MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Anna Gołębiowska
Montaż sieci gazowej
713[03].Z3.05
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
Recenzenci:
dr inż. Władysława Maria Francuz
mgr inż. Anna Kusina
Opracowanie redakcyjne:
inż. Anna Gołębiowska
Konsultacja:
mgr inż. Mirosław Żurek
Korekta:
mgr inż. Mirosław Żurek
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[03].Z3.05
 Montaż sieci gazowej zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu  Monter
sieci komunalnych .
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ppoż. przy montażu sieci gazowej 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Rodzaje i właściwości gazu 12
5.2.1. Ćwiczenia 12
5.3. Magazynowanie gazu 13
5.3.1. Ćwiczenia 13
5.4. Rodzaje gazociągów 14
5.4.1. Ćwiczenia 14
5.5. Montaż gazociągów wysokiego ciśnienia 15
5.5.1. Ćwiczenia 15
5.6. Montaż gazociągów średniego i niskiego ciśnienia 16
5.6.1. Ćwiczenia 16
5.7. Przyłącza domowe gazowe 17
5.7.1. Ćwiczenia 17
5.8. Rury ochronne na gazociÄ…gach 18
5.8.1. Ćwiczenia 18
5.9. Uzbrojenie sieci gazowej 20
5.9.1. Ćwiczenia 20
5.10. Próby szczelności i odbiór sieci gazowej 22
5.10.1. Ćwiczenia 22
5.11. Eksploatacja sieci gazowych 24
5.11.1. Ćwiczenia 24
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 26
7. Literatura 35
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie Monter sieci komunalnych.
W poradniku zamieszczono:
- Wymagania wstępne, stanowiące wykaz niezbędnych wiadomości i umiejętności, jakie
uczeń powinien mieć ukształtowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki
modułowej.
- Cele kształcenia jednostki modułowej, czyli wiadomości i umiejętności, jakie uczeń
ukształtuje podczas pracy z poradnikiem.
- Przykładowe scenariusze zajęć.
- Przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania
oraz środkami dydaktycznymi.
- Ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, ćwiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej
pracy uczniów do pracy zespołowej.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może
posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym różnego
rodzaju zadania.
W tym rozdziale podano również:
- plan testu w formie tabelarycznej,
- punktacje zadań,
- propozycje norm wymagań,
- instrukcjÄ™ dla nauczyciela,
- instrukcjÄ™ dla ucznia,
- kartÄ™ odpowiedzi,
- zestaw zadań testowych.
 Montaż sieci gazowej , jest jednostką modułową w module  Technologia montażu sieci
gazowych  schemat 1.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
Moduł 713[03].Z3
Technologia montażu sieci gazowych
713[03].Z1/2/3/4.01
Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy
montażu sieci komunalnych
713[03].Z1/2/3/4.02
Montaż instalacji z rur stalowych
713[03].Z1/2/3/4.03
Montaż rurociągów stalowych
713[03].Z1/2/3.04
Montaż rurociągów z tworzyw sztucznych
713[03].Z3.05
Montaż sieci gazowej
713[03].Z3.06
Montaż i instalacja stacji gazowych
Schemat układu jednostki modułowej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,
- posługiwać się dokumentacją techniczną,
- rozróżniać materiały budowlane,
- rozróżniać sieci komunalne,
- wykonywać roboty przygotowawczo  zakończeniowe przy montażu sieci komunalnych,
- wykonywać połączenia rur z tworzyw sztucznych, rur stalowych gazowych,
- dobrać sprzęt, narzędzia i materiały do wykonania prac przygotowawczo 
zakończeniowych oraz do wykonania montażu połączeń rur sieciowych,
- organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,
- przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- współpracować w grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- zastosować przepisy bhp i ochrony ppoż. przy montażu sieci gazowej,
- zaplanować kolejność wykonywanych robót przy montażu sieci gazowej,
- przygotować materiały potrzebne do montażu elementów sieci gazowej,
- ocenić stan techniczny rur, kształtek i uzbrojenia sieci gazowej,
- dobrać sprzęt i narzędzia do montażu sieci gazowej,
- zamontować rurociągi sieci i przyłączy gazowych,
- wykonać połączenia przyłączy z siecią gazową,
- zamontować rury ochronne na gazociągach,
- zamontować uzbrojenie sieci gazowej,
- przeprowadzić próbę szczelności zamontowanych rurociągów sieci i przyłączy gazowych,
- zamontować urządzenia pomiarowe, zabezpieczające i sygnalizacyjne stosowane w sieci
gazowej,
- usunąć usterki sieci gazowej,
- przygotować sieć gazową do odbiorów częściowych i końcowych,
- wykonać oznakowanie sieci gazowej,
- zdemontować elementy sieci gazowej,
- zlokalizować i usunąć awarie eksploatowanych sieci gazowych,
- przeprowadzić przegląd oraz dokonać czynności konserwacyjnych sieci gazowych,
- sporządzić obmiar wykonanych robót,
- wykorzystać budowlaną dokumentację techniczną.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca:
Modułowy program nauczania: Montaż sieci gazowej
Moduł: Technologia montażu sieci gazowych
Jednostka modułowa: 713[03].Z3.05
Temat: Wykonanie zabezpieczeń antykorozyjnych połączeń rur stalowych gazowych
fabrycznie izolowanych.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności wykonanie zabezpieczeń antykorozyjnych połączeń
rur stalowych gazowych.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
 podać kryteria i umieć wybrać materiały stosowane do izolacji antykorozyjnej połączeń,
 dobrać narzędzia stosowane do wykonania izolacji,
 zorganizować stanowisko pracy,
 przedstawić sposoby i wykonać zabezpieczenia antykorozyjne,
 omówić sposoby postępowania podczas wykonywania izolacji,
 sprawdzić poprawność wykonanej pracy,
 uporządkować stanowisko pracy,
 współpracować w grupie.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
 miniwykład,
 pokaz z instruktażem,
 ćwiczenia,
 dyskusja.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
 praca indywidualna,
 praca w małych zespołach.
