanie samej wartości bardzo utrudnia wykonanie pracy. Wykonawca

przedmiotu technicznego stawia od razu pytanie, z jaką dokładnością należy wykonać każdy
z wymaganych wymiarów. Pytanie jest o tyle zasadne, że wykonanie przedmiotu bez
jakiejkolwiek tolerancji jest po prostu niemożliwe, a im mniejszy zakres tolerancji wymiarów
tym większy nakład pracy i narzędzi, a co za tym idzie i dużo wyższe koszty. Przy
wykonywaniu okularów niedokładne ustawienie środków soczewek wywołuje powstanie
dodatkowej (niezamierzonej przez okulistę) mocy pryzmatycznej. Przyjęto, że przesunięcie
ś

rodków optycznych szkieł nie powinno dawać dodatkowej mocy pryzmatycznej większej niż

0.5 dioptrii pryzmatycznej pod warunkiem, by baza tego dodatkowego pryzmatu była
ustawiona do nosa. Co oznacza, że soczewki dodatnie mogą być zdecentrowane do skroni,
a ujemne w kierunku nosa. Wielkości dodatkowego przesunięcia zależne od mocy szkła
podano w Tabela 3.

Działanie pryzmatyczne przesuniętej soczewki określa tzw. reguła Prentice’a

P = D x c [pdpt]

P – moc pryzmatyczna w dioptriach pryzmatycznych
D – moc soczewki w dioptriach
c – przesunięcie środka optycznego (decentracja) w centymetrach

Tolerancje wysokości soczewek powinny być jeszcze mniejsze i nie powinny

przekraczać połowy wartości przesunięcia w poziomie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Tabela 3.

Dopuszczalne przesunięcie środków optycznych soczewek okularowych powodujące działanie
pryzmatyczne 0.5 dioptrii pryzm. bazą ustawioną do nosa

Soczewki dodatnie

Soczewki ujemne

Moc sferyczna

tolerancja

do skroni [mm]

Moc sferyczna

tolerancja

do nosa [mm]

+1.0

4.9

-1.0

5.1

+1.5

3.2

-1.5

3.5

+2.0

2.4

-2.0

2.6

+2.5

1.9

-2.5

2.1

+3.0

1.5

-3.0

1.8

+3.5

1.3

-3.5

1.6

+4.0

1.1

-4.0

1.4

+4.5

1.0

-4.5

1.3

+5.0

0.9

-5.0

1.1

+5.5

0.8

-5.5

1.0

+6.0

0.7

-6.0

1.0

+6.5

0.6

-6.5

0.9

+7.0

0.6

-7.0

0.8

+7.5

0.5

-7.5

0.8

+8.0

0.5

-8.0

0.8

+8.5

0.4

-8.5

0.7

+9.0

0.4

-9.0

0.7

+9.5

0.4

-9.5

0.7

+10.0

0.4

-10.0

0.6

+11.0

0.3

-11.0

0.6

+12.0

0.3

-12.0

0.6

+13.0

0.2

-13.0

0.5

+14.0

0.2

-14.0

0.5

+15.0

0.2

-15.0

0.5

+16.0

0.2

-16.0

0.5

+17.0

0.2

17.0

0.4

+18.0

0.1

-18.0

0.4

+19.0

0.1

-19.0

0.4

+20.0

0.1

-20.0

0.4

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Dlaczego przy wykonywaniu okularów i pomocy wzrokowych trzeba przestrzegać
ustalonego algorytmu?

2.

Od którego oka rozpoczynamy badanie pacjenta?

3.

Którą z soczewek (lewą czy prawą) montujemy jako pierwszą?

4.

Dlaczego wszystkie elementy pracy układamy na tacy?

5.

Jaką rolę odgrywają barwy tacek?

6.

Dlaczego przepisanie recepty do dokumentacji technologicznej ułatwia pracę?

7.

Jakie niezbędne dane musi zawierać dokumentacja technologiczna?

8.

Jakiego niezbędnego wymiaru brakuje na opisie oprawy?

9.

Jaki jest wzór na obliczanie przesunięcia środków w poziomie?

10.

Jaki jest wzór na obliczanie przesunięcia środków w pionie?

11.

Co oznacza wartość

α

/2?

12.

Gdzie należy przesunąć soczewkę przy ujemnej wartości przesunięcia w poziomie?

13.

O jaką wielkość trzeba obniżyć soczewki w okularach do bliży w stosunku do dali w tej
samej oprawie?

14.

Jak należy postąpić przy ujemnej wartości przesunięcia w soczewki w pionie?

15.

Gdzie można zapisać obliczone wartości przesunięć soczewek?

16.

Jak mierzymy odległość źrenic do bliży?

17.

W jakiej odległości podczas pomiaru odległości do bliży obserwujemy pacjenta?

18.

W jakiej odległości podczas pomiaru odległości do bliży trzymamy linijkę?

19.

Jaki błąd centrowania można popełnić w soczewce dodatniej, a jaki w ujemnej?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj własny wzór dokumentacji technologicznej niezbędnej do wykonania okularów.

Na podstawie poniższej recepty i oprawy metalowej zamkniętej, dopasowanej dla kolegi
przygotuj dokumentację technologiczną

Tabela 1. do ćwiczenia 1

Wyznaczyć wysokości montażu środków soczewek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

dobrać i dopasować oprawę dla koleżanki lub kolegi,

2)

opracować tabelę do zapisu wszystkich niezbędnych danych w czasie wykonywania
okularów,

3)

wpisać wszystkie znane wartości,

4)

dokonać pomiarów brakujących wielkości,

5)

dokonać ewentualnej korekty opracowanej tabeli,

6)

przedstawić grupie swój projekt i go uzasadnić.

sfera

cylinder

oś

pryzmat

baza

dodatek

Odległość
ź

renic

Odległość
od rogówki

OP +2,25

+0,5

130

34

OL +2,75

+0,5

75

33

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw 5 różnych opraw metalowych,

−

nagrzewnica do opraw,

−

narzędzia do dopasowania zauszników,

−

linijka optyczna,

−

papier formatu A4.

Ćwiczenie 2

Sprawdź jakość i parametry soczewek okularowych przed podjęciem montażu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

posługując się przygotowaną dokumentacją wybrać odpowiednie soczewki z magazynu
podręcznego,

2)

frontofokometrem zmierzyć moce i wyznaczyć środki oraz osie,

3)

skontrolować wyniki pomiaru z dokumentacją technologiczną i opakowaniami soczewek
oraz ocenić ich jakość kontrolując stan powierzchni optycznych i przejrzystość,

4)

obliczyć wymagane przesunięcia i nanieść na dokumentację lub na soczewki

5)

ocenić czy po decentracji soczewki mają potrzebną średnicę do wykonania okularów,

6)

zauważone błędy i wątpliwości zgłoś nauczycielowi,

7)

przedstaw, które etapy rozwiązania zadania sprawiły Ci trudności.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dokumentacja z ćwiczenia 1,

−

podręczny magazyn 40 różnych soczewek: ze szkła i tworzywa, sferycznych,
z astygmatyzmem w tym przynajmniej jedna para odpowiadająca zleceniu,

−

pisak do szkła,

−

frontofokometr,

−

linijka optyczna,

−

papier formatu A4.

Ćwiczenie 3

Zmierz linijką optyczną odległość źrenic do bliży z 30 cm wszystkim kolegom z grupy,

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zmierzyć odległość źrenic linijką optyczną według metody zawartej w podręczniku dla
ucznia, nauczyciel kontroluje czy uczniowie stosują się do zalecanej metody i czy
dokonują pomiaru z zalecanej odległości i czy linijka znajduje się w odległości 14 mm od
rogówki,

2)

zanotować otrzymane wyniki w tabeli 1 do ćwiczenia 3,

3)

po zapoznaniu się instrukcją posługiwania się pupilometrem wykonać ponownie pomiary
pupilometrem,

4)

porównać oba wyniki i powtarzać pomiary gdy wyniki będą różniły się więcej niż
o 2 mm w każdym oku,

5)

podjąć dyskusję o zaletach i wadach obu sposobów pomiarów. Przedstawić trudności
w wykonywaniu tych pomiarów. Zachowaj tabelę do następnego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

linijki optyczne – po jednej dla każdej pary ćwiczących,

−

kilka pupilometrów,

−

papier formatu A4.

