MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Regina Mroczek
Wykonywanie napraw i regulacji maszyn precyzyjnych
731[03].Z2.05
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Piotr Dubis
mgr inż. Krzysztof Bartosik
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Piotr Dubis
Konsultacja:
mgr inż. Andrzej Zych
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 731[03].Z2.05
 Wykonywanie napraw i regulacji maszyn precyzyjnych zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu mechanik precyzyjny731[03].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 12
5.1. Procedura napraw i regulacji maszyn precyzyjnych 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. Ocena jakości napraw maszyn precyzyjnych i dokumentacja serwisowa 13
5.2.1. Ćwiczenia 13
5.3. Narzędzia i przyrządy oraz zakres demontażu do naprawy i regulacja maszyn
precyzyjnych 14
5.3.1. Ćwiczenia 14
5.4. Naprawa maszyn precyzyjnych przez wymianę części 15
5.4.1. Ćwiczenia 15
5.5. Naprawa maszyn precyzyjnych przez usunięcie uszkodzenia 16
5.5.1. Ćwiczenia 16
5.6. Naprawa maszyn precyzyjnych przez regenerację lub dorobienie części 17
5.6.1. Ćwiczenia 17
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 18
7. Literatura 28
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Uczeń realizuje naukę zawodu w systemie modułowym, w którym materiał nauczania,
zarówno teoretyczny, jak i praktyczny, jest podzielony na moduły, które dzielą się
na jednostki modułowe. Do każdej z nich jest opracowany Poradnik dla ucznia i Poradnik dla
nauczyciela. Poradnik dla ucznia zawiera materiał nauczania, ćwiczenia wraz
ze wskazówkami, potrzebnymi do zaliczenia danej jednostki modułowej.
Moduł 731[03].Z2  Eksploatacja maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych jest jednym
z kluczowych dla zawodu i składa się z 6 jednostek.
Moduł zawiera treści pozwalające uczniowi zdobyć wiedzę dotyczącą napraw i regulacji
maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych. Każda jednostka modułowa ma swoje
określone cele i może być realizowana jako samodzielna część, przy czym ich kolejność nie
jest dowolna. Jednostka modułowa 731[03].Z2.05. Wykonywanie napraw i regulacji maszyn
precyzyjnych jest zrealizowana w module jako piÄ…ta po jednostce 731[03].Z2.04.
 Wykonywanie napraw i regulacji mechanizmów precyzyjnych. . Jednostka ta podzielona
jest na 6 tematów:
1. Procedura napraw i regulacji maszyn precyzyjnych
2. Ocena jakości napraw maszyn precyzyjnych i dokumentacja serwisowa
3. Narzędzia i przyrządy oraz zakres demontażu do naprawy maszyn precyzyjnych.
4. Naprawa maszyn precyzyjnych przez wymianę części.
5. Naprawa maszyn precyzyjnych przez usunięcie uszkodzenia.
6. Naprawa maszyn precyzyjnych przez regenerację lub dorobienie części.
Każdy temat w poradniku dla ucznia zawiera ćwiczenia oraz wskazany jest materiał
nauczania, pomocny w ich wykonaniu. Czasami materiał nauczania musi zostać uzupełniony
przez nauczyciela, zwłaszcza, gdy potrzebne są do tego specjalistyczne materiały z
ródłowe.
Materiał nauczania dodatkowy znajduje się w podręczniku oraz w dokumentacjach
technicznych maszyn i urządzeń, a także w PN. Brakujący materiał nauczyciel powinien
odpowiednio przygotować dla uczniów w postaci kserokopii lub eksponatów czy literatury
lub tekstu przewodniego. Tematyka i zakres wymaga także przygotowania stanowisk do
praktycznego wykonania zadań.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń, uczeń powinien sprawdzić, czy jest do tego
odpowiednio przygotowany. W tym celu powinien odpowiedzieć na zestaw pytań
zamieszczony po materiale nauczania. Pytania mają zwrócić uwagę uczniowi na to, co jest
w materiale nauczania najważniejsze. Uczeń powinien odpowiedzieć na nie własnymi
słowami. Dobrze, jeśli udzieli odpowiedzi w zeszycie.
Uczeń powinien opanować wszystkie umiejętności. Ćwiczenia należy ocenić w systemie
dwustopniowym  uczeń umie albo nie umie wykonać ćwiczenia. Opanowanie umiejętności
może cechować się różną biegłością. Przed przystąpieniem uczniów do części praktycznej
ćwiczeń należy przedyskutować z nimi zachowanie zasad i przepisów bhp.
Na końcu opracowania każdego z tematów jest zamieszczony sprawdzian postępów,
który pozwoli uczniowi określić swoje osiągnięcia w zakresie poznawanej wiedzy. Jeśli
uzyska pozytywne wyniki, to będzie mógł przejść do następnego tematu, a jeśli nie, to
wiadomości i umiejętności powinien powtórzyć i uzupełnić korzystając z pomocy
nauczyciela.