Åšrodki dydaktyczne:
 model połączeń rur, materiały do izolacji,
 sprzęt i narzędzia,
 warunki techniczne wykonania i odbioru, instrukcje.
Czas trwania:
2 godziny dydaktyczne  90 minut.
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie i przedstawienie celów zajęć.
2. Plan zajęć:
A. Wykonanie izolacji złącza spawanego taśmami polietylenowymi:
 wstęp  nauczyciel przedstawia uczniom narzędzia stosowane przy wykonywaniu
izolacji złącza spawanego taśmami polietylenowymi, omawia ich budowę, zasadę
działania, sposób użycia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
 nauczyciel pokazuje uczniom taśmy polietylenowe i demonstruje sposób stosowania
ich,
 uczniowie w małych grupach zapoznają się z taśmami,
 uczniowie notują nazwy i zastosowanie poszczególnych taśm,
 nauczyciel wyjaśnia uczniom zasady wykonywania poszczególnych czynności przy
izolacji złącza spawanego taśmami polietylenowymi,
 uczniowie notują procedurę wykonywania izolacji a następnie przygotowują
stanowisko pracy,
 uczniowie przystępują do wykonywania jej z uwzględnieniem przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony
środowiska.
B. Wykonanie izolacji złącza kołnierzowego :
 wstęp  nauczyciel przedstawia uczniom technikę wykonania izolacji złącza
kołnierzowego, omawia sposób wykonania i stosowane narzędzia,
 uczniowie w małych grupach zapoznają się z materiałami, narzędziami i
procedurami przy wykonywaniu izolacji,
 uczniowie notują kolejność wykonywania izolacji,
 uczniowie w małych grupach wykonują izolację złącza kołnierzowego z
uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,
 nauczyciel koryguje w miarę potrzeby czynności uczniów,
 uczniowie wyniki swojej pracy prezentują pozostałym uczniom,
 nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów,
 uczniowie porzÄ…dkujÄ… stanowisko pracy.
C. Wykonanie izolacji złącza spawanego przy użyciu materiału termokurczliwego:
 wstęp  nauczyciel przedstawia uczniom model połączenia spawanego oraz
materiały i narzędzia stosowane przy izolacji materiałami termokurczliwymi,
 uczniowie w małych grupach zapoznają się z materiałami, narzędziami i
procedurami przy wykonywaniu izolacji,
 uczniowie w małych grupach wykonują izolację złącza spawanego materiałami
termokurczliwymi z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,
 nauczyciel koryguje w miarę potrzeby czynności uczniów,
 uczniowie wyniki swojej pracy prezentują pozostałym uczniom,
 nauczyciel koryguje i uzupełnia prezentację uczniów,
 uczniowie porzÄ…dkujÄ… stanowisko pracy.
3. Podsumowanie zajęć:
 uczniowie charakteryzują sposoby wykonania izolacji połączeń rur stalowych gazowych,
 uczniowie dobierają materiały i narzędzia do wykonania izolacji,
 uczniowie określają zasady wykonania izolacji połączeń rur stalowych gazowych zgodnie
z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony
środowiska.
Ocena poziomu osiągnięć uczniów oraz ocena ich aktywności:
 Metoda obserwacji czynności i zachowań indywidualnych uczniów i poszczególnych
grup podczas wykonywania ćwiczenia,
 Ocena prawidłowości i estetyki wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca:
Modułowy program nauczania: Montaż sieci gazowej
Moduł: Technologia montażu sieci gazowych
Jednostka modułowa: 713[03].Z3.05
Temat: Zasady układania sieci gazowych z rur polietylenowych
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności określania zasad układania sieci gazowych z rur
polietylenowych.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
 rozpoznawać rury i kształtki gazowe polietylenowe,
 określić etapy budowy sieci gazowej,
 rozróżnić prace przygotowawcze, montażowe i zakończeniowe,
 określić przebieg prac montażowych,
 omówić zakres prac zakończeniowych,
 omówić próby szczelności gazociągu,
 zaplanować kolejność wykonania robót przy budowie sieci gazowej z rur PE,
 korzystać z różnych z
ródeł informacji.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
 miniwykład
 pokaz z objaśnieniami,
Formy organizacyjne pracy uczniów:
 praca indywidualna,
 praca w małych zespołach.
Åšrodki dydaktyczne:
 model wykopu przy budowie sieci gazowej,
 rury i kształtki gazowe polietylenowe,
 taśma sygnalizacyjna, taśma ostrzegawcza,
 rysunki lub zdjęcia przedstawiające czynności przy budowie sieci gazowej z rur
polietylenowych.
Czas trwania:
2 godziny dydaktyczne  90 minut.
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie i przedstawienie celów zajęć.
2. Plan zajęć:
A. Zasady budowy sieci gazowej z rur polietylenowych:
 wstęp  nauczyciel przedstawia uczniom etapy budowy sieci gazowej,
 uczniowie samodzielnie w zeszytach opracowują krótką notatkę.
B. Prace przygotowawcze:
 wstęp  nauczyciel nawiązuje do znanych uczniom i przydatnych wiadomości
zadajÄ…c pytania dotyczÄ…ce prac przygotowawczych przy budowie sieci komunalnych,
 uczniowie odpowiadając na pytania powtarzając zasady wykonywania wykopów
i przygotowania do układania rur.