Tabela 1 do ćwiczenia 3

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Ćwiczenie 4

Zmierz odległości źrenic do dali.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie uczeń powinien:

1)

zmierzyć odległość źrenic linijką optyczną według metody zawartej w podręczniku dla
ucznia, nauczyciel kontroluje czy uczniowie stosują się do zalecanej metody i czy
dokonują pomiaru z zalecanej odległości i czy linijka znajduje się w odległości 14 mm od
rogówki,

2)

zanotować otrzymane wyniki w tabeli 1 do ćwiczenia 3,

3)

wykonać pomiary pupilometrem,

4)

porównać oba wyniki i powtarzać pomiary gdy wyniki będą różniły się więcej niż
o 2 mm w każdym oku,

5)

zachować tabelę do następnego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

linijki optyczne – po jednej dla każdej pary ćwiczących,

−

kilka pupilometrów,

−

papier formatu A4.

Ćwiczenie 5

Dokonaj analizy różnic odległości źrenic do dali i bliży.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

dokonać obliczeń różnicy odległości źrenic do dali i bliży u tej samej osoby notując
wartości pośrednie na oddzielnej kartce, zsumować kolumny 9 i 10 otrzymując odległość
obu źrenic do dali. Następnie zsumować kolumny 3 i 4, aby otrzymać odległość obu
ź

renic do bliży. Odjąć te sumy żeby otrzymać różnice między pomiarem do dali i bliży

dla obu oczu linijką,

2)

wynik zanotować w kolumnie 15

,

3)

obliczyć teoretyczne zmniejszenie odległości źrenic do bliży,
Teoretyczne zmniejszenie odległości obu źrenic należy obliczyć ze wzoru, pamiętając
o zgodności jednostek miary.

P.D.

2·w = k

_____

przyjąć k=27 mm

b

Zapisać wyniki w tabeli 1 do ćwiczenia 3 w kolumnie 16,

4)

obliczyć różnice między pomiarem linijką a teoretyczną zmianą odległości i wynik
zapisać w kolumnie 17. Porównać wyniki teoretyczne z rzeczywistymi i podjąć próbę
wyjaśnienia przyczyn rozbieżności.

5)

przeanalizować wartości różnicy dla obu oczu większe niż 2 mm i opisać w uwagach.
Wyjaśnić wątpliwości z nauczycielem

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

papier A4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wskazać

konieczność

przestrzegania

ustalonego

algorytmu

wykonywania okularów?

2)

wyjaśnić, dlaczego badanie pacjenta i wykonywanie okularów
zaczynamy od prawego oka?

3)

wskazać sposób oznaczania prac wymagających specjalnego
traktowania?

4)

wymienić wszystkie dane niezbędne w dokumentacji technologicznej?

5)

wskazać na brakujący wymiar w opisie na oprawie, który jest niezbędny
w wykonaniu obliczeń centrowania soczewek?

6)

zmierzyć wszystkie parametry oprawy?

7)

obliczyć potrzebne przesunięcia soczewek w oprawie?

8)

wyregulować kąt pantoskopowy oprawy dla pacjenta?

9)

wskazać kierunki przesunięć, jeśli wyniki obliczeń będą ujemne?

10)

wskazać inne miejsce zapisu centrowania poza dokumentacją
technologiczną?

11)

zmierzyć odległość źrenic do bliży linijką i pupilometrem?

12)

zmierzyć odległość źrenic do dali linijką i pupilometrem?

13)

wykazać zalety i wady pomiaru odległości źrenic linijką?

14)

ocenić czy błąd centrowania w soczewkach mieści się w dopuszczalnych
granicach?

15)

wyjaśnić, dlaczego soczewki dodatnie mogą być wstawione nieco
szerzej a ujemne nie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

4.2. Mocowanie elementów w czasie obróbki

4.2.1. Materiał nauczania

Na centroskopie (Rys. 11) trzeba sprawdzić czy zastosowana wielkość soczewki jest

wystarczająca po wykonanej decentracji. Po upewnieniu się, że soczewka ma właściwe
wymiary zakładamy na centroskop uchwyt (Rys. 10). Do różnych automatów są stosowane
różne uchwyty, które są przylepiane za pomocą dwustronnie klejących przylepców (Rys. 13).

a)

b)

c)

Rys.

10.

Uchwyty do mocowania soczewek w automatycznych szlifierkach:

a) uchwyt magnetyczny, b) uchwyt silikonowy, c) przyssawka [9]

Zastosowanie materiału magnetycznego w uchwycie pozwala na jego łatwe utwierdzenie

w centroskopie do czasu przyklejenia soczewki, z kolei użycie przyssawki eliminuje potrzebę
użycia przylepców, ale przyssawki najlepiej trzymają soczewki szklane. Centroskop
umożliwia przylepienie lub przyssanie uchwytu w dokładnie wyznaczonym miejscu soczewki
z zastosowaniem wcześniej ustalonej decentracji.

Rys. 11 .Centroskop [8]

Podziałka centroskopu umożliwia przesunięcie obserwowanej soczewki o wymagane

przesunięcia w pionie i poziomie a niektóre modele pozwalają również na ustalenie kąta osi
cylindrów i pryzmatów Rys. 12.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Rys. 12. Podziałka centroskopu [8]

Dla zabezpieczenia wewnętrznej strony soczewki od strony wewnętrznej przykleja się

folię zabezpieczającą tylną powierzchnię na czas zaciskania soczewki z uchwytem
w automacie

Rys. 13. Krążek przylepców do mocowania soczewek na uchwytach [9]

Rys. 14. Krążek folii ochronnej do soczewek w czasie obróbki [9]

Producenci soczewek okularowych nakładają coraz doskonalsze powłoki, coraz gładsze,

bardziej śliskie – oleofobowe, mające ułatwić użytkownikom czyszczenie. Dla pracowników
warsztatu stanowi to duże utrudnienie; soczewki takie trudno jest opisać nawet pisakiem do
szkła a przylepce nie trzymają się do tych powierzchni. Trzeba stosować specjalne pisaki
i specjalne folie pomiędzy powierzchnię soczewki a zwykłe przylepce.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Na którym przyrządzie sprawdzamy odpowiednią średnicę soczewki?

2.

Do czego służą przyssawki?

3.

Jaką rolę odgrywają przylepce?

4.

Do jakich materiałów używamy przyssawek?

5.

Jaka jest najważniejsza rola centroskopu?

6.

Gdzie zakłada się folię ochronną?

7.

Na jaki okres zabezpieczamy soczewki folią ochronną?

8.

Jakie trudności technologiczne występują przy powierzchniach oleofobowych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z centroskopu i szablonu określ minimalną średnicę soczewki przesuniętej o:

−

3 mm do nosa,

−

6 mm do nosa,

−

4 mm do nosa i 3 mm w górę,

−

3 mm do skroni i 2 mm w dół.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyznaczyć środek optyczny soczewki frontofokometrem,

2)

wstawić szablon do centroskopu,

3)

na podziałce centroskopu dokonać wymaganej decentracji i porównując zarys soczewki
z obrysem szablonu, sprawdzić możliwość oszlifowania tej soczewki według kształtu
tego szablonu przy tym przesunięciu środka,

4)

porównać otrzymane wyniki z innymi grupami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

frontofokometr,

−

centroskop,

−

wycięty gotowy szablon do wybranej oprawy,

−

papier formatu A4.

Ćwiczenie 2

Zamocuj uchwyt do soczewki szklanej i z tworzywa z użyciem centroskopu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

korzystając z centroskopu zamocować soczewkę szklaną za pomocą przyssawki,
a soczewkę z tworzywa za pomocą przylepca do uchwytu. Przed zamocowaniem
narysować na soczewce krzyż na całej średnicy soczewki pisakiem do szkła. Zastosować
decentrację soczewki 2 mm do nosa i 4 mm w górę i praktycznie przekonać się
o pewności mocowania soczewki do uchwytów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

2)

porównać pewność zamocowania obu sposobów, przy próbie przesuwania uchwytu
i podczas próby obrotu oraz przy próbie odrywania uchwytu. Jeżeli uchwyt przesunął się
lub oderwał przed następną próbą zamocuj go ponownie na centroskopie,

3)

poznać różnicę mocowania przyssawką i przylepcem,

4)

zapisać w przygotowanej samodzielnie tabeli wyniki tych sześciu badań.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

centroskop,

−

dwie soczewki jedna szklana a druga z tworzywa,

−

uchwyt z przyssawką,

−

uchwyt do przylepców z 3–5 dwustronnymi przylepcami,

−

papier formatu A4.

