MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Agnieszka Rozwadowska
Montaż sieci kanalizacyjnych
713[03].Z2.06
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Elwira Krzemieniewska
mgr inż. Małgorzata Skowrońska
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Agnieszka Rozwadowska
Konsultacja:
mgr inż. Mirosław Żurek
Korekta:
mgr inż. Mirosław Żurek
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[03].Z2.06
 Montaż sieci kanalizacyjnej zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
 Monter sieci komunalnych .
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Przepisy bhp i ochrony ppoż. przy montażu i eksploatacji sieci kanalizacyjnej 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Rodzaje ścieków 14
5.2.1. Ćwiczenia 14
5.3. Rodzaje sieci kanalizacyjnych 15
5.3.1. Ćwiczenia 15
5.4.Kanały w sieciach kanalizacyjnych 17
5.4.1. Ćwiczenia 17
5.5. Uzbrojenie sieci kanalizacyjnej 20
5.5.1. Ćwiczenia 20
5.6. Montaż rurociągów i uzbrojenia sieci kanalizacyjnej 23
5.6.1. Ćwiczenia 23
5.7. Próba szczelności i odbiór sieci kanalizacyjnych 29
5.7.1. Ćwiczenia 29
5.8. Eksploatacja sieci kanalizacyjnej 32
5.8.1. Ćwiczenia 32
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 35
7. Literatura 44
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie Monter sieci komunalnych.
W poradniku zamieszczono:
- Wymagania wstępne, czyli wykaz wiadomości i umiejętności, jakie uczeń powinien mieć
opanowane, aby mógł przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
- Cele kształcenia jednostki modułowej, stanowiące wykaz wiadomości i umiejętności,
jakie uczeń ukształtuje podczas pracy z poradnikiem.
- Przykładowe scenariusze zajęć.
- Przykładowe ćwiczenia, ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania
- uczenia się oraz środkami dydaktycznymi.
- Ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego.
- Wykaz literatury, z której uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania tj. tekstu przewodniego,
samokształcenia kierowanego, ćwiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel
może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym
różnego rodzaju zadania.
W tym rozdziale podano również:
- plan testu w formie tabelarycznej,
- punktacje zadań,
- propozycje norm wymagań,
- instrukcjÄ™ dla nauczyciela,
- instrukcjÄ™ dla ucznia,
- kartÄ™ odpowiedzi,
- zestaw zadań testowych.
 Montaż sieci kanalizacyjnych , jest jednostką modułową w module  Technologia
montażu sieci komunalnych  schemat 1.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Moduł 713[03].Z2
Technologia montażu sieci kanalizacyjnych
713[03].Z1/2/3/4.01
Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy
montażu sieci komunalnych
713[03].Z1/2/3/4.02
Montaż instalacji z rur stalowych
713[03].Z1/2/3/4.03
Montaż rurociągów stalowych
713[03].Z1/2/3/4.04
Montaż rurociągów z tworzyw sztucznych
713[03].Z1/2/3/4.05
Montaż rurociągów żeliwnych, kamionkowych
i innych
713[03].Z2.06
Montaż sieci kanalizacyjnej
713[03].Z2.07
Montaż i instalacja pompowni kanalizacyjnych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,
- posługiwać się dokumentacją techniczną,
- rozróżniać materiały budowlane,
- rozróżniać sieci komunalne,
- wykonywać roboty przygotowawczo-zakończeniowe przy montażu sieci komunalnych,
- wykonywać połączenia rur z tworzyw sztucznych, rur stalowych sieciowych, rur
żeliwnych, kamionkowych i betonowych,
- dobrać sprzęt, narzędzia i materiały do wykonania prac przygotowawczo-
zakończeniowych oraz do wykonania montażu połączeń rur sieciowych,
- organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,
- przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- współpracować w grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- zastosować przepisy bhp i ochrony ppoż. przy montażu sieci kanalizacji sanitarnej
i deszczowej,
- zaplanować kolejność wykonywanych robót przy montażu sieci kanalizacyjnej,
- przygotować materiały potrzebne do montażu elementów sieci kanalizacyjnej,
- ocenić stan techniczny rur, kształtek kanalizacyjnych i uzbrojenia sieci kanalizacyjnej,
- dobrać sprzęt i narzędzia do montażu sieci kanalizacyjnej,
- dobrać środki do transportu elementów sieci kanalizacyjnej na miejsce montażu
- przetransportować elementy sieci kanalizacyjnej na miejsce montażu,
- zamontować rurociągi sieci kanalizacyjnej ze spadkiem zgodnym z dokumentacją
technicznÄ…,
- przeprowadzić próbę szczelności zamontowanych rurociągów sieci kanalizacyjnej,
- zamontować lub wykonać uzbrojenie sieci kanalizacyjnej (studzienki kanalizacyjne,
wpusty uliczne, przewietrzniki),
- wykonać połączenie przykanalika z siecią kanalizacyjną,
- wykonać przykanalik,
- usunąć ewentualne usterki sieci kanalizacyjnej,
- przygotować sieć kanalizacyjną do odbiorów częściowych i końcowych,
- zlokalizować awarie eksploatowanych sieci kanalizacyjnych,
- usunąć awarie eksploatowanych sieci kanalizacyjnych,
- przeprowadzić przegląd oraz dokonać czynności konserwacyjnych sieci kanalizacyjnych,
- sporządzić obmiar wykonanych robót,
- wykorzystać budowlaną dokumentację techniczną.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca:
Modułowy program nauczania: Montaż sieci kanalizacyjnej
Moduł: Technologia montażu sieci kanalizacyjnych.
Jednostka modułowa: 713[03].Z2.06
Temat: Studzienki kanalizacyjne
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności rozpoznawania i charakteryzowania studzienek
kanalizacyjnych.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
 podać zadania jakie pełnią studzienki na sieci kanalizacyjnej,
 rozróżnić poszczególne rodzaje studzienek kanalizacyjnych,
 omówić budowę poszczególnych studzienek kanalizacyjnych,
 scharakteryzować elementy konstrukcyjne studzienek kanalizacyjnych,
 omówić sposób działania studzienek na sieci kanalizacyjnej,
 współpracować w grupie,
 korzystać z różnych z
ródeł informacji.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 metoda aktywizacji uczniów JIGSAW (tzw. puzzle) wg E. Kędrackiej-Feldman.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
 praca indywidualna,
 praca w małych zespołach z zastosowaniem metody aktywizacji uczniów.
Åšrodki dydaktyczne:
 dokumentacja techniczna studzienek kanalizacyjnych,
 modele elementów uzbrojenia sieci kanalizacyjnej,
 rysunki lub zdjęcia różnych studzienek kanalizacyjnych wykonane w formie foliogramów
lub prezentacji multimedialnej,
 katalogi techniczne producentów studzienek z tworzyw sztucznych.
Czas trwania:
2 godziny dydaktyczne  90 minut.
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie i przedstawienie celów zajęć.