C. Przebieg prac montażowych:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
 wstęp  nauczyciel przedstawia przebieg i zakres prac montażowych przy układaniu
sieci gazowej z rur polietylenowych,
 uczniowie w małych grupach analizują rysunki i zdjęcia przedstawiające czynności
montażowe przy budowie sieci gazowych,
 uczniowie sporzÄ…dzajÄ… notatkÄ™.
D. Przedmuchiwanie gazociągu i próba szczelności:
 wstęp  nauczyciel przedstawia cel i zakres wykonania prób,
 uczniowie sporzÄ…dzajÄ… notatkÄ™.
E. Prace zakończeniowe:
 wstęp  nauczyciel przedstawia zasady montażu taśmy lokalizacyjnej i taśmy
ostrzegawczej przy zasypywaniu wykopów nawiązując do znanych i przydatnych
wiadomości i zadając uczniom pytania,
 uczniowie określają specjalne wymagania przy zasypywaniu rur gazowych
polietylenowych.
3. Podsumowanie zajęć:
 uczniowie w grupach określają w formie algorytmu procedurę układania sieci
gazowej z rur PE.
 uczniowie dyskutujÄ… i oceniajÄ… rozwiÄ…zania przy budowie sieci gazowej z rur
polietylenowych.
Ocena poziomu osiągnięć uczniów oraz ocena ich aktywności:
 Metoda obserwacji czynności i zachowań indywidualnych uczniów i poszczególnych
grup podczas wykonywania ćwiczenia.
 Ocena prawidłowości i estetyki wykonania poszczególnych zadań w czasie zajęć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony ppoż.
przy montażu sieci gazowych
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ zasady bhp, jakie należy przestrzegać przy układaniu przyłącza gazu z rur PE.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i
sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się za przepisami bhp przy układaniu sieci gazowych,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające układanie sieci gazowej i stosowanie
przepisów bhp,
3) przeanalizować uzyskane informacje,
4) zapisać wnioski w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 przepisy bhp,
 film przedstawiający montaż sieci gazowej i stosowanie przepisów bhp,
 zdjęcia lub ilustracje z budowy sieci gazowej,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Określ skutki nieprzestrzegania przepisów bhp i ochrony ppoż. związanych z prowadzeniem
prac eksploatacyjnych na sieci gazowej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i
sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ppoż. przy
eksploatacji sieci gazowej,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające przebieg prac eksploatacyjnych na
sieci gazowej i stosowane przepisy bhp i ochrony ppoż.,
3) przeanalizować uzyskane informacje,
4) wskazać konieczność stosowania przepisów bhp i ppoż.,
5) zapisać wnioski w zeszycie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 film przedstawiający prace eksploatacyjne na sieci gazowej i stosowanie przepisów bhp,
 zdjęcia lub ilustracje prac eksploatacyjnych na sieci gazowej,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.2. Rodzaje i właściwości gazu
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj zalety i wady gazów palnych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami gazów,
2) scharakteryzować zalety gazów palnych,
3) scharakteryzować wady gazów palnych,
4) zapisać wyniki pracy w zeszycie,
5) zaprezentować wyniki grupie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 tabele z właściwościami gazów,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Porównaj właściwości gazu ziemnego z innymi gazami (wskazanymi przez nauczyciela).
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami gazów,
2) scharakteryzować wady i zalety gazów palnych,
3) scharakteryzować wady i zalety gazu ziemnego,
4) zestawić właściwości gazów: ziemnego i innych w formie porównania,
5) wyniki zapisać w zeszycie np. w formie tabeli,
6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 opracowania dotyczące gazów i ich właściwości,
 tabele z właściwościami gazów, normy,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
5.3. Magazynowanie gazu
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Posługując się schematem lub modelem zbiornika mokrego gazu przedstaw jego budowę
i zasadę działania.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami zbiorników gazu,
2) nazwać poszczególne elementy zbiornika,
3) przeanalizować zmiany położenia elementów zbiornika względem siebie przy
maksymalnym i minimalnym rozbiorze gazu,
4) scharakteryzować zasadę działania zbiornika mokrego gazu,
5) wskazać, na co należy zwrócić uwagę przy eksploatacji zbiornika mokrego,
6) wyniki pracy zapisać w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 model lub schemat mokrego zbiornika gazu,
 opracowanie zawierające budowę i zasadę działania zbiornika gazu,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Posługując się schematem lub modelem zbiornika wysokociśnieniowego gazu przedstaw
jego budowę i zasadę działania.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się rodzajami zbiorników gazu,
2) przeanalizować budowę zbiornika,
3) zidentyfikować i nazwać elementy i rodzaje uzbrojenia,
4) scharakteryzować zasadę działania zbiornika gazu wysokiego ciśnienia,
5) wyniki zapisać na schemacie lub w zeszycie,
6) zaprezentować wykonane ćwiczeni.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 model lub schemat zbiornika wysokociśnieniowego gazu,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
5.4. Rodzaje gazociągów
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie dokumentacji technicznej sieci gazowej sporzÄ…dz
tabliczkÄ™ z informacjÄ…
o usytuowaniu wskazanej przez nauczyciela armatury.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się ze sposobami znakowania sieci gazowej,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną sieci gazowej,
3) zapoznać się z symbolami stosowanymi na tabliczkach orientacyjnych,
4) usytuować na dokumentacji tabliczkę,
5) określić odległości prostopadłe i równoległe,
6) sporządzić informację o rozmieszczeniu armatury zapisując ją w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 projekt budowlany sieci gazowej,
 instrukcja dla ucznia obejmująca zasady oznakowania gazociągów,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
5.5. Montaż gazociągów wysokiego ciśnienia
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie dokumentacji technicznej sieci gazowej sporzÄ…dz
zapotrzebowanie
materiałowe.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami montażu sieci gazowej,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną sieci gazowej przedstawionym przez nauczyciela,
3) określić rodzaj i ilość materiałów potrzebnych do montażu,
4) wykonać zestawienie materiałów zapisując je w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 dokumentacja techniczna sieci gazowej,
 instrukcja dla ucznia obejmująca zasady sporządzania zapotrzebowania materiałowego,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj
