___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Katarzyna Zarębska

Wykonywanie masażu w urazach sportowych
322[12].Z3.03

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
lek. med. Ewa Rusiecka
lek. med. Konrad Szymczyk


Opracowanie redakcyjne:
mgr Katarzyna Zarębska



Konsultacja:
mgr Ewa Kawczyńska-Kiełbasa

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[12].Z3.03
„Wykonywanie masażu w urazach sportowych”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik masażysta.

























Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

4

3. Cele kształcenia

5

4. Przykładowe scenariusze zajęć

6

5. Ćwiczenia

10

5.1. Charakterystyka urazów

10

5.1.1. Ćwiczenia

10

5.2. Odnowa biologiczna jako proces wspomagający leczenie urazów

15

5.2.1. Ćwiczenia

15

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia
7. Literatura

17
33

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie

technik masażysta.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać, aby bez
problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas pracy z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania
–uczenia się, oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.

Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:

−

pokaz,

−

ćwiczenia,

−

metoda projektu,

−

analiza przypadków,

–

dyskusja,

–

metoda przewodniego tekstu.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

Schemat układu jednostek modułowych

322[12].Z3

Masaż sportowy

322[12].Z3.01

Wykonywanie masażu sportowego

322[12].Z3.02

Wykonywanie masażu u sportowców różnych

dyscyplin sportowych

322[12].Z3.03

Wykonywanie masażu w urazach sportowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

− identyfikować elementy anatomii człowieka,

− identyfikować podstawowe funkcje organizmu człowieka,

− charakteryzować zjawiska chemiczne,

− charakteryzować zjawiska fizyczne,

− charakteryzować zjawiska biologiczne,

− dokonywać oceny swoich umiejętności,

− korzystać z różnych źródeł informacji,

− formułować wnioski,

− pracować indywidualnie i w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

przedstawić najczęstsze urazy w poszczególnych dyscyplinach sportu,

−

określić dysfunkcje narządu ruchu w urazach w wybranych dyscyplinach sportowych,

−

określić rolę masażu w przywracaniu sprawności fizycznej zawodnika,

−

określić wskazania i przeciwwskazania do masażu,

−

dobrać środki poślizgowe i wspomagające proces leczenia w zależności od urazu,

−

dobrać metody masażu leczniczego w zależności od rodzaju urazu, skóry pacjenta i jego
indywidualnej tolerancji,

−

dobrać metody i techniki masażu sportowego do indywidualnej sytuacji zawodnika,

−

wykonać masaż w zależności od urazu sportowego,

−

zastosować środki odnowy biologicznej wspomagające proces leczenia urazów,

−

zastosować środki odnowy biologicznej w profilaktyce urazów sportowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik masażysta 322[12]

Moduł:

Masaż sportowy 322[12].Z3

Jednostka modułowa:

Wykonywanie masażu w urazach sportowych

322[12].Z3.03

Temat: Planowanie odpowiedniej techniki masażu po urazach w sporcie.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności planowania i wykorzystania różnych technik masażu

po urazach w sporcie.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić wpływ masażu na czynność narządów i układów,

−

określić wpływ masażu sportowego na poprawę kondycji zawodnika,

−

dobrać metody i techniki masażu sportowego do indywidualnej sytuacji zawodnika,

−

określić wskazania i przeciwwskazania do stosowania poszczególnych metod i technik
masażu sportowego,

−

dobrać środki wspomagające masaż,

−

przygotować zawodnika do masażu po różnych urazach w różnych dyscyplinach
sportowych.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy samodzielnej i w zespole,

−

oceny pracy,

−

pozyskiwanie informacji z różnych źródeł.

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

pokaz,

−

dyskusja,

−

metoda projektu.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura dotycząca planowania technik masażu,

−

papier formatu A4, pisaki,

−

film dydaktyczny z instruktażem przeprowadzania masaży,

−

odtwarzacz DVD.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach 2 osobowych.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

Zadanie dla ucznia

Scharakteryzuj i zaplanuj masaż w wybranym przez siebie urazie sportowym.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.
3. Podział grupy uczniów na grupy.

Faza właściwa

Praca metodą projektu.

Faza I
Informacje
1. Nauczyciel informuje o sposobie realizacji tematu zajęć, każdy zespół ma zastanowić się

nad wyborem odpowiednich techniki masażu sportowego do wybranego przez siebie
urazu.

