MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Grażyna Uhman
Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej pracy maszyn
i urządzeń precyzyjnych 731[03].Z2.03
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Jerzy Giemza
mgr inż. Jan Sarniak
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Grażyna Uhman
Konsultacja:
mgr inż. Andrzej Zych
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 731[03].Z2.03
 Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej pracy maszyn i urządzeń precyzyjnych zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu mechanik precyzyjny 731[03].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Procedura diagnozowania mechanizmów precyzyjnych  przyczyny,
rodzaje uszkodzeń 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Diagnostyka techniczna, jej istota i zadania 12
5.2.1. Ćwiczenia 12
5.3. Narzędzia i przyrządy diagnostyczne. Dokumentacja diagnostyczna 13
5.3.1. Ćwiczenia 13
5.4. Diagnozowanie maszyn i urządzeń precyzyjnych 14
5.4.1. Ćwiczenia 14
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 16
7. Literatura 26
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie mechanik precyzyjny. Poradnik
zawiera opis wymagań, jakie uczeń powinien spełnić, by przystąpić do bieżącej jednostki
modułowej, cele, jakie osiągnie po zrealizowaniu tej jednostki, dwa przykładowe scenariusze
zajęć oraz ćwiczenia do poszczególnych tematów. Na końcu poradnika zawarto dwa
narzędzia pomiaru dydaktycznego oraz literaturę. Scenariusze z pozoru są podobne, gdyż
użyto jednego wzorca, jednak zawartość obu różni się od siebie rodzajem ćwiczeń, treścią ich
podsumowania, zastosowanych pomocy dydaktycznych i momentem ich wprowadzenia.
Podobieństwo zaś wynika stąd, że podobny charakter mają zajęcia. Są to zajęcia
ćwiczeniowe, ponadto realizowane w systemie modułowym, wymagają utrzymania reguł
metodycznych dotyczących tego rodzaju zajęć: zwłaszcza poprzedzenie realizacji ćwiczeń
studiowaniem materiału nauczania i odpowiedzią na pytania sprawdzające z właściwym
udziałem nauczyciela oraz posumowanie każdego ćwiczenia oddzielnie.
Zadaniem tego modułu jest pomóc uczniowi zdobyć wiedzę dotyczącą diagnozowania
nieprawidłowej pracy maszyn i urządzeń precyzyjnych. Dzięki niej będzie umiał, posługując
się między innymi obserwacją i rejestracją zewnętrznych objawów towarzyszących pracy
urządzenia precyzyjnego, określić jego stan techniczny oraz zlokalizować ewentualne
nieprawidłowości bez rozbierania zespołów urządzenia. Poradnik dla ucznia ma pomóc
w opanowaniu wiedzy zawartej w jednostce  Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej pracy
maszyn i urządzeń precyzyjnych . Zawiera materiał nauczania i ćwiczenia wraz
ze wskazówkami, potrzebnymi do zaliczenia jednostki modułowej. Przed rozpoczęciem nauki
uczeń powinien zapoznać się z celami tej jednostki.
Jednostka podzielona została na cztery tematy:
1. Diagnozowanie mechanizmów precyzyjnych - przyczyny i rodzaje uszkodzeń.
2. Diagnostyka techniczna, jej istota i zadania.
3. Narzędzia i przyrządy diagnostyczne. Dokumentacja diagnostyczna.
4. Diagnozowanie maszyn i urządzeń precyzyjnych.
Każdy temat zawiera ćwiczenia oraz wskazany jest materiał nauczania, niezbędny do ich
wykonania. Czasami materiał nauczania musi zostać uzupełniony przez nauczyciela,
zwłaszcza, gdy potrzebne są do tego specjalistyczne materiały z
ródłowe, czy opisy części.
Materiał nauczania dodatkowy znajduje się w podręczniku oraz w dokumentacjach
technicznych maszyn i urządzeń, a także w PN. Brakujący materiał nauczyciel powinien
odpowiednio przygotować dla uczniów w postaci kserokopii lub eksponatów czy literatury.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń, uczeń powinien sprawdzić, czy jest do tego
odpowiednio przygotowany. W tym celu powinien odpowiedzieć na zestaw pytań
zamieszczony po materiale nauczania. Pytania mają zwrócić uwagę uczniowi na to, co jest
w materiale nauczania najważniejsze. Uczeń powinien odpowiedzieć na nie własnymi
słowami. Dobrze, jeśli udzieli odpowiedzi w zeszycie przedmiotowym. Uczeń powinien
opanować wszystkie umiejętności. Ćwiczenia należy ocenić w systemie dwustopniowym 
uczeń umie albo nie umie wykonać ćwiczenia. Opanowanie umiejętności może cechować się
różną biegłością.
Na końcu opracowania każdego z tematów jest zamieszczony sprawdzian postępów,
który pozwoli uczniowi określić swoje osiągnięcia w zakresie poznawanej wiedzy. Jeśli
uzyska pozytywne wyniki, to będzie mógł przejść do następnego tematu, a jeśli nie, to
wiadomości i umiejętności powinien powtórzyć i uzupełnić korzystając z pomocy
nauczyciela.