montaż odcinka przewodu sieci gazowej z rur stalowych w gotowym wykopie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu przewodów sieci gazowej z rur
stalowych,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną oraz instrukcją zawierającą przepisy bhp na
stanowisku do ćwiczeń oraz warunki techniczne montażu przewodów sieci gazowej,
3) zaplanować kolejność czynności związanych z montażem,
4) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
5) przygotować materiały potrzebne do montażu,
6) ocenić stan techniczny rur i kształtek,
7) wykonać montaż odcinka sieci gazowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko symulacyjne tzw.  piaskownica z wykonanym wykopem (najkorzystniej, by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych, tj.: na miejscu budowy sieci
gazowej),
 dokumentacja techniczne odcinka sieci gazowej,
 instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu przewodów sieci gazowej,
 sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: urządzenie do spawania,
 materiały potrzebne do montażu: rury stalowe czarne fabrycznie izolowane.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
5.6. Montaż gazociągów średniego i niskiego ciśnienia
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ zasady transportu i składowania rur polietylenowych gazowych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami transportu i składowania rur polietylenowych do budowy sieci
gazowych,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające zasady transportu oraz składowania
materiałów do budowy sieci gazowych z rur PE,
3) określić sposób transportu rur PE w zależności od średnicy rury,
4) wnioski zapisać w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 film, ilustracje przedstawiajÄ…ce zasady transportu rur PE,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej sieci gazowej
wykonaj montaż odcinka gazociągu PE w gotowym wykopie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami montażu przewodów gazowych z rur PE,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną oraz instrukcją zawierającą przepisy bhp na
stanowisku do ćwiczeń oraz czynności przy montażu sieci gazowej PE,
3) zaplanować kolejność czynności,
4) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
5) ocenić stan techniczny rur i kształtek,
6) wykonać montaż odcinka przewodu sieci gazowej,
7) zamontować taśmę sygnalizacyjną i wykonać połączenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko symulacyjne tzw.  piaskownica z wykonanym wykopem (najkorzystniej, by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj.: na miejscu budowy sieci
gazowej),
 dokumentacja techniczna odcinka sieci gazowej z rur PE,
 instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu sieci gazowej z rur PE,
 sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: zgrzewarka do rur PE,
 materiały potrzebne do montażu: rury PE, mufy elektrooporowe, taśma sygnalizacyjna.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
5.7. Przyłącza domowe gazowe
5.7.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj połączenie przyłącza z siecią gazową z użyciem trójnika siodłowego
przyłączowego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami dotyczącymi montażu trójnika siodłowego przyłączowego,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz
czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi montażu przyłącza gazu,
3) określić kolejne czynności związane z montażem trójnika,
4) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
5) przygotować potrzebne do montażu materiały,
6) ocenić stan techniczny rur i kształtek,
7) wykonać montaż trójnika przyłączowego w gotowym wykopie,
8) ułożyć i połączyć taśmę sygnalizacyjną.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko symulacyjne tzw.  piaskownica z wykonanym wykopem (najkorzystniej, by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj.: na miejscu budowy
przyłącza gazu),
 instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu przyłącza gazu,
 sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: zgrzewarka,
 materiały potrzebne do montażu: trójnik siodłowy przyłączowy, przewody PE, mufa
elektrooporowa.
Ćwiczenie 2
Wykonaj montaż kurka głównego wraz z podejściem na zewnętrznej ścianie budynku.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami dotyczącymi montażu uzbrojenia przyłącza gazu,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz
czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi montażu uzbrojenia
przyłącza gazu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
3) określić kolejność czynności przy montażu przyłącza i kurka głównego,
4) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
5) przygotować potrzebne do montażu materiały i ocenić ich stan techniczny,
6) wykonać montaż kurka głównego wraz z podejściem,
7) umocować do elementu stalowego kurka taśmę sygnalizacyjną.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko symulacyjne tzw.  piaskownica z wykonanym wykopem (najkorzystniej, by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj.: na miejscu budowy
przyłącza gazu),
 instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu uzbrojenia przyłącza gazu,
 sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: zgrzewarka, urządzenie do spawania, klucze,
 materiały potrzebne do montażu: kurek gazowy, uchwyty, rury przewodowe, rury
ochronne, kształtki, szafka gazowa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
5.8. Rury ochronne na gazociÄ…gach
5.8.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj montaż rury ochronnej na gazociągu polietylenowym przy skrzyżowaniu
z siecią ciepłowniczą z rur preizolowanych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się ze sposobem montażu rury ochronnej na gazociągu,
2) przeanalizować informacje techniczne dotyczące rur ciepłowniczych,
3) zapoznać się z dokumentacją techniczną oraz instrukcją zawierającą przepisy bhp na
stanowisku do ćwiczeń oraz czynności związane z przebiegiem i warunkami
technicznymi montażu rury ochronnej,
4) zaplanować kolejność wykonywanej czynności,
5) przygotować potrzebne do montażu materiały,
6) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
7) ocenić stan techniczny rur ochronnych i przewodowych,
8) zamontować rurę ochronną.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko symulacyjne tzw.  piaskownica z wykonanym wykopem (najkorzystniej, by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy
gazociÄ…gu),
 instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu rury ochronnej,
 sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: zgrzewarka,
 materiały potrzebne do montażu: rury przewodowe PE, rura ochronna PE, pianka
poliuretanowa.
 literatura z rozdz. 6.