2. Nauczyciel pezentuje film na DVD, który przedstawia techniki masażu sportowego.

Następnie krótko omawia go.

Faza II
Przygotowanie
1. Uczniowie pracują w 2 osobowych grupach. Każdy zespół wybiera dowolny uraz

sportowy oraz techniki masażu, które można przeprowadzić w danej jednostce
chorobowej. Dokonują opisu dowolnie wybranego urazu oraz wybierają na podstawie
dostępnej literatury rodzaj masażu, jaki może być przeprowadzony w danym przypadku.

2. Każdy zespół odpowiednio motywuje swój wybór.

Faza III
Prezentacja osiągniętych wyników
1. Uczniowie przedstawiają efekty pracy.
2. Każdy zespół zostaje oceniony przez nauczyciela.

Faza IV
Analiza końcowa
1. Uczniowie wskazują, które etapy wykonywania ćwiczenia sprawiły im najwięcej

trudności i uzasadniają dlaczego.

2. Uczniowie wskazują korzyści realizacji takich zajęć.
3. Nauczyciel ocenia poziom osiągnięć uczniów i ich aktywność.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik masażysta 322[12]

Moduł:

Masaż sportowy 322[12].Z3

Jednostka modułowa:

Wykonywanie masażu w urazach sportowych

322[12].Z3.03

Temat: Zabiegi fizykalne w odnowie biologicznej po urazach sportowych.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności doboru odpowiedniego zabiegu fizykalnego do

różnych urazów sportowych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozróżnić zabiegi fizykalne w odnowie biologicznej,

−

określić wpływ zabiegów na poprawę kondycji zawodnika,

−

dobrać odpowiednie zabiegi do indywidualnej sytuacji zawodnika,

−

określić wskazania i przeciwwskazania do stosowania poszczególnych zabiegów przy
urazach sportowych,

−

przygotować zawodnika do zabiegu fizykalnego.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy indywidualnej,

−

pozyskiwanie informacji z różnych źródeł.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektu,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

papier formatu A4, pisaki.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Zadanie dla ucznia

Scharakteryzuj i zaplanuj zabiegi fizykalne do wybranego urazu sportowego. Umotywuj

swój wybór.

Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.

Faza właściwa

Praca metodą projektu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Faza I
Informacje
1. Nauczyciel informuje o sposobie realizacji tematu zajęć- każdy uczeń ma wybrać

dowolny uraz powstały w wyniku uprawiania sportu, a następnie zaplanować sposób
wykonania projektu.

Faza II
Planowanie i wykonanie
1. Uczniowie pracują samodzielnie. Każda osoba wybiera dowolny uraz sportowy

i zabiegi fizykalne, które można przeprowadzić przy danym urazie. Dokonuje
charakterystyki na podstawie literatury i dostępnych źródeł informacji.

2. Po dokonaniu wyboru uczeń przedstawia go w formie projektu.

Faza V
Prezentacja projektu
1. Uczniowie przedstawiają efekty prac nad własnym projektem.
2. Każdy uczeń oddaje do oceny projekt wraz z krótkim opisem charakteryzującym uraz

sportowy, jakie zabiegi fizykalne powinny być wykonane w danym przypadku.

Faza VI
Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy zadania sprawiły im trudności.

Nauczyciel powinien podsumować całe zadanie, wskazać, jakie umiejętności były ćwiczone,
jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość. Uczniowie wskazują
korzyści z realizacji tego projektu. Nauczyciel ocenia projekty uczniów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

5. ĆWICZENIA

5.1. Charakterystyka urazów

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj urazy w wybranych dyscyplinach sportu. Uzupełnij kartę pracy.

Karta pracy

Dyscyplina sportowa

Charakterystyka urazu

Rzuty lekkoatletyczne

Piłka ręczna

Hokej na lodzie

Judo

Narciarstwo

Gimnastyka

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.1.1. dotyczącym urazów w różnych dyscyplinach

sportu,

2) przeczytać uważnie określenia zawarte w karcie pracy,
3) uzupełnić kartę pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

karta pracy,

−

przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj rodzaje masażu w urazach. Uzupełnij kartę pracy, a następnie wymień się

kartami z kolegą/koleżanką. Uzupełnij lub popraw zapisy.