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
731[03].Z2
Eksploatacja maszyn, urządzeń
i przyrządów pomiarowych
731[03].Z2.01
Organizowanie stanowiska pracy
731[03].Z2.02
Obsługiwanie maszyn i urządzeń precyzyjnych
731[03].Z2.03
Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej
pracy maszyn i urządzeń precyzyjnych
731[03].Z2.04
Wykonywanie napraw i regulacji
mechanizmów precyzyjnych
731[03].Z2.05 731[03].Z2.06
Wykonywanie napraw i regulacji Wykonywanie napraw i regulacji
maszyn precyzyjnych narzędzi i przyrządów pomiarowych
Schemat jednostek modułowych
Metody pracy z uczniem
Główną metodą pracy w tej jednostce modułowej są samodzielne ćwiczenia uczniów.
Zaproponowano zarówno ćwiczenia do pracy indywidualnej, jak i zespołowej. Są i takie,
które  w zależności od możliwości uczniów  mogą być wykonywane indywidualnie lub
grupowo. Daje to możliwość indywidualizacji pracy z uczniem.
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
 wyjaśniać ogólne pojęcia dotyczące eksploatacji obiektów technicznych,
 rozróżniać systemy eksploatacyjne maszyn i urządzeń: użytkowanie, obsługiwanie,
zasilanie,
 charakteryzować warunki techniczne użytkowania maszyn i urządzeń precyzyjnych,
 przygotowywać do pracy maszyny i urządzenia precyzyjne,
 obsługiwać maszyny i urządzenia zgodnie z zasadami eksploatacji,
 charakteryzować typowe okresy zużycia części maszyn w toku pracy maszyny,
 rozróżniać metody zapobiegania zużyciu,
 wyjaśniać budowę i zasadę działania obsługiwanej maszyny i (lub) urządzenia
precyzyjnego,
 określać zakres przeglądu okresowego, naprawy bieżącej, średniej i głównej,
 proponować modernizację konstrukcji maszyny i urządzenia precyzyjnego,
 stosować przepisy bhp i ochrony środowiska podczas obsługi maszyn i urządzeń
precyzyjnych.
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- określić zadania diagnostyki technicznej,
 sklasyfikować uszkodzenia urządzeń i przyrządów pomiarowych,
 rozróżnić parametry i symptomy diagnostyczne,
 scharakteryzować metody badań diagnostycznych maszyn i urządzeń precyzyjnych,
 określić czynności w procesie diagnozowania,
 dobrać narzędzia, przyrządy i urządzenia do badań diagnostycznych maszyn i urządzeń
precyzyjnych,
 zidentyfikować uszkodzenia oraz wady maszyn i urządzeń precyzyjnych,
 zastosować przepisy bhp w czasie badań.
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca.........................................................................................
Modułowy program nauczania: Mechanik precyzyjny 731[03]
Moduł: Eksploatacja maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych 731[03].Z2
Jednostka modułowa: Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej pracy maszyn 731[03].Z2.03
i urządzeń precyzyjnych
Temat: Diagnozowanie maszyn i urządzeń precyzyjnych
Cel ogólny: umiejętności diagnozowania mikrometrów.
Cele szczegółowe:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
 przeanalizować budowę i zasadę działania przyrządów pomiarowych,
 przeprowadzić badanie ogólne mikrometru,
 ustalić równoległość powierzchni pomiarowych dla mikrometrów o zakresie
pomiarowym poniżej 100 mm,
 sprawdzić nacisk pomiarowy diagnozowanego mikrometru,
 określić chropowatość powierzchni pomiarowych kowadełka i wrzeciona mikrometru,
 sprawdzić działanie zacisku mikrometru,
 sprawdzić dokładność wskazań mikrometru.
Metody nauczania  uczenia się: ćwiczenia praktyczne
Formy organizacyjne pracy uczniów: praca indywidualna i zespołowa.
Czas: 240 minut
Åšrodki dydaktyczne:
 foliogram z celami zajęć,
 rzutnik pisma lub rzutnik multimedialny z osprzętem,
 narzędzia i przyrządy do badania stanu mikrometru,
 mikrometr do badania,
 stanowisko do diagnozy przyrządów pomiarowych,
 dokumentacja techniczna, literatura i inne z
ródła informacji,
 środki i przepisy bhp.