2. Plan zajęć:
A. Zadania studzienek kanalizacyjnych na sieci kanalizacyjnej:
 wstęp  nauczyciel przedstawia uczniom podstawowe informacje dotyczące zadań
uzbrojenia na sieci kanalizacyjnej, a w szczególności zadań jakie pełnią studzienki
kanalizacyjne,
 uczniowie analizują uzyskane informacje i sporządzają krótką notatkę, a następnie
dokonują podziału studzienek kanalizacyjnych w zależności od zadań jakie pełnią na
sieci.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
B. Rodzaje i budowa studzienek kanalizacyjnych:
 wstęp  nauczyciel przedstawia uczniom podstawowe informacje dotyczące
rodzajów studzienek kanalizacyjnych,
 nauczyciel dokonuje podziału na trzy grupy i przydziela każdej z nich do
opracowania w oparciu o poradnik dla ucznia oraz właściwą literaturę oraz
dokumentację techniczną, materiał na temat budowy studzienek kanalizacyjnych:
grupa I  opracowuje budowę studzienki kanalizacyjnej na kanale przełazowym,
grupa II  budowÄ™ studzienek kanalizacyjnych z tworzyw sztucznych, grupa III 
rodzaje i budowÄ™ studzienek kaskadowych,
 uczniowie w poszczególnych grupach sporządzają notatki w zeszytach na zadany
temat,
 nauczyciel dokonuje ponownego podziału klasy na trzy grupy w taki sposób, aby
w każdej byli uczniowie z trzech poprzednich grup,
 w poszczególnych grupach uczniowie przekazują sobie nowe treści dotyczące
studzienek kanalizacyjnych i uczÄ… siÄ™ wzajemnie,
 Wszyscy uczniowie samodzielnie w zeszytach opracowują krótką notatkę,
a następnie przy użyciu modeli, rysunków i zdjęć omawiają budowę studzienki
kanalizacyjnej charakteryzując poszczególne elementy konstrukcyjne.
C. Płukanie sieci kanalizacyjnej za pomocą studzienek płuczących:
 wstęp  nauczyciel wyjaśnia potrzebę płukania kanałów i przedstawia podział
urządzeń do płukania kanałów,
 uczniowie w małych grupach analizują modele i schematy studzienek płuczących
i zamknięć kanałowych,
 uczniowie określają sposób wykonania płukania kanałów przy użyciu studzienek
i zamknięć kanałowych.
3. Podsumowanie zajęć:
 uczniowie określają zadania jakie pełnią studzienki na sieci kanalizacyjnej,
 uczniowie charakteryzują rodzaje i budowę poszczególnych studzienek
kanalizacyjnych,
 uczniowie wspólnie wykonują plakat stanowiący porównanie poszczególnych
studzienek kanalizacyjnych pod względem ich zadania, budowy i zasady działania.
Ocena poziomu osiągnięć uczniów oraz ocena ich aktywności:
 Metoda obserwacji czynności i zachowań indywidualnych uczniów i poszczególnych
grup podczas zajęć.
 Ocena prawidłowości i estetyki wykonania poszczególnych zadań w czasie zajęć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca:
Modułowy program nauczania: Montaż sieci kanalizacyjnej
Moduł: Technologia montażu sieci kanalizacyjnych.
Jednostka modułowa: 713[03].Z2.06
Temat: Ogólne zasady budowy kanałów
Cel ogólny: kształtowanie umiejętności określania zakresu i kolejności robót przy budowie
sieci kanalizacyjnej.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
 określić główne etapy budowy sieci kanalizacyjnej,
 rozróżnić prace przygotowawcze, montażowe i zakończeniowe,
 omówić zakres prac przygotowawczych przy budowie kanałów,
 określić ogólny przebieg prac montażowych,
 omówić zakres prac zakończeniowych,
 przedstawić cel i zakres próby szczelności kanału,
 zaplanować kolejność wykonania robót przy budowie sieci kanalizacyjnej,
 współpracować w grupie,
 korzystać z różnych z
ródeł informacji.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 metoda aktywizacji uczniów: sytuacyjna.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
 praca indywidualna,
 praca w małych zespołach z zastosowaniem metody aktywizacji uczniów.
Åšrodki dydaktyczne:
 model wykopu przy budowie sieci kanalizacyjnej,
 rysunki lub zdjęcia przedstawiające czynności montażowe przy budowie kanałów (film
dydaktyczny na ten temat),
 katalogi techniczne producentów rur z tworzyw sztucznych.
Czas trwania:
2 godziny dydaktyczne  90 minut.
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie i przedstawienie celów zajęć.
2. Plan zajęć:
A. Ogólne zasady budowy kanałów:
 wstęp  nauczyciel przedstawia uczniom etapy budowy sieci kanalizacyjnej,
 uczniowie samodzielnie w zeszytach opracowują krótką notatkę.
B. Prace przygotowawcze:
 wstęp  nauczyciel nawiązuje do znanych i przydatnych wiadomości zadając
uczniom pytania,
 uczniowie odpowiadajÄ…c na pytania nauczyciela powtarzajÄ… zasady wykonania
wykopów przy budowie sieci komunalnych, zabezpieczenia ich ścian i odwodnienia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
 uczniowie określają specjalne wymagania dotyczące prac przygotowawczych przy
budowie kanałów posługując się modelem wykopu przy budowie kanałów.
C. Przebieg prac montażowych:
 wstęp  nauczyciel przedstawia przebieg i zakres prac montażowych przy budowie
kanałów,
 uczniowie w małych grupach analizują rysunki i zdjęcia przedstawiające czynności
montażowe przy budowie kanałów (oglądają film),
 uczniowie sporzÄ…dzajÄ… notatkÄ™.
D. Próba szczelności:
 wstęp  nauczyciel przedstawia cel i zakres próby szczelności przy budowie
kanałów,
 uczniowie sporzÄ…dzajÄ… notatkÄ™.
E. Prace zakończeniowe:
 wstęp  nauczyciel nawiązuje do znanych i przydatnych wiadomości zadając
uczniom pytania,
 uczniowie odpowiadajÄ…c na pytania nauczyciela powtarzajÄ… zasady zasypywania
wykopów przy budowie sieci komunalnych, usuwania jego obudowy,
 uczniowie określają specjalne wymagania dotyczące prac zakończeniowych przy
budowie kanałów posługując się modelem wykopu przy budowie kanałów.
F. RozwiÄ…zanie problemu w ramach pracy w grupach:
 nauczyciel dokonuje podziału na trzy grupy,
 uczniowie w ramach grup mają przygotować rozwiązanie problemu:  Jestem
monterem sieci komunalnych. Moim zadaniem jest wykonanie fragmentu sieci
kanalizacyjnej przy zadanych warunkach (podane przez nauczyciela). Jaki powinien
być przebieg prac związanych z wykonaniem tego zadania? ,
 uczniowie w poszczególnych grupach analizują zasady budowy sieci kanalizacyjnej,
zwracając szczególną uwagę na właściwą kolejność prac i wspólnie opracowują
algorytm procedury wykonania fragmentu sieci kanalizacyjnej.
 uczniowie samodzielnie w zeszytach opracowują krótką notatkę, a następnie jeden
uczeń
z każdej grupy prezentuje wszystkim, przy użyciu modeli, rysunków i zdjęć,
rozwiÄ…zanie problemu.
3. Podsumowanie zajęć:
 uczniowie dyskutują i oceniają rozwiązanie problemu w poszczególnych grupach,
 uczniowie określają w formie algorytmu procedurę budowy kanałów.
Ocena poziomu osiągnięć uczniów oraz ocena ich aktywności:
 Metoda obserwacji czynności i zachowań indywidualnych uczniów i poszczególnych
grup podczas zajęć.