Ćwiczenie 3

Zamocuj uchwyt z przyssawką do soczewki z użyciem centroskopu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

korzystając z centroskopu zamocować soczewkę szklaną za pomocą przyssawki do
uchwytu,

2)

przed zamocowaniem narysować na soczewce krzyż na całej średnicy soczewki pisakiem
do szkła. Zastosować decentrację soczewki 3 mm do skroni i 2 mm w górę,

3)

wykonać 2 próby:
a)

spróbować przesunąć suchy uchwyt,

b)

spróbować oderwać suchy uchwyt,

4)

jeżeli uchwyt przesunął się lub oderwał przed następną próbą zamocować go ponownie
na centroskopie,

5)

zmoczyć uchwyt przez zanurzenie w miseczce z wodą wykonać te dwie próby ponownie:
a)

spróbować przesunąć mokry uchwyt,

b)

spróbować oderwać mokry uchwyt,

6)

ocenić oba sposoby mocowania na sucho i mokro. Spróbować wyjaśnić przyczyny
innego zachowania uchwytu w stanie suchym i mokrym.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

centroskop,

−

soczewka szklana,

−

miseczka z wodą,

−

ś

ciereczka do wytarcia soczewki i uchwytu po ćwiczeniu,

−

papier formatu A4.

Ćwiczenie 4

Przyklej folię ochronną do soczewki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

na centroskopie zamocować soczewkę z tworzywa do uchwytu. Przed zamocowaniem
narysować na soczewce przewidywany kształt po oszlifowaniu pisakiem do szkła,

2)

zastosować decentrację soczewki 3 mm do nosa i 1 mm w dół,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

3)

od strony wewnętrznej przykleić folię ochronną,

4)

sprawdzić czy folia nie będzie przeszkadzała w szlifowaniu i czy obejmuje całą
powierzchnię uchwytu,

5)

zbyt dużą folię obciąć przed przyklejeniem.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

centroskop,

−

wycięty gotowy szablon do wybranej oprawy,

−

soczewka z tworzywa,

−

uchwyt z dwustronnym przylepcem,

−

folia ochrona,

−

nożyczki,

−

papier formatu A4.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

sprawdzić na centroskopie minimalną średnicę soczewki ?

2)

ustawić na centroskopie wymagane przesunięcia soczewki?

3)

wybierać odpowiedni rodzaj uchwytów do materiału soczewki?

4)

mocować uchwyt do soczewki na centroskopie?

5)

uzasadnić konieczność używania centroskopu?

6)

montować folię ochronną?

7)

stosować środki do mocowania soczewek z powłokami
oleofobowymi?

8)

ustalić wielkość błędów centrowania soczewek przy mocowaniu
uchwytów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

4.3 Szlifowanie elementów optycznych

4.3.1. Materiał nauczania

Szlifowanie ręczne

Na wewnętrzną stronę soczewki przenosi się rysunek tarczy oprawy wodoodpornym

pisakiem. W tym celu należy wykonać z kartonu lub sztywnej folii szablon dokładnie
pasujący do tarczy w tej oprawie i wyznaczyć środek tarczy w systemie skrzynkowym.
Poziomą linię środka tarczy szablonu zamocowanego w oprawce można wyznaczyć stemplem
dioptromierza lub przesuwając na stole oprawkę z szablonem przed środkiem pisaka
ustawionym na wysokości środka tarczy.

wyznaczyć środek tarczy w systemie skrzynkowym Przed rozpoczęciem szlifowania

można szklane soczewki naciąć nożem diamentowym lub krajakiem do szkła 2 mm od
wyznaczonego obrysu tarczy i obłupać cęgami do szkła (Rys. 15). Skraca to znacznie czas
szlifowania. Jest to najbardziej niebezpieczna czynność w czasie całego procesu
wykonywania okularów. Pryskające okruchy szkła grożą nie tylko skaleczeniem rąk, ale
mogą łatwo wpaść do oka. Koniecznie trzeba zakładać okulary ochronne, które powinny być
stosowane podczas całego procesu wykonywania okularów ze szklanymi soczewkami.
Oznakowane soczewki można oszlifować na ręcznych szlifierkach z diamentowymi tarczami
(Rys. 16). Proces szlifowania przebiega zawsze na mokro z dużą ilością wody chłodzącej
i płuczącej odpady z obróbki i zużyty materiał tarczy.

Rys. 15. Cęgi do obłupywania szkła [9]

a)

b)

Rys. 16. Szlifierki ręczne

a) z tarczą fazetową b) z tarczą stożkową [8]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Rys. 17. Cienka soczewka z fazetą [opracowanie własne]

Na szlifierkach ręcznych z płaską lub stożkową tarczą szlifierską jest trudno uzyskać

ładny kształt fazety przy grubszych soczewkach. Zastosowanie tarczy fazetowej pozwala
uzyskać kształt fazety na grubszych soczewkach. Szlifierki ręczne wymagają dużej wprawy
i doświadczenia, ale pozwalają na wykonanie nawet bardzo trudnych kształtów (Rys. 18.)
i dokonywanie poprawek w czasie szlifowania automatycznego. Najczęściej jednak służą do
zatępiania i wygładzenia krawędzi przy zwykłych automatach. Wykonanie fazety jest
niezbędne dla utrzymania soczewki w rowku oprawy.

Rys. 18. Grubsza soczewka na tarczy fazetowej [opracowanie własne]

Szlifierki z nasypem proszku diamentowego mają różne grubości ziarna do szlifowania

wstępnego o większych ziarnach i szybszego szlifowania oraz mniejszych ziarnach do
dokładnego wykończenia powierzchni. Drobniejsze ziarno pozwala na uzyskanie gładszych
powierzchni i krawędzi bez wyszczerbień. Tarcze fazetowe są zawsze wykonywane jako
wykończające z drobnym ziarnem.

Szlifierki automatyczne

Soczewka po zamocowaniu w automacie jest szlifowana do żądanego kształtu według

dwóch sposobów:

−

w automatach szablonowych,

−

w automatach bezszablonowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

N

Rys. 19. Szablon kształtu tarczy [opracowanie własne]

Automaty szablonowe są typowymi maszynami mechanicznie kopiującymi kształt

szablonu. Szablon (Rys. 19) i soczewka obracają się jednocześnie na tej samej osi. Soczewka
dotyka swoim obwodem do tarcz szlifierskich, a szablon do czujnika rozmiaru. Szlifowanie
odbywa się tak długo, aż czujnik potwierdzi osiągniecie wymaganego kształtu. Pełne
automaty mają urządzenie podnoszące głowicę po wykonaniu szlifowania zgrubnego
i przesuwają soczewkę na tarczę wykończającą – fazetową. Następuje drugi cykl szlifowania,
po którym maszyna kopiująca zatrzymuje swą pracę.

Rys. 20 Automat szablonowy produkcji krajowej [10]

Do wykonania szablonu używa się specjalnych urządzeń kopiujących wewnętrzny kształt

tarczy w oprawie lub zewnętrzny kształt atrapy soczewki, wycinając w płytce kształt tarczy
(Rys. 21). Szablony można również wykonać ręcznie wycinając wstępnie nożycami
odrysowany kształt tarczy i dokładnie opiłować pilnikiem kontrolując dokładność
odwzorowania przez porównywanie kształtu szablonu z kształtem tarczy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Rys. 21 Płytka do wycięcia szablonu z otworami mocującymi w automacie [9]

Prowadzenie soczewki nad rowkiem fazety odbywa się przez specjalnie ukształtowane

krawędzie tarczy szlifierskiej. Powierzchnie szlifujące tarczy mają niewielkie pochylenie ku
ś

rodkowi rowka a ponadto powierzchnia od frontowej strony soczewki ma powierzchnię

o mniej ostrych ziarnach. Jest to tarcza zwana „samowodzącą”, gdzie soczewka „sama”
ustawia się przed środkiem rowka. Wymaga to dużej precyzji mechanizmu, który ciężką
głowicę ustawia nad środkiem rowka w tarczy pod wpływem delikatnej siły pochodzącej
z soczewki zsuwającej się po pochyłej powierzchni szlifującej.