Przebieg zajęć:
Åšrodki
Część zajęć Czynności nauczyciela Czynności ucznia
dydaktyczne
Część Wykonuje czynności Przygotowuje się do  zeszyt
organizacyjna organizacyjne zajęć  poradnik dla
ucznia
 podaje temat, cele  zapisuje temat  foliogram
Część zajęć, w zeszycie z celami zajęć,
wstępna  wyjaśnia organizację  rzutnik pisma
lekcji, lub rzutnik
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
 wprowadza do tematu multimedialny
z osprzętem
Część główna
 poleca zapoznanie się  słucha poleceń,  poradnik dla
z treścią materiału  pyta w razie ucznia
nauczania wątpliwości,
 poleca dokonanie  realizuje zadanie
pisemnej odpowiedzi indywidualnie,
1. Praca nad
w zeszytach na pytania
materiałem
sprawdzajÄ…ce
nauczania
znajdujÄ…ce siÄ™  odnosi siÄ™ do
w poradniku dla ucznia, efektów swojej
 nadzoruje pracÄ™, pracy nad
wyjaśnia wątpliwości, materiałem
 sprawdza efekty nauczania i pytań
i podsumowuje pracÄ™ sprawdzajÄ…cych
uczniów
 poleca wykonanie  przygotowuje siÄ™  poradnik dla
ćwiczenia 1 z poradnika do realizacji ucznia,
dla ucznia, ćwiczenia,  narzędzia
i przyrzÄ…dy do
badania stanu
 rozdaje materiały, mikrometru,
2. Praca nad nadzoruje pracÄ™,  realizuje zadanie,  mikrometr do
ćwiczeniem wyjaśnia wątpliwości, badania,
1  stanowisko do
 prowadzi dyskusjÄ™  prezentuje wyniki diagnozy
i podsumowuje i dyskutuje nad przyrządów
nimi pomiarowych,
 dokumentacja
techniczna,
 środki i przepisy
bhp
 realizuje  poradnik dla
- poleca wykonanie
sprawdzian ucznia
sprawdzianu postępów
postępów,
dotyczÄ…cego
 odnosi siÄ™ do
wymiarowania,
efektów pracy na
- podsumowuje zajęcia,
zajęciach,
Część
 zadaje pytania
podsumowujÄ…  podaje zadanie
odnośnie zadania
ca
domowe: Znajdz

domowego,
w poradniku procedurÄ™
 zapisuje temat
diagnozowania
zajęć następnych
suwmiarki,
 podaje temat oraz
zakres zajęć następnych
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca .........................................................................................
Modułowy program nauczania: Mechanik precyzyjny 731[03]
Moduł: Eksploatacja maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych 731[03].Z2
Jednostka modułowa: Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej pracy maszyn i urządzeń
precyzyjnych 731[03].Z2.03
Temat: Narzędzia i przyrządy diagnostyczne. Dokumentacja diagnostyczna
Cel ogólny: umiejętność sporządzania dokumentacji diagnostycznej.
Cele szczegółowe:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
 znalez
ć potrzebne dane do założenia karty ewidencyjnej przyrządu pomiarowego,
 założyć kartę ewidencyjną przyrządu pomiarowego,
 porównać karty diagnostyczne różnych przyrządów.
Metody nauczania  uczenia się: ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne: praca indywidualna i zespołowa.
Czas: 135 minut
Åšrodki dydaktyczne:
 foliogram z celami zajęć,
 rzutnik pisma lub rzutnik multimedialny z osprzętem,
 poradnik dla ucznia,
suwmiarki i mikrometry,
 czyste karty ewidencyjne suwmiarki i mikrometru,
dokumentacja techniczna suwmiarki i mikrometru,
 środki i przepisy bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska.
Przebieg zajęć:
Åšrodki
Część zajęć Czynności nauczyciela Czynności ucznia
dydaktyczne
 zeszyt,
Część Wykonuje czynności Przygotowuje się do
 poradnik dla
organizacyjna organizacyjne zajęć
ucznia
 foliogram
 podaje temat, cele zajęć,
z celami zajęć,
Część  wyjaśnia organizację  zapisuje temat
 rzutnik pisma
wstępna lekcji, w zeszycie
lub rzutnik
 wprowadza do tematu
multimedialny
osprzętem
Część główna
1. Praca nad  poleca zapoznanie się  słucha poleceń,  poradnik dla
materiałem z treścią materiału  pyta w razie ucznia,
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
 nauczania nauczania i sporządzenie wątpliwości,
pisemnej odpowiedzi  literatura,
w zeszytach na pytania  podręcznik
sprawdzajÄ…ce znajdujÄ…ce
siÄ™ w poradniku dla  realizuje zadanie
ucznia, indywidualnie,
 nadzoruje pracÄ™,
wyjaśnia wątpliwości,  odnosi się do
 sprawdza efekty efektów swojej
i podsumowuje pracÄ™ pracy
uczniów
 poleca wykonanie  przygotowuje siÄ™ do  poradnik dla
ćwiczenia 1 z poradnika realizacji ćwiczenia, ucznia,
dla ucznia dla  realizuje zadanie,  czyste karty
2. Praca nad suwmiarki, ewidencyjne
ćwiczeniem 1  wyjaśnia wątpliwości, suwmiarki,
- nadzoruje pracÄ™, dokumentacj
część 1 a techniczna,
 sprawdza wyniki,  prezentuje wyniki suwmiarki,
i podsumowuje pracÄ™ i efekty pracy  suwmiarki,
uczniów  środki
i przepisy bhp
 poleca wykonanie  przygotowuje siÄ™ do  czyste karty
ćwiczenia 1 z poradnika realizacji ćwiczenia, ewidencyjne
dla ucznia dla  realizuje zadanie, mikrometru,
3. Praca nad mikrometru, dokumentacj
ćwiczeniem 1-  wyjaśnia wątpliwości, a techniczna
część 2 nadzoruje pracę, mikrometru,
 sprawdza wyniki,  prezentuje wyniki  środki i
i podsumowuje pracÄ™ i efekty pracy przepisy bhp
uczniów
 podsumowuje zajęcia,  odnosi się do
efektów pracy na
 podaje zadanie domowe: zajęciach,
Znajdz
format karty  zadaje pytania
Część ewidencyjnej dla innych odnośnie zadania
podsumowują przyrządów domowego,
ca pomiarowych, dokonaj
analizy porównawczej  zapisuje temat zajęć
poznanych kart. następnych
 podaje temat oraz zakres
zajęć następnych
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Procedura diagnozowania mechanizmów precyzyjnych -
przyczyny i rodzaje uszkodzeń
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Z przygotowanych przez nauczyciela opisów uszkodzeń przyrządów i urządzeń
precyzyjnych dokonaj kwalifikacji uszkodzenia i umieść go w systematyce.
