MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Regina Mroczek
Wykonywanie napraw i regulacji przyrządów
pomiarowych 731[03].Z2.06
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Bożenna Kuligowska
mgr inż. Piotr Dubis
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Regina Mroczek
Konsultacja:
mgr inż. Andrzej Zych
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 731[03].Z2.06
 Wykonywanie napraw i regulacji przyrządów pomiarowych zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu mechanik precyzyjny 731[03].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępna 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 12
5.1. Procedura napraw i regulacji narzędzi i przyżądó pomiarowych- analogie
do procedury napraw i regulacji mechanizmów precyzyjnych 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. Narzędzia i przyżądy oraz zakres demontażu przed naprawą narzędzi
i przyrządówpomiarowych. Ocena jakości napraw i dokumentacja serwisowa 13
5.2.1. Ćwiczenia 13
5.3. Naprawa narzędzi i przyrządów pomiarowych przez wymianę części 14
5.3.1 Ćwiczenia 14
5.4. Naprawa narzędzi i przyrządów pomiarowych przez usunięcie uszkodzenia 15
5.4.1 Ćwiczenia 15
5.5 Naprawa narzędzi i przyrządów pomiarowych przez regenerację lub dorobienie
części 15
5.5.1. Ćwiczenia 15
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 17
7. Literatura 27
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Uczeń realizuje naukę zawodu w systemie modułowym, w którym materiał nauczania,
zarówno teoretyczny, jak i praktyczny, jest podzielony na moduły, które dzielą się
na jednostki modułowe. Do jednostki modułowej  Wykonywanie napraw i regulacji
przyrządów pomiarowych jest opracowany Poradnik dla ucznia i Poradnik dla nauczyciela.
Poradnik dla ucznia zawiera wymagania wstępne, cele kształcenia, materiał nauczania,
ćwiczenia wraz z wskazówkami jak je zrealizować.
Moduł zawiera treści pozwalające uczniowi zdobyć wiedzę dotyczącą napraw i regulacji
przyrządów pomiarowych. Każda jednostka modułowa ma swoje określone cele i może być
realizowana jako samodzielna część, przy czym ich kolejność nie jest dowolna. Jednostka
modułowa 731[03].Z2.06  Wykonywanie napraw i regulacji przyrządów pomiarowych jest
zrealizowana w module jako szósta po jednostce 731[03].Z2.05. Wykonywanie napraw
i regulacji maszyn i urządzeń precyzyjnych. Jednostka modułowa  Wykonywanie napraw
i regulacji przyrządów pomiarowych podzielona jest na 5 tematów:
1. Procedura napraw i regulacji narzędzi i przyrządów pomiarowych  analogie do
procedury napraw i regulacji mechanizmów precyzyjnych.
2. Narzędzia i przyrządy oraz zakres demontażu przed naprawą narzędzi i przyrządów
pomiarowych. Ocena jakości napraw i dokumentacja serwisowa.
3. Naprawa narzędzi i przyrządów pomiarowych przez wymianę części.
4. Naprawa narzędzi i przyrządów pomiarowych przez usunięcie uszkodzenia.
5. Naprawa narzędzi i przyrządów pomiarowych przez regenerację lub dorobienie części.
Każdy temat w poradniku dla ucznia zawiera ćwiczenia oraz wskazany jest materiał
nauczania, pomocny w ich wykonaniu. Czasami materiał nauczania musi zostać uzupełniony
przez nauczyciela, zwłaszcza, gdy potrzebne są do tego specjalistyczne materiały z
ródłowe.
Materiał nauczania dodatkowy znajduje się w podręczniku oraz w dokumentacjach
technicznych narzędzi i przyrządów pomiarowych, a także w PN. Brakujący materiał
nauczyciel powinien odpowiednio przygotować dla uczniów w postaci kserokopii lub
eksponatów czy literatury tudzież tekstu przewodniego. Tematyka i zakres ćwiczeń wymaga
także przygotowania stanowisk do praktycznego wykonania zadań.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń, uczeń powinien sprawdzić, czy jest do tego
odpowiednio przygotowany. W tym celu powinien odpowiedzieć na zestaw pytań
zamieszczony po materiale nauczania. Pytania mają zwrócić uwagę uczniowi na to, co jest
w materiale nauczania najważniejsze. Uczeń powinien odpowiedzieć na nie własnymi
słowami. Dobrze, jeśli udzieli odpowiedzi w zeszycie.
Uczeń powinien opanować wszystkie umiejętności. Ćwiczenia należy ocenić w systemie
dwustopniowym  uczeń umie albo nie umie wykonać ćwiczenia. Opanowanie umiejętności
może cechować się różną biegłością. Przed przystąpieniem uczniów do części praktycznej
ćwiczeń należy przedyskutować z nimi zachowanie zasad i przepisów bhp.