 Ocena prawidłowości i estetyki wykonania poszczególnych zadań w czasie zajęć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Przepisy bhp i ochrony ppoż. przy montażu i eksploatacji sieci
kanalizacyjnej
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ rodzaj i przeznaczenie środków ochrony indywidualnej, w jakie powinien być
wyposażony pracownik wykonujący prace eksploatacyjne na sieci kanalizacyjnej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami środków ochrony indywidualnej,
2) przeanalizować uzyskane informacje,
3) rozpoznać na ilustracjach, modelach lub w warunkach rzeczywistych poszczególne
środki ochrony indywidualnej,
4) określić przeznaczenie każdego z nich,
5) wyniki swoich spostrzeżeń zapisać w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 środki ochrony indywidualnej: odzież i obuwie robocze, lampa bezpieczeństwa,
urzÄ…dzenia wykrywajÄ…ce szkodliwe gazy itd.
 zdjęcia i ilustracje przedstawiające środki ochrony indywidualnej,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Określ skutki nieprzestrzegania przepisów bhp związanych z układaniem sieci
kanalizacyjnej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy przy
układaniu sieci kanalizacyjnej,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające układanie sieci kanalizacyjnej
i stosowanie przepisów bhp,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
3) przeanalizować uzyskane informacje,
4) wskazać dlaczego konieczne jest stosowanie przepisów bhp przy montażu sieci
kanalizacyjnej,
5) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 film przedstawiający montaż sieci kanalizacyjnej,
 zdjęcia lub ilustracje z miejsc budowy sieci kanalizacyjnej,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 3
Określ skutki nieprzestrzegania przepisów bhp i ochrony ppoż. związanych
z prowadzeniem prac eksploatacyjnych na sieci kanalizacyjnej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy przy
eksploatacji sieci kanalizacyjnej,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające przebieg prac eksploatacyjnych na
sieci kanalizacyjnej i stosowanie przepisów bhp,
3) przeanalizować uzyskane informacje,
4) wskazać dlaczego konieczne jest stosowanie przepisów bhp przy eksploatacji sieci
kanalizacyjnej,
5) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 film przedstawiajÄ…cy prace eksploatacyjne na sieci kanalizacyjnej,
 zdjęcia lub ilustracje prac eksploatacyjnych na sieci kanalizacyjnej,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 4
Wykonaj niezbędne zabezpieczenia zapewniające bezpieczeństwo ruchu osobom
postronnym przebywającym w otoczeniu miejsca montażu sieci kanalizacyjnej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy przy montażu
sieci kanalizacyjnej,
2) przeanalizować uzyskane informacje,
3) na modelu rozmieścić barierki, odpowiednie znaki drogowe, mostki komunikacyjne itp.,
4) uzasadnić przyjęte rozwiązania,
5) wyniki swojej pracy przedstawić grupie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 model przedstawiający teren budowy przy montażu sieci kanalizacyjnej (najkorzystniej
jest przeprowadzić to ćwiczenie w warunkach rzeczywistych lub na stanowisku
symulacyjnym),
 modele barierek, znaków drogowych , mostków komunikacyjnych itp.
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.2. Rodzaje ścieków
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ, jakie ścieki są odprowadzane z budynku, w którym mieszkasz oraz z terenu
posesji, na której budynek ten jest zlokalizowany.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami ścieków i ich charakterystyką,
2) zidentyfikować i nazwać ścieki odprowadzane z budynku i terenu posesji,
3) scharakteryzować te ścieki pod względem ich jakości i ilości,
4) wyniki zapisać w zeszycie,
5) zaprezentować wyniki grupie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 opracowania dotyczące ścieków  ich rodzaju, ilości i jakości (literatura z rozdziału 7).
Ćwiczenie 2
Określ, jakie ścieki są odprowadzane z terenu miejscowości, w której mieszkasz.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami ścieków i ich charakterystyką,
2) określić ilość i rodzaj zakładów produkcyjnych na danym terenie,
3) określić jak są odprowadzane ścieki z budynków mieszkalnych,
4) scharakteryzować poszczególne rodzaje ścieków,
5) wyniki zapisać w zeszycie,
6) zaprezentować wyniki grupie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 opracowania dotyczące ścieków  ich rodzaju, ilości i jakości (literatura z rozdziału 7),
 mapa terenu z zaznaczonymi zakładami produkcyjnymi i osiedlami mieszkalnymi,
 dane dotyczące ilości i jakości ścieków przemysłowych z różnym zakładów
produkcyjnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
5.3. Rodzaje sieci kanalizacyjnych
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ, czym się charakteryzuje system kanalizacyjny na terenie miejscowości, w której
mieszkasz.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami systemów kanalizacyjnych i ich charakterystyką,
2) zapoznać się ze schematem systemu kanalizacyjnego danego terenu,
3) określić w jaki sposób odprowadza się ścieki z zakładów produkcyjnych na danym
terenie,
4) określić w jaki sposób odprowadza się ścieki z budynków mieszkalnych,
5) określić w jaki sposób odprowadza się ścieki z budynków mieszkalnych,
6) zidentyfikować i nazwać system kanalizacyjny na danym terenie,
7) wyniki zapisać w zeszycie,
8) zaprezentować wyniki grupie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 opracowania zawierające charakterystyki systemów kanalizacyjnych (literatura
z rozdziału 7),
 schemat systemu kanalizacyjnego danego terenu.
Ćwiczenie 2
Posługując się dokumentacją techniczną porównaj systemy kanalizacji konwencjonalnej
i niekonwencjonalnej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami systemów kanalizacyjnych i ich charakterystyką,
2) przeanalizować dokumentację techniczną sieci kanalizacyjnej grawitacyjnej i ciśnieniowej,
3) zapoznać się ze schematami lub modelami poszczególnych systemów kanalizacyjnych,
4) określić cechy systemów kanalizacji konwencjonalnej i niekonwencjonalnej,
5) zestawić cechy systemów kanalizacyjnych w formie porównania,
6) wyniki zapisać w zeszycie np. w formie tabeli,
7) zaprezentować wyniki grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 dokumentacja techniczna sieci kanalizacyjnej grawitacyjnej i ciśnieniowej,
 opracowania zawierające charakterystyki systemów kanalizacyjnych (literatura
z rozdziału 7),
 modele i schematy różnych systemów kanalizacyjnych kanalizacji konwencjonalnej
i niekonwencjonalnej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
5.4. Kanały w sieciach kanalizacyjnych
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ jakie przekroje kanałów mogą być stosowane w układach kanalizacji
ogólnospławnej, rozdzielczej (sanitarnej i deszczowej) oraz półrozdzielczej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami przekrojów kanałów,
2) powtórzyć cechy sieci kanalizacyjnej ogólnospławnej, rozdzielczej i półrozdzielczej,
3) określić cechy poszczególnych typów przekrojów kanałów i możliwości ich zastosowania
w poszczególnych systemach kanalizacyjnych,
4) przyporządkować poszczególne typy przekrojów do systemów kanalizacyjnych
i uzasadnić swój wybór,
5) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie grupie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 modele i rysunki różnych typów przekrojów kanałów,
 opracowania zawierające charakterystyki systemów kanalizacyjnych (literatura
z rozdziału 7).
