MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Jerzy Marek Solan
Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy montażu sieci
komunalnych 713[03].Z1/2/3/4.01
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Elwira Krzemieniewska
mgr inż. Agnieszka Rozwadowska
Opracowanie redakcyjne:
mgr Jerzy Marek Solan
Konsultacja:
mgr inż. Mirosław Żurek
Korekta:
mgr inż. Mirosław Żurek
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313[03].Z1/2/3/4.01
 Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy montażu sieci komunalnych , zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu Monter sieci komunalnych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Przepisy bhp i ochrony ppoż. przy wykonywaniu prac przygotowawczych
w sieciach komunalnych 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Dokumentacja techniczna sieci komunalnych 13
5.2.1. Ćwiczenia 13
5.3. Rodzaje sieci komunalnych 14
5.3.1. Ćwiczenia
14
5.4. Organizacja i likwidacja stanowiska do montażu sieci komunalnych 16
5.4.1. Ćwiczenia 16
5.5. Sporządzanie zapotrzebowania materiałowego oraz rozliczenie robocizny
i materiałów 17
5.5.1. Ćwiczenia 17
5.6. Proste prace murarskie i betoniarskie związane z montażem sieci komunalnych 19
5.6.1. Ćwiczenia 19
5.7. Wykopy związane z montażem sieci komunalnych 21
5.7.1. Ćwiczenia 21
5.8. Przejścia rurociągów przez przeszkody terenowe 25
5.8.1. Ćwiczenia 25
5.9. Izolacja rurociągów sieciowych ciepłochronna, antykorozyjna
i przeciwwilgociowa 27
5.9.1. Ćwiczenia
27
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 30
7. Literatura 39
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny przy prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie monter sieci komunalnych.
W poradniku zamieszczono:
- Wymagania wstępne, czyli wykaz wiadomości i umiejętności, jakie uczeń powinien mieć
opanowane, aby mógł przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,
- Cele kształcenia jednostki modułowej, stanowiące wykaz wiadomości i umiejętności, jakie
uczeń ukształtuje podczas pracy z poradnikiem,
- Przykładowe scenariusze zajęć,
- Przykładowe ćwiczenia, ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania
uczenia się oraz środkami dydaktycznymi,
- Ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,
- Wykaz literatury, z której uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym
uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania tj. tekstu przewodniego, samokształcenia
kierowanego, ćwiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej
pracy uczniów do pracy zespołowej.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może
posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym różnego
rodzaju zadania.
W tym rozdziale podano również:
- plan testu w formie tabelarycznej,
- punktacje zadań i uczenia się,
- propozycje norm wymagań,
- instrukcjÄ™ dla nauczyciela,
- instrukcjÄ™ dla ucznia,
- kartÄ™ odpowiedzi,
- zestaw zadań testowych.
 Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy montażu sieci komunalnych , są jednostką
modułową wspólną dla modułów 713[03].Z1 Technologia montażu sieci wodociągowych,
713[03].Z2 Technologia montażu sieci kanalizacyjnych, 713[03].Z3 Technologia montażu sieci
gazowych, 713[03].Z4 Technologia montażu sieci cieplnych i jej umiejscowienie na dydaktycznej
mapie programu nauczania zostało przedstawione na schemacie 1.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Moduł 713[03].Z1
Technologia montażu sieci
wodociÄ…gowych
713[03].Z1/2/3/4.01
Prace przygotowawczo 
zakończeniowe przy montażu
sieci komunalnych
713[03].Z1/2/3/4.02
Montaż instalacji z rur stalowych
713[03].Z1/2/3/4.03
Montaż rurociągów stalowych
713[03].Z4
Technologia montażu sieci
cieplnych
713[03].Z1/2/3/4.04
Montaż rurociągów z tworzyw 713[03].Z4.04
sztucznych Montaż sieci cieplnej
713[03].Z4.05
713[03].Z1/2/3/4.05 Montaż i instalacja węzła
Montaż rurociągów żeliwnych, cieplnego
kamionkowych i betonowych
713[03].Z3 713[03].Z2
Technologia montażu sieci Technologia montażu sieci
gazowych kanalizacyjnych
713[03].Z1.06
713[03].Z3.05 Montaż sieci wodociągowej 713[03].Z2.06