Na końcu opracowania każdego z tematów jest zamieszczony sprawdzian postępów,
który pozwoli uczniowi określić swoje osiągnięcia w zakresie zdobywanej wiedzy. Jeśli
uzyska pozytywne wyniki, to będzie mógł przejść do następnego tematu, a jeśli nie, to
wiadomości i umiejętności powinien powtórzyć, uzupełnić korzystając z pomocy nauczyciela.
Główną metodą pracy w tej jednostce modułowej są samodzielne ćwiczenia uczniów.
Zaproponowano zarówno ćwiczenia do pracy indywidualnej, jak i zespołowej. Są i takie,
które  w zależności od możliwości uczniów  mogą być wykonywane indywidualnie lub
grupowo. Daje to możliwość indywidualizacji pracy z uczniem.
Życzę owocnej pracy dydaktycznej z uczniami z zastosowaniem opracowanych
materiałów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
731[03].Z2
Eksploatacja maszyn, urządzeń
i przyrządów pomiarowych
731[03].Z2.01
Organizowanie stanowiska pracy
731[03].Z2.02
Obsługiwanie maszyn i urządzeń
precyzyjnych
731[03].Z2.03
Diagnozowanie przyczyn
nieprawidłowej pracy maszyn i urządzeń
precyzyjnych
731[03].Z2.04
Wykonywanie napraw i regulacji
mechanizmów precyzyjnych
731[03].Z2.05 731[03].Z2.06
Wykonywanie napraw i regulacji Wykonywanie napraw i regulacji
maszyn precyzyjnych przyrządów pomiarowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
 charakteryzować sposoby naprawy maszyn i urządzeń precyzyjnych,
 rozróżniać etapy procesu naprawczego maszyn i urządzeń precyzyjnych,
 rozróżniać narzędzia i przyrządy używane w procesie naprawy i regulacji,
 dobierać narzędzia i przyrządy niezbędne do wykonania naprawy zdiagnozowanego
uszkodzenia maszyny i urzÄ…dzenia precyzyjnego,
 wykonywać demontaż maszyny i urządzenia precyzyjnego w zakresie niezbędnym do
wykonania naprawy zdiagnozowanego uszkodzenia,
 wykonywać naprawę maszyny i urządzenia precyzyjnego przez dorobienie uszkodzonego
elementu,
 wykonywać naprawę maszyny i urządzenia precyzyjnego przez usunięcie uszkodzeń
mechanizmów,
 wykonywać naprawę maszyny i urządzenia precyzyjnego przez wymianę części,
 wykonywać montaż maszyny i urządzenia precyzyjnego po wykonaniu naprawy,
 wykonywać regulację maszyny i urządzenia precyzyjnego,
 dobierać sposób konserwacji maszyny i urządzenia precyzyjnego,
 wykonywać konserwację maszyny i urządzenia precyzyjnego,
 oceniać jakość naprawy,
 posługiwać się dokumentacją serwisową.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
 zastosować przepisy bhp i ochrony środowiska naturalnego podczas wykonywania prac
związanych z naprawą i regulacją przyrządów pomiarowych,
 scharakteryzować sposoby naprawy przyrządów pomiarowych,
 rozróżnić fazy procesu naprawczego przyrządów pomiarowych,
 rozróżnić narzędzia i przyrządy obsługowo - naprawcze,
 dobrać narzędzia i przyrządy niezbędne do wykonania naprawy zdiagnozowanego
uszkodzenia przyrzÄ…du pomiarowego,
 wykonać demontaż przyrządów pomiarowych w zakresie niezbędnym do wykonania
naprawy zdiagnozowanego uszkodzenia,
 wykonać naprawę przyrządów pomiarowych przez dorobienie uszkodzonego elementu,
 wykonać naprawę przyrządów pomiarowych przez usunięcie uszkodzeń mechanizmów,
 wykonać naprawę przyrządów pomiarowych przez wymianę części,
 wykonać naprawę precyzyjnych elementów mechanicznych elektrycznych przyrządów
pomiarowych,
 wykonać montaż przyrządów pomiarowych po wykonaniu naprawy,
 wykonać regulację przyrządów pomiarowych,
 dobrać i uzasadnić wybór sposobu konserwacji przyrządów pomiarowych,
 wykonać konserwację przyrządów pomiarowych,
 sprawdzić jakość naprawy,
 posłużyć się dokumentacją serwisową.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca: & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Mechanik precyzyjny 731[03]
Moduł: Eksploatacja maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych731[03].Z2
Jednostka modułowa: Wykonywanie napraw i regulacji przyrządów pomiarowych
731[03].Z2.06
Temat: Zakres demontażu przed naprawą narzędzi i przyrządów pomiarowych
Cel ogólny: nabycie umiejętności demontażu i konserwacji przyrządów pomiarowych.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
 określić zakres demontażu w celu wykonania naprawy narzędzi i przyrządów
pomiarowych,
 określić rodzaj konserwacji niezbędnej przy danej naprawie,
 dokonać stosownych wpisów do dokumentacji serwisowej,
 dokonać analizy swoich ewentualnych błędów.