Ćwiczenie 2
Porównaj na podstawie dokumentacji technicznej sposób wykonania rury ochronnej na
gazociągu polietylenowym i gazociągu z rur stalowych przy przejściu prze drogę.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się ze sposobami wykonania rur ochronnych polietylenowych i stalowych,
2) przeanalizować rysunki, zdjęcia i modele przedstawiających budowę rur ochronnych,
3) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
4) porównać budowę rur ochronnych polietylenowych i stalowych,
5) zapisać spostrzeżenia i wnioski w zeszycie,
6) zaprezentować wyniki swojej pracy w grupie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 modele rur ochronnych,
 rysunki i schematy rur ochronnych,
 dokumentacja techniczna,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
5.9. Uzbrojenie sieci gazowej
5.9.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Porównaj na podstawie dokumentacji technicznej budowę zespołu odwadniającego
wysokiego i niskiego ciśnienia.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z budową i zasadą działania zespołów odwadniających wysokiego i niskiego
ciśnienia,
2) przeanalizować rysunki, modele i zdjęcia przedstawiające budowę odwadniaczy,
3) przeanalizować dokumentacją techniczną,
4) dokonać porównania budowy zespołu odwadniającego wysokiego i niskiego ciśnienia,
5) zapisać wnioski w zeszycie,
6) zaprezentować efekt pracy swojej grupie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 dokumentacja techniczna,
 modele odwadniaczy,
 rysunki i zdjęcia odwadniaczy wysokiego i niskiego ciśnienia,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj
montaż armatury w zespole zaworowo  upustowym niskiego ciśnienia, a następnie demontaż.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu armatury gazowej niskiego ciśnienia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną oraz instrukcją zawierającą przepisy bhp na
stanowisku do ćwiczeń oraz czynności związane z przebiegiem i warunkami
technicznymi montażu uzbrojenia sieci gazowej,
3) przeanalizować dokumentację techniczną,
4) zaplanować kolejność wykonywanych czynności,
5) ustalić ilość i miejsce montażu przewodów upustowych,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
6) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
7) przygotować potrzebne do montażu materiały i armaturę,
8) ocenić stan techniczny rur i armatury,
9) zamontować uzbrojenie sieci gazowej,
10) zamontować rury i zawory upustowe,
11) zamontować skrzynki uliczne,
12) zdemontować elementy zespołu zaporowo-upustowego.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko symulacyjne tzw.  piaskownica z wykonanym wykopem (najkorzystniej, by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy
gazociÄ…gu),
 dokumentacja techniczna odcinka sieci gazowej z uzbrojeniem,
 instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu uzbrojenia sieci gazowej,
 sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: klucze do rur, przymiar,
 materiały potrzebne do montażu: króćce kołnierzowe, akp, zawory.
Ćwiczenie 3
Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj
montaż armatury w zespole zaworowo  upustowym wysokiego ciśnienia, a następnie
demontaż.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu armatury gazowej wysokiego ciśnienia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną oraz instrukcją zawierającą przepisy bhp na
stanowisku do ćwiczeń oraz czynności związane z przebiegiem i warunkami
technicznymi montażu uzbrojenia sieci gazowej,
3) przeanalizować dokumentację techniczną,
4) zaplanować kolejność wykonywanych czynności,
5) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
6) przygotować potrzebne do montaży materiały i armaturę,
7) ocenić stan techniczny rur, kształtek i armatury,
8) zamontować uzbrojenie sieci gazowej,
9) zamontować manometry,
10) wykonaj demontaż elementów zespołu zaporowo  upustowego wysokiego ciśnienia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko symulacyjne tzw.  piaskownica z wykonanym wykopem (najkorzystniej, by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy
gazociÄ…gu),
 dokumentacja techniczna odcinka sieci gazowej z uzbrojeniem,
 instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu uzbrojenia sieci gazowej,
 sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: sprzęt do spawania, klucze do rur,
 materiały potrzebne do montażu: przewody stalowe, zawory, przewody manometryczne,
manometry.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
5.10. Próby szczelności i odbiór sieci gazowej
5.10.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj czynności związane z przedmuchiwaniem gazociągu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi przeprowadzenia przedmuchiwania gazociągu,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub schemat z przeprowadzenia przedmuchiwania gazociągu,
3) opisać przebieg przedmuchiwania gazociągu,
4) wskazać, dlaczego konieczne jest przedmuchiwanie gazociągu,
5) zapisać wyniki pracy w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 film przedstawiajÄ…cy przedmuchiwanie gazociÄ…gu,
 zdjęcia, schematy przedmuchiwania rurociągów gazowych,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Wykonaj próbę szczelności odcinka sieci gazowej PE.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi przeprowadzenia próby szczelności sieci
gazowej z rur polietylenowych,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz
czynności związane z przebiegiem próby szczelności i warunkami technicznymi,
3) dobrać sprzęt i stanowisko pomiarowe do wykonania próby szczelności,
4) określić przebieg próby szczelności sieci gazowej,
5) wykonać próbę szczelności odcinka sieci gazowej,
6) określić wynik próby.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko symulacyjne tzw.  piaskownica z zamontowanym odcinkiem sieci gazowej z
rur polietylenowych (najkorzystniej, by ćwiczenie zostało wykonane w warunkach
rzeczywistych tj. na miejscu budowy sieci gazowej),
 sprzęt do wykonania próby szczelności gazociągu,
 instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
próby szczelności gazociągu i warunkami technicznymi.
