MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Grażyna Uhman
Obsługiwanie maszyn i urządzeń precyzyjnych
731[03].Z2.02
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Jerzy Giemza
mgr inż. Henryk Stańczyk
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Grażyna Uhman
Konsultacja:
mgr inż. Andrzej Zych
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 731[03].Z2.02.
 Obsługiwanie maszyn i urządzeń precyzyjnych zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu mechanik precyzyjny 731[03].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 12
5.1. Podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń precyzyjnych. 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. Zużycie, jego przyczyny i zapobieganie 13
5.2.1. Ćwiczenia 13
5.3. Przeglądy techniczne i naprawy, użytkowanie maszyn i urządzeń
precyzyjnych 15
5.3.1. Ćwiczenia 15
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 17
7. Literatura 28
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie mechanik precyzyjny. Poradnik
zawiera opis wymagań, jakie uczeń powinien spełnić, by przystąpić do bieżącej jednostki
modułowej, cele, jakie osiągnie po zrealizowaniu tej jednostki, dwa przykładowe scenariusze
zajęć oraz zestaw ćwiczenia do poszczególnych tematów. Na końcu poradnika zawarto dwa
narzędzia pomiaru dydaktycznego oraz literaturę. Scenariusze z pozoru są podobne, gdyż
użyto jednego wzorca, jednak zawartość obu różni się od siebie rodzajem ćwiczeń, treścią ich
podsumowania, zastosowanych pomocy dydaktycznych i momentem ich wprowadzenia.
Podobieństwo zaś wynika stąd, że podobny charakter mają zajęcia. Są to zajęcia
ćwiczeniowe, ponadto realizowane w systemie modułowym, wymagają utrzymania reguł
metodycznych dotyczących tego rodzaju zajęć: zwłaszcza poprzedzenie realizacji ćwiczeń
studiowaniem materiału nauczania i odpowiedzią na pytania sprawdzające z właściwym
udziałem nauczyciela oraz posumowanie każdego ćwiczenia oddzielnie.
Poradnik dla ucznia zawiera materiał nauczania, ćwiczenia wraz ze wskazówkami,
potrzebnymi do zaliczenia danej jednostki modułowej, sprawdziany wiedzy i literaturę.
Moduł 731[03].Z2.  Eksploatacja maszyn, przyrządów i urządzeń pomiarowych składa
się z sześciu jednostek (patrz schemat układu jednostek modułowych).
731[03].Z2
Eksploatacja maszyn, urządzeń
i przyrządów pomiarowych
731[03].Z2.01
Organizowanie stanowiska pracy
731[03].Z2.02
Obsługiwanie maszyn i urządzeń precyzyjnych
731[03].Z2.03
Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej
pracy maszyn i urządzeń precyzyjnych
731[03].Z2.05
731[03].Z2.06
Wykonywanie napraw i regulacji
Wykonywanie napraw i regulacji
maszyn i urządzeń precyzyjnych przyrządów pomiarowych
Schemat jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Moduł ten pozwala uczniowi zdobyć wiedzę dotyczącą prawidłowej obsługi, napraw
i regulacji maszyn i urządzeń precyzyjnych. Do takiej wiedzy zalicza się także ta, dotycząca
obsługiwania maszyn i urządzeń precyzyjnych. Dzięki niej uczeń będzie umieć dokonać
prawidłowego przygotowania maszyny do pracy, zapobiegać jej zużyciu czy wykonywać
przeglądy i naprawy.
Każda jednostka modułowa ma swoje określone cele i może być realizowana jako
samodzielna część, przy czym ich kolejność nie jest dowolna. Jednostka modułowa
731[03].Z2.02  Obsługiwanie maszyn i urządzeń precyzyjnych jest zrealizowana w module
jako druga po jednostce 731[03].Z2.01  Organizowanie stanowiska pracy . Jednostka
 Obsługiwanie maszyn i urządzeń precyzyjnych podzielona jest na trzy tematy:
1. Podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń precyzyjnych.
2. Zużycie, jego przyczyny i zapobieganie.
3. Przeglądy techniczne i naprawy, użytkowanie maszyn i urządzeń precyzyjnych.
W Poradniku dla ucznia każdy temat zawiera ćwiczenia oraz wskazany jest materiał
nauczania pomocny w ich wykonaniu. Czasami materiał nauczania musi zostać
uzupełniony przez nauczyciela, zwłaszcza, gdy potrzebne są do tego specjalistyczne
materiały z
ródłowe. Materiał nauczania dodatkowy znajduje się w podręczniku oraz
w dokumentacjach technicznych maszyn i urządzeń, a także w PN. Brakujący materiał
nauczyciel powinien odpowiednio przygotować dla uczniów w postaci kserokopii,
literatury lub tekstu przewodniego. Tematyka i zakres jednostki wymaga także
przygotowania stanowisk do praktycznego wykonania zadań.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń, uczeń powinien sprawdzić, czy jest do tego
odpowiednio przygotowany. W tym celu powinien odpowiedzieć na zestaw pytań
zamieszczony po materiale nauczania. Pytania sprawdzające mają zwrócić uwagę uczniowi na
to, co jest w materiale nauczania najważniejsze. Uczeń powinien odpowiedzieć na nie
własnymi słowami. Dobrze, jeśli udzieli odpowiedzi w zeszycie.