Ćwiczenie 2
Posługując się przedstawioną przez nauczyciela dokumentacją techniczną określ zasady
prowadzenia przewodów sieci kanalizacyjnej na terenie płaskim i na terenie zróżnicowanym
wysokościowo.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami prowadzenia przewodów sieci kanalizacyjnej,
2) przeanalizować dokumentację techniczną sieci kanalizacyjnej na terenie płaskim
i zróżnicowanym wysokościowo,
3) określić problemy wynikające z prowadzenia przewodów ze zbyt małym spadkiem ze
względu na samooczyszczanie się kanałów,
4) określić problemy wynikające z zastosowania zbyt dużych spadków kanałów,
5) dobrać właściwe sposoby prowadzenia kanałów w zależności od ukształtowania terenu,
6) zapisać swoje spostrzeżenia w zeszycie,
7) przedyskutować w grupie wyniki swoich spostrzeżeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 dokumentacja techniczna sieci kanalizacyjnej na terenie płaskim i zróżnicowanym
wysokościowo,
 zdjęcia lub filmy przedstawiające niekorzystne zjawiska związane z niewłaściwym
spadkiem kanału i prędkością przepływu ścieków (brak samooczyszczania się kanału,
ścieranie i niszczenie ścianek kanału),
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 3
Przedstaw zalety i wady materiałów rurowych stosowanych do budowy kanałów
(rur kamionkowych, betonowych i rur z tworzyw sztucznych).
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami materiałów rurowych do budowy kanałów i ich
charakterystykÄ…,
2) określić dla poszczególnych rodzajów rur ich zalety i wady,
3) zestawić cechy poszczególnych materiałów w tabeli stosując odpowiednie kryteria,
4) zaprezentować efekty swojej pracy grupie (zestawienie można wykonać w formie
plakatu).
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 fragmenty rur kanalizacyjnych z różnych materiałów,
 zdjęcia i rysunki rur kanalizacyjnych,
 katalogi techniczne rur do budowy sieci kanalizacyjnych,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 4
Określ sposób łączenia poszczególnych rur kanalizacyjnych (rur kamionkowych, rur
betonowych, rur z tworzyw sztucznych).
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami materiałów rurowych do budowy kanałów i ich
charakterystykÄ…,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
2) przeanalizować modele, zdjęcia i rysunki przedstawiające połączenia rur kamionkowych,
betonowych i rur z tworzyw sztucznych,
3) określić sposoby połączeń dla poszczególnych rodzajów rur do budowy kanałów,
4) porównać połączenia kielichowe rur kamionkowych, betonowych i rur z tworzyw
sztucznych,
5) zapisać w zeszycie wyniki swoich spostrzeżeń,
6) zaprezentować efekty swojej pracy grupie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 modele połączeń rur kanalizacyjnych z różnych materiałów,
 zdjęcia i rysunki połączeń rur kanalizacyjnych,
 katalogi techniczne rur do budowy sieci kanalizacyjnych,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 5
Uzasadnij, dlaczego obecnie do budowy kanałów częściej stosuje się rury z tworzyw
sztucznych niż rury kamionkowe, betonowe czy elementy prefabrykowane i cegłę
kanalizacyjnÄ….
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami materiałów rurowych do budowy kanałów i ich
charakterystykÄ…,
2) przeanalizować informacje techniczne dotyczące właściwości rur, ich wymiarów (zakresu
średnic i długości), sposobu połączeń, które są zawarte w katalogach technicznych, na
stronach internetowych i w literaturze,
3) porównać poszczególne rodzaje rur do budowy kanałów określając jednocześnie
możliwości zastosowania w różnych warunkach,
4) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń tworząc zestawienie porównawcze rur
kanalizacyjnych,
5) zaprezentować efekty swojej pracy grupie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 katalogi techniczne rur do budowy sieci kanalizacyjnych,
 stanowiska komputerowe z dostępem do internetu,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
5.5. Uzbrojenie sieci kanalizacyjnej
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Posługując się przedstawioną przez nauczyciela dokumentacją techniczną porównaj
zadania i budowę studzienki rewizyjnej, połączeniowej i kaskadowej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami studzienek kanalizacyjnych i ich charakterystyką,
2) przeanalizować dokumentację techniczną uzbrojenia sieci kanalizacyjnej,
3) przeanalizować rysunki, zdjęcia i modele przedstawiające budowę poszczególnych
studzienek kanalizacyjnych,
4) porównać budowę studzienki rewizyjnej, połączeniowej i kaskadowej określając
jednocześnie zadania jakie mogą pełnić te studzienki na sieci kanalizacyjnej,
5) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
6) zaprezentować efekty swojej pracy grupie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 dokumentacja techniczna uzbrojenia sieci kanalizacyjnej,
 modele studzienek kanalizacyjnych,
 rysunki i zdjęcia studzienek kanalizacyjnych,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Porównaj metody płukania kanałów przy użyciu studzienek kanalizacyjnych i płuczek
kanałowych.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami uzbrojenia do płukania sieci kanalizacyjnej i ich
charakterystykÄ…,
2) określić cel płukania kanałów,
3) określić sposób płukania kanałów za pomocą studzienek kanalizacyjnych, a w szczególności:
jak zamyka się odpływ ze studzienki, czym napełnia się studzienkę do płukania,
4) określić sposób płukania kanałów za pomocą płuczek kanałowych,
5) porównać oba sposoby płukania kanałów,
6) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
7) zaprezentować efekty swojej pracy grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 modele studzienek kanalizacyjnych, zamknięć kanałowych i płuczek kanałowych,
 rysunki i zdjęcia uzbrojenia sieci kanalizacyjnej służącego do płukania kanałów,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 3
Posługując się modelem lub rysunkiem przedstaw budowę i zasadę działania separatora.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami uzbrojenia sieci kanalizacyjnej i ich charakterystyką,
2) przeanalizować budowę separatora posługując się modelem, rysunkami lub zdjęciami
tego urzÄ…dzenia,
3) określić zasadę działania separatora - sposób oddzielania ścieków opadowych z pierwszej
fazy deszczu do układu kanałów sanitarnych,
4) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
5) zaprezentować efekty swojej pracy grupie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 model separatora,
 rysunki i zdjęcia przedstawiające budowę i zasadę działania separatora,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 4
Posługując się modelem lub rysunkiem przedstaw budowę i zasadę działania przelewu
burzowego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami uzbrojenia sieci kanalizacyjnej i ich charakterystyką,
2) przeanalizować budowę przelewu burzowego posługując się modelem, rysunkami lub
zdjęciami tego urządzenia,
3) określić zasadę działania przelewu burzowego - sposób odciążenia kanałów
ogólnospławnych przez odprowadzenie części ścieków burzowcem do zbiornika
retencyjnego,
4) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
5) zaprezentować efekty swojej pracy grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 model przelewu burzowego,
 rysunki i zdjęcia przedstawiające budowę i zasadę działania przelewu burzowego,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 5
Posługując się przedstawioną przez nauczyciela dokumentacją techniczną przedstaw
budowę wpustów ulicznych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania: ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami uzbrojenia sieci kanalizacyjnej i ich charakterystyką,
2) przeanalizować dokumentację techniczną uzbrojenia sieci kanalizacyjnej,
3) przeanalizować budowę różnych wpustów ulicznych posługując się modelami, rysunkami
lub zdjęciami tych urządzeń,
4) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
5) zaprezentować efekty swojej pracy grupie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 dokumentacja techniczna uzbrojenia sieci kanalizacyjnej,
 modele wpustów ulicznych,
 rysunki i zdjęcia przedstawiające budowę wpustów ulicznych,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
5.6. Montaż rurociągów i uzbrojenia sieci kanalizacyjnej
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie dokumentacji technicznej sieci kanalizacyjnej sporzÄ…dz
zapotrzebowanie
materiałowe.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania: ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami montażu sieci kanalizacyjnej,
2) przeanalizować dokumentację techniczną sieci kanalizacyjnej przedstawioną przez
nauczyciela
3) określić rodzaj i ilość materiałów potrzebnych do montażu,
4) wykonać zestawienie materiałów zapisując je w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 dokumentacja techniczna sieci kanalizacyjnej,
 instrukcja dla ucznia obejmująca zasady sporządzania zapotrzebowania materiałowego,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Określ zasady transportu i składowania materiałów do budowy sieci kanalizacyjnej
(rur, kształtek kanalizacyjnych i elementów uzbrojenia) oraz oceń ich stan techniczny.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania: ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami transportu i składowania oraz sprawdzania stanu technicznego
materiałów do budowy sieci kanalizacyjnej,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń,
3) rozpoznać znajdujące się na stanowisku do ćwiczeń materiały do budowy sieci
kanalizacyjnej,
4) określić sposób transportu i składowania poszczególnych materiałów w zależności od ich
rodzaju,
5) dokonać sprawdzenia stanu technicznego poszczególnych materiałów do budowy sieci
kanalizacyjnej,
6) swoje spostrzeżenia zapisać w zeszycie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko do wykonania ćwiczenia powinno być wyposażone w różne rury i kształtki
do budowy kanałów oraz elementy uzbrojenia sieci kanalizacyjnej  zarówno dobre jak i
wadliwe (najkorzystniej by ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj.