Ćwiczenie 3
Dokonaj obmiaru robót wykonanego odcinka sieci gazowej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami obmiaru robót przy budowie sieci gazowej,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz zasady
obmiaru robót przy budowie sieci gazowej,
3) przygotować sprzęt do wykonania obmiaru,
4) dokonać niezbędnych pomiarów i obliczeń,
5) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko symulacyjne tzw.  piaskownica z zamontowanym odcinkiem sieci gazowej
z (najkorzystniej, by ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na
miejscu budowy sieci gazowej),
 sprzęt do wykonania obmiaru,
 instrukcja dla ucznia zawierająca zasady obmiaru robót przy budowie sieci gazowej oraz
przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
5.11. Eksploatacja sieci gazowej
5.11.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj sposób sprawdzania szczelności gazociągów w ramach prac eksploatacyjnych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z metodami badania szczelności gazociągów,
2) obejrzeć film lub zdjęcia z badania szczelności gazociągów,
3) opisać zasady przeglądów sieci gazowej,
4) zapisać swoje spostrzeżenia w zeszycie.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 film lub zdjęcia z badania szczelności gazociągów,
 zdjęcia aparatów do wykrywania obecności gazu,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Określ, w jaki sposób usuwa się awarię odcinka gazociągu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się ilość metodami zamykania przepływu gazu na okres usunięcia awarii,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub rysunki przedstawiające prace przy usuwaniu awarii gazociągu,
3) opisać sposób wykonania czynności związanych z zamknięciem przepływu gazu
u demontażu gazociągu,
4) opisać czynności po usunięciu awarii,
5) określić warunki, jakie musza być spełnione przy wykonywaniu usunięcia awarii,
6) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 film przedstawiajÄ…cy usuwanie awarii sieci gazowej,
 zdjęcia lub rysunki przedstawiające sposoby zamykania dopływu gazu,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Ćwiczenie 3
Opisz metody remontów sieci gazowej metodami bezodkrywkowymi.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i sposób wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z metodami remontów sieci gazowych,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub rysunki przedstawiające remonty sieci gazowych różnymi
metodami,
3) opisać sposób wykonania czynności związanych z remontem sieci gazowych,
4) określić warunki jakie muszą być spełnione przy poszczególnych metodach,
5) porównać metody remontów wykonywanych bezodkrywkowo z metodami tradycyjnymi.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 film przedstawiajÄ…cy remonty sieci gazowych metodami bezodkrywkowymi,
 zdjęcia lub rysunki przedstawiające metody remontów kanałów,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test do jednostki modułowej  montaż sieci gazowej
Test składa się z 20 zadań wieloktrotnego wyboru, z których:
 z poziomu podstawowego sÄ… zadania: 2, 3, 4, 5, 6, 7, 10, 11, 12, 13, 15, 16, 18, 19, 20,
 z poziomu ponadpodstawowego sÄ… zadania: 1, 8, 9, 14, 17.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
 dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,
 dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
 dobry  za rozwiązanie co najmniej 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu
ponadpodstawowego,
 bardzo dobry  za rozwiązanie co najmniej 18 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. b, 3. b, 4. c, 5. c, 6. a, 7. b, 8. b, 9. d, 10. c, 11. b,
12. c, 13. c, 14. c, 15. b, 16. c, 17. c, 18. b, 19. d, 20. d.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

Rozróżnić roboty podczas montażu sieci
1 D PP c
gazowych
2 Rozróżnić rodzaje gazów B P b
3 Zidentyfikować cel magazynowania gazu A P b
4 Rozróżnić rodzaje zbiorników gazu B P c
5 Zdefiniować układy sieci gazowych A P c
Rozróżniać rury stosowane w sieciach
6 B P a
gazowych
Dobrać sposób połączenia rur gazowych
7 B P b
stalowych
Rozróżnić rury z tworzyw sztucznych do
8 C PP b
budowy sieci gazowych
Dobrać sposób połączenia rur gazowych
9 C PP d
polietylenowych
Zdefiniować właściwości rur
10 A P c
polietylenowych gazowych
Określić zasady układania uzbrojenia sieci
11 B P b
gazowej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Odczytać oznaczenie graficzne połączenia
12 A P c
sieci gazowej
Określać zasady stosowania rur
13 C P c
ochronnych
Dobrać sposób połączenia armatury
14 D PP c
stalowej z rurami PE
Rozróżniać zamknięcia na sieciach
15 C P b
gazowych
Rozróżniać uzbrojenie na sieciach
16 C P c
gazowych
Określać zasady stosowania rur
17 D PP c
ochronnych na gazociÄ…gach
Zidentyfikować gaz używany do prób
18 A P b
szczelności
Określić czas wykonywania próby
19 B P d
szczelności
Rozróżnić czynności wstępne przed próbą
20 B P d
szczelności gazociągu
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom  instrukcję dla ucznia .
5. Upewnij się, czy wszyscy uczniowie ją zrozumieli. Wyjaśnij ewentualne wątpliwości.
6. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna
z nich jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki błędną odpowiedz
należy zakreślić kółkiem
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Gdy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóż jego rozwiązanie na
póz
niej i wróć do tego zadania, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 40 minut.
Materiały dla ucznia
 instrukcja do testu,
 zestaw pytań testowych
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Do robót niebezpiecznych podczas montażu sieci gazowych nie należą:
a) podłączenia gazociągów nowo wybudowanych.
b) podłączenie przyłączy domowych do czynnej sieci.
c) układanie taśmy ostrzegawczej nad gazociągiem.
d) usuwanie skutków awarii sieci gazowych.
2. Do gazów sztucznych nie należy:
a) gaz węglowy.
b) gaz ziemny.
c) gaz generatorowy.
d) gaz wodny.