Montaż sieci gazowej Montaż sieci kanalizacyjnych
713[03].Z1.07
713[03].Z3.06
Montaż i instalacja urządzeń 713[03].Z2.07
Montaż i instalacja stacji
regulujących ciśnienie Montaż i instalacja pompowni
gazowych
wody w sieci kanalizacyjnych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- przestrzegać zasad bezpiecznej pracy, przewidywać i zapobiegać zagrożeniom,
- stosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
- posługiwać się podstawowymi pojęciami i terminami z zakresu prac budowlanych
- rozpoznawać i charakteryzować podstawowe materiały budowlane,
- odczytywać i interpretować rysunki budowlane,
- posługiwać się budowlaną dokumentacją techniczną,
- wykonywać przedmiary i obmiary robót,
- wykonywać pomiary i rysunki inwentaryzacyjne,
- organizować stanowiska składowania i magazynowania,
- transportować materiały budowlane,
- wykonywać proste prace budowlane,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- współpracować w grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- zastosować przepisy bhp, ochrony ppoż. i przeciwporażeniowej obowiązującej podczas prac
przygotowawczych przy montażu sieci komunalnych,
- wykorzystać dokumentację techniczną dotyczącą montażu sieci komunalnych,
- zinterpretować zapisy ujęte w opisie technicznym i rysunki dotyczące sieci komunalnych,
- rozpoznać rodzaje sieci komunalnych,
- zorganizować i zlikwidować stanowisko pracy do wykonywania prac przygotowawczych
w sieciach komunalnych,
- dobrać sprzęt, narzędzia i materiały do wykonywania prac przygotowawczych przy montażu
sieci komunalnych,
- wykonać proste prace budowlane związane z montażem sieci komunalnych,
- wykonać wykopy pod rurociągi i obiekty sieciowe,
- zabezpieczyć miejsca wykonanych robót (wykopów),
- przygotować dno wykopu do ułożenia określonych rurociągów sieciowych,
- wykonać podsypkę pod rurociągi sieciowe,
- ułożyć rurociągi w wykopach,
- dobrać rodzaje zabezpieczenia ścian wykopu, w zależności od jego szerokości i rodzaju gruntu,
zgodnie z dokumentacjÄ… technicznÄ…,
- wykonać zabezpieczenie ścian wykopu, zgodnie z obowiązującymi przepisami i zasadami,
- dobrać rodzaje odwodnienia wykopu, w zależności od rodzaju gruntu, zgodnie z dokumentacją
technicznÄ…,
- wykonać odwodnienie wykopu,
- wykonać przejście rurociągów sieciowych przez przeszkody terenowe,
- zasypać wykop po wykonaniu sieci komunalnych,
- wykonać izolacje termiczne, antykorozyjne i przeciwwilgociowe rurociągów i obiektów
sieciowych,
- usunąć usterki i nieprawidłowości powstałe podczas wykonywania prac przygotowawczych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca:
Modułowy program nauczania: Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy montażu sieci
komunalnych
Moduł: Technologia montażu sieci wodociągowych.
Jednostka modułowa: 713[03].Z1/2/3/4.01
Temat: Przejścia rurociągów przez przeszkody terenowe
Cel ogólny: kształtowanie umiejętności rozpoznawania, charakteryzowania oraz doboru sposobów
przejść poszczególnych rurociągów przez przeszkody terenowe.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- rozróżniać sposoby podziemnego i nadziemnego przejścia przez przeszkody terenowe
poszczególnych rurociągów,
- rozróżniać poszczególne rodzaje rurociągów i dobrać sposób przejścia przez przeszkody
terenowe,
- omówić metody przejścia poszczególnych rurociągów przez przeszkody terenowe,
- scharakteryzować rozwiązania przejść poszczególnych rurociągów przez przeszkody terenowe,
- omówić sposób wykonania przejść poszczególnych rurociągów przez przeszkody terenowe,
- współpracować w grupie,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
Formy organizowania pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w małych zespołach z zastosowaniem metody aktywizacji uczniów,
Åšrodki dydaktyczne:
- dokumentacja techniczna sieci wodociÄ…gowych, kanalizacyjnych, gazowych i cieplnych,
- modele przejść poszczególnych rurociągów przez przeszkody terenowe,
- rysunki lub zdjęcia różnych sposobów przekraczania przeszkód terenowych rurociągów
wykonane w foliogramów lub prezentacji multimedialnej,
- literatura.