Życzę owocnej pracy dydaktycznej z uczniami z zastosowaniem opracowanych materiałów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
731[03].Z2
Eksploatacja maszyn, urządzeń i
przyrządów pomiarowych
731[03].Z2.01
Organizowanie stanowiska pracy
731[03].Z2.02
Obsługiwanie maszyn i urządzeń
precyzyjnych
731[03].Z2.03
Diagnozowanie przyczyn
nieprawidłowej pracy maszyn i urządzeń
precyzyjnych
731[03].Z2.04
Wykonywanie napraw i regulacji
mechanizmów precyzyjnych
731[03].Z2.05 731[03].Z2.06
Wykonywanie napraw i regulacji Wykonywanie napraw i regulacji
maszyn precyzyjnych narzędzi i przyrządów pomiarowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
 określać zadanie diagnostyki technicznej,
 rozróżniać parametry i symptomy diagnostyczne,
 charakteryzować metody badań diagnostycznych maszyn i urządzeń precyzyjnych,
 określać czynności w procesie diagnozowania,
 dobierać narzędzia, przyrządy i urządzenia do badań diagnostycznych maszyn i urządzeń
precyzyjnych,
 identyfikować uszkodzenia oraz wady maszyn i urządzeń precyzyjnych,
 charakteryzować sposoby naprawy mechanizmów precyzyjnych,
 rozróżniać etapy procesu naprawczego mechanizmów precyzyjnych,
 rozróżniać narzędzia i przyrządy do wykonania naprawy i regulacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
 zastosować przepisy bhp i ochrony środowiska naturalnego podczas wykonywania prac
zwiÄ…zanych z naprawÄ…,
 scharakteryzować sposoby naprawy maszyn precyzyjnych,
 rozróżnić etapy procesu naprawczego maszyn precyzyjnych,
 rozróżnić narzędzia i przyrządy do wykonania naprawy i regulacji,
 dobrać narzędzia i przyrządy niezbędne do wykonywania naprawy zdiagnozowanego
uszkodzenia,
 wykonać demontaż maszyny w zakresie niezbędnym do wykonania naprawy
zdiagnozowanego uszkodzenia,
 wykonać naprawę przez dorobienie uszkodzonego elementu maszyny precyzyjnej,
 wykonać naprawę przez usunięcie uszkodzenia elementu maszyny precyzyjnej,
 wykonać naprawę przez wymianę części maszyny precyzyjnej,
 wykonać montaż maszyny precyzyjnej po naprawie,
 wykonać regulację maszyny po naprawie,
 dobrać sposób konserwacji maszyn precyzyjnych,
 wykonać konserwację maszyny precyzyjnej,
 sprawdzić jakość naprawy maszyny precyzyjnej,
 wskazać sposób magazynowania maszyn precyzyjnych po naprawie,
 posłużyć się dokumentacją serwisową.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca: .........................................................................................
Modułowy program nauczania: Mechanik precyzyjny 731[03]
Moduł:  Eksploatacja maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych 731[03].Z2
Jednostka modułowa:  Wykonywanie napraw i regulacji maszyn precyzyjnych 731[03].Z2.05.
Temat: Ocena jakości napraw maszyn precyzyjnych i dokumentacja serwisowa.
Cel ogólny: nabycie umiejętności oceny jakości napraw maszyn precyzyjnych
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
 dokonać oceny jakości naprawionego maszyny według kryteriów jakości,
 dokonać stosownych wpisów do dokumentacji serwisowej,
 dokonać oceny jakości naprawy maszyny praktycznie,
 wykonać zadania zgodnie z zasadami bhp.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
 praca z wykorzystaniem literatury zawodowej, podręczników, norm, instrukcji,
poradników i pozatekstowych z
ródeł informacji,
 ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne  praca indywidualna i zespołowa.
Czas trwania zajęć  180÷ 270 minut
Åšrodki dydaktyczne:
 foliogram z celami zajęć,
 rzutnik pisma lub rzutnik multimedialny z osprzętem,
 poradnik dla ucznia,
 opisy napraw i kryteria oceny tych napraw,
 przykłady dokumentacji serwisowej,
 stanowisko do napraw,
 narzędzia i przyrządy do oceny jakości napraw,
 środki i przepisy bhp,
 poradnik mechanika,
 literatura zgodna z wykazem literatury w poradniku dla ucznia.