Metody nauczania-uczenia siÄ™:
 samokształcenie z wykorzystaniem literatury zawodowej, podręczników, norm, instrukcji,
poradników i pozatekstowych z
ródeł informacji,
 ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne  praca indywidualna i zespołowa.
Czas trwania zajęć  180-270 minut
Åšrodki dydaktyczne:
 foliogram z celami zajęć,
 rzutnik pisma lub rzutnik multimedialny z osprzętem,
 poradnik dla ucznia,
 zeszyt,
 opisy napraw,
 przykłady dokumentacji serwisowej,
 stanowisko do napraw,
 narzędzia i przyrządy do demontażu,
 środki do konserwacji,
 środki i przepisy bhp,
 poradnik mechanika,
 literatura zgodna z rozdziałem 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Przebieg zajęć:
Åšrodki
Część zajęć Czynności nauczyciela Czynności ucznia
dydaktyczne
Część Wykonuje czynności Przygotowuje się do
organizacyjna organizacyjne zajęć
 foliogram
 podaje temat, cele
z celami zajęć,
zajęć,
 zapisuje temat  rzutnik pisma
Część wstępna  wyjaśnia organizację
w zeszycie lub rzutnik
lekcji,
multimedialny
 wprowadza do tematu
z osprzętem
Część główna
 wydaje polecenie  słucha poleceń,  poradnik dla
1. Praca nad
zapoznania siÄ™  pyta w razie ucznia
materiałem
z treścią materiału wątpliwości,
nauczania
nauczania
i sporzÄ…dzenie  realizuje zadanie
pisemnej odpowiedzi indywidualnie,
w zeszytach na  odnosi się do efektów
pytania sprawdzajÄ…ce swojej pracy
znajdujÄ…ce siÄ™
w poradniku dla
ucznia,
 nadzoruje pracÄ™,
wyjaśnia
wątpliwości,
 sprawdza efekty
i podsumowuje pracÄ™
uczniów
2. Praca nad  wydaje polecenia  przygotowuje siÄ™ do  opisy napraw,
ćwiczeniem 1 wykonania ćwiczenia realizacji ćwiczenia,  przykłady
1 z poradnika dla  analizuje opisy, zadaje dokumentacji
ucznia pytania, serwisowej,
 omawia opisy napraw  dyskutuje
przygotowane dla o stosowaniu zasad
ucznia, i środków bhp,
 podejmuje decyzjÄ™  realizuje zadanie:
o pracy a) dokonuje demontażu
indywidualnej lub narzędzia
grupowej; określa pomiarowego,
liczebność grupy, b) wykonuje jego
 sprawdza konserwacjÄ™,
przygotowanie do c) sprawdza poprawność
stosowania zasad wykonanego zadania,
i środków bhp, d) planuje wprowadzenie
 wyjaśnia korekt,
wątpliwości,  opisuje środki bhp
nadzoruje pracę, niezbędne do
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
realizacji ćwiczenia
8
nadzoruje pracę, niezbędne do
realizacji ćwiczenia
 sprawdza efekty,  omawia jakość
i podsumowuje pracę przebiegu i efektów
uczniów. pracy.
 wydaje polecenia  realizuje sprawdzian  poradnik dla
wykonania postępów ucznia,
sprawdzianu  wypowiada siÄ™ na  zeszyt
postępów, temat efektów pracy
podsumowuje na zajęciach,
zajęcia,  zadaje pytania
odnośnie zadania
 podaje zadanie domowego,
domowe: na co trzeba  zapisuje temat zajęć
Część
zwrócić uwagę w następnych.
podsumowujÄ…ca
procesie demontażu
i konserwacji
narzędzi
pomiarowych -
zbierz wnioski
w zeszycie,
 podaje temat oraz
zakres zajęć
następnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca: ....................................................................................
Modułowy program nauczania Mechanik precyzyjny 731[03]
Moduł: Eksploatacja maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych 731[03].Z2
Jednostka modułowa: Wykonywanie napraw i regulacji przyrządów pomiarowych
731[03].Z2.06
Temat: Naprawa przyrządów pomiarowych przez wymianę części
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności wykonania naprawy przez wymianę części.
Po zakończeniu zajęć uczeń potrafi:
 wyjaśnić, na czym polega naprawa przez wymianę części,
 wskazać, w jakich sytuacjach naprawia się przyrządy pomiarowe przez wymianę części,
 wymienić, które etapy procedury obowiązują przy naprawie przez wymianę części,
 określić, jakich zasad należy przestrzegać przy naprawie przez wymianę części,
 naprawić mechanizmy przyrządów pomiarowych przez wymianę części zgodnie
z procedurÄ… napraw,
 wykonać konserwację przy wymianie części,
 oceniać jakość naprawy przez wymianę części,
 przygotować przyrząd pomiarowy po naprawie do odbioru lub magazynowania,
 skorzystać z dokumentacji techniczno-ruchowej,
 zastosować zasady i środki bhp przy naprawie przyrządów pomiarowych przez wymianę
części,
Metody nauczania uczenia siÄ™:
 samokształcenie z wykorzystaniem literatury zawodowej, podręczników, norm,
instrukcji, poradników i pozatekstowych z
ródeł informacji,
 ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne: praca indywidualna i zespołowa.