Karta pracy A

URAZ

RODZAJ MASAŻU

1

Entezopatia mięśnia
podkolanowego
i mięśnia
dwugłowego uda

2

Skręcenia lekkie

3

Uszkodzenia łąkotek
stawu kolanowego

4

Oparzenia
i odmrożenia

5

Zespół „łokcia
tenisisty”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Karta pracy B

URAZ

RODZAJ MASAŻU

1

Entezopatia rozcięgna
podeszwowego

2

Uszkodzenia więzadeł pobocznych
stawu kolanowego

3

Stłuczenia i naciągnięcia mięśnia

4

Skręcenia ciężkie

5

Złamania kości kończyn

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.1.1. dotyczącym urazów i rodzajów masażu,
2) przeczytać uważnie zdanie zawarte w karcie pracy,
3) uzupełnić kartę pracy,
4) wymienić się kartami z kolegą/koleżanką poprawić je lub uzupełnić.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

karta pracy,

−

przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Ćwiczenie 3

Przyporządkuj poniższe określenia do wskazań i przeciwwskazań do masażu.

−

świeże zakrzepy,

−

występowanie

zaników

mięśniowych

pochodzenia

neurogennego

(porażenia

i niedowłady),

−

dusznica bolesna w okresie międzynapadowym,

−

w celach kosmetycznych,

−

niewyrównane wady serca,

−

w rekonwalescencji,

−

nowotwory złośliwe i niezłośliwe,

−

zmiany narządu ruchu z przeciążenia,

−

choroby kości i stawów przebiegające z przykurczami stawowymi,

−

zapalenie opon mózgowych,

−

aby rozluźnić napięcie mięśni oddechowych w przewlekłych nieżytach oskrzeli oraz
dychawicy oskrzelowej w okresie międzynapadowym,

−

krwiaki, tętniaki i naczyniaki,

−

masaż kondycyjny,

−

wady wrodzone oraz zaburzenia rozwojowe narządu ruchu,

−

tętniaki,

−

czas menstruacji,

−

choroby wrzodowe żołądka z krwawieniem,

−

otyłość i nadwaga,

−

żylaki bez zmian skórnych,

−

choroby naczyń krwionośnych i limfatycznych,

−

choroby jelit z owrzodzeniem i krwawieniem.

Karta pracy

Wskazania/przeciwwskazania

Przykłady wskazań/przeciwskazań

Wskazania do masażu częściowego

Wskazania do masażu całkowitego

Przeciwwskazania do masażu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.1.1. dotyczącym wskazań i przeciwwskazań,
2) przeczytać uważnie określenia zawarte w karcie pracy,
3) uzupełnić kartę pracy,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

karta pracy,

−

przybory do pisania,

−

poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.2. Odnowa biologiczna jako proces wspomagający leczenie

urazów

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj zabiegi fizykalne w odnowie biologicznej po urazach sportowych.

Uzupełnij tabelę, wymień się kartami pracy z kolegą/koleżanką, uzupełnij lub popraw zapisy.

Karta pracy A

CHARAKTERZYSTYKA

ZABIEGÓW

FIZYKALNYCH

W

ODNOWIE

BIOLOGICZNEJ PO URAZACH SPORTOWYCH:
1

ultradźwięki

2

sauna fińska

3

kąpiele solankowe

Karta pracy B

CHARAKTERYSTYKA ZABIEGÓW FIZYKALNYCH W ODNOWIE BIOLOGICZNEJ
PO URAZACH SPORTOWYCH:
1

okłady parafinowe

2

laseroterapia

3

promieniowanie podczerwone

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.2.1. dotyczącym zabiegów fizykalnych,
2) przeczytać uważnie okreslenia zawarte w karcie pracy,
3) uzupełnić kartę pracy,
4) wymienić się kartami z kolegą/koleżanką, sprawdzić poprawność zapisów, uzupełnić je

lub poprawić.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

przybory do pisania,

−

karta pracy,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Podaj po trzy przykłady zabiegów fizykalnych i masaży profilaktyczno-leczniczych

wykorzystywanych w odnowie biologicznej.