na miejscu budowy sieci kanalizacyjnej),
 instrukcja dla ucznia obejmujÄ…ca przepisy bhp,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj
montaż odcinka przewodu sieci kanalizacyjnej w gotowym wykopie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania: ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu przewodów sieci kanalizacyjnej,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz
czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi montażu przewodów sieci
kanalizacyjnej,
3) przeanalizować dokumentację techniczną,
4) określić w kolejności czynności związane z montażem,
5) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
6) przygotować potrzebne do montażu materiały,
7) wykonać sprawdzenie osi, spadku oraz głębokości dna kanału,
8) zamontować rurociąg sieci kanalizacyjnej ze spadkiem zgodnym z dokumentacją
technicznÄ…,
9) sprawdzić jakość wykonanych prac i ewentualnie usunąć usterki.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko symulacyjne tzw.  piaskownica z wykonanym wykopem (najkorzystniej by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy sieci
kanalizacyjnej),
 dokumentacja techniczna odcinka sieci kanalizacyjnej,
 instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu przewodów sieci kanalizacyjnej,
 sprzęt i narzędzia do wykonania sprawdzenia osi, spadku oraz głębokości dna kanału
(celowniki, krzyż niwelacyjny, piony) oraz do wykonania montażu przewodów
(dostosowane do rodzaju rur np. ręczny dobijak i młotek dla rur żeliwnych, kielnia i
narzędzia do usuwania nadmiaru zaprawy dla rur betonowych, wciskarka dla rur PVC ),
 materiały potrzebne do montażu (rury i kształtki do budowy kanałów w technologii
zgodnej z dokumentacjÄ… technicznÄ…).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Ćwiczenie 4
Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj
montaż kinety dla studzienki połączeniowej murowanej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania: ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu uzbrojenia sieci kanalizacyjnej,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz
czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi wykonania kinety
w studzience połączeniowej,
3) przeanalizować dokumentację techniczną,
4) określić w kolejności czynności związane z wykonaniem kinety,
5) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
6) przygotować potrzebne do montażu materiały,
7) wykonać kinetę oraz sprawdzić jakość wykonanych prac i ewentualnie usunąć usterki.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko symulacyjne z wykonanym dnem studzienki kanalizacyjnej (najkorzystniej
by ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy sieci
kanalizacyjnej),
 instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznym montażu uzbrojenia sieci kanalizacyjnej,
 sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu (podstawowe narzędzia do prac murarskich),
 materiały potrzebne do montażu ( zaprawa cementowa, połówki rur kamionkowych, itp.).
Ćwiczenie 5
Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj
montaż studzienki połączeniowej wykonanej z tworzywa sztucznego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania: ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu uzbrojenia sieci kanalizacyjnej,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz
czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi montażu studzienki
z tworzywa sztucznego,
3) przeanalizować dokumentację techniczną,
4) określić w kolejności czynności związane z montażem studzienki,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
5) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
6) przygotować potrzebne do montażu materiały,
7) wykonać montaż studzienki w gotowym wykopie,
8) sprawdzić jakość wykonanych prac i ewentualnie usunąć usterki.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko symulacyjne tzw.  piaskownica z wykonanym wykopem (najkorzystniej by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy sieci
kanalizacyjnej),
 instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznym montażu uzbrojenia sieci kanalizacyjnej,
 sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu (piłka do cięcia rur PVC i wyciskarka),
 materiały potrzebne do montażu ( kompletna studzienka kanalizacyjna z tworzywa
sztucznego np. studzienka teleskopowa z PVC oraz rury PVC).
Ćwiczenie 6
Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj
montaż studzienki rewizyjnej w pełni prefabrykowanej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania: ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu uzbrojenia sieci kanalizacyjnej,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz
czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi montażu studzienki
z elementów prefabrykowanych,
3) przeanalizować dokumentację techniczną,
4) określić w kolejności czynności związane z montażem studzienki,
5) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
6) przygotować potrzebne do montażu materiały,
7) wykonać montaż studzienki z elementów prefabrykowanych w gotowym wykopie,
8) sprawdzić jakość wykonanych prac i ewentualnie usunąć usterki.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko symulacyjne tzw.  piaskownica z wykonanym wykopem (najkorzystniej by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy sieci
kanalizacyjnej),
 instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznym montażu uzbrojenia sieci kanalizacyjnej,
 sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu (podstawowe narzędzia do prac murarskich),
 materiały potrzebne do montażu (prefabrykowane elementy studzienki i materiały
pomocnicze).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Ćwiczenie 7
Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj
montaż wpustu deszczowego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania: ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu uzbrojenia sieci kanalizacyjnej,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz
czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi montażu wpustów
deszczowych,
3) przeanalizować dokumentację techniczną,
4) określić w kolejności czynności związane z montażem wpustu,
5) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
6) przygotować potrzebne do montażu materiały,
7) wykonać montaż deszczowego z prefabrykowanych elementów,
8) sprawdzić jakość wykonanych prac i ewentualnie usunąć usterki.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko symulacyjne tzw.  piaskownica z wykonanym wykopem (najkorzystniej by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy sieci
kanalizacyjnej),
 instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznym montażu uzbrojenia sieci kanalizacyjnej,
 sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu (podstawowe narzędzia do prac murarskich),
 materiały potrzebne do montażu (prefabrykowane elementy wpustu, rury betonowe).