Czas trwania zajęć: 180-270 minut
Åšrodki dydaktyczne:
 foliogram z celami zajęć,
 rzutnik pisma lub rzutnik multimedialny z osprzętem,
 poradnik dla ucznia,
 zeszyt,
 stanowisko do napraw,
 narzędzia i przyrządy do napraw przez wymianę części,
 części zamienne,
 środki i przepisy bhp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Przebieg zajęć:
1.Instruktaż wstępny:
 sprawdzenie obecności,
 sprawdzenie samopoczucia uczniów,
 przeprowadzenie pogadanki na temat bezpieczeństwa i higieny pracy,
 przedstawienie przebiegu zajęć,
 podanie tematu zajęć i jego celu,
 podanie kryteriów oceniania.
2.Instruktaż bieżący:
 praca z poradnikiem,
 nadzorowanie pracy uczniów z poradnikiem,
 sprawdzenie odpowiedzi na pytania sprawdzajÄ…ce,
 wykonanie ćwiczenia 1 z części 4.4.1 poradnika dla ucznia,
 udzielanie dodatkowych wyjaśnień i wydawanie dodatkowych poleceń,
 sprawdzenie czy uczniowie wykonali polecenia,
 wykonanie zadań ćwiczenia dla wskazanych dodatkowo przez nauczyciela
przyrządów
 pomiarowych /np. o innym zakresie wskazań lub innych/,
 prezentuje efekty napraw,
 omawia rezultaty i jakość wykonanej naprawy,
 przeprowadzenie dyskusji nad powstałymi problemami,
 omówienie ćwiczenia i wskazanie jak uniknąć w przyszłości błędów.
3.Instruktaż końcowy:
 wykonanie sprawdzianu postępów,
 podsumowanie zajęć,
 wskazać na najlepszy zespół realizujący ćwiczenie,
 omówienie ćwiczenia zrealizowanego przez wszystkie zespoły,
 zwrócenie uwagi na popełnione błędy,
 wystawienie ocen,
 uporzÄ…dkowanie stanowisk pracy,
 podanie tematu i zakresu następnych zajęć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Procedura napraw i regulacji narzędzi i przyrządów
pomiarowych  analogie do procedury napraw i regulacji
mechanizmów precyzyjnych
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wskaż podobieństwa i różnice w procedurach: napraw i regulacji mechanizmów oraz
napraw i regulacji narzędzi i przyrządów pomiarowych.
Wskazówki do realizacji
Celem ćwiczenia jest wykorzystanie procedury napraw i regulacji mechanizmów
precyzyjnych do analizy procedury napraw narzędzi pomiarowych. Uczeń powinien dostrzec
zarówno podobieństwa jak i różnice w obu procedurach i rozumieć ich z
ródło. Należy mieć
taką procedurę gotową, by pokazać uczniom dla porównania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) porównać zakres naprawy narzędzi i przyrządów pomiarowych,
2) wskazać podobieństwa i różnice w poszczególnych procedurach napraw i regulacji,
3) ułożyć poprawną procedurę naprawy i regulacji narzędzi i przyrządów pomiarowych,
4) zadanie wykonać w zespole trzyosobowym na plakacie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- zeszyt,
- procedury napraw i regulacji mechanizmów precyzyjnych oraz napraw i regulacji
narzędzi i przyrządów pomiarowych
- kartki papieru formatu A0,
- flamastry,
- środek do mocowania plakatów na tablicy,
- literatura i inne z
ródła informacji zgodne z rozdziałem 7 poradnika,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
5.2. Narzędzia i przyrządy oraz zakres demontażu przed naprawą
narzędzi i przyrządów pomiarowych. Ocena jakości napraw
i dokumentacja serwisowa
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie opisów przykładowych napraw przygotowanych przez nauczyciela określ
zakres demontażu i zaproponuj odpowiednią konserwację. Zadanie wykonaj w zeszycie.