Przebieg zajęć:
Åšrodki
Część zajęć Czynności nauczyciela Czynności ucznia
dydaktyczne
Część Wykonuje czynności Przygotowuje się do
organizacyjna organizacyjne zajęć
 podaje temat, cele
 zapisuje temat  foliogram
Część wstępna zajęć,
w zeszycie z celami zajęć,
 wyjaśnia organizację
lekcji,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
lekcji,
 rzutnik pisma
 wprowadza do tematu
lub rzutnik
multimedialny
z osprzętem
Część główna
 poleca zapoznać się  słucha poleceń,
1. Praca nad  poradnik dla
z treścią materiału
materiałem ucznia,
nauczania i sporzÄ…dzenie  pyta w razie
nauczania
pisemnej odpowiedzi wątpliwości,
w zeszytach na pytania
sprawdzajÄ…ce znajdujÄ…ce
siÄ™ w poradniku dla  realizuje zadanie
ucznia, indywidualnie,
 nadzoruje pracę,  odnosi się do efektów
wyjaśnia wątpliwości, swojej pracy,
 sprawdza efekty
i podsumowuje pracÄ™
uczniów,
2. Praca nad  poleca wykonanie  przygotowuje siÄ™ do  opisy napraw
ćwiczeniem 1 ćwiczenia 1 z poradnika realizacji ćwiczenia, i kryteria oceny
dla ucznia,  analizuje opisy, zadaje tych napraw,
 omawia opisy napraw pytania,  przykłady
i kryteria oceny tych dokumentacji
napraw przygotowane dla  dyskutuje serwisowej,
ucznia, o stosowaniu zasad
 podejmuje decyzję i środków bhp,
o pracy indywidualnej
lub grupowej; określa  realizuje zadanie:
liczebność grupy, dokonuje oceny jakości
 sprawdza naprawy maszyny na
przygotowanie do podstawie opisów
stosowania zasad i według kryteriów
i środków bhp, przygotowanych przez
 wyjaśnia wątpliwości, nauczyciela,
nadzoruje pracÄ™,
 dokonuje stosownych
wpisów do dokumentacji
 sprawdza efekty, serwisowej naprawionej
i podsumowuje pracÄ™ maszyny,
uczniów  prezentuje wyniki
i efekty pracy,
 omawia jakość
przebiegu i efektów pracy
3. Praca nad  poleca wykonanie  przygotowuje  stanowisko do
ćwiczeniem 1  ćwiczenia 1 z poradnika praktyczną część napraw,
część praktyczna dla ucznia  część ćwiczenia,  narzędzia,
praktycznÄ…, i przyrzÄ…dy do
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
oceny jakości
8
napraw,
praktycznÄ…, i przyrzÄ…dy do
 omawia maszynę oceny jakości
przekazanÄ… do oceny napraw,
jakości naprawy,  dyskutuje o  środki
 sprawdza stosowaniu zasad i przepisy bhp,
przygotowanie do i środków bhp
stosowania zasad  przygotowuje
i środków bhp, narzędzia, stanowisko
 wyjaśnia wątpliwości, i realizuje zadanie
nadzoruje pracÄ™,  prezentuje wyniki
 sprawdza efekty, i efekty pracy, omawia
i podsumowuje pracę jakość przebiegu
uczniów i rezultatów pracy
 poleca wykonać  realizują sprawdzian  poradnik dla
sprawdzian postępów postępów dotyczący ucznia,
dotyczący oceny jakości wymiarowania,  zeszyt
napraw,
 podsumowuje zajęcia,
 odnosi się do efektów
Część  podaje zadanie pracy na zajęciach,
podsumowujÄ…ca domowe: na co trzeba  zadaje pytania
zwrócić uwagę w odnośnie zadania
procesie oceny jakości domowego,
naprawy: zbierz wnioski  zapisuje temat zajęć
w zeszycie, następnych.
 podaje temat oraz
zakres zajęć następnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca: .........................................................................................
Modułowy program nauczania: Mechanik precyzyjny 731[03].
Moduł: Eksploatacja maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych 731[03].
Jednostka modułowa: Wykonywanie napraw i regulacji maszyn precyzyjnych 731[03].Z2.05.
Temat: Naprawa maszyn precyzyjnych przez wymianę części.
Cel ogólny: kształtowanie umiejętności wykonania naprawy przez wymianę części.
Po zakończeniu zajęć uczeń potrafi:
 wyjaśnić, na czym polega naprawa przez wymianę części,
 wskazać, w jakich sytuacjach naprawia się maszynę precyzyjną przez wymianę części,
 wymienić, które etapy procedury obowiązują przy naprawie przez wymianę części,
 określić, jakich zasad należy przestrzegać przy naprawie przez wymianę części,
 naprawić mechanizmy przez wymianę części zgodnie z procedurą napraw,
 wykonać konserwację przy wymianie części,
 oceniać jakość naprawy przez wymianę części,
 przygotować maszynę po naprawie do odbioru lub magazynowania,
 skorzystać z dokumentacji techniczno-ruchowej,
 stosować zasady i środki bhp przy naprawie maszyn przez wymianę części,
Metody nauczania uczenia siÄ™:
 praca z wykorzystaniem literatury zawodowej, podręczników, norm, instrukcji,
poradników i pozatekstowych z
ródeł informacji,
 ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne  praca indywidualna i zespołowa.
Czas trwania zajęć: 180÷ 270 minut
Åšrodki dydaktyczne:
 foliogram z celami zajęć,
 rzutnik pisma lub rzutnik multimedialny z osprzętem,
 poradnik dla ucznia,
 stanowisko do napraw,
 narzędzia i przyrządy do napraw przez wymianę części,
 części zamienne,
 środki i przepisy bhp.
Przebieg zajęć:
1.Instruktaż wstępny:
 sprawdzenie obecności.
 sprawdzenie samopoczucia uczniów.
 przeprowadzenie pogadanki na temat bezpieczeństwa i higieny pracy.
 przedstawienie przebiegu zajęć.
 podanie tematu zajęć i jego celów.
 podanie kryteriów ocen.
2.Instruktaz bieżący:
 praca z poradnikiem,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
 nadzorowanie pracy uczniów z poradnikiem,
 sprawdzenie odpowiedzi na pytania sprawdzajÄ…ce,
 wykonanie ćwiczenia 1 z części 4.4.1 poradnika dla ucznia,
 udzielanie dodatkowych wyjaśnień i wydawanie dodatkowych poleceń,
 sprawdzenie czy uczniowie wykonali polecenia a w szczególności z zakresu
stosowania zasad bhp,
 wykonanie zadań ćwiczenia dla innych maszyn wskazanych przez nauczyciela,
 prezentuje wyniki badan i efekty pracy,
 omawia rezultaty i jakość wykonanej naprawy,
 przeprowadzenie dyskusji nad powstałymi problemami,
 omówienie ćwiczenia i wskazanie jak uniknąć błędów.