Ćwiczenie 8
Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj
montaż przykanalika i jego połączenia z siecią kanalizacyjną.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania: ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu przykanalika,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz
czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi montażu przykanalika
i jego podłączenia do sieci kanalizacyjnej,
3) przeanalizować dokumentację techniczną,
4) określić w kolejności czynności związane z montażem,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
5) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
6) przygotować potrzebne do montażu materiały,
7) wykonać montaż przykanalika oraz jego podłączenia do sieci kanalizacyjnej,
8) sprawdzić jakość wykonanych prac i ewentualnie usunąć usterki.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko symulacyjne tzw.  piaskownica z wykonanym wykopem (najkorzystniej by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy sieci
kanalizacyjnej),
 dokumentacja techniczna przykanalika,
 instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu przykanalika i jego podłączenia do sieci
kanalizacyjnej,
 sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu (dostosowane do rodzaju rur np. ręczny dobijak
i młotek dla rur żeliwnych, kielnia i narzędzia do usuwania nadmiaru zaprawy dla rur
betonowych, wciskarka dla rur PVC),
 materiały potrzebne do montażu (rury i kształtki kanalizacyjne w odpowiedniej
technologii).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
5.7. Próba szczelności i odbiór sieci kanalizacyjnej
5.7.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opisz czynności związane z wykonaniem próby szczelności kanału.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi przeprowadzenia próby szczelności sieci
kanalizacyjnej,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub schemat z przeprowadzenia próby szczelności,
3) opisać przebieg próby szczelności kanału,
4) wskazać dlaczego konieczne jest badanie na szczelność odcinka sieci kanalizacyjnej,
5) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 film przedstawiający wykonanie próby szczelności,
 zdjęcia lub schematy z przeprowadzenia próby szczelności,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Wykonaj próbę szczelności odcinka sieci kanalizacyjnej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi przeprowadzenia próby szczelności sieci
kanalizacyjnej,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz
czynności związane z przebiegiem próby szczelności i warunkami technicznymi,
3) dobrać sprzęt do wykonania próby szczelności,
4) określić przebieg próby szczelności kanału,
5) wykonać próbę szczelności odcinka sieci kanalizacyjnej,
6) określić wynik próby.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko symulacyjne tzw.  piaskownica z zamontowanym odcinkiem kanału
(najkorzystniej by ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na
miejscu budowy sieci kanalizacyjnej),
 sprzęt do wykonania próby szczelności kanału (płyty żeliwne z zamocowanymi rurkami
piezometrycznymi),
 instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
próby szczelności i warunkami technicznymi.
Ćwiczenie 3
Porównaj zakres i przebieg odbioru częściowego i końcowego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi przeprowadzenia odbiorów sieci
kanalizacyjnej,
2) określić zakres i przebieg odbioru częściowego,
3) określić zakres i przebieg odbioru końcowego,
4) porównać oba rodzaje odbiorów robót,
5) zapisać swoje spostrzeżenia w zeszycie,
6) wyniki swojej pracy przedstawić grupie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 4
Dokonaj obmiaru robót wykonanego fragmentu sieci kanalizacyjnej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami obmiaru robót przy budowie sieci kanalizacyjnej,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą zasady obmiaru robót przy budowie sieci
kanalizacyjnej oraz przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń
3) przygotować sprzęt do wykonania pomiarów,
4) dokonać niezbędnych pomiarów i obliczeń,
5) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko symulacyjne tzw.  piaskownica z zamontowanym odcinkiem kanału
(najkorzystniej by ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na
miejscu budowy sieci kanalizacyjnej),
 sprzęt do wykonania obmiaru (przymiar składany i taśmowy),
 instrukcja dla ucznia zawierająca zasady obmiaru robót przy budowie sieci kanalizacyjnej
oraz przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
5.8. Eksploatacja sieci kanalizacyjnej
5.8.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opisz sposób kontroli kanałów przy użyciu kamery.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z metodami przeglądów kanałów,
2) obejrzeć film lub zdjęcia z inspekcji telewizyjnej kanałów,
3) opisać zasady przeglądu kanałów przy użyciu kamery,
4) wskazać zalety stosowania metody kontroli stanu kanałów przy użyciu kamery,
5) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 film przedstawiający wykonanie przeglądu kanału za pomocą kamery,
 zdjęcia sprzętu do inspekcji telewizyjnej kanałów oraz z przebiegu samego przeglądu,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Przedstaw metodę ciśnieniowego płukania kanałów.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z metodami czyszczenia kanałów,
2) obejrzeć film lub zdjęcia z czyszczenia kanałów przy użyciu samochodu ciśnieniowego,
3) opisać sposób wykonania czynności związanych z ciśnieniowym czyszczeniem kanałów,
4) wskazać zakres stosowania ciśnieniowego czyszczenia kanałów,
5) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 film przedstawiający czyszczenie kanałów przy użyciu samochodu ciśnieniowego,
 zdjęcia lub rysunki sprzętu do ciśnieniowego czyszczenia kanałów,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Ćwiczenie 3
Określ w jaki sposób usuwa się osady z kanałów przełazowych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z metodami czyszczenia kanałów,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub rysunki przedstawiające czyszczenia kanałów przełazowych,
3) opisać sposób wykonania czynności związanych z czyszczeniem kanałów przełazowych,
4) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 film przedstawiający czyszczenie kanałów przełazowych,
 zdjęcia lub rysunki przedstawiające czyszczenie kanałów przełazowych,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 4
Określ typowe działania ekipy eksploatacyjnej związane z konserwacją uzbrojenia sieci
kanalizacyjnej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami eksploatacji sieci kanalizacyjnej,
2) opisać czynności jakie należy wykonać w ramach prac konserwacyjnych w studzienkach
kanalizacyjnych, wpustach ulicznych itp.,
3) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 modele, zdjęcia lub rysunki przedstawiające elementy uzbrojenia sieci kanalizacyjnej,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 5
Opisz metody remontów kanałów, które przeprowadza się bez konieczności wymiany
całego odcinka sieci kanalizacyjnej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z metodami remontów kanałów,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub rysunki przedstawiające remonty kanałów różnymi metodami,
3) opisać sposób wykonania czynności związanych z wykonaniem prac remontowych na
sieci kanalizacyjnej,
4) określić warunki jakie muszą być spełnione przy poszczególnym metodach,
5) porównać metody remontów wykonywanych bezodkrywkowo z metodami tradycyjnymi,
6) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 film przedstawiający remonty kanałów metodami bezodkrywkowymi,
 zdjęcia lub rysunki przedstawiające metody remontów kanałów,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  montaż sieci
kanalizacyjnych
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
 z poziomu podstawowego sÄ… zadania: 1, 2, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,
 z poziomu ponadpodstawowego sÄ… zadania: 3, 8, 11, 12, 20.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
 dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,
 dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
 dobry  za rozwiązanie co najmniej 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu
ponadpodstawowego,
 bardzo dobry  za rozwiązanie co najmniej 18 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. c, 4. d, 5. b, 6. d, 7. b, 8. d, 9. a, 10. c, 11. d,
12. c, 13. b, 14. a, 15. c, 16. c, 17. d, 18. a, 19. c, 20. c.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

Zidentyfikować elementy sieci
1 A P a
kanalizacyjnej
Rozróżnić rodzaje połączeń rur do budowy
2 B P c
kanałów
Określić na podstawie dokumentacji
3 C PP c
parametry uzbrojenia sieci kanalizacyjnej
Zidentyfikować rodzaj uzbrojenia sieci
4 A P d
kanalizacyjnej
Określić zasady wykonania obsypki
5 B P b
kanałów
6 Dobrać rodzaj połączenia do rodzaju rur B P d
7 Zidentyfikować rodzaj sieci kanalizacyjnej A P b
Dobrać rodzaj rur do warunków
8 D PP d
związanych z odprowadzaniem ścieków
Zidentyfikować rodzaj uzbrojenia na
9 A P a
podstawie oznaczenia graficznego
10 Określić warunki techniczne B P c
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
przeprowadzenia próby szczelności kanału
Obliczyć spadek dna kanału na podstawie
11 D PP d
rzędnych
Określić wymiar elementu studzienki
12 C PP c
kanalizacyjnej
Zidentyfikować na planie
13 inwentaryzacyjnym rodzaj studzienek A P b
kanalizacyjnych
Dobrać sprzęt do montażu elementu wpustu
14 C P a
deszczowego
Wskazać kolejność robót związanych z
15 B P c
budowÄ… sieci kanalizacyjnej
Określić sposób montażu elementu
16 C P c
studzienki kanalizacyjnej
Dobrać środki ochrony indywidualnej przy
17 prowadzeniu prac eksploatacyjnych na sieci B P d
kanalizacyjnej
Zastosować przepisy bhp przy pracach
18 C P a
eksploatacyjnych na sieci kanalizacyjnej
Zastosować zasady udzielania pierwszej
19 C P c
pomocy w razie wypadku
Przeanalizować skutki niewłaściwego
20 D PP c
wykonania przewodów sieci kanalizacyjnej
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielną pracę uczniów w czasie rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom  instrukcję dla ucznia .