Rys. 22. Brzeg tarczy „samowodzącej” [opracowanie własne]

Automaty bezszablonowe nie wymagają wykonywania szablonu do każdej oprawki,

bowiem prowadzenie soczewki nad tarczą odbywa się na drodze sterowania silnikiem
podnoszącym głowicę z soczewką. Wielkość unoszenia uzyskuje się drogą elektronicznego
przetwarzania kształtu tarczy wcześniej zeskanowanej w urządzeniu skanującym.

Rys. 23 Automat szlifierski do szlifowania obwodowego soczewek okularowych

[Ogólnopolski Kurier Oftalmiczny]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

W prostszych modelach prowadzenie soczewki nad rowkiem fazety odbywa się tak jak

w automatach szablonowych. Tak pracują automaty bezszablonowe zwane 2D, w których
opis kształtu soczewki odbywa się w dwóch płaszczyznach tarczy. Ściślej mówiąc kształt
tarczy jest opisany we współrzędnych biegunowych gdzie każdej wartości kąta obrotu
soczewki przypisana jest odpowiednia wielkość promienia. Nowsze rozwiązania automatów
Rys. 23 współpracują ze skanerami uwzględniającymi krzywiznę tarczy ramki i nazywane są
3D – jako uwzględniające 3 wymiary przestrzenne kształtu oprawy.

Automaty poza podstawową funkcją dopasowania obwodu soczewki do kształtu tarczy

w oprawie, często wyposażone są w dodatkowe funkcje:

−

wykonywania rowka przy mocowaniu soczewki do oprawy żyłką,

−

wiercenia otworów przy mocowaniu soczewki w oprawach bezramkowych,

−

frezowania nacięć,

−

polerowania krawędzi,

−

zatępiania ostrych krawędzi,

−

modyfikację kształtu soczewki umożliwiającej w oprawach bezramkowych i z żyłką
zmniejszenie lub powiększenie wymiarów tarczy.
Bardziej rozbudowane automaty mają wbudowany skaner oprawy, centroskop a nawet

frontofokometr.

Do szlifowania soczewek wykonanych z poliwęglanu i trivex’u, używa się specjalnych

tarcz o bardziej chropowatej powierzchni. Szlifowanie poliwęglanu przeprowadza się bez
chłodzenia wodą przy zmniejszonym nacisku soczewki do tarczy, ponieważ materiał ten jest
nieodporny na działanie rozpuszczalników w tym również wody. Obrobione powierzchnie dla
zmniejszenia wpływu wilgoci trzeba wypolerować.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie są sposoby uzyskania kształtu soczewki zgodnego z tarczą?

2.

Jak można skrócić czas szlifowania soczewek szklanych?

3.

Jakie zagrożenia występują przy obróbce szklanych soczewek?

4.

Jakich środków ochrony osobistej używa się przy obróbce soczewek szklanych?

5.

Jakich tarcz szlifierskich używa się do szlifowania soczewek okularowych?

6.

Dlaczego stosuje się dwa rodzaje szlifierek ręcznych?

7.

W jakim celu wykonuje się na brzegu soczewki fazetę?

8.

Jakie jest główne zastosowanie szlifierek ręcznych ?

9.

W jaki sposób następuje odwzorowanie kształtu tarczy okularowej na soczewce
w automatach szablonowych?

10.

W jaki sposób następuje odwzorowanie kształtu tarczy okularowej na soczewce
w automatach bezszablonowych?

11.

Jakie urządzenia służą do wykonywania szablonów?

12.

W jakich automatach stosuje się tarcze „samowodzące”?

13.

Jaki dodatkowe funkcje mogą mieć automaty bezszablonowe?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj soczewkę szklaną do szlifowania ręcznego do oprawy metalowej zamkniętej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wykonać z kartonu szablon dokładnie pasujący do tarczy w tej oprawie,

2)

wyznaczyć środek tarczy w systemie skrzynkowym,

3)

wyznaczyć środek szklanej sferycznej soczewki frontofokometrem,

4)

zaznaczyć na szablonie punkt recepturowy przesunięty o 3 mm w kierunku nosa i 2 mm
w górę,

5)

przyłożyć środek soczewki do wykonanego kartonowego szablonu w punkcie
recepturowym i odrysować kształt szablonu na soczewce pisakiem do szkła,

6)

narysować na soczewce powiększony o 2 mm z każdej strony zarys szablonu,

7)

założyć okulary ochronne,

8)

położyć soczewkę na miękkiej podkładce tekturowej i naciąć nożem diamentowym lub
krajakiem do szkła soczewkę w miejscu powiększonego szablonu,

9)

obłamać zbędne części soczewki cęgami do łupania do szkła,

10)

zapakować soczewkę, szablon i oprawę. Opisać swoim nazwiskiem i pozostawić do
następnego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

oprawa metalowa zamknięta o owalnym zarysie tarczy,

−

soczewka szklana sferyczna o mocy około 1,5–2,0 dioptrii z torebką,

−

karton lub sztywna folia do wykonania szablonu,

−

okulary ochronne,

−

cęgi do łupania do szkła,

−

krajak do szkła,

−

pisak do szkła,

−

linijka optyczna,

−

instrukcja stanowiskowa,

−

papier formatu A4.

Ćwiczenie 2

Oszlifuj na szlifierce ręcznej szklaną soczewkę do rozmiaru tarczy oprawy

z jednoczesnym wykonaniem fazety.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z instrukcja obsługi szlifierki. Sprawdzić jej działanie, pamiętać
o uruchomieniu chłodzenia tarczy,

2)

założyć okulary ochronne. Wyjętą z torebki soczewkę oszlifować od strony frontowej
nadając właściwy kąt tej części fazety, a następnie oszlifować wewnętrzna krawędź,

3)

skontrolować wymiar przykładając soczewkę do zamkniętej oprawy i szablonu. Jeśli
soczewka jest zbyt duża powtarzać szlifowanie na przemian przedniej i tylnej strony
soczewki. Zwracać uwagę na jednakową szerokość fazety po obu stronach,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

4)

delikatnie zatępić zewnętrzne krawędzie fazety soczewki. Rozkręcić zamek oprawy
i przymierzyć soczewkę do oprawy zamykając delikatnie zamek ręką,

5)

jeśli soczewka ma prawidłowy wymiar zamknąć zamek tarczy oprawy zakręcając
wkrętem, gdy soczewka jest zbyt duża powtórzyć szlifowanie. Za małą soczewkę
wyrzucić i oszlifować następną,

6)

zachować oprawę z soczewką i szablonem do następnego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

oprawka metalowa zamknięta o owalnym zarysie tarczy z poprzedniego ćwiczenia,

−

soczewka szklana sferyczna o mocy około 1,5–2,0 dioptrii z przedniego ćwiczenia,

−

szablon z poprzedniego ćwiczenia,

−

okulary ochronne,

−

szlifierka ręczna,

−

instrukcja obsługi szlifierki,

−

papier formatu A4.

Ćwiczenie 3

Wyznacz frontofokometrem środek i moc soczewki zamontowanej w oprawie metalowej

zamkniętej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wykorzystać oprawę z ćwiczenia 2,

2)

przyłożyć do soczewki szablon i sprawdzić czy środek soczewki jest dokładnie
w znaczonym na szablonie miejscu recepturowym. Sprawdzić czy błąd centrowania
mieści się w dopuszczalnej tolerancji. Gdy błąd przekracza tolerancje ustalić
z nauczycielem dalsze postępowanie,

3)

w poprawnie wstawionej soczewce sprawdzić naprężenia polaryskopem. Ewentualne
naprężenia oznaczyć pisakiem i usunąć szlifując oznaczone miejsca.