3.Instruktaż końcowy:
 wykonanie sprawdzianu postępów,
 podsumowanie zajęć,
 wskazać na najlepszy zespół realizujący zadanie,
 omówienie ćwiczenia zrealizowanego przez wszystkie zespoły,
 zwrócenie uwagi na popełnione błędy,
 wystawienie ocen,
 uporzÄ…dkowanie stanowisk naprawczych,
 podanie tematu i zakresu następnych zajęć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Procedura napraw i regulacji maszyn precyzyjnych
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ułóż prawidłową kolejność czynności w procedurze napraw i regulacji maszyn
precyzyjnych dla wskazanej maszyny . Porównaj swoją propozycję z procedurą przygotowaną
przez nauczyciela. Przedyskutuj rozbieżności. Oceń znaczenie zachowania kolejności
czynności napraw.
Wskazówki do realizacji
W tym ćwiczeniu celem jest wykorzystanie procedury napraw i regulacji mechanizmów
precyzyjnych do stworzenia procedury napraw maszyn precyzyjnych. Uczeń powinien
dostrzec zarówno podobieństwa jak i różnice w obu procedurach i rozumieć ich z
ródło.
Należy mieć taką procedurę gotową, by pokazać uczniom dla porównania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) ułożyć prawidłową kolejność czynności w procedurze napraw i regulacji maszyn
precyzyjnych,
2) porównać swoją propozycję z procedurą przygotowaną przez nauczyciela (na planszy,
foliogramie, lub w postaci prezentacji multimedialnej),
3) przedyskutować z resztą grupy i nauczycielem różnice,
4) ocenić znaczenie kolejności etapów dla skuteczności napraw i regulacji maszyn
precyzyjnych, w dyskusji,
5) wykonać zadanie w zespole trzyosobowym w postaci plakatu.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 zeszyt,
 procedura napraw i regulacji mechanizmów precyzyjnych,
 kartki papieru formatu A0,
 flamastry,
 środek do mocowania plakatów na tablicy,
 długopis do pisania,
 poradnik dla ucznia,
 literatura zgodna z rozdziałem 7
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
5.2. Ocena jakości napraw maszyn precyzyjnych i dokumentacja
serwisowa
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj oceny jakości naprawy maszyny na podstawie opisów i według kryteriów
przygotowanych przez nauczyciela. Dokonaj stosownych wpisów do dokumentacji
serwisowej naprawionej maszyny. Wymień, jakie należy zachować przepisy bhp przy
ocenianiu jakości napraw. Następnie oceń praktycznie jakość naprawionej maszyny.
Wskazówki do realizacji
Zadaniem nauczyciela jest przygotowanie różnych naprawionych mechanizmów,
a kryteria oceny ich jakości na piśmie. Niezbędna będzie także dokumentacja serwisowa.
Ćwiczenie wymaga dużej samodzielności ucznia, dlatego ważne jest, by mógł skorzystać
z rad nauczyciela. Jednak rady i pomoc nie mogą powodować wyręczania uczniów. Przed
przystąpieniem uczniów do pracy należy przedyskutować z nimi zachowanie przepisów bhp.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
 dokonać oceny jakości naprawy maszyny na podstawie opisów i według kryteriów
przygotowanych przez nauczyciela,
 dokonać stosownych wpisów do dokumentacji serwisowej naprawionej maszyny,
 wymienić, jakie należy zachować przepisy bhp przy ocenianiu jakości napraw,
 ocenić praktycznie jakość naprawy maszyny wskazanej przez nauczyciela
 zachować przepisy bhp.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 opisy zakresów napraw maszyn precyzyjnych,
 opis kryteriów jakości ocenianych maszyn,
 maszyna do oceny jakości naprawy,
 dokumentacja serwisowÄ… maszyny,
 środki i przepisy bhp,
 poradnik dla ucznia,
 literatura zgodna z rozdziałem 7 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.3. Narzędzia i przyrządy oraz zakres demontażu do naprawy
i regulacja maszyn precyzyjnych
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ zakres demontażu, zaproponuj odpowiednią konserwację na podstawie opisów
napraw przygotowanych przez nauczyciela. Porównaj swoje propozycje z rozwiązaniami
nauczyciela. Wskaż powstałe błędy, zaplanuj ich uniknięcie. Opisz zasady i środki bhp
niezbędne przy demontażu i konserwacji.
Wskazówki do realizacji
W ćwiczeniu tym uczeń ma nauczyć się dobierania i przygotowania do pracy narzędzi
i przyrządów służących do przeprowadzenia naprawy. Należy zatem przygotować stanowisko
naprawcze wyposażone w odpowiednie narzędzia i przyrządy, w tym przyrządy pomiarowe.
Niezbędna będzie dokumentacja techniczno-ruchowa. Do realizacji zajęć należy przygotować
tekst przewodni, który pomoże uczniowi w pracy nad tym zadaniem. Tekst powinien
zawierać opisy sytuacji naprawczych (można wykorzystać studium przypadku). Tekst ten
można wykorzystać także w następnym ćwiczeniu, wówczas należy przewidzieć to w tekście
przewodnim.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać analizy budowy i zasady działania wskazanych maszyn,
2) na podstawie opisów przykładowych napraw przygotowanych przez nauczyciela określić
zakres demontażu maszyn,
3) zaproponować odpowiednią konserwację maszyn,
4) wykonać zadanie w zeszycie,
5) porównać swoje propozycje z rozwiązaniami nauczyciela przygotowanymi na kartkach,
6) zastanowić się nad przyczynami ewentualnych błędów i zaplanować ich uniknięcie,
7) opisać zasady i środki bhp niezbędne przy demontażu i konserwacji.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 zeszyt,
 opisy napraw maszyn przygotowane przez nauczyciela,
 opisy zakresu demontażu i konserwacji do opisanych napraw, przygotowane przez
nauczyciela
 dokumentacja techniczna maszyn,
 przepisy bhp,
 literatura zgodna z rozdziałem 7 poradnika..