3. Rezerwy magazynowanego gazu umożliwiają:
a) zachowanie ciągłości dostawy gazu.
b) mierzenie ilości gazu.
c) pokrycie nierównomierności zużycia gazu.
d) utrzymanie stałego ciśnienia gazu w gazociągach.
4. Zbiorniki niskiego ciśnienia są to zbiorniki:
a) o stałej objętości i zmiennym ciśnieniu.
b) o stałej objętości i stałym ciśnieniu.
c) o stałym ciśnieniu i zmiennej objętości.
d) o zmiennej objętości i zmiennym ciśnieniu.
5. Przedstawiony na rysunku schemat układu sieci gazowej oznacza:
a) sieć rozgałęzioną.
b) sieć gazu płynnego.
c) sieć pierścieniową.
d) sieć mieszaną.
6. Do budowy gazociągów wysokiego ciśnienia stosuje się:
a) rury stalowe czarne bez szwu.
b) rury miedziane.
c) rury żeliwne.
d) rury z tworzyw sztucznych.
7. Rury stalowe gazowe Å‚Ä…czy siÄ™ za pomocÄ…:
a) spawania gazowego.
b) spawania elektrycznego.
c) lutowania.
d) zgrzewania.
8. Do budowy gazociągów średniego i niskiego ciśnienia stosowane są przewody:
a) z polietylenu o małej gęstości.
b) z polietylenu o dużej gęstości.
c) z polipropylenu.
d) z butylenu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
9. A
ączenia rur gazowych polietylenowych nie można wykonać za pomocą:
a) zgrzewania czołowego.
b) zgrzewania elektrooporowego.
c) połączeń mechanicznego PE/stal.
d) spawania.
10. Montaż gazociągu z rur polietylenowych należy wykonywać w temperaturze otoczenia:
a) poniżej 5ºC.
b) powyżej 0ºC.
c) powyżej 5ºC.
d) poniżej 0ºC.
11. Armaturę zaporową w sieciach niskiego ciśnienia instaluje się :
a) w studzienkach.
b) w ziemi.
c) ponad terenem.
d) w pomieszczeniach.
12. Pozycja 4 na rysunku oznacza:
a) połączenie spawane.
b) połączenie kołnierzowe.
c) połączenie PE/stal.
d) połączenie zgrzewane.
13. Rur ochronnych nie stosujemy
przy skrzyżowaniu gazociągu z drogą:
a) autostradÄ….
b) ekspresowÄ….
c) powiatowÄ….
d) krajowÄ….
14. ArmaturÄ™ stalowÄ… Å‚Ä…czy siÄ™ z rurami polietylenowymi za pomocÄ…:
a) spawania.
b) połączeń kołnierzowych.
c) kształtki PE/stal.
d) zgrzewania.
15. Balony gumowe i zamknięcia sierpowe służą do:
a) zamknięcia przepływu gazu w gazociągach.
b) zamknięcia przepływu gazu na krótki okres.
c) odpowietrzenia gazociągów.
d) odwodnienia gazociągów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
16. Sączki węchowe służą do:
a) wpuszczania gazu.
b) odpowietrzania gazociÄ…gu.
c) wykrywania nieszczelności gazociągów.
d) zabezpieczania gazociągów.
17. Rurę ochronną należy izolować cieplnie przy skrzyżowaniu:
a) z linami elektroenergetycznymi o napięciu 15 kV.
b) z kablami telekomunikacyjnymi.
c) z kanałem ciepłowniczym.
d) z wodociÄ…giem.
18. Przy wykonaniu próby szczelności gazociągu nie należy stosować:
a) nawanianego gazu ziemnego.
b) wody.
c) powietrza.
d) mieszaniny gazu ziemnego z gazem obojętnym.
19. Czas badania szczelności gazociągu od momentu ustabilizowania temperatury dla
gazociągów powinien wynosić co najmniej:
a) 1 godzinÄ™.
b) 2 godziny.
c) 8 godzin.
d) 24 godziny.
20. Przygotowanie gazociągu do próby szczelności nie obejmuje:
a) kontroli jakości złącz.
b) badania wstępnego szczelności złączy.
c) próby wytrzymałości rurociągów.
d) przedmuchiwania gazociÄ…gu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko.............................................................................................................................
Montaż sieci gazowej
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Zadanie praktyczne  próba pracy
Jesteście pracownikami firmy instalacyjnej wykonującej sieć gazową na terenie osiedla
domków jednorodzinnych. Waszym zadaniem jest wykonanie montażu przyłącza gazu
średniego ciśnienia o długości 10 m zgodnie z warunkami technicznymi określonymi w
dokumentacji technicznej.
Zespół w składzie:
1. ........................................
2. ........................................
3. ........................................
4. ........................................
Czas wykonania: 8 godzin lekcyjnych
Zakres zadania:
1) Zaplanować czynności związane z wykonaniem zadania:
a) zapoznać się z dokumentacją techniczną przewidzianą do zadania praktycznego.
b) sporządzić plan działania związany z wykonaniem przyłącza gazu.
c) sporządzić wykaz niezbędnych materiałów montażowych i armatury.
d) sporządzić wykaz potrzebnego sprzętu, narzędzi oraz środków ochrony osobistej.
e) wykonać niezbędne szkice obliczenia i rysunki związane z wyznaczeniem długości
rur PE, stalowych i ochronnych.
2) Zorganizować stanowisko pracy:
a) zgromadzić i rozmieścić na stanowisku pracy materiały do montażu.
b) zgromadzić i rozmieścić na stanowisku pracy narzędzia i sprzęt zgodnie z zasadami
bhp.
c) sprawdzić stan techniczny sprzętu.
d) sprawdzić jakość rur, kształtek i armatury.
e) dobrać odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej.
