ei 01 2003 s47 49

background image

47

1/2003

www.elektro.info.pl

zagrożenie

pożarowe

związane z nagrzewaniem się silników

(część 2)

się podczas nieustalonego
przebiegu nagrzewania je-
szcze bardziej niż w stanie
ustalonym. W stanie nieustalo-
nym różnice między tempera-
turami poszczególnych części
silnika są większe, ponieważ
o ile w czasie potrzebnym na
ustalenie się temperatur cie-
pło zdąży się już rozprzestrze-
nić, a temperatury poszcze-
gólnych części zdążą się
w znacznym stopniu wyrów-
nać, o tyle w trakcie samego
nagrzewania wyrównanie tem-
peratur jeszcze nie zdąży się
odbyć. Jednak mimo to dla
uproszczenia rozpatruje się
często także i nagrzewanie
uzwojenia w stanie nieustalo-
nym tak, jakby uzwojenie to
stanowiło całość jednorodną.

Przebieg

nagrzewania

uzwojenia silnika można zo-
brazować krzywą pokazują-
cą, jak wzrasta w czasie na-
grzewania przyrost jego tem-
peratury ponad temperaturę
otoczenia, traktując uzwoje-

W

części pierwszej ar-
tykułu (elektro.info
8/2002) przedsta-

wiono zagrożenia związane
z nagrzewaniem się maszyn
w stanie cieplnym ustalonym
oraz wpływ temperatury na
trwałość izolacji. Odrębnym za-
gadnieniem związanym z pra-
cą silników jest ich nagrzewa-
nie się w stanie cieplnym nie-
ustalonym. Stan cieplny nie-
ustalony występuje wówczas,
gdy zmienia się moc cieplna
wydzielana, gdy zmieniają się
warunki chłodzenia oraz przy
włączaniu i wyłączaniu urzą-
dzeń do pracy.

stany
cieplne
nieustalone

Rozkład temperatur w sta-

nie cieplnym nieustalonym
jest na ogół inny niż w stanie
cieplnym ustalonym. Niejed-
norodność silnika uwidacznia

nie silnika jako całość jedno-
rodną (rys.1). Rozpatrując
nagrzewanie

się

silnika

w stanie cieplnym nieustalo-
nym, można wyróżnić dwa
najbardziej charakterystycz-
ne przypadki:

n

maszyna była przed włą-
czeniem w stanie „zim-
nym”, tj. temperatura jego
części była równa tempe-
raturze otoczenia, a więc

przyrost temperatury był
równy zero;

n

maszyna była w stanie „gorą-
cym”, tzn. w stanie nagrzania,
przy czym przyrost temperatu-
ry jego części był ustalony od-
powiednio do istniejącego ob-
ciążenia, w szczególnym zaś
przypadku odpowiadałby ob-
ciążeniu znamionowemu.

Na rys. 1 podany jest ogól-

ny charakter przebiegu krzy-

mgr inż. Edward Skiepko

Rys. 1 Krzywe nagrzewania się silnika: 1 - nagrzewanie się ze stanu

zimnego; 2 - nagrzewanie się ze stanu gorącego

background image

48

www.elektro.info.pl

1/2003

wych nagrzewania się. Przy-
rost temperatury T jest po-
czątkowo szybki, następnie
coraz wolniejszy. Przyrost
ustalony T

ust

jest osiągany,

teoretycznie biorąc, po nie-
skończenie długim czasie.
Różnica między krzywą 1
a krzywą 2 polega na tym, że
przy wykreślaniu krzywej 1,
silnik na początku nagrzewa-
nia miał temperaturę równą
temperaturze otoczenia, tzn.
był w stanie zimnym, przy
wykreślaniu zaś krzywej 2, sil-
nik miał już pewien przyrost
temperatury T

o

, tzn. był

w stanie gorącym. W obu
przypadkach przyrost tempe-
ratury dąży do osiągnięcia te-
go samego przyrostu ustalo-
nego T

ust

, który zależy od ob-

ciążenia i warunków chłodze-
nia, a nie zależy od warun-
ków początkowych nagrze-
wania. Jeżeli prąd nagrzewa-
jący uzwojenie, odpowiada
obciążeniu znamionowemu,
to ustalony przyrost tempera-
tury T

ust

jest równy najwięk-

szemu dopuszczalnemu przy-
rostowi temperatury T

dop

.

Prędkość wzrastania przy-

rostu temperatury silnika za-
leży od tego, jaki jest stosu-
nek zdolności pochłaniania
ciepła przez różne części sil-
nika, do ich zdolności odda-
wania ciepła. Stosunek ten,
zwany stałą czasową nagrze-
wania T

sc

, wyrażany jest

wzorem:

(1)

w którym: m – masa silnika; c –

średnie ciepło właściwe masy
silnika; a – współczynnik odda-
wania ciepła; S – powierzchnia
chłodzenia silnika.

Im większa jest stała cza-

sowa nagrzewania, tzn. im
mniejszy jest jej mianownik,
wyrażający zdolność odda-
wania ciepła, tym prędkość
wzrostu temperatury jest
mniejsza.