Karta pracy

PODZIAŁ

PRZYKŁADY MASAŻY
I ZABIEGÓW FIZYKALNYCH

1

Masaż profilaktyczno-leczniczy

1
2
3

2

Zabiegi fizykalne

1
2
3

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.2.1. dotyczącym zabiegów fizykalnych,
2) przeczytać uważnie określenia zawarte w karcie pracy,
3) uzupełnić kartę pracy,
4) porównać wyniki w grupie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

przybory do pisania,

−

karta pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie masażu
w urazach sportowych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 13, 15, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 8, 2, 11, 12, 14 16 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. b, 3. c, 4. a, 5. d, 6. b, 7. c, 8. d, 9. c, 10. d, 11. c,
12. a, 13. b, 14. a, 15. b, 16. a, 17. d, 18. c, 19. a, 20. d.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić cechy masażu

A

P

d

2

Scharakteryzować urazy w wybranych
dyscyplinach sportowych

C

PP

b

3

Określić objawy urazu

B

P

c

4

Scharakteryzować ćwiczenia stosowane po
urazach sportowych

B

P

a

5

Scharakteryzować zabiegi fizykalne

A

P

d

6

Określić wskazania do masażu częściowego
skóry

C

P

b

7

Scharakteryzować urazy w wybranych
dyscyplinach sportowych

C

P

c

8

Zanalizować rodzaj masażu profilaktyczno-
leczniczego w odnowie biologicznej

C

PP

d

9

Scharakteryzować i dobrać zabiegi fizykalne

B

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

10 Scharakteryzować rodzaje masaży

A

P

d

11 Zidentyfikować urazy w sporcie

C

PP

c

12 Dobrać środki wspomagające masaż

C

PP

a

13 Dokonać analizy wybranych ćwiczeń

C

P

b

14 Dobrać odpowiednie ćwiczenia do powstałego

urazu

C

PP

a

15 Scharakteryzować rodzaje masażu w odnowie

biologicznej

B

P

b

16 Zidentyfikować urazy w sporcie

C

PP

a

17 Określić przeciwwskazania do zabiegów

fizykalnych

C

P

d

18 Scharakteryzować masaż częściowy

B

P

c

19 Posłużyć się preparatami do masażu

B

P

a

20 Scharakteryzować wpływ zabiegów fizykalnych

na organizm

B

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Cechą masażu nie jest to, że

a) masaż stanowi zazwyczaj uzupełnienie leczenia prowadzonego w sposób

kompleksowy różnymi innymi metodami.

b) intensywność masażu zależy od zastosowanej siły rękoczynów, wielkości

powierzchni i czasu trwania.

c) masaż musi być wykonany tak, by chory zarówno podczas zabiegu, jak i po nim, nie

odczuwał bólu.

d) na początku serii zabiegów czas poszczególnych zabiegów jest dłuższy, a wywierana

siła większa.

2. Do uszkodzeń najczęściej pojawiających się w biegach lekkoatletycznych nie należą

a) urazy ścięgien Achillesa.
b) złamania kości ramiennej i złamania kości łódkowatej.
c) urazy mięśni dwugłowych uda oraz krawieckich.
d) urazy mięśni łydki, czworogłowych i dwugłowych uda.

3. W wyniku urazu

a) pojawia się ostry stan zapalny, charakteryzujący się zmniejszoną ciepłotą okolicy.
b) pojawia się ostry stan zapalny, charakteryzujący się małym bólem.
c) pojawia się ostry stan zapalny, charakteryzujący się zwiększoną ciepłotą okolicy,

miejscowym bólem, wystąpieniem krwiaka.

d) nie pojawia się stan zapalny.

4. Ćwiczenia

a) izometryczne nie należą do grupy ćwiczeń biernych, których istotą jest świadome

rozluźnianie mięśni.

b) oddechowe nie polegają na świadomym kontrolowaniu wdechu powietrza przez nos i

wydechu przez usta.

c) ogólnokondycyjne nie mają na celu zwiększenia wydolności fizycznej poprzez

aktywizację ruchową.

d) redresyjne to ćwiczenia ruchowe czynne z użyciem siły w celu zwiększenia zakresu

ruchomości w stawie i likwidacji przykurczu.

5. Do refleksoterapii nie należy

a) elektropunktura.
b) magnetopunktura.
c) laseropunktura.
d) magmopunktura.