5. Upewnij się, czy wszyscy uczniowie ją zrozumieli. Wyjaśnij ewentualne wątpliwości.
6. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna
z nich jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki błędną odpowiedz
należy zakreślić kółkiem
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Gdy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóż jego rozwiązanie na
póz
niej i wróć do tego zadania, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 40 minut.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Materiały dla ucznia
 instrukcja do testu,
 zestaw pytań testowych,
 karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Przykanalik jest to:
a) przyłącze kanalizacyjne.
b) przyłącze wodociągowe.
c) odcinek sieci gazowej od ulicy do kurka głównego.
d) odcinek sieci kanalizacyjnej między dwiema studzienkami.
2. Jaki rodzaj połączenia rur kanalizacyjnych przedstawia rysunek:
a) połączenie kielichowe rur PVC.
b) połączenie kielichowe rur betonowych.
c) połączenie rur kamionkowych za pomocą obejm PP.
d) połączenie rur HOBAS za pomocą łączników FWC.
3. Ile wynosi zagłębienie dna studzienki kanalizacyjnej opisanej na planie sytuacyjnych
rzędnymi: 255,65 / 252,50 m.n.p.m.:
a) 3,00 m.
b) 3,10 m.
c) 3,15 m.
d) 4,05 m.
4. Jaki rodzaj uzbrojenia przedstawia rysunek:
a) studzienkÄ™ kaskadowÄ….
b) przelew burzowy.
c) separator.
d) przewietrznik.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
5. Zagęszczanie obsypki wokół ułożonego kanału powinno odbywać się warstwami
o grubości:
a) 0,10 ÷ 0,15 m.
b) 0,15 ÷ 0,20 m.
c) 0,20 ÷ 0,25 m.
d) 0,25 ÷ 0,30 m.
6. Rury betonowe Å‚Ä…czy siÄ™ kielichowo lub:
a) za pomocą łączników z żywic poliestrowych.
b) za pomocÄ… obejm polipropylenowych.
c) za pomocą pierścieni metalowych.
d) na zakład czyli na wpust i pióro.
7. Na schemacie został przedstawiony system kanalizacji:
a) rozdzielczej.
b) ogólnospławnej.
c) podciśnieniowej.
d) ciśnieniowej.
8. Do odprowadzania agresywnych ścieków przemysłowych o temperaturze 65oC najlepiej
zastosować:
a) rury PVC.
b) rury PEHD/PP.
c) rury betonowe.
d) rury kamionkowe.
9. Przedstawione na rysunku oznaczenie graficzne uzbrojenia sieci kanalizacyjnej przedstawia:
a) wpust uliczny.
b) studzienkÄ™ rewizyjnÄ….
c) studzienkę połączeniową.
d) płuczkę kanałową.
10. Ciśnienie próbne w czasie badania szczelności kanału powinno wynosić:
a) 0,10 ÷ 0,20 MPa.
b) 0,20 ÷ 0,30 MPa.
c) 0,01 ÷ 0,02 MPa.
d) 0,02 ÷ 0,03 Mpa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
11. Oblicz spadek kanału o długości 20 m jeżeli rzędna dna na początku odcinka wynosi
123,35 m.n.p.m, a na końcu 122,75 m.n.p.m. :
a) 3 %o.
b) 5 %o.
c) 5 %.
d) 3%.
12. Odcinek sieci kanalizacyjnej jest zagłębiony w miejscu montażu studzienki rewizyjnej na
3,6 m, ile wyniesie odległość od wierzchu komory roboczej do powierzchni terenu?
a) 2,0 m.
b) 1,9 m.
c) 1,8 m.
d) 1,7 m.
13. Na podstawie inwentaryzacyjnego planu sytuacyjnego określ liczbę studzienek
połączeniowych na odcinku między punktami A i B sieci kanalizacyjnej:
a) 2.
b) 3. B
c) 4. A
d) 5.
14. Jaki sprzęt będzie ci potrzebny przy montażu wpustu deszczowego do wykonania syfonu
z rur kamionkowych:
a) dobijak i młotek.
b) gwintownica.
c) zgrzewarka.
d) wciskarka.
15. Jaka jest kolejność robót montażowych sieci kanalizacyjnej?
a) Wykonanie i zabezpieczenie wykopu, układanie i montaż przewodów, próba
szczelności, prace wykończeniowe.
b) Wykonanie i zabezpieczenie wykopu, wytyczenie trasy, układanie i montaż przewodów,
próba szczelności, prace wykończeniowe.
c) Wytyczenie trasy, wykonanie i zabezpieczenie wykopu, układanie i montaż przewodów,
próba szczelności, prace wykończeniowe.
d) Wytyczenie trasy, wykonanie i zabezpieczenie wykopu, układanie i montaż przewodów,
prace wykończeniowe.
16. Żeliwne włazy studzienki kanalizacyjnej umiejscowionej w jezdni ulicy montuje się:
a) na płycie betonowej.
b) na zwężce betonowej.
c) na żelbetowych kręgach podporowych.
d) w dowolny sposób.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
17. Który z podanych środków ochrony indywidualnej stosuje się w czasie prac
eksploatacyjnych na sieci kanalizacyjnej:
a) fartuch skórzany.
b) nauszniki przeciwhałasowe.
c) tarcza spawalnicza.
d) lampy bezpieczeństwa.
18. W czasie prowadzenia prac eksploatacyjnych na sieci kanalizacyjnej przed wejściem do
studzienki kanalizacyjnej należy:
a) przewietrzyć przewody sieci na odcinku do sąsiednich studzienek.
b) sprawdzić wypełnienie studzienki ściekami.
c) sprawdzić stan stopni włazowych.
d) oświetlić wnętrze studzienki.
19. Jaki jest tryb postępowania w czasie udzielania pomocy przedlekarskiej
poszkodowanemu w czasie przeglądu kanałów, który jest nieprzytomny, nie oddycha
i ma wyczuwalne tętno:
a) udrożnić drogi oddechowe i wykonywać sztuczne oddychanie, wezwać pogotowie
ratunkowe.
b) wezwać pogotowie ratunkowe i przystąpić do sztucznego oddychania.
c) wykonać sztuczne oddychanie i w razie potrzeby wezwać pomoc.
d) wezwać pogotowie ratunkowe.