Uczeń powinien opanować wszystkie umiejętności. Ćwiczenia należy ocenić w systemie
dwustopniowym  uczeń umie albo nie umie wykonać ćwiczenia. Opanowanie umiejętności
może cechować się różną biegłością.
Na końcu opracowania każdego z tematów jest zamieszczony sprawdzian postępów,
który pozwoli uczniowi określić swoje osiągnięcia w zakresie poznawanej wiedzy. Jeśli
uzyska pozytywne wyniki, to będzie mógł przejść do następnego tematu, a jeśli nie, to
wiadomości i umiejętności powinien powtórzyć i uzupełnić korzystając z pomocy
nauczyciela.
Metody pracy z uczniem
Główną metodą pracy w tej jednostce modułowej są samodzielne ćwiczenia uczniów.
Zaproponowano zarówno ćwiczenia do pracy indywidualnej, jak i zespołowej. Są i takie,
które  w zależności od możliwości uczniów  mogą być wykonywane indywidualnie lub
grupowo. Daje to możliwość indywidualizacji pracy z uczniem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
1. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
 dobierać, zgodnie z dokumentacją technologiczną, narzędzia do prac naprawczych,
 dobierać, zgodnie z dokumentacją technologiczną, maszyny i oprzyrządowanie do prac
naprawczych,
 dobierać narzędzia do kontroli prac naprawczych,
 organizować stanowiska pracy przy naprawie i pomiarach diagnostycznych maszyn
i urządzeń precyzyjnych zgodnie z zasadami ergonomii, przepisami bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz ochrony środowiska,
 rozróżniać materiały eksploatacyjne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- wyjaśnić ogólne pojęcia dotyczące eksploatacji obiektów technicznych,
- rozróżnić systemy eksploatacyjne maszyn i urządzeń: użytkowanie, obsługiwanie,
zasilanie,
- scharakteryzować warunki techniczne użytkowania maszyn i urządzeń precyzyjnych,
- przygotować do pracy maszyny i urządzenia precyzyjne,
- obsłużyć maszyny i urządzenia zgodnie z zasadami eksploatacji,
- scharakteryzować typowe okresy zużycia części maszyn w toku pracy maszyny,
- rozróżnić metody zapobiegania zużyciu,
- wyjaśnić budowę i zasadę działania obsługiwanej maszyny i (lub) urządzenia
precyzyjnego,
- określić zakres przeglądu okresowego, naprawy bieżącej, średniej i głównej,
- zaproponować modernizację konstrukcji maszyny i urządzenia precyzyjnego,
- zastosować przepisy bhp i ochrony środowiska podczas obsługi maszyn i urządzeń
precyzyjnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadząca.........................................................................................
Modułowy program nauczania: Mechanik precyzyjny 731[03]
Moduł: Eksploatacja maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych 731[03].Z2
Jednostka modułowa: Obsługiwanie maszyn i urządzeń precyzyjnych 731[03].Z2.02
Temat: Podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń precyzyjnych.
Cel ogólny: umiejętność określenia związków między zjawiskami eksploatacji i zużycia.
Cele kształcenia:
Cele szczegółowe:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
 wymienić kryteria podziału maszyn lub urządzeń,
 podać rodzaje maszyn lub urządzeń według tych kryteriów,
 określić zależność zużycia od czasu pracy urządzenia,
 określić, na czym polega zużycie mechaniczne,
 znalez
ć w literaturze lub innych z
ródłach sposoby wydłużenia czasu eksploatacji do
wystąpienia zużycia niszczącego,
 wymienić te sposoby,
 określić, na czym polega zużycie chemiczne.
Metody nauczania  uczenia się:
 samokształcenie z wykorzystaniem literatury zawodowej, podręczników, norm,
instrukcji, poradników i pozatekstowych z
ródeł informacji,
Formy organizacyjne pracy uczniów: praca indywidualna i zespołowa.
Czas: 240 minut
Środki dydaktyczne:
 foliogram z celami zajęć,
 rzutnik pisma lub rzutnik multimedialny z osprzętem,
 poradnik dla ucznia,
 przygotowane z
ródła informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Przebieg zajęć:
Środki
Część zajęć Czynności nauczyciela Czynności ucznia
dydaktyczne
Część Wykonuje czynności Przygotowuje się
organizacyjna organizacyjne do zajęć
 foliogram
 podaje temat, cele zajęć, z celami zajęć,
 wyjaśnia organizację  zapisuje temat rzutnik pisma
Część wstępna
lekcji, w zeszycie lub rzutnik
 wprowadza do tematu multimedialny
z osprzętem
Część główna
 poleca zapoznanie się  słucha poleceń,  poradnik dla
z treścią materiału  pyta w razie ucznia
nauczania wątpliwości,
i dokonanie pisemnej
1. Praca nad odpowiedzi w zeszytach
materiałem na pytania sprawdzające
nauczania znajdujące się  realizuje zadanie
w poradniku dla ucznia, indywidualnie,
 nadzoruje pracę,  odnosi się do
wyjaśnia wątpliwości, efektów swojej
 sprawdza efekty pracy,
i podsumowuje pracę
uczniów
 poleca wykonanie  przygotowuje się  poradnik dla
ćwiczenia 1 z poradnika do realizacji ucznia
dla ucznia, ćwiczenia,
2. Praca nad  rozdaje materiały,  realizuje
ćwiczeniem 1  nadzoruje pracę, zadanie,
wyjaśnia wątpliwości,  prezentuje  przygotowane
 prowadzi dyskusję wyniki z
ródła
i podsumowuje i dyskutuje nad informacji
nimi,
 poleca wykonanie  realizuje  poradnik dla
sprawdzianu postępów, sprawdzian ucznia
 podsumowuje zajęcia, postępów,
 podaje zadanie domowe:  odnosi się do
Dla wybranej maszyny efektów pracy na
Część
precyzyjnej zrealizuj zajęciach,
podsumowująca
zadanie według ćwiczenia  zadaje pytania
1. odnośnie zadania
 podaje temat oraz zakres domowego,
zajęć następnych.  zapisuje temat
zajęć następnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadząca .........................................................................................