6. W chorobach skóry masaż

a) nie może być przeprowadzany w celu rozmiękczania blizn pooperacyjnych i zrostów

powstałych po iniekcjach domięśniowych.

b) zaleca się w zaburzeniach odżywczych skóry.
c) nie zaleca się przy odmrożeniach.
d) nie stosuje się w celach kosmetycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

7. Do najczęstszych uszkodzeń w łyżwiarstwie nie należą

a) złamania kości łódkowatej ręki.
b) złamania kości promieniowej przedramienia.
c) złamania rąk i palców.
d) skręcenia stawu skokowego i złamania kości podudzia.

8. Wyróżniamy wiele technik stosowanych w masażu limfatycznym. Niepoprawnym

oznaczeniem nazwy jest
a) rozcieranie (RK) i wyciskanie (W).
b) głaskanie (G), rozcieranie (RK).
c) ugniatanie przepychające (UP), uciski falujące (UF).
d) ugniataniei falujące (UF) i rozcieranie (R).

9. W przypadku blizn pourazowych i pooperacyjnych przed masażem zaleca się

zastosowanie takich zabiegów fizykalnych jak
a)

tylko jonoforeza.

b) fonoforeza.
c) diadynamik, jonoforeza.
d) masaż wirowy, który jest jedynym masażem jaki można stosować w tym przypadku.

10. Masaż podwodny natryskiem biczowym labilny stosowany jest podczas kąpieli

całkowitej lub częściowej w wodzie o temperaturze
a) 26–30

°

C.

b) 24–27

°

C.

c) 37–40

°

C.

d) 34–37

°

C.

11. Niestabilność stawu kolanowego określana jest w 3 stopniach. Prawidłowy opis to

a) stopień I to niestabilność umiarkowana powstała przy częściowym rozerwaniu

więzadła.

b) stopień II to niestabilność duża powstała po całkowitym zerwaniu więzadła.
c) stopień II to niestabilność umiarkowana powstała przy częściowym rozerwaniu

więzadła.

d) stopień III to niestabilność umiarkowana wynika z częściowego naderwania

i rozciągnięcia więzadła.

12. Do środków wspomagających masaż

a) ale słabo rozgrzewających nie zaliczamy talku.
b) nie zaliczamy środków poślizgowych, które powinny zwiększyć poślizg ręki

masażysty po skórze pacjenta, nie zmniejszając nadmiernie siły tarcia.

c) nie stosujemy preparatów działających przeciwbólowo i przeciwzapalnie.
d) nie zaliczamy środków rozgrzewających i leczniczych tj. olejek kamforowy.

13. Ćwiczeniami ipsilateralnymi są ćwiczenia

a) ruchowe czynne bez oporu.
b) czynne synergistyczne.
c) zalecane w przypadkach unieruchomienia całej kończyny.
d) powtarzane 8–10 razy dziennie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

14. Po urazach w sporcie, w zależności od etapu usprawniania leczniczego nie przeprowadza

się następujących ćwiczeń
a) samowspomaganych i w piasku.
b) synergistycznych (ipsilateralne i kontralateralne).
c) izometrycznych, koordynacyjnych.
d) oddechowych, ogólno-kondycyjnych, redresyjnych

15. W odnowie biologicznej sportowców stosuje się następujące rodzaje masaży

a) w środowisku wodnym, przyrządowy, limfatyczny, izometryczny i izolimfayczny.
b) w środowisku wodnym, przyrządowy, limfatyczny, izometryczny, stawowy

centryfugalny kontralateralny i punktowy.

c) izometryczny, międzystanowy, stawowy centryfugalny kontralateralny.
d) centryfugalny kontralateralny, międzystawowy i punktowy.

16. Postępowanie lecznicze przy rozerwaniu ścięgna Achillesa obejmuje okres

unieruchomienia pooperacyjnej rekonstrukcji ścięgna i okres po zlikwidowaniu
unieruchomienia. Niezbędnymi działaniami są
a) w pierwszym okresie - masaż i ćwiczenia kontralateralne.
b) w pierwszym okresie - drenaż limfatyczny kończyny dolnej chorej.
c) w drugim okresie, w związku z występującym obrzękiem - stosuje się w pierwszej

kolejności masaż kończyny dolnej chorej.

d) w drugim okresie, w związku z występującym obrzękiem - stosuje się w pierwszej

kolejności ćwiczenia kontralateralne kończyny dolnej chorej.