Następnie porównaj swoje propozycje z rozwiązaniami nauczyciela. Zastanów się nad
przyczynami ewentualnych błędów i zaplanuj ich uniknięcie. Opisz zasady i środki bhp
niezbędne przy demontażu.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie wymaga przygotowania opisów napraw, do których uczeń ma opracować
czynności demontażu i ich kolejność oraz rodzaj konserwacji. Dobrze jest przygotować po
kilka przykładów dla każdego ucznia. Przykłady powinny mieć przygotowane prawidłowe
rozwiązania, które uczeń otrzymuje po wykonaniu ćwiczenia. Porównanie ma na celu
nauczenie analizy pracy i projektowanie uniknięcia błędów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z opisami napraw,
2) przygotować plan demontażu,
3) zaproponować odpowiednią konserwację,
4) porównać zaproponowaną konserwację przygotowaną przez nauczyciela ze swoją,
5) powstałe błędy usunąć i zaplanować konserwację ponownie, ale poprawnie,
6) wszystkie poprawne zasady i niezbędne środki bhp potrzebne do konserwacji zapisać
w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- opisy napraw przygotowane przez nauczyciela,
- opisy zakresu demontażu i konserwacji do napraw, przygotowane przez nauczyciela,
- dokumentacja techniczna,
- literatura i inne z
ródła informacji,
- przepisy bhp,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.3. Naprawa narzędzi i przyrządów pomiarowych przez wymianę
części
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Napraw niesprawne narzędzia i przyrządy pomiarowe przez wymianę części. Dokonaj
naprawy postępując zgodnie z procedurą napraw. Pamiętaj o odpowiednim przygotowaniu
naprawionego narzędzia czy przyrządu do odbioru lub magazynowania. Skorzystaj z rad
i doświadczenia nauczyciela. Ćwiczenie powtórz dla różnych narzędzi i przyrządów
pomiarowych. Za każdym razem zachowaj zasady i przepisy bhp.
Wskazówki do realizacji
Należy przygotować uszkodzone narzędzia pomiarowe do naprawy przez wymianę
części.. Uczniowie powinni przestrzegać procedury napraw i pamiętać o czynności
kwalifikowania napraw. Narzędzi do naprawy powinno być tyle, by każdy uczeń mógł
naprawić kilka różnych narzędzi.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z dokumentacją techniczną sprawdzanych narzędzi i przyrządów
pomiarowych
2) dokonać diagnozy, co w narzędziu lub przyrządzie pomiarowym jest niesprawne,
3) dobrać odpowiednią część na wymianę,
4) przygotować narzędzie lub przyrząd pomiarowy do naprawy przez wymianę,
5) dokonać naprawy przez wymianę,
6) przygotować narzędzie lub przyrząd pomiarowy do odbioru i magazynowania,
7) sprawdzić swoje wykonanie zadania z procedurą wzorcową proponowaną przez
nauczyciela,
8) dokonać analizy, co było wykonane poprawnie, a co należy powtórzyć, by uniknąć
błędów,
9) czynności wykonać dla różnych narzędzi i przyrządów pomiarowych.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
 niesprawne narzędzia i przyrządy pomiarowe,
 stanowisko naprawcze wyposażone w niezbędne narzędzia i przyrządy,
 części zamienne,
 dokumentacja techniczno - ruchowa narzędzi i przyrządów pomiarowych,
 literatura i inne z
ródła informacji,
 środki i przepisy bhp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
5.4. Naprawa narzędzi i przyrządów pomiarowych przez
usunięcie uszkodzenia
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Napraw niesprawne narzędzia i przyrządy pomiarowe przez usunięcie uszkodzenia.
Dokonaj naprawy postępując zgodnie z procedurą napraw. Uzasadnij, dlaczego tak właśnie
powinno być naprawione narzędzie lub przyrząd pomiarowy. Skorzystaj z rad
i doświadczenia nauczyciela. Ćwiczenie powtórz dla różnych narzędzi i przyrządów
pomiarowych. Za każdym razem zachowaj zasady i przepisy bhp.
Wskazówki do realizacji
W ćwiczeniu tym uczeń ma nauczyć się wykonywania napraw przez usunięcie
uszkodzenia, przechodząc przez całą procedurę napraw. Należy zatem przygotować
odpowiednie narzędzia z uszkodzeniami naprawianymi przez ich usuniecie (narzędzia
przygotowane do naprawy powinny być różnego rodzaju, by uczeń miał do czynienia
z różnymi sytuacjami i przypadkami naprawczymi). Uczeń powinien uzasadnić za każdym
razem, dlaczego wybrał taki sposób naprawy. Podobnie powinien uzasadnić inne czynności
towarzyszące naprawie. Niezbędna będzie dokumentacja techniczno-ruchowa.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z dokumentacją techniczną sprawdzanych narzędzi i przyrządów
pomiarowych,
2) dokonać diagnozy uszkodzenia narzędzi i przyrządów pomiarowych,
3) przeprowadzić naprawę przez usunięcie uszkodzenia,
4) przygotować narzędzie lub przyrząd pomiarowy do odbioru i magazynowania,
5) dokonać analizy, co było wykonane poprawnie, a co należy powtórzyć, by uniknąć
błędów,
6) uzasadnić wykonane czynności,
7) wykonać ćwiczenie dla różnych narzędzi i przyrządów pomiarowych.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
 niesprawne narzędzia i przyrządy pomiarowe,
 stanowisko naprawcze wyposażone w niezbędne narzędzia i przyrządy,
 dokumentacja techniczno - ruchowa narzędzi i przyrządów pomiarowych,
 środki i przepisy bhp.
 poradnik dla ucznia,
 literatura zgodna z rozdziałem 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.5. Naprawa narzędzi i przyrządów pomiarowych przez
regenerację lub dorobienie części
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Napraw niesprawne narzędzia i przyrządy pomiarowe przez regenerację lub dorobienie
części. Dokonaj naprawy postępując zgodnie z procedurą napraw. Skorzystaj z rad
i doświadczenia nauczyciela. Ćwiczenie powtórz dla różnych narzędzi i przyrządów
pomiarowych. Za każdym razem zachowaj zasady i przepisy bhp.