Czas trwania:
2 godziny dydaktyczne  90 minut
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie i przedstawienie celów zajęć.
2. Plan zajęć:
A. Sposoby przejścia rurociągów przez przeszkody terenowe:
- wstęp  nauczyciel przedstawia uczniom podstawowe informacje dotyczące sposobów
przejścia poszczególnych rurociągów przez przeszkody terenowe;
- uczniowie, analizują uzyskane informacje i sporządzają krótką notatkę, a następnie
dokonują podziału i sposobów rozwiązań w zależności od rodzaju rurociągu
i przeszkody terenowej.
B. Rodzaje rozwiązań przejść podziemnych rurociągami przez przeszkody terenowe:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
- wstęp  nauczyciel przedstawia uczniom podstawowe informacje dotyczące rozwiązań
przejść przez przeszkody terenowe rurociągami,
- nauczyciel dokonuje podziału uczniów na trzy grupy i przydziela każdej z nich do
opracowania w oparciu o poradnik ucznia, właściwą literaturę oraz dokumentację
techniczną na temat rozwiązań przejść rurociągami przez przeszkody terenowe:
Grupa I  opracowuje sposoby przejścia wodociągiem przez przeszkody terenowe.
Grupa II  opracowuje sposoby przejścia kanałem sanitarnym przez przeszkody
terenowe.
Grupa III  opracowuje sposoby przejścia gazociągiem przez przeszkody terenowe.
Uczniowie w poszczególnych grupach sporządzają notatki w zeszytach na zadany
temat.
- nauczyciel dokonuje ponownego podziału klasy na trzy grupy w taki sposób, aby
w każdej grupie byli uczniowie z poprzednich grup,
- w poszczególnych grupach uczniowie przekazują sobie nowe treści dotyczące
rozwiązań przejścia poszczególnymi rurociągami przez przeszkody terenowe,
- wszyscy uczniowie samodzielnie w zespołach opracowują notatki na zadane zadania.
C. Przejścia nadziemne przez przeszkody terenowe.
- wstęp  nauczyciel wyjaśnia możliwość stosowania i sposoby rozwiązań nadziemnych
przejść rurociągami przez przeszkody terenowe,
- uczniowie w małych grupach analizują schematy przejść nadziemnych
poszczególnymi rurociągami przez przeszkody terenowe,
- uczniowie określają wady i zalety nadziemnego przejścia rurociągami przez
przeszkody terenowe.
3. Podsumowanie zajęć:
- uczniowie określają sposoby i rozwiązania konstrukcyjne sposobów przejścia rurociągami
przez przeszkody terenowe,
- uczniowie charakteryzują rozwiązania przejścia przez przeszkody terenowe poszczególnymi
rurociÄ…gami,
- uczniowie wspólnie wykonują plakat stanowiący porównanie rozwiązania przejścia pod
ciekiem wodnym: wodociągiem, gazociągiem i kanałem sanitarnym.
Ocena poziomu osiągnięć uczniów oraz ich aktywności:
- metoda obserwacji czynności i zachowań indywidualnych uczniów i poszczególnych grup
podczas zajęć,
- ocena prawidłowości i estetyki wykonania poszczególnych zadań w czasie zajęć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca:
Modułowy program nauczania: Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy montażu sieci
komunalnych
Moduł: Technologia montażu sieci wodociągowych.