4)

po stwierdzeniu braku naprężeń wyczyścić okulary i zakręcony wkręt zamka
zabezpieczyć klejem,

5)

opisać oprawę i zachować do następnego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

oprawka metalowa z soczewką z poprzedniego ćwiczenia,

−

szablon z poprzedniego ćwiczenia,

−

okulary ochronne,

−

szlifierka ręczna,

−

polaryskop,

−

klej Loctite 290,

−

papier formatu A4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Ćwiczenie 4

Do zamkniętej oprawy metalowej przygotuj do szlifowania lewą szklaną soczewkę

cylindryczną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wykonać szablon na szabloniarce,

2)

wyznaczyć środek soczewki i oś cylindra 120

o

w zapisie cylindra dodatniego

frontofokometrem,

3)

opisać na soczewce położenie nosa (soczewki lewej) oraz kierunki przesunięcia soczewki
do punktu recepturowego przesuniętego o 4 mm w kierunku nosa i 2 mm w górę,

4)

ustawić na centroskopie soczewkę do zamocowania uchwytu w punkcie recepturowym

5)

poprosić nauczyciela o sprawdzenie poprawności ustawienia soczewki,

6)

zamocować uchwyt do szlifowania, założyć okulary ochronne,

7)

zacisnąć soczewkę w szablonowym automacie szlifującym,

8)

założyć szablon do automatu,

9)

oszlifować soczewkę, wyjąć z automatu, opłukać w wodzie nie zdejmując uchwytu,

10)

sprawdzić wymiar przymierzając do oprawki, w miarę potrzeby oszlifować jeszcze raz,

11)

soczewkę o poprawnym wymiarze wstawić do oprawy,

12)

zapakować okulary i pozostawić do następnego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja obsługi centroskopu,

−

instrukcja obsługi automatu szablonowego,

−

oprawa metalowa z poprzedniego ćwiczenia,

−

soczewka szklana cylindryczna o mocy około 1,5–2,0 dioptrii sferycznych i +1,0,

−

krążek do wykonania szablonu,

−

okulary ochronne,

−

centroskop, automat szablonowy,

−

pisak do szkła,

−

linijka optyczna,

−

papier formatu A4.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wskazać sposoby dopasowania kształtu soczewki do oprawy?

2)

wyjaśnić cel łupania soczewek szklanych?

3)

wskazać na zagrożenia w czasie obróbki szkła?

4)

uzasadnić potrzebę stosowania środków ochrony osobistej przy
obróbce szkła?

5)

narysować szkic tarczy do szlifowania ręcznego i w automacie
szablonowym?

6)

uzasadnić kształt tarczy „samowodzącej”?

7)

uzasadnić konieczność szlifowania soczewek o większej mocy na
tarczach fazetowych?

8)

wskazać na rolę fazety w oszlifowanej soczewce?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

9)

wyjaśnić potrzebę zatępiania krawędzi zewnętrznych fazety na
soczewkach?

10)

przedstawić różnice w szlifowaniu automatem szablonowym
i bezszablonowym?

11)

przedstawić źródła błędów w czasie szlifowania soczewek?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

4.4. Montaż i naprawa pomocy wzrokowych

4.4.1. Materiał nauczania

Oprawki z tworzyw termoplastycznych

Oprawy termoplastyczne wykonywane są dwiema technologiami:

−

oprawa frezowana z płyty, bardziej stabilna w kształcie i precyzyjniej wykonana
z rowkiem trójkątnym o kącie 80

o

÷

100

o

i głębokości 0,7 mm,

−

oprawa wykonana metodą wtrysku, tańsza, mniej stabilna i mniej precyzyjniej wykonana
z rowkiem okrągłym o szerokości 1,6 mm

÷

2 mm i głębokości 0,6 mm

÷

0,8 mm.

W praktyce warsztatowej nie ma większej różnicy w sposobie montażu soczewek

w oprawie. Występujące różnice potrzebnych temperatur zależą nie tyle od sposobu
wykonania, co od zastosowanego materiału i od czasu, jaki upłynął od wyprodukowania
oprawy. Czas nagrzewania zaś od grubości oprawy. Po zweryfikowaniu poprawności kształtu
i wielkości nagrzewa się tarcze oprawy przed włożeniem soczewki (Rys. 24). Po wciśnięciu
obu soczewek korygujemy lekkie deformacje oprawy powstałe podczas wciskania soczewek
nagrzewając odpowiednie miejsca.

Rys. 24. Nagrzewnica do opraw [Ogólnopolski Kurier Oftalmiczny]

Na końcu montażu sprawdza się ustawienie zauszników w stanie rozwarcia i po złożeniu.

Oprawki z tworzyw termoutwardzalnych

Spotyka się oprawy wykonane z materiałów, które nie miękną w czasie podgrzewania

a nawet niektóre oprawy z włókien węglowych po nagrzaniu potrafią zmniejszyć swój
wymiar. Dlatego opraw tych nie wolno podgrzewać a soczewki wciskać w zimną oprawę
wykorzystując sprężystość oprawy i szlifując soczewki na nieco mniejszy wymiar.
Oprawki metalowe zamknięte

Rowek w oprawie metalowej ma kształt trójkątny o kącie 80

o

÷

120

o

i głębokości

0,5 mm

÷

0,8 mm. Tarcza jest przecięta i zaopatrzona w zamek zakręcany wkrętem o gwincie

M1,2 lub M1,4. Ułatwia to włożenie soczewki i sprawdzenie jej wielkości. Po włożeniu
soczewki i lekkim dokręceniu zamka sprawdza się na polaryskopie naprężenia wywołane
miejscowym naciskiem prawy na krawędź soczewki. Wszelkie naprężenia w soczewkach
szklanych, a szczególnie wykonanych z materiałów o wyższym współczynniku załamania
i fotochromatycznych, usuwa się zmniejszając rozmiar soczewki. Zmniejszanie rozmiaru
można dokonać miejscowo, bądź na całym obwodzie. Zbyt małe soczewki można wstawić
w oprawę podkładając specjalną taśmę wypełniającą.
Oprawki metalowe półotwarte

Występują dwa rodzaje tych opraw:

−

z normalnym rowkiem od góry a od dołu z żyłką grubości 0,5 mm

÷

0,6 mm

−

z wystającym elementem wkładanym w rowek soczewki z dwoma odmianami:
a) z elementem metalowym będącym częścią oprawy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

b) ze szczeliną, w którą wsunięta jest taśma poliamidowa o przekroju ósemki. Górna

część ósemki jest wsunięta w szczelinę oprawy a dolna w soczewkę.

W pierwszym przypadku soczewka musi mieć dwa rodzaje krawędzi, od góry zwykłą

fazetę a od dołu płaską z rowkiem szerokości odpowiadającej grubości żyłki. Wykonanie
rowka najłatwiej wykonać w rowkarkach (Rys. 25).

Rys. 25. Rowkarka [8]

Automatyczne rowkarki mają możliwość wykonania rowka w stałej odległości od

przedniej lub tylnej powierzchni soczewki albo w środku grubości brzegu soczewki.

W drugim przypadku soczewki szlifuje się na całym obwodzie z płaska krawędzią,

wykonuje rowek i zatępia krawędzie. Minimalna szerokość krawędzi nie powinna być
mniejsza od 1,8 mm

÷

2,0 mm. Głębokość rowka - 0,4 mm

÷

0,6 mm. Soczewkę montuje się

wkładając najpierw w górną część ramki, a następnie naciągając żyłkę cienka mocną taśmą.
Oprawki metalowe bezramkowe

W tego typu oprawach elementem nośnym nie jest sama oprawa, lecz również soczewki.

W soczewce wykonuje się otwory, bądź frezuje nacięcia (Rys. 26) do stabilnego umocowania
zauszników i mostka.

Rys. 26. Wiertarka współrzędnościowa

[Ogólnopolski Kurier Oftalmiczny]

W najprostszych warunkach trasowanie otworów można dokonać po przyłożeniu lub

sklejeniu soczewki z atrapą taśmą dwustronnie lepną bądź przylepcem do przyssawek.
Analogicznie skleja się drugą soczewkę z druga atrapą i wierci się otwory bądź frezuje
nacięcia miniaturową wiertarką. Znacznie łatwiej posłużyć się można wiertarką

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

współrzędnościową gwarantującą identyczność wykonania prawej i lewej soczewki.
Najbardziej rozbudowane automaty trasują i wykonują otwory i nacięcia automatycznie.