Modułowy program nauczania: Mechanik precyzyjny 731[03]
Moduł: Eksploatacja maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych 731[03].Z2
Jednostka modułowa: Obsługiwanie maszyn i urządzeń precyzyjnych 731[03].Z2.02
Temat: Zużycie, jego przyczyny i zapobieganie
Cel ogólny: umiejętność zapobiegania zużyciu.
Cele szczegółowe:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
 dobrać zabezpieczenie antykorozyjne,
 wykonać zabezpieczenie antykorozyjne,
 dobrać zabezpieczenie przed skutkami tarcia,
 wykonać zabezpieczenie przed skutkami tarcia,
 uzasadnić dobrane zabezpieczenia,
 wykonać zadania zgodnie z bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska.
Metody nauczania  uczenia się:
 samokształcenie z wykorzystaniem literatury zawodowej, podręczników, norm,
instrukcji, poradników i pozatekstowych z
ródeł informacji,
 ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne: praca indywidualna i zespołowa.
Czas: 135 minut
Środki dydaktyczne:
 foliogram z celami zajęć,
 rzutnik pisma lub rzutnik multimedialny z osprzętem,
 poradnik dla ucznia,
 opis wymagań technicznych dla różnych części,
 części wymagające zabezpieczenia przed korozją,
 materiały zabezpieczające przed korozją,
 materiały zabezpieczające przed skutkami tarcia,
 części wymagające zabezpieczenia przed skutkami tarcia,
 środki i przepisy bhp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Przebieg zajęć:
Środki
Część zajęć Czynności nauczyciela Czynności ucznia
dydaktyczne
Część Wykonuje czynności Przygotowuje się do
organizacyjna organizacyjne zajęć
 foliogram
 podaje temat, cele
z celami zajęć,
zajęć,
 zapisuje temat  rzutnik pisma
Część wstępna  wyjaśnia organizację
w zeszycie lub rzutnik
lekcji,
multimedialny
 wprowadza do tematu
z osprzętem
Część główna
 poleca zapoznanie się  słucha poleceń,  poradnik dla
z treścią materiału  pyta w razie ucznia
nauczania wątpliwości,
1. Praca nad i sporządzenie
materiałem pisemnej odpowiedzi
nauczania w zeszytach na
pytania sprawdzające  realizuje zadanie
znajdujące się indywidualnie,
w poradniku dla
ucznia,  odnosi się do
 nadzoruje pracę, efektów swojej
wyjaśnia wątpliwości, pracy
 sprawdza efekty
i podsumowuje pracę
uczniów
 poleca wykonanie  przygotowuje się  poradnik dla
ćwiczenia 1 do realizacji ucznia
z poradnika dla ćwiczenia,
2. Praca nad ucznia,  realizuje zadanie,
ćwiczeniem 1  wyjaśnia wątpliwości,
nadzoruje pracę
 sprawdza wyniki,  prezentuje wyniki
i podsumowuje pracę i efekty pracy
uczniów
 nadzoruje  przygotowuje  opis wymagań
przygotowanie do praktyczną część różnych części,
części praktycznej ćwiczenia,  same części,
ćwiczenia 1,  materiały
 nadzoruje praktyczne  wykonuje zabezpieczające
3. Praca nad
wykonanie ćwiczenia, praktyczną część przed korozją,
ćwiczeniem 1 -
ćwiczenia,  części
część praktyczna
 podsumowuje wymagające
ćwiczenie  omawia wykonaną zabezpieczenia,
pracę  środki i przepisy
bhp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
 poleca wykonanie  przygotowuje się  poradnik dla
ćwiczenia 2 do realizacji ucznia
z poradnika dla ćwiczenia,
ucznia,
 przygotowane
 wyjaśnia wątpliwości,
 realizuje zadanie, materiały
rozdaje materiały,
4. Praca nad
(eksponaty
 nadzoruje pracę, części, opisy
ćwiczeniem 2
wyjaśnia wątpliwości, właściwości
części)
 prowadzi dyskusję
i podsumowuje pracę
 prezentuje wyniki
uczniów
i efekty pracy,
dyskutuje nad nimi
 nadzoruje  przygotowuje  poradnik dla
przygotowanie do praktyczną część ucznia
części praktycznej ćwiczenia,  opis wymagań
ćwiczenia, różnych części,
 same części,
 nadzoruje praktyczne  wykonuje  materiały
5. Praca nad
wykonanie ćwiczenia, praktyczna część zabezpieczające
ćwiczeniem 2
ćwiczenia, przed skutkami
część praktyczna
 podsumowuje tarcia,
ćwiczenie  omawia wykonaną  części
pracę wymagające
zabezpieczenia,
 środki i przepisy
bhp.