Wskazówki do realizacji
Opisy uszkodzeń, które trzeba uczniowi przygotować mają na celu pomóc
w rozpoznawaniu uszkodzeń i ich klasyfikacji. Szczególnie ważne jest, by uczeń zwrócił
uwagę na znaczenie i przekonał się do potrzeby rzetelności w diagnozowaniu, gdyż waży to
na dalszym etapie diagnozowania i pracy urządzenia, maszyny czy narzędzia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) z przygotowanych przez nauczyciela opisów uszkodzeń przyrządów i urządzeń
precyzyjnych dokonać kwalifikacji uszkodzenia,
2) umieścić go w systematyce,
3) przedyskutować z resztą grupy i nauczycielem swoją propozycję,
4) ocenić znaczenie poprawnego kwalifikowania uszkodzenia mechanizmu precyzyjnego
w dalszej diagnostyce,
5) zadanie wykonane w zespole trzyosobowym przedstawić w formie prezentacji,
6) sporządzić odpowiednie notatki w zeszycie.
Zalecane metody nauczania - uczenia się: ćwiczenia grupowe, technika plakatu.
Åšrodki dydaktyczne:
opisy uszkodzeń przygotowane przez nauczyciela,
 zeszyt,
 arkusz papieru formatu A0,
 flamastry,
 środek do mocowania plakatów na tablicy,
 literatura i inne z
ródła informacji.
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5.2. Diagnostyka techniczna, jej istota i zadania
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj analizy znanych Ci uszkodzeń, maszyn i urządzeń precyzyjnych, które mogą
zostać zdiagnozowane przy zastosowaniu badań wizualnych.
Wskazówki do realizacji
Zadaniem nauczyciela jest przygotowanie pracowni do pracy z różnymi z
ródłami
informacji i do powieszenia plakatów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać analizy znanych mu uszkodzeń, maszyn i urządzeń precyzyjnych, które mogą
2) zostać zdiagnozowane przy zastosowaniu badań wizualnych,
3) wybrać przyrządy potrzebne w diagnostyce uszkodzeń  lupa, endoskop,
4) przedstawić zagrożenie z zakresu bhp przy tego opisywanych typu diagnostyce,
5) zadanie wykonane w zespole trzyosobowym, przedstawić w formie prezentacji plakatu.
Zalecane metody nauczania - uczenia się: ćwiczenia grupowe, technika plakatu.
Åšrodki dydaktyczne:
 zeszyt,
 arkusze papieru formatu A0,
 flamastry,
 środek do mocowania plakatów na tablicy,
 literatura i inne z
ródła informacji.
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
5.3. Narzędzia i przyrządy diagnostyczne. Dokumentacja
diagnostyczna
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Załóż karty ewidencyjne dla podstawowych przyrządów pomiarowych  suwmiarki
i mikrometru.
Wskazówki do realizacji
Do tego ćwiczenia należy przygotować karty ewidencyjne dla suwmiarki i mikrometru.
Karty pozostałych narzędzi pomiarowych uczeń powinien odszukać samodzielnie i na tej
podstawie dokonać analizy porównawczej tych kart. Wskazane jest, by uczeń poznał inną
dokumentację diagnostyki i napraw dla maszyn i urządzeń precyzyjnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) założyć kartę ewidencyjną dla suwmiarki, umieszczając w niej wszystkie dane narzędzia,
2) założyć kartę ewidencyjną dla mikrometru, umieszczając w niej wszystkie dane
narzędzia,
3) zadanie wykonać w oparciu o dokumentację techniczną tych narzędzi,
4) zadanie wykonać indywidualnie i dać do sprawdzenia nauczycielowi.
Zalecane metody nauczania - uczenia się: ćwiczenia indywidualne.
Åšrodki dydaktyczne:
 zeszyt,
 suwmiarki i mikrometry,
 czyste karty ewidencyjne suwmiarki i mikrometru,
 dokumentacja techniczna suwmiarki i mikrometru,
 literatura i inne z
ródła informacji.
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.4. Diagnozowanie maszyn i urządzeń precyzyjnych
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj badania stanu ogólnego mikrometru otrzymanego od nauczyciela.