17. Przeciwwskazania do okładów parafinowych obejmują

a) bóle przeciążeniowe i zmęczeniowe.
b) obrzęki.
c) przewlekłe stany zapalne stawów i tkanek miękkich kończyn.
d) temperaturę ciała powyżej 38°C.

18. Masaż częściowy

a) należy zastosować przy ogólnych obciążeniach.
b) działa na organizm ogólnowzmacniająco i ogólnopobudzająco.
c) należy zastosować przy obciążeniu poszczególnych partii mięśni.
d) spowalnia usuwanie produktów zmęczenia.

19. W przypadku, gdy zbyt duża ilość preparatu wspomagającego masaż zostaje

niewchłonięta
a) upośledzone jest wtarcie preparatu i nie ma efektu grzewczego.
b) szybciej pojawia się efekt grzewczy.
c) zwiększa się tarcie między ręką masażysty a ciałem pacjenta.
d) nic się nie dzieje.

20. Wpływ ultradźwięków na organizm wyraża się

a) zwiększeniem napięcia mięśniowego.
b) zwężeniem naczyń krwionośnych.
c) pobudzeniem działania układu współczulnego.
d) działaniem przeciwbólowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Wykonywanie masażu w urazach sportowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Test 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„

Wykonywanie masażu

w urazach sportowych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

–

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 7, 9, 10, 12, 15, 16, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

–

zadania 6, 8, 11, 13, 14, 17 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. c, 4. b, 5. b, 6. a, 7. d, 8. c, 9. b, 10. b, 11. d,
12. a, 13. b, 14. b, 15. b, 16. b, 17. b, 18. b, 19. d, 20. a.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzalne osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić objawy urazu sportowego

A

P

c

2

Scharakteryzować urazy w wybranych
dyscyplinach sportowych

B

P

d

3

Scharakteryzować ćwiczenia w wodzie

C

P

c

4

Scharakteryzować ćwiczenia stosowane po
urazach sportowych

B

P

b

5

Określić powinności technika masażysty

A

P

b

6

Dokonać analizy wybranych ćwiczeń
mających zastosowanie w sporcie

C

PP

a

7

Zdefiniować odnowę biologiczną

B

P

d

8

Scharakteryzować typ konstytucyjny pacjenta

D

PP

c

9

Dokonać analizy przy kwalifikowaniu do
masażu

B

P

b

10

Scharakteryzować rodzaje masażu w odnowie
biologicznej

C

P

b

11 Dobrać postępowanie lecznicze do urazu

C

PP

d

12

Scharakteryzować urazy w wybranych
dyscyplinach sportowych

C

P

a

13 Określić cel masażu sportowego

C

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

14

Dokonać analizy oznaczeń masażu
profilaktyczno-leczniczego w odnowie
biologicznej

C

PP

b

15 Scharakteryzować warunki masażu

B

P

b

16

Scharakteryzować wskazania do zabiegów
fizykalnych

C

P

b

17 Scharakteryzować urazy powstałe w sporcie

C

PP

b

18 Scharakteryzować masaż całościowy

B

P

b

19

Scharakteryzować wpływ masażu na
organizm

B

P

d

20

Scharakteryzować wpływ zabiegów
fizykalnych na organizm

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. W wyniku urazu nie pojawia się

a) ostry stan zapalny, charakteryzujący się zwiększoną ciepłotą okolicy.
b) ostry stan zapalny, charakteryzujący się zwiększoną ciepłotą okolicy, wystąpieniem

krwiaka.

c) ostry stan zapalny, charakteryzujący się zmniejszoną ciepłotą okolicy.
d) ostry stan zapalny z miejscowym bólem.

2. Do najczęstszych uszkodzeń w narciarstwie nie należą

a) naderwania więzadeł stawu skokowego.
b) złamania jednej lub obu kostek.
c) uszkodzenia łąkotek.
d) podwichnięcia stawu barkowo-obojczykowego.

3. Ćwiczenia w wodzie

a) najczęściej prowadzi się od 10 do 15 minut.
b) najczęściej prowadzi się w wodzie o temperaturze 20–25°C.
c) stanowią składową programu kinezyterapii.
d) nie są zalecane w przypadkach osłabienia mięśni, ograniczenia ruchomości stawów.