 poleca wykonanie  realizuje  poradnik dla
sprawdzianu sprawdzian ucznia
postępów, postępów,
 podsumowuje zajęcia,  odnosi się do
 podaje zadanie efektów pracy na
domowe: Dla zajęciach,
Część
wybranej maszyny  zadaje pytania
podsumowująca
precyzyjnej zrealizuj odnośnie zadania
zadanie według domowego,
ćwiczenia nr 1.
 podaje temat oraz  zapisuje temat
zakres zajęć zajęć następnych.
następnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń precyzyjnych
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykorzystując dostępne materiały, wyszukaj sposoby wydłużenia czasu eksploatacji
przed wystąpieniem zużycia niszczącego? Ćwiczenie wykonaj w zespole dwuosobowym a
jego wynik przedstaw na plakacie.
Wskazówki do realizacji
Zadaniem nauczyciela jest przygotowanie pracowni do pracy z różnymi z
ródłami
informacji i do powieszenia plakatów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) znalez
ć w literaturze, jak można wydłużać czas eksploatacji, zanim wystąpi zużycie
niszczące,
2) wykonać w zespole dwuosobowym plakat zawierający informacje wymienione
w punkcie 1,
3) zaprezentować i ocenić efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania - uczenia się: ćwiczenia
Środki dydaktyczne:
 zeszyt,
 arkusze papieru formatu A0,
 flamastry,
 środek do mocowania plakatów na tablicy,
 literatura i inne z
ródła informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
5.2. Zużycie, jego przyczyny i zapobieganie
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie opisanych wymagań technicznych dla różnych części mechanizmów
precyzyjnych dobierz do nich właściwe zabezpieczenie przed korozją chemiczną.
Wykorzystaj dokumentację techniczną tych części. Możesz wykonać zadanie w parze.
Wskazówki do realizacji
Zadaniem nauczyciela jest przygotowanie opisów wymagań różnych części i samych
części do zabezpieczenia antykorozyjnego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) na podstawie opisanych wymagań technicznych dla różnych części mechanizmów
precyzyjnych dobrać do nich właściwe zabezpieczenie przed korozją chemiczną i opisać
je w zeszycie lub na plakacie,
2) uzasadnić swój wybór zabezpieczenia,
3) przedyskutować propozycje z resztą grupy i nauczycielem,
4) wykonać zadanie praktycznie, stosując się do przepisów bhp, ochrony ppoż. i ochrony
środowiska.
Zalecane metody nauczania  uczenia się: ćwiczenia.
Środki dydaktyczne:
 zeszyt,
 opis wymagań technicznych różnych części,
 materiały zabezpieczające przed korozją,
 części wymagające zabezpieczenia,
środki i przepisy bhp.
Ćwiczenie 2
Na podstawie opisanych wymagań różnych części mechanizmów precyzyjnych dobierz
do nich właściwe zabezpieczenie przed skutkami tarcia. Następnie wykonaj zadanie
praktycznie. Wykorzystaj dokumentację techniczną tych części. Możesz wykonać zadanie
w parze.
Wskazówki do realizacji
Zadaniem nauczyciela jest przygotowanie opisów wymagań technicznych dla różnych
części i samych części do zabezpieczenia przed skutkami tarcia oraz odpowiednich środków
do zabezpieczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) na podstawie opisanych wymagań technicznych dla różnych części maszyny dobrać do
nich właściwe zabezpieczenie przed skutkami tarcia i zapisać to w zeszycie lub na
plakacie,
2) uzasadnić swoje propozycje i przedyskutować je z resztą grupy i nauczycielem,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
3) wykonać zadanie praktycznie, stosując się do przepisów bhp, ochrony ppoż. i ochrony
środowiska.
Zalecane metody nauczania  uczenia się: ćwiczenia.
Środki dydaktyczne:
 zeszyt,
 opis wymagań technicznych dla różnych części,
 materiały zabezpieczające przed skutkami tarcia,
 części wymagające zabezpieczenia,
środki i przepisy bhp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
5.3. Przeglądy techniczne i naprawy, użytkowanie maszyn
i urządzeń precyzyjnych
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie dokumentacji techniczno-ruchowej przygotuj maszynę do pracy.
Przeanalizuj najpierw budowę i zasadę działania maszyny. Skorzystaj z rad i doświadczenia
nauczyciela. Przestrzegaj zasad i użyj środków bhp.
Wskazówki do realizacji:
W ćwiczeniu tym uczeń ma nauczyć się przygotowania maszyny do pracy. Należy zatem
przygotować odpowiednią sprawną maszynę do wykonania zadania. Niezbędna będzie
dokumentacja techniczno-ruchowa. Do realizacji zajęć należy przygotować tekst przewodni,
który pomoże uczniowi w pracy nad tym zadaniem. Ćwiczenie można powtórzyć dla różnych
maszyn.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować budowę i zasadę działania maszyny, wykorzystując jej dokumentację
techniczną,
2) przeanalizować procedurę i czynności przygotowania maszyny do pracy, wykorzystując
jej dokumentację techniczną,
3) przygotować maszynę do pracy, korzystając z rad i doświadczenia nauczyciela
i przestrzegając zasad bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska.
Zalecane metody nauczania  uczenia się: ćwiczenia w grupach.