Wskazówki do realizacji
Celem tego ćwiczenia jest praktyczne wykonanie badania stanu ogólnego przyrządu
pomiarowego na przykładzie mikrometru. W ramach zajęć lub jako zadanie domowe należy
polecić uczniom znalezienie procedury i czynności diagnostycznych innych narzędzi
i przyrządów pomiarowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zbadać stan mikrometru otrzymanego od nauczyciela zachowując przepisy bhp, ustalić
wstępną diagnozę, notując wszystkie spostrzeżenia,
2) zdecydować o dalszych czynnościach diagnostycznych,
3) wykonać wszystkie czynności diagnostyczne,
4) sporządzić pełną diagnozę ogólną,
5) zaproponować sposób regulacji lub technologię naprawy mikrometru,
6) wyniki swojej pracy przedstawić nauczycielowi i całej grupie.
Zalecane metody nauczania - uczenia się: ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
 narzędzia i przyrządy do badania stanu mikrometru,
 mikrometr do badania,
 stanowisko do diagnozy przyrządów pomiarowych,
 dokumentacja techniczna, literatura i inne z
ródła informacji,
 środki i przepisy bhp, ppoż. i ochrony środowiska.
Ćwiczenie 2
Wykonaj sprawdzenie dokładności wskazań mikrometru.
Wskazówki do realizacji
Celem tego ćwiczenia jest praktyczne wykonanie badania przyrządu pomiarowego na
przykładzie mikrometru. Stanowi uzupełnienie ćwiczenia poprzedniego. Można je uzupełnić
ćwiczeniem polegającym na dokonaniu całkowitej diagnozy narzędzia lub przyrządu.
W ramach zajęć lub jako zadanie domowe należy polecić uczniom znalezienie procedury
i czynności diagnostycznych pozostałych przyrządów, maszyn i mechanizmów precyzyjnych.
Ćwiczenie to, jak i poprzednie, jest szczególnie ważne w tej jednostce modułowej i stanowi
jej sens.
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zbadać dokładność wskazań mikrometru otrzymanego od nauczyciela zachowując
przepisy bhp,
2) zanotować wszystkie spostrzeżenia,
3) zdecydować o dalszym losie mikrometru,
4) zaproponować metodę usunięcia ewentualnych błędów,
5) wyniki swojej pracy przedstawić nauczycielowi i całej grupie.
Zalecane metody nauczania - uczenia się: ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
mikrometr do sprawdzania i diagnozowania,
komplet płytek wzorcowych dla danego zakresu pomiarowego mikrometru,
stanowisko do badania dokładności wskazań mikrometru,
literatura i inne z
ródła informacji.
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Diagnozowanie przyczyn
nieprawidłowej pracy maszyn i urządzeń precyzyjnych
Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których:
zadania 3, 4, 5, 7, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20 sÄ… poziomu podstawowego;
zadania 1, 2, 6, 8, 9, 10, 11, 14, 21, 22 sÄ… poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 22 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1.c, 2.a, 3.d, 4.b, 5.d, 6.a, 7.c, 8.b, 9.d, 10.c, 11.a, 12.c, 13.c,
14.a, 15.d, 16.d, 17.c, 18.b, 19.a, 20.d, 21.a, 22.a.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzalne osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

Wskazać, do jakiej grupy przyczyn
1. uszkodzeń zaliczamy rdzawe plamy na C PP c
wrzecionie mikrometru.
Wskazać, do jakiej grupy uszkodzeń
2. C PP a
zaliczamy złą regulację.
Wymienić uszkodzenia najtrudniejsze do
3. B P d
wykrycia i diagnozowania.
Wskazać, główny cel diagnostyki
4. B P b
technicznej.
Wskazać najważniejszą dla użytkownika
5. B P d
przyrządów precyzyjnych diagnostykę.
Wskazać dokument, jaki powinno
6. C PP a
posiadać każde urządzenie pomiarowe.
Określić cel ustawienia mikrometru na
7. B P c
wskazania zerowe.
8. Dobrać narzędzia do regulacji sprzęgła C PP b
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
mikrometru.
Przygotować mikrometr do badania stanu
9. C PP d
ogólnego.
Dobrać przyrządy do sprawdzenia
10. płaskości powierzchni mierniczych C PP c
mikrometru.
Dobrać sposób sprawdzenia
11. równoległości powierzchni mierniczych C PP a
mikrometru.
Wskazać, do czego stosuje się wzorce
12. B P c
prętowe z kocówkami kulistymi.
Wskazać, jaką wielkość wyznacza się
13. B P c
w badaniu sztywności kabłąka.
Dobrać przyrządy do sprawdzania
14. chropowatości powierzchni pomiarowych C PP a
mikrometru.
Wskazać, co powoduje obrót zacisku
15. B P d
mikrometru.
Wskazać, w jakim położeniu sprawdza
16. B P d
siÄ™ nacisk pomiarowy mikrometru.
Wskazać, w jakich położeniach sprawdza
17. B P c
się dokładność wskazań mikrometru
Określić sposób trzymania płytek
18. wzorcowych, w sytuacji, gdy mikrometr C P b
jest cięższy od płytki wzorcowej.
Podać temperaturę w trakcie kontrolnych
19. A P a
pomiarów mikrometrycznych.
Określić znaczenie wykonanie pełnej
20. B P d
diagnostyki mikrometru.
Wskazać prawidłowy opis mikrometru.
21. C PP a
Scharakteryzować zasadność
22. C PP a
stopniowania mikrometrów.