Stała czasowa nagrzewa-

nia ma wymiar czasu i jest
podawana w sekundach, mi-
nutach lub godzinach.

Przebieg wzrastania przy-

rostu temperatury silnika, zo-
brazowany krzywą podaną na
rys.1, można ująć także ma-
tematycznie w postaci wzo-
rów, które można wyprowa-
dzić zakładając, że w każdej
chwili nagrzewania się moc
cieplna doprowadzana jest
równa sumie mocy pochła-
nianej i mocy odprowadza-
nej. Wzory te nie będą zbyt
skomplikowane, jeżeli będą
odpowiadać przebiegowi od-
bywającemu się wg krzywej
wykładniczej, tzn. jeżeli przy-
jąć dla uproszczenia, że:
a) w silniku nie ma spadków

temperatur, tzn. wszystkie
jego części wskutek swej
nieskończenie dużej prze-
wodności cieplnej mają
zawsze jednakową tempe-
raturę,

b) moc cieplna doprowadza-

na nie zależy od tempera-
tury, tzn. że zależność
oporności uzwojeń silnika
od temperatury, może być
w rozpatrywanym zakresie
temperatur pominięta,

c) moc cieplna oddawana

z 1m

2

powierzchni i przypa-

dająca na 1°C różnicy tem-
peratur nie zależy od tempe-
ratury, tzn. zależność współ-
czynnika oddawania ciepła
od temperatury może być
w rozpatrywanym zakresie
temperatur pominięta.

Na podstawie tych wzo-

rów można wyznaczyć przy-
rost temperatury silnika
w dowolnej chwili nagrzewa-
nia, jeżeli znane są przyrost
temperatury ustalony, odpo-
wiadający istniejącemu ob-
ciążeniu i stała czasowa silni-
ka, a w przypadku nagrzewa-
nia się silnika ze stanu gorą-
cego – ponadto także począt-
kowy przyrost temperatury.

Wzory te, w postaci prze-

kształconej, umożliwiają tak-
że wyznaczenie – przeciwnie
– czasu osiągania danego
przyrostu temperatury, jeżeli
znane są pozostałe dane.

Czas osiągania przyrostu

temperatury T przez silnik na-
grzewany ze stanu zimnego:

(2)

a przez silnik nagrzewany

ze stanu gorącego:

(3)

Po wyznaczeniu wartości

liczbowej stosunku przyro-
stów temperatur wartości lo-
garytmu tego stosunku wy-
znaczamy na podstawie ta-
blic logarytmicznych.

Stała czasowa przy założe-

niu, że nagrzewanie odbywa
się wg krzywej wykładniczej,
jest wielkością stałą dla da-
nego silnika. Jest ona miarą
czasu, w jakim silnik osią-
gnąłby przy przepływie dane-
go prądu odpowiadający te-
mu prądowi przyrost ustalo-
ny, gdyby nie było oddawania
ciepła, lecz tylko jego pochła-
nianie.

Rysunek 2 przedstawia

krzywe nagrzewania danego
silnika przy różnych krotno-

ściach prądu znamionowego
k=I/I

n

, a na ich podstawie moż-

na udowodnić, że stała cza-
sowa nagrzewania jest równa
podstycznej stycznych popro-
wadzonych z początku ukła-
du współrzędnych do prze-
cięcia się z liniami ustalonych
przyrostów temperatur, odpo-
wiadających poszczególnym
krotnościom prądu znamio-
nowego. Ponieważ ustalone
przyrosty temperatury dla
prądów o różnych krotno-
ściach k mają się tak do sie-
bie, jak odpowiadające tym
przyrostom straty (ilości cie-
pła), stosunek zaś strat jest
w przybliżeniu równy stosun-
kowi kwadratów prądów,
a więc:

(4)

(5)

(6)

Przy prądach o krotno-

ściach 1,5 i 1,2 największy
dopuszczalny przyrost tem-
peratury T

dop

jest osiągany

odpowiednio w czasie t

(1,5)

oraz t

(1,2)

.

Rys. 2 Przebiegi krzywych nagrzewania się silnika przy różnych

krotnościach prądu znamionowego k = I/I

n

background image

49

1/2003

www.elektro.info.pl

czasu t » 3T = 90 ... 270
min. Silniki bardzo duże osią-
gają przyrost ustalony przy
obciążeniu znamionowym po
upływie kilku, a nawet kilku-
nastu godzin.

Stanem cieplnym nieusta-

lonym, zasługującym na
szczególną uwagę jest stan
powstający w

maszynie

elektrycznej znajdującej się
do czasu t

1

w stanie ustalo-

nym. Na skutek uszkodzenia
urządzenia, np. zwarcia za-
czyna w uzwojeniu płynąć
prąd znacznie większy od
płynącego poprzednio, a więc
gdy nagle straty mocy w prze-
wodach wielokrotnie wzra-
stają.