Środki dydaktyczne:
 sprawna maszyna,
 tekst przewodni przygotowany przez nauczyciela,
 dokumentacja techniczno-ruchowa maszyny,
 literatura i inne z
ródła informacji,
 środki i przepisy bhp.
Ćwiczenie 2
Na podstawie dokumentacji techniczno-ruchowej przygotuj do pracy urządzenie.
Wskazówki do realizacji:
W ćwiczeniu tym uczeń ma nauczyć się przygotowania do pracy urządzenia. Należy
zatem przygotować odpowiednie urządzenie do wykonania zadania. Niezbędna będzie
dokumentacja techniczno-ruchowa. Do realizacji zajęć należy przygotować także tekst
przewodni, który pomoże uczniowi w pracy nad tym zadaniem. Ćwiczenie można powtórzyć
dla różnych urządzeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować budowę i zasadę działania urządzenia, wykorzystując jego dokumentację
techniczną,
2) przeanalizować procedurę i czynności przygotowania urządzenia do pracy wykorzystując
jego dokumentację techniczną,
3) przygotować urządzenie do pracy, korzystając z rad i doświadczenia nauczyciela,
przestrzegając zasad bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska, pamiętając
o samokontroli i samodzielnym korygowaniu błędów.
Zalecane metody nauczania  uczenia się: ćwiczenia grupowe
Środki dydaktyczne:
 sprawne urządzenie,
 dokumentacja techniczno-ruchowa tego urządzenia,
 literatura i inne z
ródła informacji,
 środki i przepisy bhp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Obsługiwanie maszyn
i urządzeń precyzyjnych
Test składa się z 22 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
zadania 1, 2, 3, 4, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 22 są
z poziomu podstawowego,
zadania 5, 6, 7, 8, 21 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 22 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1.a, 2.c, 3.a, 4.d, 5.a, 6.a, 7.b, 8.b, 9.a, 10.b, 11.d, 12.d, 13.c,
14.a, 15.c, 16.c, 17.a, 18.c, 19.a, 20.a, 21.b, 22.b.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zadania (mierzone osiągnięcia uczniów) celu wymagań odpowiedz

Wyjaśnić właściwą definicję
1. B P a
eksploatacji maszyn lub urządzeń.
Wyjaśnić właściwą definicję
2. B P c
użytkowania maszyn lub urządzeń.
Wyjaśnić właściwą definicję
3. B P a
obsługiwania maszyn lub urządzeń.
Wyjaśnić właściwą definicję
4. B P d
przechowywania maszyn lub urządzeń.
Określić zużycia od czasu pracy
5. C PP a
urządzenia.
Wskazać definicję zużycia
6. C PP a
mechanicznego.
Wskazać definicję zużycia
7. C PP b
chemicznego.
8. Wskazać sposoby wydłużenia czasu C PP b
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
eksploatacji do wystąpienia zużycia
niszczącego.
9. Wymienić straty spowodowane korozją. B P a
10. Rozróżnić rodzaje korozji. B P b
11. Wskazać zabezpieczenia przed korozją A P d
12. Rozróżnić rodzaje tarcia. B P d
Wskazać zabezpieczenia przed skutkami
13. B P c
tarcia.
Podać, w jakich sytuacjach wykonuje
14. B P a
się przegląd techniczny.
15. Wyjaśnić, na czym polega konserwacja. B P c
Rozróżnić naprawę średnią i naprawę
16. C P c
główną.
Wskazać, gdzie uregulowane są zakresy,
17. przebiegi i sposoby wykonania napraw C P a
i konserwacji.
Zinterpretować procedurę
18 C P c
przygotowania maszyny do pracy.
Zinterpretować procedurę
19 C P a
przygotowania maszyny do pracy.
Zinterpretować procedurę
20 C P a
przygotowania maszyny do pracy.
Określić znaczenie autokontroli
21. i samodzielnego korygowania błędów C PP d
w czasie pracy.
Określić znaczenie stosowania się do
22. przepisów BHP, ochrony ppoż. C P b
i ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Proszę ustalić z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co
najmniej jednotygodniowym.
2. Proszę przygotować odpowiednią ilość testów i kart odpowiedzi.
3. Należy zapewnić uczniom samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu proszę przeczytać Instrukcję dla uczniów.
5. Proszę zapytać, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszystkie wątpliwości należy
wyjaśnić.
6. Ocenianie oprócz podania wyniku testu powinno zawierać informację o tym, jakie
umiejętności ma uczeń opanowane, a z jakich tematów powinien powtórzyć materiał
nauczania i ćwiczenia. Należy wyjaśnić uczniowi, co umie, a co powinien uzupełnić i jak.
7. Nie należy przekraczać czasu przeznaczonego na test.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 22 zadania. Do każdego z nich podane są 4 możliwe odpowiedzi. Tylko
jedna jest w poprawna.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej KARCIE ODPOWIEDZI, stawiając
w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz

zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić poprawną odpowiedz
.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mieć pewność, ze sprawdziłeś swoją
wiedzę.
7. Nie musisz zachowywać kolejności rozwiązywania zadań.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
9. Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Eksploatacja maszyn lub urządzeń to:
a) zespół czynności obejmujący swym zakresem planowanie, użytkowanie, obsługiwanie
i przechowywanie maszyn lub urządzeń.
b) zespół czynności obejmujący swym zakresem przechowywanie maszyn lub urządzeń.
c) zespół czynności obejmujący swym zakresem użytkowanie maszyn lub urządzeń.
d) instrukcja obsługi maszyn lub urządzeń.