Jednostka modułowa: 713[03].Z1/2/3/4.01
Temat: Wykonanie izolacji antykorozyjnej rur stalowych typu Z 03
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności rozpoznawania, charakteryzowania, doboru sposobów
zabezpieczania izolacji rurociągów.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- dobrać materiały do izolacji antykorozyjnej typu Z 03,
- dobrać narzędzia stosowane do wykonania izolacji antykorozyjnej rur stalowych,
- zorganizować stanowisko pracy,
- przedstawić sposoby i wykonać izolację antykorozyjną rur stalowych,
- omówić sposoby postępowania podczas wykonywania izolacji antykorozyjnej rur stalowych,
- przestrzegać przepisy bhp i ppoż. podczas wykonywania izolacji antykorozyjnej rur stalowych.
Metody nauczania  uczenia siÄ™:
- mini wykład,
- pokaz z instruktażem,
- ćwiczenia.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w małych zespołach,
Åšrodki dydaktyczne:
- materiały do izolacji antykorozyjnej typu Z 03,
- sprzęt i narzędzia,
- warunki techniczne, instrukcje producentów materiałów do izolacji antykorozyjnej
- literatura rozdziału 7
Czas trwania:
2 godziny dydaktyczne  90 minut
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie i przedstawienie celów zajęć.
2. Plan zajęć:
A. Sposób wykonania izolacji typu Z 03:
- wstęp  nauczyciel przedstawia uczniom podstawowe informacje dotyczące sposobu
wykonania izolacji antykorozyjnej typu Z 03,
- uczniowie, analizują uzyskane informacje i sporządzają krótką notatkę.
B. Wykonanie powłoki ZM:
- nauczyciel demonstruje i omawia czynności przy malowaniu lub natryskiwaniu
asfaltozy,
- uczniowie w małych grupach zapoznają się z czynnościami przy malowaniu asfaltozą,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
- uczniowie przystępują do wykonania powłoki ZM z uwzględnieniem przepisów bhp
i ppoż. oraz ochrony środowiska.
C. Wykonywanie powłok ZO 1, ZO 2, ZO 3:
- nauczyciel przedstawia uczniom sposób i czynności przy nawijaniu przekładki
z nasyconego asfaltem welonu z włókna szklanego oraz malowaniu mleczkiem
wapiennym,
- uczniowie przygotowujÄ… stanowisko pracy,
- uczniowie w małych grupach przystępują do wykonywania powłok ZO 1, ZO2, ZO 3
z uwzględnieniem przepisów bhp, ppoż. oraz ochrony środowiska,
- nauczyciel koryguje w miarę potrzeby czynności uczniów,
- uczniowie prezentują wykonane ćwiczenie i omawiają jego jakość,
- uczniowie porzÄ…dkujÄ… stanowisko pracy.
Ocena poziomu osiągnięć uczniów oraz ich aktywności:
- metoda obserwacji czynności i zachowań indywidualnych uczniów i poszczególnych grup
podczas zajęć,
- ocena prawidłowości i estetyki wykonania ćwiczenia praktycznego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Przepisy bhp i ochrony ppoż. przy wykonywaniu prac
przygotowawczych w sieciach komunalnych.