Z uwagi na małe odległości pomiędzy punktami mocowania wszelkie luzy

dyskwalifikują takie okulary, oprawa, bowiem jest niestabilna, soczewki nie zachowują
ustalonego położenia. Każda różnica, nawet ułamek mm pomiędzy wykonaniem lewej
i prawej soczewki jest bardzo widoczna. Wykonywanie otworów jest bardzo trudne, wymaga
ogromnej dokładności, wprawy a często jest niemożliwe bez specjalnych wiertarek
współrzędnościowych gdzie lewa i prawa soczewka musi mieć otwory wykonane jednakowo.

Ponieważ soczewka jest elementem przenoszącym w czasie użytkowania znaczne

naprężenia poleca się soczewki z materiałów bardziej odpornych takich jak poliwęglany czy
trivex. Gdy tylko jest to możliwe należy pomiędzy części metalowe i soczewkę wstawiać
miękkie podkładki. Te wszystkie trudności kompensuje możliwość wykonania do oprawy
dowolnego wymiaru i kształtu soczewek (Rys. 27).

Rys. 27. Okulary bezramkowe [opracowanie własne]

Naprawy okularów

Nawet najstaranniejszemu użytkownikowi okularów może zdarzyć się uszkodzenie

okularów. Najczęściej spotykane uszkodzenia to:

−

odkręcenie wkrętów i nakrętek

−

złamanie zawiasu

−

wypadnięcie nanośnika

−

uszkodzenie nasuwki zausznika

−

pęknięcie mostka

−

pęknięcie tarczy

−

porysowanie soczewki

−

pęknięcie lub potłuczenie soczewki
Odkręcenie wkrętów i nakrętek nie powinno się zdarzyć, gdy w trakcie montażu

zastosuje się zabezpieczenie przed okręcaniem połączeń gwintowanych. Można zabezpieczyć
wypełniając gwinty wkładką silikonową, malując lakierem, wpuszczając specjalny klej przed
zakręceniem lub inny specjalny klej wpuszczany w szczelinę gwintu po zakręceniu. Trzeba
pamiętać, że połączenie gwintowe jest połączeniem rozłącznym, a więc może się zdarzyć
potrzeba wykonania demontażu. Specjalne kleje po podgrzaniu pozwalają na rozkręcenie
połączenia, lakiery i klej „kropelka” nie dają takiej możliwości.

Złamanie zawiasu w oprawce z tworzywa termoplastycznego można naprawić wyjmując

złamaną część po silnym nagrzaniu i wtopieniu na gorąco nowego zawiasu. Złamaniu
zawiasu w oprawie metalowej najłatwiej zaradzić przez wymianę zausznika na nowy.
Niektóre sprężynujące zawiasy mają możliwości odkręcenia i wymiany na nowy element.
Z nierozbieralnych puszek na mechanizm sprężynujący w zausznikach usunięcie
uszkodzonych części jest często niewykonalne, ale są części zamienne pozwalające się
wsunąć w pustą puszkę. Otwory zawiasu w oprawie i zauszniku ze ściągniętą sprężynką nie
pasują do siebie i można je dość łatwo połączyć po zastosowaniu specjalnych wkrętów
zakończonych stożkiem. Po wkręceniu część stożkową można łatwo odłamać.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

Wypadnięcie nanośnika nasuwki zausznika lub innego wymiennego elementu nie stanowi

trudności poza wyszukaniem z dużego asortymentu części zamiennych odpowiedniej do tej
oprawy.

Uszkodzenia opraw metalowych można naprawić metodą twardego lutowania stopami

srebra, zgrzewaniem lub spawaniem w osłonach gazów szlachetnych. Z uwagi na małe
wymiary części i ich często ozdobny charakter prace takie wymagają ogromnej wprawy
i specjalistycznych narzędzi oraz szybkości by nie przegrzać sąsiednich elementów. Oprawy
z tworzywa można kleić, ale często koszt i efekt klejenia jest nieopłacalny przy niskich
kosztach nowej oprawy. Można stosować kleje rozpuszczalnikowe, ale mogą być one
stosowane tylko przy dobrej wentylacji.

Porysowane, potłuczone soczewki można tylko wymienić na nowe. Problemem jest tylko

znalezienie własności tej soczewki. Soczewki barwione na stałe i fotochromowe powinny być
wymieniane parami dla zachowania identyczności barwy i szybkości reakcji na zmianę
oświetlenia. Moc czasem można zmierzyć, ale określenie konstrukcji, producenta i materiału
jest często niemożliwe bez posiadanej dokumentacji.

Kontrola wykonanych okularów

Na każdym etapie wykonywania okularów dokonuje się kontroli, ale niezależnie od tego

na zakończenie całego procesu trzeba jeszcze raz sprawdzić czy okulary zostały wykonane
zgodnie z zamówieniem klienta. W czasie końcowej kontroli wykonanych okularów
sprawdzamy:

−

zgodność z zamówieniem rodzaju materiału, mocy soczewek i ich uszlachetnienia oraz
typu oprawki, rozmiaru i koloru,

−

dokonując pomiarów wszystkich parametrów optycznych z zamówienia,

−

czy powierzchnie soczewek i oprawy nie wykazują zarysowań i śladów obróbki,

−

prawidłowość zamocowania soczewek – bez luzów i naprężeń,

−

czy odchyłki zamocowania środków recepturowych soczewek znajdują się w granicach
dopuszczalnych tolerancji,

−

prawidłowość otwierania i zamykania się zauszników i estetykę wyglądu okularów,

−

zabezpieczenie wszystkich wkrętów przed odkręcaniem w czasie użytkowania,
Po pozytywnych wynikach kontroli należy okulary wyczyścić i zapakować oraz

zawiadomić klienta o wykonaniu zamówienia

.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie dwa główne sposoby stosuje się w produkcji opraw okularowych?

2.

Jakie dwa główne czynniki wpływają na temperaturę oprawy w czasie wstawiania
soczewek?

3.

Jakie urządzenie wykorzystujemy do podgrzania elementów oprawy wykonanych
z tworzywa?

4.

W jaki sposób wkładamy soczewki do oprawy z tworzywa termoplastycznego a jak do
termoutwardzalnego?

5.

Jakie wkręty stosuje się w zamkach oprawy metalowej zamkniętej?

6.

Które soczewki i w których oprawach wymagają sprawdzenia naprężeń?

7.

W jaki sposób wykonujemy rowek w soczewce do żyłki mocującej?

8.

Jakie trudności występują w wykonaniu otworów i nacięć w soczewkach do opraw
bezramkowych?

9.

Jakie materiały soczewek najlepiej nadają się do opraw bezramkowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

10.

W jaki sposób zabezpieczyć połączenia gwintowane w oprawach przed okręcaniem
w czasie użytkowania?

11.

Jakie wkręty należy stosować przy wymianie zauszników ze sprężynującym
zabezpieczeniem?

12.

Jak można naprawić pęknięte elementy opraw metalowych?

13.

Dlaczego przy wymianie uszkodzonych soczewek potrzebna jest dokładna wiedza o ich
parametrach i pochodzeniu?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyjmij i zamontuj soczewki w oprawie termoplastycznej.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

podgrzewając tarcze oprawy, wyjąć soczewki z gotowych okularów z oprawy wykonanej
z tworzywa termoplastycznego,

2)

przed rozpoczęciem pracy przeczytać instrukcję nagrzewnicy i oznaczyć pisakiem obie
soczewki zapisując od strony nosa odpowiednio litery P i L. Przy okrągłych tarczach
zaznaczyć na soczewkach linię poziomą,

3)

po wyjęciu podgrzać ponownie oprawę i wstawić najpierw prawą, a potem lewą
soczewkę,

4)

sprawdzić czy w czasie wstawiania soczewek oprawa nie uległa deformacji i w razie
konieczności podgrzać oprawę w tych miejscach i dokonać korekty kształtu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

okulary z oprawą termoplastyczną,

−

instrukcja obsługi.

−

nagrzewnica do opraw,

−

papier A4,

−

pisak do szkła.