2. Użytkowanie maszyn lub urządzeń to:
b) obsługiwanie i przechowywanie maszyn lub urządzeń.
c) bieżąca kontrola.
d) etap lub etapy eksploatacji, w czasie których odbywa się praca sprawnej
maszyny oraz bieżąca kontrola jej stanu technicznego.
e) użytkowanie, obsługiwanie i przechowywanie maszyn lub urządzeń.
3. Obsługiwanie maszyn lub urządzeń to:
a) zespół działań, które są wykonywane między etapami użytkowania maszyny i mają
na celu przywrócenie jej pierwotnego stanu technicznego.
b) użytkowanie i przechowywanie maszyn lub urządzeń.
c) etapy eksploatacji, w czasie których odbywa się praca sprawnej maszyny.
d) praca na sprawnej maszynie.
4. Przechowywanie maszyn lub urządzeń to:
a) etapy eksploatacji, w czasie których odbywa się praca sprawnej maszyny.
b) użytkowanie maszyn lub urządzeń.
c) zespół działań, które są wykonywane między etapami użytkowania maszyny.
d) oczekiwanie maszyny lub urządzenia (najczęściej w magazynach) na przekazanie do
użytkowania, obsługi lub naprawy.
5. Zużycie urządzenia vz zależy od czasu pracy urządzenia t według wykresu:
a) b)
vz vz
t t
c) d)
vz vz
t t
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
6. Zużycie mechaniczn następuje na skutek:
a) tarcia powstającego między współpracującymi ze sobą powierzchniami, powoduje
ono zmianę wymiarów i kształtów współpracujących części, a zatem powstawanie
nadmiernych luzów.
b) zmian w strukturze powierzchni współpracujących części.
c) oddziaływania kwasów zawartych w olejach i smarach.
d) zmian parametrów eksploatacyjnych.
7. Zużycie chemiczne polega na:
a) zmianach w strukturze powierzchni współpracujących części, powstających w wyniku
oddziaływania kwasów.
b) zmianach w strukturze powierzchni współpracujących części, powstających w wyniku
oddziaływania kwasów zawartych w olejach i smarach oraz oddziaływania środowiska.
c) tarciu między współpracującymi ze sobą powierzchniami.
d) zmianach w sposobie pracy mechanizmu.
8. Wydłużenia czasu eksploatacji do wystąpienia zużycia niszczącego można dokonać
przez:
a) oszczędzanie czasu pracy urządzenia.
b) użycie lepszych jakościowo smarów i olejów.
c) oszczędzanie na materiałach eksploatacyjnych.
d) nie można uzyskać takiego wydłużenia.
9. Straty spowodowane korozją to:
a) nakłady na malowanie, zabezpieczanie przeciwkorozyjne mechanizmów, koszty
związane z wymianą skorodowanych elementów i przestojami maszyn i urządzeń,
zmniejszona wydajność skorodowanych elementów, wypadki spowodowane
skorodowanymi częściami.
b) tylko koszty wypadków, spowodowanych skorodowanymi częściami.
c) tylko koszty malowania i koszty związane z wymianą skorodowanych elementów.
d) brzydki wygląd maszyn.
10. Korozja elektrochemiczna to:
a) niszczące działanie gazów lub cieczy nie będących elektrolitami.
b) proces niszczenia metalu związany z przepływem prądu elektrycznego przez granicę
faz metal  elektrolit.
c) korozja powodująca nieznaczne zmniejszenie właściwości wytrzymałościowych
materiału.
d) proces degradacji.
11. Wskaż odpowiedz
zwierającą wszystkie rodzaje zabezpieczenia przed korozją:
a) ochrona elektrochemiczna.
b) nakładanie i wytwarzanie powłok ochronnych.
c) dobór właściwych materiałów i prawidłowa konstrukcja elementów narażanych na
korozję.
d) wszystkie wymienione zabezpieczenia.
12. Tarcie suche to:
a) tarcie, gdy między powierzchniami czopa i panwi stale występuje warstewka smaru.
b) tarcie, przy którym powierzchnie współpracujące częściowo stykają się.
c) tarcie, które jest nieszkodliwe.
d) tarcie, przy którym współpracujące powierzchnie nie są smarowane.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
13. Zabezpieczeniem przed skutkami tarcia jest:
a) zmniejszenie dokładności wykonania.
b) odsunięcie od siebie elementów.
c) odprowadzanie z obszaru współpracy części zużytych cząstek materiałów.
d) pozostawienie w obszarze współpracy części zużytych cząstek materiałów.
14. W jakich sytuacjach wykonuje się przegląd techniczny?
a) przegląd techniczny wykonuje się bez wyłączania z pracy maszyny lub urządzenia,
wykorzystując przestoje podczas wolnej zmiany albo dni wolne od pracy.
b) przegląd techniczny wykonuje się z wyłączaniem z pracy maszyny.
c) przegląd techniczny wykonuje się w czasie pracy.
d) przegląd techniczny wykonuje się z wyłączaniem z pracy maszyny lub urządzenia,
w czasie pracy.