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
5.4. Naprawa maszyn precyzyjnych przez wymianę części
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj procedurę napraw przez wymianę części dla maszyn precyzyjnych i skonsultuj
ją z nauczycielem. Napraw niesprawną maszynę precyzyjną przez wymianę części. Przygotuj
naprawioną maszynę do odbioru lub magazynowania. Skorzystaj z rad i doświadczenia
nauczyciela. Ćwiczenie powtórz dla różnych maszyn.
Wskazówki do realizacji
W ćwiczeniu tym uczeń ma nauczyć się wykonywania napraw z wykorzystaniem
wymiany części przechodząc przez całą procedurę napraw. Należy zatem przygotować
odpowiednie maszyny z uszkodzeniami wymagającymi wymiany części (maszyny
przygotowane do naprawy powinny być różnego rodzaju, by uczeń miał do czynienia
z różnymi sytuacjami i przypadkami naprawczymi). Uczeń powinien uzasadnić za każdym
razem, dlaczego wybrał taki sposób naprawy. Podobnie powinien uzasadnić inne czynności
towarzyszące naprawie. Niezbędna będzie dokumentacja techniczno-ruchowa. Ćwiczenie
zaczyna jednak modyfikacją procedury dla przypadku naprawy przez wymianę części.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przygotować procedurę napraw przez wymianę części dla maszyn precyzyjnych na
podstawie procedury naprawy mechanizmów precyzyjnych i literatury,
2) skonsultować ją z nauczycielem,
3) przeanalizować budowę i zasadę działania maszyny w oparciu o dokumentację
technicznÄ… maszyny,
4) naprawić niesprawną maszynę precyzyjną przez wymianę części postępując zgodnie
z procedurą napraw, pamiętając o konserwacji,
5) przygotować naprawioną maszynę do odbioru lub magazynowania,
6) skorzystać z rad i doświadczenia nauczyciela,
7) powtórzyć ćwiczenie dla różnych maszyn,
8) za każdym razem stosuj zasady i przepisy bhp.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne
Åšrodki dydaktyczne:
 niesprawna maszyna,
 stanowisko naprawcze wyposażone w niezbędne narzędzia i przyrządy,
 części zamienne,
 dokumentacja techniczno-ruchowa maszyn,
 literatura i inne z
ródła informacji,
 środki i przepisy bhp,
 poradnik dla ucznia,
 literatura zgodna z rozdziałem 7 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.5. Naprawa maszyn precyzyjnych przez usunięcie uszkodzenia
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj procedurę napraw przez usunięcie uszkodzenia dla maszyn precyzyjnych
i skonsultuj ją z nauczycielem. Napraw niesprawną maszynę precyzyjną przez usunięcie
uszkodzenia. Uzasadnij, dlaczego tak właśnie powinna być naprawiona maszyna. Skorzystaj
z rad i doświadczenia nauczyciela Ćwiczenie powtórz dla różnych maszyn.
Wskazówki do realizacji
W ćwiczeniu tym uczeń ma nauczyć się wykonywania napraw przez usunięcie
uszkodzenia, przechodząc przez całą procedurę napraw. Należy zatem przygotować
odpowiednie maszyny z uszkodzeniami naprawianymi przez ich usuniecie (maszyny
przygotowane do naprawy powinny być różnego rodzaju, by uczeń miał do czynienia
z różnymi sytuacjami i przypadkami naprawczymi). Uczeń powinien uzasadnić za każdym
razem, dlaczego wybrał taki sposób naprawy. Podobnie powinien uzasadnić inne czynności
towarzyszące naprawie. Niezbędna będzie dokumentacja techniczno-ruchowa
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przygotować procedurę napraw przez usunięcie uszkodzenia dla maszyn precyzyjnych,
2) skonsultować ją z nauczycielem,
3) przeanalizować budowę i zasadę działania maszyny w oparciu o dokumentację techniczną
maszyny,
4) napraw niesprawną maszynę precyzyjną przez usunięcie uszkodzenia, postępując zgodnie
z procedurą napraw, pamiętając o konserwacji, o ile naprawa nie polegała na konieczności
dokonania konserwacji,
5) przygotować naprawioną maszynę do odbioru lub magazynowania,
6) skorzystać z rad i doświadczenia nauczyciela,
7) powtórzyć ćwiczenie dla różnych maszyn,
8) wykorzystaj dokumentacjÄ™ technicznÄ… maszyny,
9) za każdym razem stosować zasady i przepisy bhp.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne
Åšrodki dydaktyczne:
 niesprawna maszyna,
 stanowisko naprawcze wyposażone w niezbędne narzędzia i przyrządy,
 dokumentacja techniczno-ruchowa maszyn,
 literatura i inne z
ródła informacji,
 środki i przepisy bhp,
 poradnik dla ucznia,
 literatura zgodna z rozdziałem 7 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
5.6. Naprawa maszyn precyzyjnych przez regeneracjÄ™
lub dorobienie części
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj procedurę napraw przez regenerację lub dorobienie części dla maszyn
precyzyjnych i skonsultuj jÄ… z nauczycielem. Napraw niesprawnÄ… maszynÄ™ precyzyjnÄ… przez
regenerację lub dorobienie części. Uzasadnij, dlaczego tak właśnie powinna być naprawiona
maszyna.. Przygotuj naprawioną maszynę do odbioru lub magazynowania. Ćwiczenie
powtórz dla różnych maszyn.