Ćwiczenie 2

Wyjmij i dokonaj montażu soczewki w oprawach metalowych zamkniętych.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wymontować z oprawy metalowej soczewki i zamontować je ponownie. Przed
demontażem oznaczyć soczewki w okularach tak jak w poprzednim ćwiczeniu,

2)

po doborze odpowiedniej końcówki wkrętaka do wkrętu w zamku, oprzeć oprawę
o podpórkę. Podjąć próbę odkręcenia wkrętu, w przypadku trudności podgrzać zamek
nagrzewnicą i odkręcić zamek w gorącej oprawie,

3)

pamiętać, że cienkie ostrza wkrętaka po ześlizgnięciu z oprawy mogą łatwo skaleczyć
rękę trzymającą oprawę,

4)

wyczyścić soczewki i oprawę przed powtórnym zamontowaniem,

5)

włożyć prawą soczewkę i zakręcić zamek oprawy, zamontować lewą soczewkę,

6)

ocenić poprawność mocowania,

7)

powtórzyć czynności z następnymi oprawami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

3 pary okularów z metalowa oprawą zamkniętą o różnych konstrukcjach zamków,

−

wkrętaki o różnych końcówkach,

−

podpórka do podparcia oprawy,

−

nagrzewnica do opraw,

−

papier formatu A4.

Ćwiczenie 3

Wyjmij i zamontuj soczewki w oprawie metalowej półotwartej.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przed demontażem oznaczyć soczewki w okularach tak jak w poprzednim ćwiczeniu,

2)

w szczelinę między oprawą a soczewką wsunąć ucięty ukośnie koniec cienkiej tasiemki;
przy trudności znalezienia szczeliny poprosić kolegę o odciągnięcie soczewki od oprawy
w miejscu mocowania żyłki,

3)

wsuniętą tasiemkę złożyć na pół i przesuń na najbardziej płaską część tarczy z żyłką;
odciągnąć tasiemkę od soczewki wyciągając żyłkę z rowka,

4)

wysunąć soczewkę z górnej części oprawy,

5)

wyczyścić soczewki i oprawę przed powtórnym zamontowaniem,

6)

w jednej oprawie wymienić żyłkę mocującą na nową przewlekając ją w otworach tarczy
według drugiej tarczy tej oprawy,

7)

wsunąć soczewkę w górna część oprawy, zostawiając żyłkę z przedniej strony soczewki

8)

założyć tasiemkę za żyłkę,

9)

włożyć żyłkę w rowek soczewki w obu jej końcach, naciągnij żyłkę tasiemką i wsunąć ją
do rowka,

10)

powtórzyć czynności z następnymi oprawami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

3 pary okularów z metalowa oprawą półotwartą o różnych konstrukcjach,

−

wkrętaki o różnych końcówkach,

−

cienka pęseta,

−

bardzo ostry nożyk do obcięcia żyłki,

−

cienka mocna tasiemka,

−

ż

yłka do mocowania soczewek w oprawach o średnicy 0,5

÷

0,6 mm,

−

papier formatu A4.

Ćwiczenie 4

Zdemontuj i zamontuj soczewki w okulary bezramkowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przed demontażem oznaczyć soczewki tak jak przy poprzednich ćwiczeniach; wszystkie
części układać na tacy w kolejności demontażu,

2)

pamiętać, że cienkie ostrza wkrętaka po ześlizgnięciu z oprawy mogą łatwo skaleczyć
rękę trzymającą oprawę, a także uszkodzić soczewkę,

3)

rozmontować prawą i lewą soczewkę oraz nanośniki,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

4)

wyczyścić wszystkie elementy. Uszkodzone podkładki i tulejki i inne drobne elementy
wymienić na nowe,

5)

zmontować okulary ponownie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wkrętaki i klucze do nakrętek,

−

podpórka do odkręcania i skręcania wkrętów,

−

taca na układanie wszystkich drobnych elementów,

−

zestaw części zamiennych do opraw bezramkowych.

Ćwiczenie 5

Dokonaj naprawy pękniętej oprawy metalowej i oprawy z tworzywa.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

pamiętać o bezpieczeństwie przy posługiwaniu się ogniem,

2)

zlutować pęknięcie, poczekaj do ostygnięcia,

3)

wyczyścić i wypolerować złączone miejsce,

4)

zamontować wcześniej rozmontowane części,

5)

zapoznać się z instrukcja klejenia,

6)

pamiętać o bezpieczeństwie przy użyciu klejów wymagających dobrej wentylacji –
włączyć wyciąg,

7)

oczyścić pęknięte miejsce pękniętej oprawy z tworzywa,

8)

zdemontować części, które mogłyby uszkodzić się w czasie klejenia,

9)

umocować w uchwytach obie łączone części,

10)

połączyć klejem pęknięte miejsce, pozostawić do utwardzenia kleju,

11)

wyrównać i wypolerować złączone miejsce.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pęknięte oprawy,

−

stanowisko pracy do twardego lutowania,

−

słoiczek z rozpuszczonym kawałkiem oprawy w rozpuszczalniku oraz bagietki do
nakładania kleju,

−

uchwyty montażowe do utwierdzenia obu łączonych części.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wskazać, od czego zależy temperatura w czasie nagrzewania opraw?

2)

wstawić soczewkę do oprawy z tworzywa termoplastycznego?

3)

rozkręcić zamek oprawy metalowej?

4)

zabezpieczyć wkręty w oprawie metalowej przed samoczynnym
odkręcanie w czasie użytkowania?

5)

sprawdzać naprężenia w soczewce?

6)

oszlifować soczewkę ręcznie?

7)

wykonać ręcznie szablon?

8)

wykonać szablon z użyciem szabloniarki?

9)

oznaczyć soczewkę przed centrowaniem?

10)

dokonać centrowania soczewki z użyciem centroskopu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

11)

zamocować uchwyt do soczewki na centroskopie?

12)

zamontować soczewkę w oprawie metalowej?

13)

oszlifować soczewkę automatem szablonowym?

14)

dokonać demontażu i ponownego montażu okularów półramkowych?

15)

dokonać demontażu i ponownego montażu okularów bezramkowych?

16)

wykonać naprawę pękniętej oprawy okularowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 30 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed
wskazaniem poprawnego wyniku.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9.

Na rozwiązanie testu masz 60 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Minimalna średnica soczewki do oprawy z największą przekątną tarczy 58 mm i opisem
na zauszniku 56 × 18 / 130 dla pacjenta o odległości źrenicy od środka nosa 34 mm
wynosi
a)

55 mm.

b)

60 mm.

c)

61 mm.

d)

65 mm.

2.

Soczewkę z zadania Nr 1 należy przesunąć na centroskopie w poziomie o
a)

2 mm do nosa.

b)

3 mm do nosa.

c)

2 mm do skroni.

d)

3 mm do skroni.

3.

Przy wysokości tarczy 30 mm i środku źrenicy 22 mm w oprawie o kącie pantoskopowym
6

o

ś

rodek soczewki od środka tarczy należy

a)

opuścić 2 mm.

b)

opuścić 4 mm.

c)

podnieść 2mm.

d)

podnieść 4mm.

4.

W dokumentacji technologicznej przedstawionej poniżej brakuje

Pacjent

Zieliński P.

Odległość źrenic

OP 32

OP 33

Wysokość źrenic

OP 16

OP 17

Kąt pantoskopowy

8

sfera

cylinder oś

pryzmat baza

dodatek

OP

+2,5

+0,75

95

OL

+1,25

+1,0

80

Typ soczewek

Izoplast 160

Oprawka typ

Krokus

producent

JZO

rozmiar

42 16 / 115

cena

kolor

Rudy brąz

X

P

=2

X

L

=2

Y

P

=

Y

L

=

a)

ceny soczewek.

b)

bazy pryzmatu.

c)

wysokości tarczy.

d)

dodatku do bliży.

5.

Po wykonaniu zlecenia z zadania 4 w dokumentacji należy
a)

wpisać datę wykonania.

b)

podpisać się.

c)

dopisać uwagę „wykonano zgodnie ze zleceniem”.

d)

wpisać wszystkie wymienione polecenia.

6.

Przed podjęciem czynności montażowych przede wszystkim trzeba
a)

sprawdzić dokładność pracy maszyn.

b)

skompletować potrzebne narzędzia.

c)

sprawdzić czy istnieje możliwości wykonania.

d)

ustalić pilność prac.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

7.

Po wykonaniu zlecenia soczewki należy

a)

wytrzeć miękką ściereczką z mikrofazy.

b)

umyć wodą z detergentem.

c)

wytrzeć irchą.

d)

umyć denaturatem.

8.