15. Konserwacja polega na:
a) smarowaniu.
b) utrzymywaniu w czystości.
c) właściwym smarowaniu, utrzymaniu w czystości i zabezpieczeniu powierzchni
przed korozją.
d) zalewaniu specjalnym płynem konserwującym.
16. Czym różni się naprawa średnia i naprawa główna?
a) naprawa średnia musi być wykonywana na stanowisku pracy maszyny, naprawy
głównej maszyn należy dokonać po zdemontowaniu jej i usunięciu z miejsca
pracy.
b) naprawa średnia nie może być wykonywana na stanowisku pracy maszyny,
naprawa główna maszyn wykonywana jest na stanowisku pracy maszyny.
c) naprawa średnia może być wykonywana na stanowisku pracy maszyny lub po
zdemontowaniu jej - w wydziale lub stanowisku naprawczym, a naprawy
głównej maszyn dokonuje się przeważnie po zdemontowaniu jej i usunięciu
z miejsca pracy i przetransportowaniu do wydziału naprawczego lub
stanowiska naprawczego.
d) naprawa średnia nie może być wykonywana na stanowisku pracy maszyny
i naprawa główna także.
17. Zakresy, przebiegi i sposoby wykonania napraw i konserwacji uregulowane są w:
a) dokumentacji techniczno - ruchowej (DTR).
b) Polskich Normach.
c) literaturze fachowej.
d) ofertach firm.
18. Zespół czynności w procedurze napraw to:
a) luzowanie nakrętek.
b) odłączenie maszyny od sieci elektrycznej.
c) operacje wstępne, do których zaliczamy odłączenie maszyny od sieci
elektrycznej, wymontowanie z miejsca pracy, transport do wydziału napraw
lub na stanowisko naprawcze i czyszczenie zewnętrzne.
d) transport do wydziału napraw lub na stanowisko naprawcze.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
19. Zespołem czynności w procedurze napraw są:
a) operacje naprawcze.
b) przygotowanie maszyny do pracy.
c) uprzątnięcie maszyny po pracy.
d) ustawienie parametrów wykonawczych.
20. Ostatnim zespołem czynności w procedurze napraw jest:
a) zespół operacji końcowych, do których zaliczamy: ostateczny montaż,
regulację, konserwację, ewentualnie malowanie i odbiór po naprawie.
b) regulacja.
c) montaż.
d) operacje naprawcze.
21. Poprawność wykonania zadań zawodowych można uzyskać dzięki:
a) tylko kontroli przełożonego.
b) jedynie sprawności maszyn.
c) tylko komórce kontroli jakości.
d) sprawności maszyn oraz autokontroli i samodzielnemu korygowaniu błędów w czasie
pracy.
22. Stosowanie się do przepisów bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska jest:
a) uciążliwe.
b) koniecznością i elementem etyki zawodowej.
c) zbyteczne.
d) sposobem na zyski firm produkujących środki bhp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ............................................................................................................................
Obsługiwanie maszyn i urządzeń precyzyjnych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr zadania Odpowiedz
Punkty
1. a b 1 a b
2. a b 2 a b
3. a b 3 a b
4. a b 4 a b
5. a b 5 a b
6. a b 6 a b
7. a b 7 a b
8. a b 8 a b
9. a b 9 a b
10. a b 10 a b
11. a b 11 a b
12. a b 12 a b
13. a b 13 a b
14. a b 14 a b
15. a b 15 a b
16. a b 16 a b
17. a b 17 a b
18. a b 18 a b
19. a b 19 a b
20. a b 20 a b
21. a b 21 a b
22. a b 22 a b
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Test praktyczny
Podstawą zaliczenia jednostki modułowej  Obsługiwanie maszyn i urządzeń
precyzyjnych oprócz testu powinna być próba pracy: Przygotowanie maszyny lub urządzenia
do pracy. Jednostka ta ma bowiem charakter praktyczny i poprzestanie na testach
o charakterze teoretycznym jest nieuzasadnione, gdyż nie pomoże w diagnozie ważnych
umiejętności zawodowych.
Temat: Przygotowanie maszyny lub urządzenia do pracy
Przygotuj maszynę precyzyjną do pracy. Po wykonaniu zadania doprowadz
stanowisko
do stanu wyjściowego, od którego zaczynałeś zadanie. Zwróć uwagę na przepisy bhp,
ochrony ppoż. i ochrony środowiska. Na wykonanie zadania masz 45 min.
PLAN TESTU
Nr Kategoria Poziom
Osiągnięcia ucznia
zadania celu wymagań
1. Planuje wykonanie zadania C P
2. Przygotowuje maszynę lub urządzenie do pracy C P
3. Sprawdza poprawność wykonania zadania C P
4. Stosuje środki i zasady bhp C P
5. Prezentuje i uzasadnia wybór sposobu pracy C PP
KRYTERIA OCENY TESTU  MODEL PUNKTOWANIA
Podczas obserwacji należy wpisać do arkusza obserwacji:
 za bezbłędne wykonanie czynności  maksymalną liczbę punktów,
 za błędne wykonanie czynności  0 punktów,
 za nieprawidłowości w trakcie wykonywania zadania  pośrednią liczbę punków,
 błędy wykryte samodzielnie i poprawione nie obniżają oceny.