Wskazówki do realizacji
W ćwiczeniu tym uczeń ma nauczyć się wykonywania napraw przez regenerację lub
dorobienie części, przechodząc przez całą procedurę napraw. Należy zatem przygotować
odpowiednie narzędzia czy przyrządy pomiarowe z uszkodzeniami naprawianymi przez
regenerację lub dorobienie części (narzędzia przygotowane do naprawy powinny być różnego
rodzaju, by uczeń miał do czynienia z różnymi sytuacjami i przypadkami naprawczymi 
różne części do dorobienia lub regeneracji, powinny być także przypadki, kiedy wszelka
naprawa jest nieuzasadniona). Uczeń powinien uzasadnić za każdym razem, dlaczego wybrał
taki sposób naprawy. Podobnie powinien uzasadnić inne czynności towarzyszące naprawie.
Niezbędna będzie dokumentacja techniczno-ruchowa
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z dokumentacją techniczną sprawdzanych narzędzi i przyrządów
pomiarowych,
2) dokonać diagnozy uszkodzenia narzędzi i przyrządów pomiarowych,
3) przeprowadzić naprawę przez regenerację lub dorobienie części,
4) przygotować narzędzie lub przyrząd pomiarowy do odbioru i magazynowania,
5) dokonać analizy, co było wykonane poprawnie, a co należy powtórzyć, by uniknąć
błędów,
6) czynności wykonać dla różnych narzędzi i przyrządów pomiarowych.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- niesprawne narzędzia i przyrządy pomiarowe,
- stanowisko naprawcze wyposażone w niezbędne narzędzia i przyrządy,
- stanowiska niezbędne do wykonania regeneracji i dorobienia części,
- dokumentacja techniczno - ruchowa narzędzi i przyrządów pomiarowych,
- środki i przepisy bhp,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z rozdziałem 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Wykonanie napraw
i regulacji przyrządów pomiarowych
Test składa się z 22 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 3,4,6,10,12,14,15,16,18,19,21 sÄ… poziomu podstawowego,
- zadania 1,2,5,7,8,9,11,13,17,20 sÄ… poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań:
 dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
 dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu podstawowego,
 dobry  za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
 bardzo dobry  za rozwiązanie 19 zadań z poziomu ponadodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1.a, 2.a, 3.a, 4.b, 5.a, 6.a, 7.a, 8.a, 9.a, 10.a, 11.b, 12.c, 13.a,
14.a, 15.b, 16.a, 17.b, 18.d, 19.d, 20.a, 21.d, 22.d
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzalne osiągnięcie ucznia) celu wymagań Odpowiedz
1. Scharakteryzować cel sprawdzania narzędzi
C PP a
pomiarowych.
2. Opisać zabieg justowania. C PP a
3. Wyjaśnić cel regulacji przyrządów
B P a
pomiarowych.
4. Określić stopień zużycia narzędzi. B P b
5. Scharakteryzować pojęcie konserwacji. C PP a
6. Wymienić czynności operacji montażowych. A P a
7. Opisać proces montażu. C PP a
8. Opisać zawartość dokumentacji montażu. C P a
9. Opisać proces regeneracji. C PP a
10. Wymienić procesy regeneracji.
B P a
11. Opisać sposoby naprawy części. C PP b
12. Wymienić uszkodzenia w czujnikach. B P c
13. Podać zastosowanie kontrnakrętki. C PP a
14. Omówić cel konserwacji. B P a
15. Omówić zasadność kontroli po naprawie. A P b
16. Podać jakie powinny być odchyłki wskazań
A P a
narzędzi i przyrządów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
17. Wymienić zastosowanie połączeń kołkowych. C PP b
18. Wymienić części nieznormalizowane. B P d
19. Omówić elementy dokumentacji montażowej. B P d
20. Wymienić zastosowanie połączeń śrubowych. C PP a
21. Wyjaśnić, z jakich materiałów wykonujemy
A P d
części zamienne.
22. Omówić, co wpływa na błędy wskazań. C PP d
Instrukcja dla nauczyciela
1. Należy ustalić z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co
najmniej jednotygodniowym.
2. Trzeba przygotować odpowiednią ilość testów i kart odpowiedzi.
3. Należy zapewnić uczniom samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu trzeba przeczytać uczniom instrukcję dla uczniów.
5. Warto zapytać, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszystkie wątpliwości należy
wyjaśnić.