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Proszę ustalić z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co
najmniej jednotygodniowym.
2. Proszę przygotować odpowiednią ilość testów i kart odpowiedzi.
3. Należy zapewnić uczniom samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu proszę przeczytać Instrukcję dla uczniów.
5. Proszę zapytać, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszystkie wątpliwości należy
wyjaśnić.
6. Ocenianie oprócz podania wyniku testu powinno zawierać informację o tym, jakie
umiejętności ma uczeń opanowane, a z jakich tematów powinien powtórzyć materiał
nauczanie i ćwiczenia. Należy wyjaśnić uczniowi, co umie, a co powinien uzupełnić i jak.
7. Nie należy przekraczać czasu przeznaczonego na test.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 22 zadania. Do każdego z nich podane są 4 możliwe odpowiedzi. Tylko
jedna jest poprawna.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej KARCIE ODPOWIEDZI, stawiając
w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz

zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić poprawną odpowiedz
.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mieć pewność, ze sprawdziłeś swoją
wiedzÄ™.
7. Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
8. Ustala się następujące normy wymagań.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Materiały dla ucznia:
instrukcja,
zestaw pytań testowych,
karta odpowiedzi.
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Przyczyny powstawania uszkodzeń podzielone zostały na grupy. Do jakiej grupy
przyczyn zaliczysz rdzawe plamy na wrzecionie mikrometru?
a) praca elementów w ich górnych obszarach znamionowych.
b) stabilność z
ródeł zasilania.
c) działanie środowiska, starzenie elementów.
d) naturalne zużycie.
2. Złą regulację urządzenia zaliczysz do grupy uszkodzeń:
a) pozornych.
b) rzeczywistych.
c) parametrycznych.
d) mechanicznych lub środowiskowych.
3. Do najtrudniejszych w wykrywaniu i diagnostyce należą uszkodzenia:
a) trwałe.
b) wtórne.
c) elektryczne.
d) przemijajÄ…ce.
4. Jednym z głównych celów diagnostyki technicznej jest:
a) naprawa maszyn i urządzeń precyzyjnych.
b) badanie, identyfikacja i klasyfikacja objawów charakterystycznych dla danego typu
uszkodzenia.
c) wymiana zużytych części na nowe.
d) wymiana płynów chłodniczych i smarujących.
5. Najistotniejsza diagnostyka dla użytkownika przyrządów precyzyjnych to:
a) diagnostyka konstrukcyjna.
b) diagnostyka kontrolna wytwarzania.
c) diagnostyka procesu wytwórczego.
d) diagnostyka eksploatacji.
6. Każde narzędzie pomiarowe powinno posiadać:
a) kartÄ™ ewidencyjnÄ….
b) fakturÄ™ VAT.
c) certyfikat legalności pochodzenia.
d) dokument informujący o historii użytkowania.
7. Ustawienie mikrometru na wskazanie zerowe ma na celu:
a) Sprawdzenie, czy wrzeciono i kowadełko stykają się ze sobą.
b) sprawdzenia działania sprzęgła mikrometru.
c) wyzerowanie mikrometru.
d) sprawdzenie nacisku wrzeciona na kowadełko.
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
8. Odkręcanie i dokręcanie obsady sprzęgła, podczas ustawiania mikrometru na wskazania
zerowe, wykonuje siÄ™ za pomocÄ…:
a) klucza płaskiego.
b) kluczyka hakowego.
c) szczypiec uniwersalnych.
d) wkrętaka płaskiego.
9. Przed przystąpieniem do badania stanu ogólnego mikrometru należy:
a) zabezpieczyć go cieniutką warstewką smaru ochronnego.
b) przetrzeć go delikatnie drobnym papierem ściernym.
c) umyć go w wodzie z dodatkiem detergentów.
d) umyć go w benzynie w celu usunięcia smaru i zanieczyszczeń.
10. Sprawdzenie płaskości powierzchni mierniczych kowadełka i wrzeciona dokonuje się
z użyciem:
a) płytek wzorcowych.
b) kompletu kulek wzorcowych.
c) płaskiej płytki interferencyjnej.
d) pryzmatu pentagonalnego.
11. Sprawdzenia równoległości powierzchni mierniczych kowadełka i wrzeciona:
a) dokonuje się przez lekki docisk płytki interferencyjnej między powierzchnie
kowadełka i wrzeciona i jej delikatne pochylenie.
b) dokonuje się po zetknięciu powierzchni wrzeciona i kowadełka.
c) dokonuje siÄ™ w ustawieniu kontrolnym mikrometru na 10,00mm.
d) nie sprawdza siÄ™.
12. Specjalne wzorce prętowe z końcówkami kulistymi stosuje się w celu:
a) sprawdzenia siły nacisku wrzeciona na kowadełko.
b) zbadania zakresu pomiarowego mikrometru.
c) sprawdzenia równoległości powierzchni pomiarowych w mikrometrach o zakresie
pomiarowym ponad 100 mm.
d) sprawdzenia twardości powierzchni mierniczych.
13. Sztywność kabłąka bada się pod obciążeniem, wyznaczając:
a) siłę, przy której kabłąk ulegnie zniszczeniu.
b) ugięcie kabłąka w mm w momencie jego zerwania.
c) sprężyste ugięcie kabłąka pod wpływem obciążenia kontrolnego,
d) wydłużenie linki obciążającej.