3) Wykonać montaż przyłącza gazu z rur PE zgodnie z warunkami technicznymi i zasadami
bhp:
a) przygotować podłoże pod przewód gazowy.
b) odmierzyć właściwe długości rur, dociąć je i przygotować końce do montażu.
c) ułożyć rury w wykopie.
d) wykonać odgałęzienie od gazociągu z rur polietylenowych za pomocą trójnika
siodłowego.
e) zamontować szafkę wolnostojącą do zainstalowania kurka.
f) zamontować rurę ochronną i przymocować rury przewodową i ochronną do szafki
specjalnymi uchwytami.
g) wykonać połączenie rur.
h) wykonać przedmuchanie przewodu.
i) wykonać próbę szczelności.
j) wykonać połączenia armatury.
k) wykonać obsypkę przewodów układając na rurze taśmę lokalizacyjną, a następnie
ostrzegawczÄ….
4) Uporządkować stanowisko pracy, oczyścić narzędzia i sprzęt oraz wykonać obmiar
wykonanych robót.
5) Zaprezentować efekt wykonanego zadania uzasadniając sposób jego wykonania oraz
oceniając jakość wykonania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Wyposażenie stanowiska roboczego
 stanowisko symulacyjne do montażu sieci gazowej lub stanowisko robocze
w rzeczywistych warunkach budowy sieci gazowej, na którym jest wykonany wykop
zgodne z dokumentacjÄ… technicznÄ… przewidzianÄ… do tego zadania praktycznego,
 dokumentacja techniczna przyłącza gazu przewidzianego do wykonania w ramach
zadania praktycznego,
 materiały potrzebne do montażu  rury HDPE w zwojach, kształtki, armatura, szafka
gazowa wolnostojÄ…ca,
 sprzęt potrzebny do montażu np. zgrzewarka, przymiar, ołówek, piła brzeszczotowi,
pilniki, sprężarka, manometry, termometry.
Kryteria oceny i schemat punktowania
Proponuje się następująca punktację za wykonanie poszczególnych części zadania
praktycznego:
1) W sumie 15 pkt:
a)  3 pkt.
b)  3 pkt.
c)  3 pkt.
d)  3 pkt.
e)  3 pkt.
2) W sumie 10 pkt:
a)  2 pkt.
b)  2 pkt.
c)  2 pkt.
d)  2 pkt.
e)  2 pkt.
3) W sumie 60 pkt:
a)  5 pkt.
b)  5 pkt.
c)  5 pkt.
d)  10 pkt.
e)  5 pkt.
f)  5 pkt.
g)  5 pkt.
h)  5 pkt.
i)  5 pkt.
j)  5 pkt.
k)  5 pkt.
4)  5 pkt.
5)  10 pkt.
W sumie 100 punktów.
Aby zaliczyć zadanie praktyczne z wynikiem pozytywnym jego wykonanie powinno być
ocenione powyżej 75 pkt (zgodnie z wymogami CKE stosowanymi w odniesieniu do części
praktycznej egzaminów zawodowych)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
7. LITERATURA
1. BÄ…kowski K.: Gazyfikacja. WNT, Warszawa 1996.
2. Cieślowski S., Krygier K.: Instalacje sanitarne. Technologia. WSiP, Warszawa 1998.
3. Czajkowski M., Dzierżawski T.: Gazownictwo i Ciepłownictwo. WSiP, Warszawa 1992.
4. Dzierżawski T.: Gazownictwo i Ciepłownictwo. WSiP, Warszawa 1996.
5. Furtak L., Rabiej ST., Wild J.: Warunki techniczne wykonania i odbioru rurociągów
z tworzyw sztucznych. Polska Korporacja Techniki Sanitarnej, Grzewczej, Gazowej
i Klimatyzacji, Warszawa 1994.
6. Karpiński M.: Instalacja gazu. WSiP, Warszawa 2000.
7. Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlano Montażowych. Tom II.
Instalacje Sanitarne i Przemysłowe. Arkady, 1988.
8. Zajda R., Gebhardt Z.: Instalacje gazowe oraz lokalne sieci gazów płynnych. Warszawa
1995.
Czasopisma:
1. Gaz, Woda i Technika Sanitarna,
2. Polski Instalator,
3. Rynek instalacyjny,
4. Instalacje sanitarne.
ObowiÄ…zujÄ…ce normy:
PGNiG-ZN-G-3150  GazociÄ…gi  rury polietylenowe  wymagania i badania .
PN-EN 10208-1:2000  Rury stalowe przewodowe dla mediów palnych  o klasie
wymagań A .
ZN-G-3001:2001  Gazociągi  Oznakowanie trasy gazociągu  Wymagania ogólne .
ZN-G-3002:2001  Taśmy ostrzegawcze i lokalizacyjne .
PN-82/M-74001  Armatura przemysłowa. Wymagania i badania .
BN-72/8976-57  Odwadniacze średniego ciśnienia dla gazociągów .
BN-72/8976-58  Odwadniacze wysokiego ciśnienia .
PN-92/M-34503  Gazociągi i instalacje gazownicze. Próby rurociągów .
PN-91/M-34501  Gazociągi i instalacje gazownicze. Skrzyżowania gazociągów
z przeszkodami terenowymi. Wymagania .
PGNiG-ZN-94/G-1003  Pomiary paliw gazowych. Stacje pomiarowe. Wymagania .
PN-93/M-53950/01  Pomiar strumienia masy i strumienia objętości za pomocą zwężek
pomiarowych .
PN-92/M-54832/03  Gazomierze turbinowe. Wymagania i badania .
PN-94/M-54832/04  Gazomierze rotorowe. Wymagania i badania .
Katalogi techniczne producentów i dystrybutorów materiałów rurowych do budowy
gazociągów i stacji gazowych oraz informacje techniczne zawarte na stronach
internetowych tych firm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41