6. Ocenianie oprócz podania wyniku testu powinno zawierać informację o tym, jakie
umiejętności ma uczeń opanowane, a z jakich tematów powinien powtórzyć materiał
nauczana i ćwiczenia. Należy wyjaśnić uczniowi, co umie, a co powinien uzupełnić i jak.
7. Nie należy przekraczać czasu przeznaczonego na test.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Przebieg testowania
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test pisemny zawiera 22 zadania i sprawdza Twoje wiadomości z zakresu napraw
narzędzi i przyrządów pomiarowych. Wskaż jedną odpowiedz
prawidłową. W przypadku
pomyłki błędną odpowiedz
wez
w kółko i zaznacz odpowiedz
prawidłową.
5. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
6. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
7. Na rozwiÄ…zanie testu pisemnego masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Sprawdzanie narzędzi ma na celu:
a) porównanie właściwości zgodnie z PN,
b) znalezienie błędów przypadkowych,
c) oględziny zewnętrzne narzędzi,
d) ustalenie błędów.
2. Justowanie to:
a) regulowanie,
b) dopasowanie,
c) wymiana,
d) dokręcenie.
3. Regulacja przyrządów optycznych ma na celu:
a) osiągnięcie dobrego obrazu,
b) wymianę układów optycznych,
c) zmianę elementów optycznych,
d) zabezpieczenie przed użytkowaniem.
4. W jaki sposób określisz stopień zużycia części?
a) na podstawie oględzin,
b) przez porównanie wymiarów zużytych części z wymiarami nowych części,
c) przez wykonanie obliczeń specjalnych,
d) przez obliczenie stopnia zużycia części.
5. Co to jest konserwacja?
a) zabezpieczenie przed korozjÄ…,
b) zabezpieczenie przed hałasem,
c) to zmniejszenie zużycia narzędzi,
d) to zapobieganie uszkodzeniom.
6. Do operacji montażowych zaliczamy:
a) regulowanie luzów i pomiary ustawcze,
b) sprawdzanie odporności na wstrząsy,
c) sprawdzanie pracy bezusterkowej,
d) sprawdzanie odporności na szczelność.
7. Montaż odbywa się:
a) w procesie naprawczym,
b) podczas projektowania,
c) w czasie pracy elementów,
d) w trakcie badań diagnostycznych.
8. Co powinna zawierać dokumentacja montażu?
a) rysunki zestawieniowe zespołów, przyrządu,
b) szkice przyrządów,
c) plansze przyrządów,
d) zdjęcia przyrządów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
9. Kiedy dokonujemy regeneracji części?
a) gdy regeneracja jest tańsza od kosztów części nowych,
b) gdy jest dużo pieniędzy w firmie,
c) gdy zależy nam na szybkiej wymianie części,
d) gdy potrafimy to zrobić sami.
10. Jakie procesy stosujemy do regeneracji części?
a) niklowanie,
b) hartowanie,
c) zginanie,
d) malowanie.
11. Która czynność jest czynnością naprawy części?
a) skręcanie,
b) spawanie i napawanie,
c) diagnozowanie,
d) wiercenie.
12. Jakie uszkodzenia mogą wystąpić w czujniku?
a) mała ryska na trzpieniu,
b) minimalna korozja na obudowie czujnika,
c) zgięcie wskazówki zegara czujnika,
d) zarysowania obudowy czujnika.
13. Kontrnakrętka to:
a) rodzaj zabezpieczenia,
b) śruba,
c) zamek,
d) zawias.
14. Konserwacja narzędzi ma wpływ na:
a) dokładność pomiarów,
b) sposób pomiarów,
c) wybór narzędzi do pracy,
d) sposób transportu narzędzi.
15. Kontrola po naprawie narzędzi lub przyrządów jest:
a) zbędna,
b) obowiÄ…zkowa,
c) zalecana,
d) zależna od użytkownika.
16. Jakie powinny być odchyłki wskazań narzędzi i przyrządów?
a) nie powinny przekraczać dopuszczalnych wartości przewidzianych warunkami
technicznymi,
b) powinny przekraczać wartości dopuszczalne,
c) obojętne dla użytkownika,
d) zależne od sprawdzającego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
17. Które połączenia kołkowe stosujemy do mechanizmów precyzyjnych?
a) kołki stałe,
b) kołki ustalające,
c) kołki wymienne,
d) kołki stożkowe.
18. Które części do wymiany zaliczmy do nieznormalizowanych?
a) nakrętki,
b) śruby,
c) wkręty,
d) obudowy.
19. Na przejrzystość dokumentacji montażu nie wpływa
a) symbol gotowego wyrobu,:
b) numer zespołu,
c) numer części oraz liczba części zużytych,
d) oprawa dokumentacji.
20. Jakie zastosujesz połączenia śrubowe w elementach precyzyjnych?
a) połączenia bezpośrednie,
b) skośne,
c) połączenia dowolne,
d) połączenia, które mamy na magazynie.