14. Chropowatość powierzchni pomiarowych mikrometru sprawdza się:
a) przez porównanie ich pod lupą z wzorcami chropowatości.
b) przez pocieranie szkiełkiem kontrolnym.
c) przez malowanie tuszem kontrolnym.
d) dokonanie odczytu z miernika kontrolnego.
15. Obrót zacisku mikrometru powoduje:
a) zmianę regulacji sprzęgła.
b) przesunięcie kreski odczytowej o działkę elementarna.
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
c) unieruchomienie kowadełka mikrometru.
d) unieruchomienie wrzeciona mikrometru.
16. Nacisk pomiarowy mikrometru sprawdza siÄ™:
a) w dokumentacji technicznej mikrometru.
b) w połowie zakresu pomiarowego mikrometru.
c) w karcie gwarancyjnej.
d) na początku i końcu zakresu pomiarowego mikrometru.
17. Sprawdzanie dokładności wskazań mikrometru prowadzi się:
a) na krańcach zakresu pomiarowego.
b) w połowie zakresu pomiarowego.
c) w całym zakresie pomiarowym.
d) w punkcie kontrolnym 10,12mm.
18. Gdy mikrometr jest cięższy od użytej do pomiaru płytki wzorcowej, trzymamy ją:
a) palcami lewej ręki.
b) szczypcami.
c) w gumowych rękawiczkach, aby nie doprowadzić wilgoci do płytki.
d) palcami, wcześniej pokrywając płytkę smarem.
19. Jaka powinna być temperatura w pomieszczeniu, w trakcie wykonywania pomiarów
kontrolnych?
a) 20 oC Ä… 1 oC.
b) 18 oC.
c) nie ma to żadnego znaczenia.
d) jest określana oddzielnie do każdego typu pomiarów kontrolnych.
20. Wykonanie pełnej diagnostyki mikrometru pozwoli na:
a) fachowe rozebranie urzÄ…dzenia na czynniki pierwsze.
b) maksymalne wykorzystanie możliwości pomiarowych mikrometru.
c) podniesienie jakości i komfortu obsługi mikrometru.
d) ocenę jego stanu technicznego i podjęcie decyzji o ewentualnym remoncie
urządzenia, wraz z oceną skali remontu, bez konieczności rozbierania mikrometru.
21. Prawidłowy opis mikrometru to:
a) typ lekki, średnica wrzeciona wynosi 6 mm.
b) typ lekki, średnica wrzeciona wynosi 16 mm.
c) typ obojętny.
d) typ masywny.
22. Mikrometry stopniujemy co 25 mm:
a) ze względów konstrukcyjnych wykonania śruby mikrometrycznej.
b) ze względu na oszczędności materiału.
c) ze względu na zachowanie kształtu.
d) ze względu na dogodność użytkowania.
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Wykonywanie napraw i regulacji mechanizmów precyzyjnych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
21. a b c d
22. a b c d
Razem:
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Test praktyczny
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie treść zadania.
Dokonaj diagnostyki mikrometru typu lekkiego o zakresie pomiarowym 0 ÷ 25 mm. Po
wykonaniu zadania doprowadz
stanowisko do stanu wyjściowego, od którego
zaczynałeś zadanie. Zwróć uwagę na przepisy bhp. Na wykonanie zadania masz 45 min.
2. Mikrometr do diagnozy wskaże Ci nauczyciel.
3. Przeanalizuj tekst przewodni.
4. SporzÄ…dz
plan działania.
5. Zorganizuj stanowisko pracy:
 pobierz konieczne materiały oraz narzędzia niezbędne do realizacji zadania,
 sprawdz
ich stan techniczny,
 przygotuj się do wykonywania ćwiczenia stosując odpowiednie środki ochrony
osobistej.
6. Zdiagnozuj mikrometr posługując się dokumentacją techniczną i tekstem przewodnim.
7. Utrzymuj Å‚ad i porzÄ…dek podczas wykonywanej pracy; po wykonaniu zadania uporzÄ…dkuj
stanowisko pracy oraz zgłoś nauczycielowi zakończenie zadania.
8. Uzasadnij w formie kilkuminutowej prezentacji sposób wykonania zadania oraz
przedstaw wnioski.