Wskazówki do realizacji
W ćwiczeniu tym uczeń ma nauczyć się wykonywania napraw przez regenerację lub
dorobienie części, przechodząc przez całą procedurę napraw. Należy zatem przygotować
odpowiednie maszyny z uszkodzeniami naprawianymi przez regeneracjÄ™ lub dorobienie
części (maszyny przygotowane do naprawy powinny być różnego rodzaju, by uczeń miał do
czynienia z różnymi sytuacjami i przypadkami naprawczymi  różne części do dorobienia lub
regeneracji). Uczeń powinien uzasadnić za każdym razem, dlaczego wybrał taki sposób
naprawy. Podobnie powinien uzasadnić inne czynności towarzyszące naprawie. Niezbędna
będzie dokumentacja techniczno-ruchowa.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przygotować procedurę napraw przez regenerację lub dorobienie części dla maszyn
precyzyjnych na podstawie procedury naprawy mechanizmów precyzyjnych i literatury,
2) skonsultować ją z nauczycielem,
3) przeanalizować budowę i zasadę działania maszyny w oparciu o dokumentację techniczną
maszyny,
4) naprawić niesprawną maszynę precyzyjną przez regenerację lub dorobienie części
postępując zgodnie z procedurą napraw, pamiętając o konserwacji,
5) przygotować naprawioną maszynę do odbioru lub magazynowania,
6) skorzystać z rad i doświadczenia nauczyciela,
7) wykorzystaj dokumentacjÄ™ technicznÄ… maszyny,
8) powtórzyć ćwiczenie dla różnych maszyn,
9) za każdym razem stosować zasady i przepisy bhp.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne
Åšrodki dydaktyczne:
 niesprawna maszyna,
 stanowisko naprawcze wyposażone w niezbędne narzędzia i przyrządy,
 dokumentacja techniczno-ruchowa maszyn,
 środki i przepisy bhp,
 poradnik dla ucznia, literatura i inne z
ródła informacji,
 literatura zgodna z rozdziałem 7 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Wykonywanie napraw
i regulacji maszyn precyzyjnych 
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
 zadania 1,2,3,4,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,20 sÄ… poziomu podstawowego;
 zadania 5,6,7,8,19 sÄ… poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za zła odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań:
 dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,
 dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego w tym 1
z poziomu ponadpodsawowego,
 dobry  za, rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego w tym 3
z poziomu ponadpodsawowego,
 bardzo dobry za, rozwiązanie co najmniej 16 zadań z poziomu podstawowego w tym
4 z poziomu ponadpodsawowego.
Klucz odpowiedzi: 1.c, 2.a, 3.c, 4.b, 5.a, 6.d, 7.c, 8.c, 9.a, 10.b, 11.d, 12.a, 13.b,
14.b, 15.a, 16.d, 17.a, 18.a, 19.b, 20.d.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzalne osiągnięcie ucznia) celu wymagań odpowiedz

Określić, która z napraw obejmuje wymianę B P
1. c
układu hydraulicznego i elektrycznego
2. Wyjaśnić co należy zrobić przed naprawą B P a
3. Wyjaśnić procedury smarowania maszyn C PP c
Określić, jaki powinien być koszt naprawy B P
4. b
głównej
Określić, kiedy stosujemy naprawę przez B PP
5. a
regeneracjÄ™
Wymienić materiały stosowane na części C PP
6. d
zamienne
Scharakteryzować, do jakich napraw zaliczmy C PP
7. c
renowacjÄ™
Scharakteryzować z
ródło procedury naprawczej C PP
8. c
i regulacyjnej
9. Rozróżnić rodzaje połączeń A P a
10. Wymienić środki do mycia urządzeń A P b
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
11. Wyjaśnić przeznaczenie określonych części B P d
Dobrać klucz stosowany do dokręcania śrub z A P
12. a
zadaną siłą
Określić zagrożenia, jakie mogą wystąpić podczas A P
13. b
mycia maszyn
14. Określić zakres, naprawy średniej B P b
Podać sposoby zabezpieczeń powierzchni A P
15. a
zewnętrznych
16. Wymienić cechy techniczne maszyn A P d
Podać z
ródła w których można znalez
ć wykaz A P
17. a
elementów do naprawy maszyn
18. Określić czynności po naprawie maszyny B P a
Scharakteryzować znaczenie symbolu na rysunku
19. C PP a
maszynowym
20. Podać znaczenie skrótów technicznych A P d
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią ilość testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Daj uczniom 2 minuty na sprawdzenie, czy otrzymali czytelnÄ… i kompletnÄ… kopiÄ™.
6. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test pisemny zawiera 20 zadań i sprawdza Twoje wiadomości z zakresu wykonywania
napraw i regulacji maszyn precyzyjnych.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Wskaż tylko jedną
odpowiedz
prawidłową. W przypadku pomyłki błędną odpowiedz
wez
w kółko i zaznacz
odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
zadania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu pisemnego masz 40 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
instrukcja,
zestaw zadań testowych,
karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Wymianę układu hydraulicznego i elektrycznego zalicza się do naprawy:
a) bieżącej,
b) średniej,
c) głównej,
d) wielkiej.
2. Wykonując naprawę maszyny precyzyjnej należy dokonać:
a) demontażu,
b) montażu,
c) malowania,
d) konserwowania.
3. Maszyny precyzyjne powinny być smarowane:
a) raz w tygodniu,
b) raz w miesiÄ…cu,
c) ściśle według instrukcji smarowania,
d) raz na rok.
4. Naprawy głównej nie przeprowadza się, gdy koszt przekracza:
a) 60% wartości nowej maszyny,
b) 70% wartości nowej maszyny,
c) 80% wartości nowej maszyny,
d) 90% wartości nowej maszyny.
5. Naprawę maszyny przez regenerację stosuje się najczęściej, gdy:
a) koszt naprawy jest tańszy od nowej części,
b) koszt naprawy jest droższy od nowej części,
c) zawsze należy wymieniać części na nowe bez regeneracji,
d) nie należy regenerować części.
6. Części zamienne maszyn precyzyjnych powinny być wykonywane:
a) z dowolnego materiału,
b) z materiału gorszego niż część oryginalna,
c) z materiału lepszego niż część oryginalna,
d) z takiego samego materiału.
7. RenowacjÄ™ maszyny zaliczymy do:
a) naprawy małej,
b) naprawy średniej,
c) naprawy dużej,
d) przeglÄ…du technicznego.
8. Instrukcję czynności konserwacyjnych i regulacyjnych maszyn precyzyjnych można
znalez
ć:
a) w instrukcji obsługi maszyny,
b) w podręczniku,
c) w DTR danej maszyny,
d) w karcie pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
9. Połączenia gwintowane należą do połączeń:
a) rozłącznych,
b) nierozłącznych,
c) stałych,
d) spawanych.
10. Do mycia części maszyn precyzyjnych stosujemy między innymi:
a) wodÄ™,
b) benzynÄ™,
c) środki żrące,
d) rozpuszczalniki.
11. Rysunek 1 przedstawia zespół koła zębatego z wałkiem. Który z elementów to pierścień
zabezpieczajÄ…cy?
a) 1,
b) 2,
c) 3,
d) 4.
3
2
5
1
4
12. Klucz dynamometryczny służy do dokręcania śrub:
a) z zadaną siłą,
b) z dowolną siłą,
c) największą siłą,
d) najmniejszą siłą.
13. Do jakich skutków w organizmie człowieka może doprowadzić wykonywanie czynność
przemywania części maszyn benzyną?
a) do zatrucia i uszkodzenie wzroku,
b) do bólu głowy i zatrucia,
c) do oparzenia i uczulenia,
d) do zniszczenia elementu.
14. Naprawą średnią nie jest:
a) regeneracja śrub pociągowych,
b) szlifowanie prowadnic,
c) doskrobywanie prowadnic,
d) wymiana elementów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
15. Zewnętrzne powierzchnie zabezpieczamy przed korozją najczęściej przez:
a) malowanie,
b) hartowanie,
c) nawęglanie,
d) napawanie.
16. Cechy techniczne maszyny to:
a) koszt produkcji,
b) wygląd zewnętrzny,
c) trwałość,
d) konstrukcja.
17. Wykaz zużywających się elementów do naprawy maszyn zawarty jest w:
a) dokumentacji techniczno-ruchowej maszyny,
b) instrukcji obsługi maszyny,
c) karcie gwarancyjnej,
d) karcie technologicznej.
18. Maszyna do badań po naprawie powinna być:
a) całkowicie zmontowana,
b) zakonserwowana,
c) rozregulowana,
d) rozłożona na części.
19. Symbol przedstawiony na rysunku oznacza:
a) smarowanie ręczne,
b) smarownie mechaniczne,
c) filtr,
d) wskaz
nik.
20. Skrót WOT oznacza:
a) warunki odbioru technologicznego,
b) warunki odbioru technicznego,
c) warunkowy odbiór techniczny,
d) warunkowy odbiór technologiczny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ..............................................................................................
Wykonywanie napraw i regulacji maszyn precyzyjnych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
TEST PRAKTYCZNY
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie treść zadania.
2. Dokonaj naprawy maszyny precyzyjnej przez wymianę części. Po wykonaniu zadania
doprowadz
stanowisko do stanu wyjściowego, od którego zaczynałeś zadanie. Zwróć
uwagÄ™ na przepisy bhp.
3. Maszynę do naprawy wskaże Ci nauczyciel.
4. Przeczytaj tekst przewodni.
5. SporzÄ…dz
plan działania.
6. Zorganizuj stanowisko pracy:
 pobierz konieczne materiały oraz narzędzia niezbędne do realizacji zadania,
 sprawdz
ich stan techniczny,
 przygotuj się do wykonywania ćwiczenia stosując odpowiednie środki ochrony
osobistej.
7. Napraw maszynę posługując się dokumentacją techniczną i tekstem przewodnim.
8. Utrzymuj Å‚ad i porzÄ…dek podczas wykonywanej pracy; po wykonaniu zadania uporzÄ…dkuj
stanowisko pracy oraz zgłoś nauczycielowi zakończenie zadania.