21. Z jakich materiałów powinny być wykonane części zamienne?
a) jest to obojętne z jakiego materiału,
b) jest to zależne od posiadanych funduszy,
c) dobór materiałów nie ma wpływu na części wymieniane,
d) z tych samych materiałów, co części nowe.
22. Jakie właściwości nie mają wpływu na błędy wskazań narzędzi?
a) nieprawidłowe ustawienie narzędzi i jego elementów,
b) rozregulowanie się elementów narzędzi,
c) zużycie się narzędzi,
d) technika konserwacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko .....................................................................................................
Naprawa i regulacja przyrządów pomiarowych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
21. a b c d
22. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
 Test praktyczny
Temat zadania: Dokonaj naprawy mikrometru przez wymianÄ™ uszkodzonego elementu,
przeprowadz
jego regulacjÄ™ i sprawdzenie dla mikrometru typu lekkiego 0 ÷ 25 i 25 ÷ 50 mm.
Wykonanie zadania powinno zawierać:
 diagnozÄ™ uszkodzenia,
 oględziny zewnętrzne,
 sprawdzenie cech technicznych,
 sprawdzenie cech metrologicznych,
 sprawdzenie cech użytkowych,
 opracowanie wyników sprawdzenia.
Kryteria oceniania
 za prawidłowe oględziny zewnętrzne 2 punkty,
 za sprawdzenie cech technicznych 8 punktów,
 za sprawdzenie cech metrologicznych (za każdą cechę 2 punkty) 8 punktów
 za sprawdzenie cech użytkowych 7 punktów
Razem: 25 punktów
Wymagania na oceny
8  10 punktów  dopuszczający
11  15 punktów  dostateczny
16  20 punktów  dobry
21  25 punktów  bardzo dobry
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
KARTA ODPOWIEDZI
do zadania praktycznego dla jednostki modułowej 731[03].Z2.06
Wykonywanie napraw i regulacji przyrządów pomiarowych
Nazwisko i imiÄ™ ........................................................................
Treść czynności
Wyniki Ilość
Kryterium Ocena stanu Uwagi
badań punktów
Oględziny zewnętrzne Stan ogólny
Poprawność podziałki
i oznaczeń
Szerokość kresek podziałki
Poprawność ruchów wrzeciona
Działania sprzęgła
Działanie zacisku
Cechy techniczne Niepłaskość powierzchni
kowadełka i wrzeciona
Chropowatość powierzchni
kowadełka i wrzeciona
Równoległość naprzeciwległych
powierzchni
Sztywność kabłąka
Różne wskazania
Błąd kształtu
Cechy metrologiczne Niedokładność wskazań
Niepowtarzalność wskazań
Nacisk pomiarowy
Zmiana wskazań na skutek ugięć
kabłąka
Cechy użytkowe Przydatność regulacji
Odporność na uszkodzenia
A
atwość obsługi
A
atwość konserwacji
A
atwość przechowywania
A
atwość naprawy
Trwałość
Bezpieczeństwo użytkowania
Naprawialność
Suma
punktów
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
KARTA OCENY
LP. Kryterium Wyniki badań Punkty
1. Oględziny zewnętrzne  Poprawność podziałki i oznaczeń
 Szerokość kresek podziałki
 Poprawność ruchów wrzeciona
2
 Działanie sprzęgła
 Działanie zacisków
 Stan ogólny
2. Cechy techniczne  Niepłaskość powierzchni kowadełka i
wrzeciona
 Chropowatość powierzchni kowadełka i
wrzeciona
 Równoległość naprzeciwległych 8
powierzchni
 Sztywność kabłąka
 Różne wskazania
 Błąd kształtu
3. Cechy metrologiczne  Niepowtarzalność wskazań
 Niedokładność wskazań
8
 Nacisk pomiarowy
 Zmiana wskazań na skutek ugięć kabłąka
4. Cechy użytkowe  Przydatność regulacji
 Odporność na uszkodzenia
 A
atwość obsługi
 A
atwość konserwacji
 A
atwość przechowywania
7
 A
atwość naprawy
 Trwałość
 Bezpieczeństwo użytkowania
 Naprawialność
Razem:
25
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
7. LITERATURA
1. Ciekanowski A.: Poradnik ślusarza narzędziowego wzorcarza. WNT, Warszawa 1989r.
2. Górecki A.: Technologia ogólna. WSiP, Warszawa 2000
3. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998
4. Kowalewski S., Dąbrowski A., Dąbrowski M.: Zagrożenia mechaniczne. Centralny
Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 1997
5. Lewandowski T.: Rysunek techniczny dla mechaników. WSiP, Warszawa 1995
6. Okoniewski S.: Technologia maszyn. WSiP, Warszawa 1995
7. Okoniewski S.: Podstawy technologii mechanicznej, WNT, Warszawa 1983
8. Legutko St.: Podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń, WSiP, Warszawa 2004
9. Rutkowski A.: Części maszyn. WSiP, Warszawa 1996
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27