9. Podczas testu Twoje czynności będą obserwowane i oceniane przez nauczyciela lub
obserwatorów według następujących kryteriów:
KARTA OCENY
Lp. Umiejętność
Punkty
podlegajÄ…ca Kryteria
sprawdzaniu
1. Planowanie czynności - sporządzenie planu działania
- sporządzenie wykazu niezbędnego sprzętu
0 ÷ 4
kontrolno  pomiarowego i narzędzi
2. Organizowanie - zgromadzenie i rozmieszczenie na stanowisku
stanowiska pracy pracy narzędzi i przyrządów zgodnie
z zasadami bhp
0 ÷ 6
- sprawdzenie stanu technicznego narzędzi i sprzętu
- dobranie właściwej odzieży roboczej
3. Badania, kontrole - przygotowanie mikrometru do badań kontrolnych
i diagnostyka - prowadzenie badań kontrolnych
mikrometru - zapisywanie wyników badań w karcie diagnostycznej
- zapisywanie wniosków w uwagach do wyników
badań
- posÅ‚ugiwanie siÄ™ narzÄ™dziami zgodnie z ich 0 ÷ 10
przeznaczeniem
- postawienie właściwej diagnozy o stanie
technicznym mikrometru i jej prezentacja
- sporządzenie wniosków dotyczących
ewentualnej naprawy sprzętu pomiarowego
Razem
0 ÷20
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
10. Normy wymagań na ocenę:
dopuszczajÄ…cy 8 ÷ 10 punktów
dostateczny 11 ÷ 13 punktów
dobry 14 ÷ 17 punktów
bardzo dobry 18 ÷ 20 punktów
TEKST PRZEWODNI
Faza I. Informacje
Dokonaj analizy dokumentacji techniczno-ruchowej mikrometru, dokonaj oceny
zawartych tam informacji oraz informacji zawartych w innych z
ródłach dotyczących tego
tematu. Dokładnie zapoznaj się z opisem i zasadą działania mikrometru.
Postaraj się odpowiedzieć na następujące pytania:
1. Na czym polega istota diagnostyki mikrometrów?
2. Jakiego rodzaju narzędzi diagnostycznych używamy w diagnostyce mikrometrów?
3. Jakie wymagania stawia PN w zakresie badań kontrolnych mikrometrów?
Faza II. Planowanie
Dokonaj analizy czynności zawartych w badaniach kontrolnych mikrometrów. Opracuj
szczegółowy plan dotyczący analizy i wykorzystania informacji wynikających z badań
diagnostycznych, czyli co wynika z:
1) badania stanu ogólnego mikrometru w trybie oględzin zewnętrznych, a także
poprawności oznaczeń,
2) sprawdzenia płaskości powierzchni pomiarowych kowadełka i wrzeciona,
3) sprawdzenia równoległości powierzchni pomiarowych kowadełka i wrzeciona w kilku
położeniach kątowych,
4) sprawdzenia sztywności kabłąka,
5) zmierzenia wielkości nacisku mierniczego sprzęgła,
6) sprawdzenia chropowatości powierzchni pomiarowych,
7) sprawdzenia wpływu docisku na położenie powierzchni pomiarowych wrzeciona,
8) sprawdzenia błędów wskazań w całym zakresie pomiarowym.
Faza III. Ustalenia
Przedstaw swój szczegółowy plan działania nauczycielowi. Jeśli nie będzie akceptacji
planu działania, dokonaj jego weryfikacji. Ponownie skonsultuj się z nauczycielem.
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Faza IV. Realizacja
Zgodnie z przyjętymi ustaleniami wykonaj zaplanowane zadanie zwracając szczególną
uwagÄ™ na:
1) sposób przygotowania stanowiska pracy,
2) jakość przygotowania mikrometru do diagnostyki,
3) prawidłowe wykonanie czynności diagnostycznych,
4) wykonanie zaplanowanych czynności i operacji zgodnie z zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy,
5) zanotowanie wszystkich wyników w karcie ewidencyjnej i dołączenie do niej wniosków
wypływających z badań diagnostycznych.
Faza V. Sprawdzenie
Napisz protokół z wykonanego zadania, w szczególności uwzględniając:
 dane z badań diagnostycznych,
 operacyjny plan działania,
 wnioski z przeprowadzonych czynności.
Dokonaj oceny swojej pracy i uzgodnij jej wynik z nauczycielem. Zgromadz
dowody
swoich osiągnięć.
Faza VI. Analiza
Odpowiedz na pytania:
1. Co stanowiło największą trudność w fazie planowania i wykonania zadania?
2. Jak poradziłeś sobie z problemami, które pojawiły się w trakcie ćwiczenia?
3. Jakie doświadczenie zawodowe zdobyłeś przy realizacji tego zadania?
4. Zastanów się, co byś zrobił inaczej, gdybyś zadanie miał powtórzyć?
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
7. LITERATURA
1. Ciekanowski A.: Poradnik ślusarza narzędziowego wzorcarza. WNT, Warszawa 1989
2. Górecki A.: Technologia ogólna. WSiP, Warszawa 2000
3. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i Higiena Pracy. Podręcznik dla szkół zasadniczych.
WSiP, Warszawa 1999
4. Okoniewski S.: Technologia maszyn. WSiP, Warszawa 1995
5. Legutko St.: Podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń, WSiP, Warszawa 2004
6. Pawlicki K.: Transport w przedsiębiorstwie. Maszyny i urządzenia. WSiP Warszawa 1996
7. Rutkowski A.: Części maszyn. WSiP, Warszawa 1996
8. Tomaszewski A.: Zarys metrologii warsztatowej. PWT, Warszawa 1955
9. Tryliński Wł.: Poradnik konstruktora przyrządów precyzyjnych i drobnych. WNT,
Warszawa 1971
10. Praca zbiorowa: Poradnik metrologa warsztatowego. WNT, Warszawa 1973
11. Praca zbiorowa: Konstrukcja przyrządów i urządzeń precyzyjnych. WNT, Warszawa 2000
_______________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26