Zadanie wykonano poprawnie, Punktacja Uzyskane
Przedmiot oceny
jeśli: maksymalnie punkty
1. Planowanie a) dokonano analizy czynności
zawartych w DTR,
1
ukierunkowanych na pierwszą
obsługę maszyny.
b) opracowano szczegółowy plan
wykonania zadania, a w
szczególności: kolejność 1
czynności podczas uruchamiania
maszyny
Razem 2 punkty
2. Organizacja a) wybrano poprawnie środki do
2
przygotowania maszyny do pracy
b) sprawdzono stan środków do
1
przygotowania maszyny do pracy
c) dobrano środki ochrony
2
osobistej
Razem 5 punktów
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
3. Wykonanie a) zachowano prawidłową
3
kolejność czynności
b) prawidłowo wykonano
9
czynności
c) wykonano czynności
6
z zachowaniem zasad bhp
Razem 18
4. Prezentacja a) uzasadniono sposób wykonania
4
zadania
Razem 4 punkty
A
ącznie 30 punktów
Instrukcja dla nauczyciela:
1. Przygotowanie uczniów do testu praktycznego:
 ustalenie z uczniami terminu testu praktycznego,
 określenie celów pomiaru dydaktycznego,
 zapoznanie uczniów ze specyfiką testu praktycznego,
 przeprowadzenie prób testu praktycznego.
2. Przygotowanie stanowisk dydaktycznych:
 zgromadzenie materiałów, narzędzi i przyrządów,
 sprawdzenie narzędzi i przyrządów,
 przygotowanie maszyn i urządzeń do zadania,
 przygotowanie środków bhp.
3. Przygotowanie materiałów piśmiennych:
 przygotowanie kart oceny testu,
4. Przeprowadzenie testowania.
5. Analiza wyników testowania  ocenę pozytywną otrzyma uczeń, jeżeli prawidłowo
wykona przygotowanie stanowiska do napraw. Jeżeli wynik będzie negatywny, powinien
powtórzyć materiał nauczania i ćwiczenia z tych części jednostki modułowej, z których
umiejętności nie zostały w pełni opanowane.
6. Podsumowanie testu wspólnie z uczniami - należy wyjaśnić uczniowi, co umie, a co
powinien uzupełnić i jak.
Materiały dydaktyczne:
 materiały, narzędzia i przyrządy niezbędne do przygotowania maszyny lub urządzenia do
pracy,
 maszyny i urządzenia do zadania,
apteczka pierwszej pomocy,
podręczny sprzęt gaśniczy,
gaśnice,
sprzęt ochrony indywidualnej,
niezbędne środki medyczne,
instrukcja bhp i ochrony ppoż.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Instrukcja dla ucznia:
1. Przeczytaj uważnie treść zadania.
2. Przygotuj maszynę precyzyjną do pracy. Po wykonaniu zadania doprowadz
stanowisko
do stanu wyjściowego, od którego zaczynałeś zadanie. Zwróć uwagę na przepisy bhp. Na
wykonanie zadania masz 45 min.
3. Maszynę lub urządzenie, które należy przygotować do pracy wskaże Ci nauczyciel.
4. Przeanalizuj dokumentację techniczno-ruchową maszyny lub urządzenia.
5. Sporządz
plan działania.
6. Zorganizuj stanowisko pracy:
 pobierz konieczne materiały oraz narzędzia niezbędne do realizacji zadania,
 sprawdz
ich stan techniczny,
 przygotuj się do wykonywania ćwiczenia, stosując odpowiednie środki ochrony
osobistej.
7. Przygotuj maszynę do pracy zgodnie z dokumentacją techniczno-ruchową.
8. Utrzymuj ład i porządek podczas wykonywanej pracy; po wykonaniu zadania uporządkuj
stanowisko pracy oraz zgłoś nauczycielowi zakończenie zadania.
9. Uzasadnij w formie kilkuminutowej prezentacji sposób wykonania zadania oraz
przedstaw wnioski.
10. Podczas testu Twoje czynności będą obserwowane i oceniane przez nauczyciela lub
obserwatorów według następujących kryteriów:
 za planowanie wykonania zadania - 2 punkty,
 za organizowanie pracy - 5 punktów,
 za wykonanie zadania - 18 punktów,
 za prezentację - 4 punkty.
Jeśli uzyskasz co najmniej 15 punktów, otrzymasz ocenę dopuszczającą.
Jeśli uzyskasz co najmniej 20 punktów, otrzymasz ocenę dostateczną.
Jeśli uzyskasz co najmniej 24 punkty, otrzymasz ocenę dobrą.
Jeśli uzyskasz co najmniej 27 punktów, otrzymasz ocenę bardzo dobrą.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
7 LITERATURA
1. Ciekanowski A.: Poradnik ślusarza narzędziowego wzorcarza. WNT, Warszawa 1989r.
2. Górecki A.: Technologia ogólna. WSiP, Warszawa 2000
3. Lewandowski T.: Rysunek techniczny dla mechaników. WSiP, Warszawa 1995
4. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. Podręcznik dla szkół zasadniczych.
WSiP, Warszawa 1999
5. Okoniewski S.: Technologia maszyn. WSiP, Warszawa 1995
6. Okoniewski S.: Podstawy technologii mechanicznej, WNT, Warszawa 1983
7. Legutko St.: Podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń, WSiP, Warszawa 2004
8. Pawlicki K.: Transport w przedsiębiorstwie. Maszyny i urządzenia. WSiP, Warszawa 1996
9. Rutkowski A.: Części maszyn. WSiP, Warszawa 1996
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28