20. W czasie montażu przewodów sieci kanalizacyjnej nie wykonano określonego
w dokumentacji obetonowania rury, może to spowodować:
a) korozjÄ™ rurociÄ…gu.
b) wydłużenie rurociągu.
c) pękanie i zniszczenie rurociągu.
d) nie wystąpią żadne niekorzystne zjawiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko.............................................................................................................................
Montaż sieci kanalizacyjnych
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Zadanie praktyczne  próba pracy
Jesteście pracownikami firmy instalacyjnej wykonującej sieć kanalizacyjną na terenie osiedla
mieszkaniowego. Waszym zadaniem jest wykonanie montażu fragmentu sieci na zadanym
podłożu tj. studzienki rewizyjnej wraz z odcinkiem przewodu o długości 15 m zgodnie z
warunkami technicznymi określonymi w dokumentacji technicznej.
Zespół w składzie:
1. ........................................
2. ........................................
3. ........................................
4. ........................................
Czas wykonania: 8 godzin dydaktycznych.
Zakres zadania:
1) Zaplanować czynności związane z wykonaniem zadania:
a) zapoznać się z dokumentacją techniczną przewidzianą do zadania praktycznego.
b) sporządzić plan działania związany z wykonaniem fragmentu sieci kanalizacyjnej.
c) sporządzić wykaz niezbędnych materiałów montażowych.
d) sporządzić wykaz potrzebnego sprzętu, narzędzi oraz środków ochrony osobistej.
e) wykonać niezbędne szkice pomocnicze i rysunki związane z wyznaczeniem długości
montażowej rur PVC i wykonaniem połączeń przewodów.
2) Zorganizować stanowisko pracy:
a) zgromadzić i rozmieścić na stanowisku pracy materiały do montażu.
b) zgromadzić i rozmieścić na stanowisku pracy narzędzia i sprzęt zgodnie z zasadami
bhp.
c) sprawdzić stan techniczny sprzętu.
d) sprawdzić jakość materiałów do montażu.
e) dobrać odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej.
3) Wykonać montaż przewodów i uzbrojenia sieci kanalizacyjnej zgodnie z warunkami
technicznymi i zasadami bhp:
a) przygotować podłoże pod rurociągi i uzbrojenie sieci kanalizacyjnej.
b) odmierzyć właściwe długości rur, dociąć je i przygotować końce bose do montażu.
c) ułożyć rury w wykopie.
d) zamontować studzienkę kanalizacyjną na odpowiednim podłożu.
e) wykonać połączenia rur.
f) sprawdzić osiowość i spadek oraz zagłębienie wykonanego kanału.
g) wykonać próbę szczelności.
h) wykonać obsypkę przewodów.
4) Uporządkować stanowisko pracy, oczyścić narzędzia i sprzęt oraz wykonać obmiar
wykonanych robót.
5) Zaprezentować efekt wykonanego zadania uzasadniając sposób jego wykonania oraz
oceniając jakość wykonania.
Wyposażenie stanowiska roboczego
 stanowisko symulacyjne do montażu sieci kanalizacyjnej lub stanowisko robocze
w rzeczywistych warunkach budowy sieci kanalizacyjnej, na którym jest wykonany
wykop o ścianach pionowych zabezpieczonych obudową i odpowiednio odwodniony,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
wymiary wykopu i spadek jego dna powinny być zgodne z dokumentacją techniczną
przewidzianÄ… do tego zadania praktycznego,
 dokumentacja techniczna fragmentu sieci kanalizacyjnej przewidzianego do wykonania
w ramach zadania praktycznego,
 materiały potrzebne do montażu przewodów  rury PVC o średnicy 200 mm i różnych
długościach, tak aby konieczne było docięcie do wymaganej długości montażowej,
kompletna studzienka kanalizacyjna z PVC,
 sprzęt potrzebny do montażu np. urządzenie do wciskania końca bosego w kielich tj.
wciskarka rur PVC), poziomica, przymiar, ołówek, piła brzeszczotowa, pilniki, liny
bawełniano-konopne, itp.,
 sprzęt do sprawdzania osiowości, spadku i zagłębienia kanału tj. celowniki, krzyż
niwelacyjny, piony, itd..
Kryteria oceny i schemat punktowania
Proponuje się następująca punktację za wykonanie poszczególnych części zadania
praktycznego:
1) W sumie 15 pkt:
a)  3 pkt.
b)  3 pkt.
c)  3 pkt.
d)  3 pkt.
e)  3 pkt.
2) W sumie 10 pkt:
a)  2 pkt.
b)  2 pkt.
c)  2 pkt.
d)  2 pkt.
e)  2 pkt.
3) W sumie 60 pkt:
a)  5 pkt.
b)  5 pkt.
c)  5 pkt.
d)  10 pkt.
e)  10 pkt.
f)  10 pkt.
g)  10 pkt.
h)  5 pkt.
4)  5 pkt.
5)  10 pkt.
W sumie 100 punktów.
Aby zaliczyć zadanie praktyczne z wynikiem pozytywnym jego wykonanie powinno być
ocenione powyżej 75 pkt (zgodnie z wymogami CKE stosowanymi w odniesieniu do części
praktycznej egzaminów zawodowych)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
7. LITERATURA
1. Cieślowski S., Krygier K.: Instalacje sanitarne, cz. 1 i 2 Technologia. WSiP, Warszawa
2000.
2. Dindorf L.: Technologia robót sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. WSiP, Warszawa
1998.
3. Furtak L., Rabiej St., Wild J.: Warunki techniczne wykonania i odbioru rurociągów z
tworzyw sztucznych. Polska Korporacja Techniki Sanitarnej, Grzewczej, Gazowej i
Klimatyzacji, Warszawa 1994.
4. Heidrich Z.: WodociÄ…gi i Kanalizacja, cz. 1 i 2 WSiP, Warszawa 1998.
5. Kowalczyk Z., Loska F., Czarkowski M.,: Kosztorysowanie w budownictwie. WSiP
Warszawa 1995.
6. Roj-Chodacka A.: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. KOWEZ, Warszawa 2002.
7. Szpindor A.: Zaopatrzenie w wodÄ™ i kanalizacja wsi. Arkady 1992.
8. Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlano Montażowych, Tom II.
Instalacje Sanitarne i Przemysłowe. Arkady, Warszawa 1988.
9. Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Sieci Kanalizacyjnych COBRTI INSTAL,
Warszawa, 2003.
Czasopisma:
1. Gaz, Woda i Technika Sanitarna,
2. Polski Instalator,
3. Rynek instalacyjny,
4. Instalacje sanitarne.
ObowiÄ…zujÄ…ce normy:
PN-B 01700:1999 Wodociągi i kanalizacja  Urządzenia i sieć zewnętrzna 
Oznaczenia graficzne.
PN-71/B-02710 Kanalizacja zewnętrzna  Przekroje poprzeczne zamkniętych
kanałów ściekowych.
PN-99/B-10729 Kanalizacja  Studzienki kanalizacyjne.
PN-EN 752-1:2000 Zewnętrzne systemy kanalizacyjne  Pojęcia ogólne i definicje.
PN-EN 752-2:2000 Zewnętrzne systemy kanalizacyjne  Wymagania.
PN-EN 752-7:2000 Zewnętrzne systemy kanalizacyjne  Część 7: Eksploatacja
i użytkowanie.
PN-EN 1610:2002 Budowa i badania przewodów kanalizacyjnych.
Katalogi techniczne producentów i dystrybutorów materiałów rurowych do budowy
kanałów oraz informacje techniczne zawarte na stronach internetowych tych firm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44