4. Po urazach w sporcie, w zależności od etapu usprawniania leczniczego nie przeprowadza

się ćwiczeń
a) biernych, bierno-czynnych, czynnych.
b) samowspomaganych i w piasku.
c) czynnych w odciążeniu, czynnych wolne.
d) czynnych z oporem w odciążeniu, synergistycznych.

5. Technik masażysta nie musi

a) wiedzieć, jaką reaktywnością cechuje się organizm pacjenta.
b) podawać celu zabiegu i stosowanych leków.
c) dostosowywać bodźców w stosunku do indywidualnej reaktywności organizmu.
d) znać rozpoznania i stadium choroby, obszaru ciała, jaki ma być poddany zabiegowi.

6. Ćwiczenia

a) ogólnokondycyjne to ćwiczenia ruchowe, mające na celu zwiększenie wydolności

fizycznej.

b) w wodzie to ćwiczenia ruchowe wykonywane w dowolnym basenie.
c) rozluźniające nie należą do ćwiczeń specjalnych, których celem jest wyuczenie

kontrolowanego i świadomego zmniejszania napięcia mięśniowego.

d) redresyjne to ćwiczenia ruchowe czynne z użyciem siły w celu zwiększenia zakresu

ruchomości w stawie i likwidacji przykurczu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

7. Na proces odnowy biologicznej składają się

a) tylko masaże ręczne i wodne.
b) tylko zabiegi fizykoterapeutyczne.
c) zabiegi fizykoterapeutyczne oraz zabiegi kinezyterapeutyczne.
d) wypoczynek po wysiłku, masaże ręczne i wodne, kąpiele solankowe, zabiegi

fizykoterapeutyczne oraz zabiegi kinezyterapeutyczne.

8. Zaliczenie pacjenta do odpowiedniego typu konstytucyjnego jest bardzo ważne,

ponieważ
a) osoba z przewagą działania układu współczulnego wymaga stosowania

krótkotrwałych, mocnych bodźców, krótkich przerw.

b) osoba z przewagą układu przywspółczulnego wymaga stosowania słabych,

długotrwałych bodźców i krótkich przerw.

c) osoba z przewagą układu przywspółczulnego wymaga stosowania silnych,

długotrwałych bodźców i długich przerw.

d) osoba z przewagą działania układu współczulnego wymaga stosowania

krótkotrwałych, mocnych bodźców, długich przerw.

9. W odnowie biologicznej sportowców stosuje się następujące rodzaje masażu

a) stawowy centryfugalny kontralateralny i izolimfatyczny.
b) limfatyczny, izometryczny, stawowy centryfugalny kontralateralny i punktowy.
c) limfatyczny, izometryczny, stawowy i międzystawowy.
d) izometryczny, stawowy centryfugalny kontralateralny i izotechniczny.

10. Masaż w środowisku wodnym obejmuje masaż

a) tylko podwodny natryskiem biczowym i podwodny klasyczny.
b) podwodny natryskiem biczowym, podwodny klasyczny, natryskowy, wirowy,

w kąpieli perełkowej.

c) tylko natryskowy, wirowy.
d) podwodny natryskiem biczowym, podwodny klasyczny, natryskowy, wirowy,

w kąpieli kamyczkowej.

11. W postępowaniu leczniczym przy stłuczeniach i naciągnięciach mięśni

a) należy zwrócić uwagę, aby nie nastąpiło zbyt późne uruchomienie.
b) trzeba pamiętać, że zbyt długie unieruchomienie wpływa na tworzenie się małej

ilości tkanki ziarninowej, mogącej ulegać rozerwaniu.

c) trzeba pamiętać, by jak najdłużej nosić opatrunek ponieważ tylko to zapewni

należyte zrośnięcie się naciągniętych mięśni.

d) należy zwrócić uwagę, aby nie nastąpiło zbyt wczesne uruchomienie, ponieważ

spowoduje ono uszkodzenie tworzących się nowych naczyń i świeże krwawienie.