Uchwyt z przyssawką można zastosować do

soczewek

a)

z tworzywa z powłoką oleofobową.

b)

szklanych dwuogniskowych.

c)

szklanych jednoogniskowych.

d)

wszystkich wymienionych.

9.

Uchwyt do soczewki przyklejamy
a)

ręcznie dokładnie uwzględniając przesunięcia punktu recepturowego.

b)

w automacie używając małego nacisku.

c)

na frontofokometrze po ustaleniu środków optycznych.

d)

na centroskopie.

10.

Folię ochronną przyklejamy
a)

na przedniej stronie soczewce na przylepcu.

b)

na przedniej stronie soczewce pod przylepcem.

c)

na tylnej stronie soczewki bez powłoki oleofobowej.

d)

na tylnej stronie soczewki z powłoką oleofobową.

11.

Do soczewki z powłoką oleofobową przyklejamy specjalną folię w celu zabezpieczenia

a)

soczewki w czasie obróbki przed wyślizgnięciem.

b)

powłoki w czasie obróbki przed porysowaniem.

c)

powłoki w czasie obróbki przed wodą.

d)

soczewki i powłoki przed nadmiernym naciskiem uchwytu.

12.

Na centroskopie wykonuje się
a)

pomiaru centrowania.

b)

przyklejania uchwytów montażowych.

c)

kontroli naprężeń.

d)

oceny czystości powierzchni.

13.

Dla przeciętnych soczewek głębokość rowka ustawiamy w rowkarce na wartość

a)

0,5 mm.

b)

0,8 mm.

c)

0,9 mm.

d)

1,0 mm.

14.

Aby żyłka nie wysuwała się z rowka w grubej soczewce dodatniej najkorzystniej go
wykonać
a)

u góry z tyłu a od dołu z przodu.

b)

w stałej odległości od przedniej powierzchni.

c)

pośrodku szerokości krawędzi tarczy.

d)

w stałej odległości od tylnej powierzchni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

15.

Jeżeli złamał się wkręt w oprawce, należy go usunąć
a)

wiercąc otwór w środku złamanego wkrętu i poprawiając zarys gwintu
gwintownikiem.

b)

nacinając rowek pod wkrętak i wykręcając wkrętakiem.

c)

wykręcając małymi szczypcami.

d)

dowolnym sposobem.

16.

Rowek pod żyłkę w soczewce można wykonać
a)

wąskim pilnikiem.

b)

rowkarką na sucho.

c)

rowkarką chłodząc miejsce obróbki wodą.

d)

rowkarką chłodząc miejsce obróbki terpentyną.

17.

Ostre krawędzie po wykonaniu fazety zatępiamy
a)

mocując soczewkę powtórnie w automacie.

b)

szlifując delikatnie krawędzie szlifierką ręczna stożkową.

c)

piłując te krawędzie delikatnym pilnikiem diamentowym.

d)

rowkarką przesuwając tarczę na brzeg soczewki.

18.

Uszkodzony zausznik ze sprężystym zabezpieczeniem wymieniamy i przykręcamy
używając
a)

wkrętu wykręconego z tej oprawy.

b)

nowego wkrętu o tych samych wymiarach.

c)

nowego wkrętu o tych samych wymiarach i kolorze.

d)

wkrętu ze stożkiem;

19.

Pęknięte okulary metalowe naprawiamy
a)

metodą nitowania.

b)

lutem srebrnym.

c)

lutem cynowo-ołowianym.

d)

klejem cyjano-akrylowym.

20.

Dla wykonywania 3 prac dziennie najkorzystniej jest zakupić
a)

szlifierkę ręczną fazetową i rowkarkę.

b)

półautomat 2 D.

c)

automat 3D.

d)

automat 3D z funkcją wiercenia.

21.

Kontrolę kształtu oprawy wykonujemy
a)

przed przyjęciem zamówienia.

b)

w czasie dopasowywania oprawy do głowy.

c)

po wyczyszczeniu gotowych okularów.

d)

po zamontowaniu soczewek.

22.

Soczewki do oprawy z tworzywa z włókien węglowych
a)

wkładamy do rozgrzanej oprawy.

b)

wkładamy do zimnej oprawy.

c)

wklejamy do oprawy.

d)

mocujemy każdym wymienionym wyżej sposobem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

23.

Soczewki szklane fotochromowe w oprawie metalowej
a)

skręcamy do końca, gdy nie stwierdzimy naprężeń w polaryskopie.

b)

zmykamy zamkiem skręcając mocno by wkręty się nie rozkręcały.

c)

zmykamy zamkiem skręcając w wyczuciem by nie wykruszyć soczewki.

d)

zmykamy zamkiem skręcając do końca i okręcamy wkręt o pół obrotu.

24.

Rowek w soczewce do oprawy półramkowej wykonujemy
a)

pilnikiem iglakiem.

b)

rowkarką.

c)

rowkarką lub automatem.

d)

szlifierką.

25.

W oprawkach bezramkowych
a)

skręcamy wkręty bardzo mocno by soczewki się nie ruszały.

b)

skręcamy wkręty przez miękkie podkładki.

c)

uszczelniamy wkręty taśmą.

d)

wypełniamy szczeliny między soczewką a wkrętami kitem silikonowym.

26.

Naprężenia w soczewkach z tworzyw sztucznych
a)

kontrolujemy polaryskopem.

b)

nie sprawdzamy

c)

sprawdzamy frontofokometrem.

d)

jednoogniskowych nie sprawdzamy.

27.

Wykryte naprężenia w soczewkach fotochromowych
a)

usuwamy stosując miękkie podkładki.

b)

zmniejszamy wymiary przez powtórne oszlifowanie soczewki.

c)

zmniejszamy wymiary przez oszlifowanie soczewki miejscach naprężeń.

d)

zamykając zamek oprawki pozostawiamy niewielką szczelinę.

28.

Wymianę nasuwki metalowego zausznika wykonujemy
a)

przez wsunięcie nasuwki na dopasowany wcześniej do głowy metalowy pręt
zausznika.

b)

wymianę całego zausznika z nową nasuwką.

c)

po wyprostowaniu metalowego pręta zausznika i zagięciu razem z prętem założonej
nowej nasuwki.

d)

wymianę obydwu zauszników na nowe.

29.

Okulary ochronne przy obróbce szkła zakładamy podczas
a)

łupania szkła.

b)

nacinania szkła nożem diamentowym.

c)

szlifowania soczewki.

d)

zawsze przy obróbce szkła.

30.

W czasie klejenia opraw okularowych trzeba zwracać uwagę na
a)

zabrudzenie soczewek klejem.

b)

możliwość sklejenia zawiasów.

c)

promieniowanie UV podczas utwardzania kleju.

d)

dobrą wentylację.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Wykonywanie pomocy wzrokowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

23

a

b

c

d

24

a

b

c

d

25

a

b

c

d

26

a

b

c

d

27

a

b

c

d

28

a

b

c

d

29

a

b

c

d

30

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

6. LITERATURA

1.

Hein A., Sidorowicz A., Wagnerowski T.: Oko i okulary. BWHWill Libra, Warszawa
1979

2.

Jarzębińska-Večerowa M., Tuleja D.: Podstawy refrakcji oka i korekcji wad wzroku.
Wyd. Med. Górnicki, Wrocław 2005

3.

Pilat W., Lake N., Hickley K.: Podręcznik obsługi klienta. Helion, Gliwice 2005

4.

Litwin M.B., Bryg H.: Wybrane zagadnienia okulistyczne. Podręcznik i poradnik dla
studentów i słuchaczy szkół medycznych. Wyd. Zamkor, Kraków 2005

5.

Styszyński A.: Korekcja wad wzroku - procedury badania refrakcji. Alfa Medica Press,

Bielsko-Biała 2007

6.

Zając M.: Optyka okularowa. Dolnośląskie Wyd. Edukacyjne, Wrocław 2003

7.

Internet: www.optimed1.com/Szkola.html

8.

Internet: www.optopol.com.pl

9.

Internet: www.serw-optyk.pl

10.

Internet: www.lankoff.pl

Czasopisma:
–

J Z Optyka,

–

Kontaktologia i Optyka Okulistyczna,

–

Ś

wiat Okularów,

–

Optometria

–

Ogólnopolski Kurier Optyczny