Przepływ dużego prądu

I

Z

powoduje bardzo szybki

wzrost temperatury części
przewodowej. Dłuższy prze-
pływ prądu zwarciowego
(kilkunasto- lub kilkudzie-
sięciosekundowy) wywo-
łałby stopienie części
przewodowej i ewentualnie
zjawiska łuku elektryczne-
go, dlatego też nie dopu-
szcza się do długotrwałego
przepływu prądu zwarcio-
wego, lecz przerywa się go
możliwie szybko (w czasie

t

w

= 0,002

÷ 6 s) za pomo-

cą wyłączników lub bez-
pieczników.

q

literatura

1. Praca zbiorowa pod red. dr inż.

Jana Strzałki, Instalacje elek-
tryczne i teletechniczne – pora-
dnik montera i inżyniera elektry-
ka, Verlag Dashofer, Warszawa
2001.

2. H. Markiewicz, Bezpieczeństwo

w elektroenergetyce, WNT, War-
szawa 1999.

3. Praca zbiorowa, Poradnik inży-

niera elektryka, WNT, Warszawa
1997.

4. PN-91/E-050009/473, Instalacje

elektryczne w obiektach budow-
lanych. Środki ochrony przed
prądem przetężeniowym.

5. PN-91/E-05009/42, Instalacje

elektryczne w obiektach budow-
lanych. Ochrona przed skutkami
oddziaływania cieplnego.

6. PN-91/E-050009/43, Instalacje

elektryczne w obiektach budow-
lanych. Ochrona przed prądem
przetężeniowy.

7. B. Walentynowicz, Zabezpiecze-

nia silników indukcyjnych, PWT,
Warszawa 1977.

Podobnie do nagrzewania

silnika przebiega jego sty-
gniecie, występuje ono wów-
czas, gdy obciążenie silnika
zmniejszy się lub też gdy
silnik po pewnym czasie pra-
cy, w stanie obciążenia, za-
cznie pracować jałowo lub
zostanie wyłączony. Stygnię-
cie silnika po zmniejszeniu
się obciążenia lub po jego
przejściu ze stanu obciążenia
do stanu pracy jałowej, odby-
wa się w warunkach chłodze-
nia, zbliżonych do warunków
chłodzenia przy nagrzewaniu
się, wobec nieznacznej zależ-
ności prędkości obrotowej sil-
nika indukcyjnego od obcią-
żenia warunki przewietrzania
silnika nie ulegają zmianie.
Natomiast stygnięcie silnika
wyłączonego odbywa się
w znacznie gorszych warun-
kach chłodzenia, ponieważ
silnik nieruchomy nie jest
przewietrzany. Fakt ten ma
w eksploatacji silników nieraz
duże znaczenie i nie należy
o nim zapominać.

Stygnięcie silnika po prze-

rwaniu przepływu prądu
odbywa się, podobnie jak na-
grzewanie, wg pewnej krzy-
wej, której przebieg przy

przyjęciu podanych wyżej za-
łożeń upraszczających, można
przyjąć również za wykładni-
czy. Rysunek 3 przedstawia
krzywą teoretyczną stygnię-
cia 1 oraz krzywą uwzglę-
dniającą gorsze warunki
chłodzenia 2. Pogorszeniu
warunków chłodzenia odpo-
wiada zmniejszenie współ-
czynnika oddawania ciepła,
a więc zwiększenie stałej cza-
sowej stygnięcia w stosunku
do stałej czasowej nagrzewa-
nia. Zazwyczaj stała czasowa
stygnięcia silnika nierucho-
mego jest kilkakrotnie więk-
sza od stałej nagrzewania sil-
nika wirującego.

Wartości stałych czaso-

wych nagrzewania i stygnię-
cia zależą od budowy, wyko-
nania i mocy silnika. Im
większy silnik, tym jego po-
jemność cieplna jest większa
w stosunku do powierzchni
chłodzenia i tym jego stała
czasowa jest większa. Stałe
czasowe nagrzewania silni-
ków małej mocy wynoszą ok.
30 min, stałe czasowe silni-
ków większych – 45 ... 90
min. Odpowiada to osiąganiu
przez uzwojenie silnika przy-
rostu ustalonego po upływie

Rys. 3 Przebiegi krzywych stygnięcia silnika: 1 - przebieg teoretyczny;

2 - przebieg rzeczywisty

Rys. 4 Krzywa nagrzewania w przy przepływie prądu zwarciowego.

Linią przerywaną zaznaczono przebieg nagrze-wania
w przypadku, gdyby, prąd zwarciowy I

z

nie został wyłączony.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ei 01 2001 s 48 49
ei 01 2002 s 48 49
ei 01 2001 s 48 49
ei 01 2003 s63 64
ei 01 2003 s61 62
ei 01 2003 s12 13
ei 01 2003 s85
ei 02 2003 s47 50
ei 01 2003 s41 46
ei 01 2003 s74 75
ei 01 2003 s24 26
ei 01 2003 s18 22
ei 01 2003 s03 04
ei 01 2003 s65
ei 01 2003 s66 67
ei 01 2003 s28 30
ei 01 2003 s87
ei 01 2003 s88

więcej podobnych podstron