9. Uzasadnij w formie kilkuminutowej prezentacji sposób wykonania zadania oraz przedstaw
wnioski.
10. Na wykonanie zadania masz 90 min.
11. Podczas testu Twoje czynności będą obserwowane i oceniane przez nauczyciela lub
obserwatorów według następujących kryteriów:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
KARTA OCENY
Umiejętność
LP. podlegajÄ…ca Kryteria Punkty
sprawdzaniu
1. Planowanie - sporządzenie planu działania,
czynności - sporządzenie wykazu niezbędnych surowców,
0 ÷4
materiałów, sprzętu kontrolno pomiarowego,
narzędzi,
2. Organizowanie - zgromadzenie i rozmieszczenie na stanowisku
stanowiska pracy pracy narzędzi, materiałów zgodnie z zasadami
bhp,
0 ÷ 6
- sprawdzenie stanu technicznego narzędzi
i sprzętu,
- dobranie właściwej odzieży roboczej,
3. Naprawa - demontaż maszyny precyzyjnej
wskazanych maszyn -rozpoznawanie elementów demontowanych
precyzyjnych mechanizmów,
- rozpoznawanie elementów uszkodzonych,
- dobieranie sposobu przeprowadzenia naprawy,
- wymiana uszkodzonych części,
- posÅ‚ugiwanie siÄ™ narzÄ™dziami monterskimi oraz 0 ÷10
przyrządami montażowymi zgodnie z ich
przeznaczeniem,
- montowanie i sprawdzanie poprawności
działania naprawionej maszyny,
- posługiwanie się narzędziami i sprzętem
kontrolno pomiarowym.
Razem 20
1. Wymagania na ocenÄ™:
dopuszczajÄ…cy 8 ÷ 10 punktów,
dostateczny 11 ÷ 13 punktów,
dobry 14 ÷ 17 punktów,
bardzo dobry 18 ÷ 20 punktów.
.
Faza I. Informacje
Dokonaj analizy dokumentacji techniczno-ruchowej maszyny, dokonaj oceny zawartych tam
informacji oraz informacji zawartych w innych z
ródłach dotyczących tego tematu. Zapoznaj
się z opisem i zasadą działania maszyny.
Postaraj się odpowiedzieć na następujące pytania:
1) Na czym polega istota naprawy przez wymianę części?
2) Jakiego rodzaju narzędzi używamy do naprawy maszyn precyzyjnych?
3) Jakie wymagania stawia PN w zakresie naprawy przez wymianę części?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Faza II. Planowanie
Dokonaj analizy czynności zawartych w dokumentacji technicznej dotyczących naprawy
maszyny precyzyjnej.
Opracuj szczegółowy plan działania, a w szczególności:
1) wypisz najważniejsze czynności prowadzące do zrealizowania zadania, w kolejności ich
wykonania,
2) wypisz niezbędne części zamienne,
3) wypisz narzędzia niezbędne do wykonania zadania,
4) wypisz zestaw sprzętu pomiarowo kontrolnego niezbędny do wykonania zadania.
Faza III. Ustalenia
Przedstaw swój szczegółowy plan działania nauczycielowi. Jeśli nie będzie akceptacji planu
działania, dokonaj jego weryfikacji. Ponownie skonsultuj się z nauczycielem.
Faza IV. Realizacja
Zgodnie z przyjętymi ustaleniami wykonaj zaprojektowane zadanie, zwracając szczególną
uwagÄ™ na:
a) sposób przygotowania stanowiska pracy,
b) sposób ułożenia narzędzi,
c) wykonanie czynności demontażowych,
d) wykonania zaplanowanych czynności i operacji zgodnie z zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy,
e) jakość wykonanej pracy.
Faza V. Sprawdzenie
Napisz protokół z wykonanego zadania, w szczególności uwzględniając:
 dane użytych elementów, materiałów do naprawy,
 operacyjny plan działania,
 wnioski z przeprowadzonych czynności.
Dokonaj oceny swojej pracy i uzgodnij jÄ… z nauczycielem.
Zgromadz
dowody swoich osiągnięć.
Faza VI. Analiza
Odpowiedz na następujące pytania:
 Co stanowiło największą trudność w fazie planowania i wykonania zadania?
 Jak poradziłeś sobie z problemami, które pojawiły się w trakcie ćwiczenia?
 Jakie doświadczenie zawodowe zdobyłeś przy realizacji tego zadania?
 Zastanów się, co byś zrobił inaczej, gdybyś zadanie miał powtórzyć?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
7. LITERATURA
1. Ciekanowski A.: Poradnik ślusarza narzędziowego wzorcarza. WNT, Warszawa 1989
2. Górecki A.: Technologia ogólna. WSiP, Warszawa 2000
3. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998
4. Kowalewski S., Dąbrowski A., Dąbrowski M.: Zagrożenia mechaniczne. Centralny
Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 1997
5. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. Podręcznik dla szkół zasadniczych.
WSiP, Warszawa 1999
6. Maksymowicz A.: Rysunek zawodowy dla szkół zasadniczych. WSiP, Warszawa 1999
7. Okoniewski S.: Technologia maszyn. WSiP, Warszawa 1995
8. Rutkowski A.: Części maszyn. WSiP, Warszawa 1996
9. Richter E:Montaż w budowie maszyn WNT ,Warzsawa 1989
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28