12. Do najczęstszych uszkodzeń w zapasach nie należą

a) zapalenia pochewek ścięgnistych mięśni zginaczy przedramienia.
b) zwichnięcia stawu barkowego i palców rąk.
c) podwichnięcia w stawie łokciowym.
d) złamania wyrostków kolczystych kręgów szyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

13. Masaż sportowy

a) stosujemy 2 razy w tygodniu, nie musimy stopniowo zwiększać czasu jego trwania,

jak również intensywności bodźców.

b) stosujemy przez większą część roku kalendarzowego, ponieważ w praktyce

sportowej bardzo mało czasu przeznacza się na bierny odpoczynek.

c) nie obejmuje zabiegów fizykoterapeutycznych.
d) należy wykonywać w seriach dłuższych niż 20 zabiegów, po których musimy

zastosować przerwę 2 dniową.

14. Wyróżniamy wiele technik stosowanych w masażu limfatycznym. Poprawne oznaczenie

do nazwy, to
a) ugniatanie falujące (UF).
b) uciski falujące (UF).
c) uciski przepychające (UP).
d) rozcieranie (R).

15. Temperatura wody, w której wykonuje się masaż wirowy, to

a) 30–32°C.
b) 36–38°C.
c) 26–28°C.
d) 16–18°C.

16. Wskazania do okładów i kąpieli borowinowych to

a) stany przeciążeniowe układu nerwowego.
b) zespoły bólowe i nerwobóle.
c) zapalenia tkanek miękkich kończyn.
d) osłabienie.

17. Do entezopatii mięśnia podkolanowego dochodzi w wyniku

a) przeciążenia tego mięśnia podczas intensywnego biegania po równym terenie.
b) przeciążenia tego mięśnia podczas intensywnego biegania, głównie po nierównym

terenie.

c) przeciążenia tego mięśnia podczas skakania.
d) urazu mechanicznego.

18. Masaż całościowy

a) działa na organizm tylko ogólnowzmacniająco.
b) działa na organizm ogólnowzmacniająco i ogólnopobudzająco.
c) działa na organizm tylko ogólnopobudzająco.
d) wykonujemy przy obciążeniu poszczególnych partii mięśni.

19. Mechaniczne rozcieranie skóry

a) obniża temperaturę.
b) powoduje pojawienie się niedokrwienia masowanej części ciała.
c) w tym samym miejscu może trwać dłużej niż 10–15 minut.
d) może uszkadzać skórę w sposób mechaniczny.

20. Wpływ ultradźwięków na organizm nie wyraża się

a) zwężeniem naczyń krwionośnych.
b) hamowaniem działania układu współczulnego.
c) przyspieszeniem wchłaniania tkankowego.
d) hamowaniem procesów zapalnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Wykonywanie masażu w urazach sportowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

7. LITERATURA

1. Dziak A., Nazar K.: Medycyna sportowa. Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej,

Warszawa 1991

2. Garlicki J., Kusia W.: Traumatologia sportowa. Państwowy Zakład Wydawnictw

Lekarskich, Warszawa 1988

3. Gieremek K.: Zmęczenie i regeneracja sił. Odnowa biologiczna. HAS-MED.,

Katowice 2001

4. Kasperczyk T., Bator A.: Trening zdrowotny z elementami fizjoterapii. AWF, Kraków

2000

5. Kasperczyk T., Magiera L., Mucha D., Walaszek R.: Masaż z elementami rehabilitacji.

Rehmed, Kraków 1999

6. Magiera L., Walaszek R.: Masaż sportowy z elementami odnowy biologicznej. Biosport,

Kraków 2007

7. Straburzyński G., Straburzyńska-Lupa A.: Medycyna fizykalna. Wydawnictwo

Lekarskie PZWL, Warszawa 2000

8. http://e-masaz.pl/przeciwwskazania.html
9. http://www.carolina.pl/urazy_sportowe
10. http://www.fit.pl/zdrowie/urazy_sportowe,12,16,16,777,797,0,0,0.html
11. http://www.kulturystyka.pl/artykul74/
12. http://www.literka.pl/article11640.html
13. http://www.medserwis.pl/?p=16,194
14. http://zatoka.icm.edu.pl/acclin/vol_1_issue_2/acclin2_01_dziak_105_110.pdf

Literatura metodyczna:

1. Figurski J., Symela K. (red.): Modułowe programy nauczania w kształceniu zawodowym.

Wydawnictwo ITeE, Radom 2001

2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP S.A., Warszawa 1999
3. Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Wydawnictwo Akademickie „Żak”,

Warszawa 2003

4. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE , Radom 2000
5. Plewka Cz.: Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych. Cz. I i II.

Wydawnictwo ITeE, Radom 1999