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ skutki nieprzestrzegania przepisów bhp związanych z wykonywaniem wykopów.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się wymaganiami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu
wykopów,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające wykonywanie wykopów w gruntach różnej
kategorii,
3) przeanalizować uzyskane informacje,
4) wskazać, dlaczego konieczne jest stosowanie przepisów bhp przy wykonywaniu wykopów,
5) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 film przedstawiający wykonywanie wykopów w gruntach różnej kategorii,
 zdjęcia lub ilustracje z miejsc wykonywania wykopów,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Określ skutki nieprzestrzegania przepisów bhp związanych z zabezpieczaniem ścian wykopów.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się wymaganiami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu
ścian wykopów,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające przebieg prac przy zabezpieczaniu ścian
wykopów i stosowania przepisów bhp,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
3) przeanalizować uzyskane informacje,
4) wskazać, dlaczego konieczne jest stosowanie przepisów bhp przy zabudowie ścian wykopów,
5) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 tekst przewodni,
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 . film przedstawiający prace przy zabudowie ścian wykopów i stosowanie przepisów bhp,
 zdjęcia lub ilustracje prac przy zabudowie ścian wykopów i stosowaniu przepisów bhp,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 3
Wykonaj niezbędne zabezpieczenia zapewniające bezpieczeństwo ruchu osobom postronnym
przebywającym w otoczeniu miejsca wykonywania wykopów.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się zasadami bhp przy wykonywaniu robót ziemnych,
2) przeanalizować uzyskane informacje,
3) na modelu rozmieścić barierki, odpowiednie znaki drogowe, mostki komunikacyjne itp.,
4) uzasadnić przyjęte rozwiązania,
5) wyniki swojej pracy przedstawić grupie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 model przedstawiający teren wykonywania wykopów (najkorzystniej jest przeprowadzić to
ćwiczenie w warunkach rzeczywistych lub na stanowisku symulacyjnym),
 modele barierek, znaków drogowych, mostków komunikacyjnych itp.,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
5.2. Dokumentacja techniczna sieci komunalnych
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie dokumentacji technicznej przedstawionej przez nauczyciela scharakteryzuj sieć
komunalnÄ….
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z oznaczeniami sieci komunalnych,
2) zapoznać się z opisem technicznym,
3) przeanalizować informacje zawarte na planie sytuacyjnym,
4) zinterpretować informacje o położeniu przewodu sieci komunalnej na podstawie profilu sieci,
5) wnioski zapisać w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 dokumentacja techniczna sieci komunalnej,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.3. Rodzaje sieci komunalnych
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ, czym się charakteryzują się sieci komunalne na terenie miejscowości, w której mieszkasz.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami sieci komunalnych i ich charakterystyką,
2) zapoznać się ze schematem sieci komunalnych danego terenu,
3) określić, jakie zadania spełniają sieci komunalne na danym terenie,
4) zidentyfikować i nazwać sieci komunalne na danym terenie,
5) odczytać informacje przedstawione na mapach geodezyjnych,
6) wyniki zapisać w zeszycie,
7) zaprezentować wyniki grupie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- opracowania zawierajÄ…ce charakterystyki sieci komunalnych,
- schemat systemu sieci komunalnych danej miejscowości,
- mapy geodezyjne z naniesionymi sieciami komunalnymi,
- literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Porównaj poszczególne rodzaje sieci komunalnych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami systemów sieci komunalnych i ich charakterystyką,
2) zapoznać się ze schematami i modelami poszczególnych systemów sieci komunalnych,
3) określić cechy sieci komunalnych,
4) zestawić cechy systemów sieci komunalnych formie porównania,
5) wyniki zapisać w zeszycie np. w formie tabeli,
6) zaprezentować wyniki grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 opracowania zawierające charakterystyki systemów sieci komunalnych,
 modele i schematy różnych systemów sieci komunalnych,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.4. Organizacja i likwidacja stanowiska do montażu sieci komunalnych
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opisz czynności związane z przygotowaniem i likwidacją stanowiska roboczego do montażu
sieci komunalnych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi przygotowania stanowiska roboczego do montażu
sieci komunalnych i jego likwidacjÄ…,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub schemat z czynnościami przy organizowaniu i likwidacji stanowiska
pracy do montażu danej sieci komunalnej,
3) opisać przebieg czynności związanych z przygotowaniem stanowiska pracy,
4) dobrać narzędzia i sprzęt potrzebne na stanowisku roboczym,
5) dobrać materiały potrzebne na danym stanowisku roboczym,
6) opisać czynności z likwidacją stanowiska roboczego,
7) wnioski zapisać w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- film przedstawiający organizację i likwidacje stanowiska roboczego do montażu sieci
komunalnych,
- zdjęcia i schematy przedstawiające organizację i likwidacje stanowiska pracy,
- literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
5.5. Sporządzanie zapotrzebowania materiałowego oraz rozliczenie
robocizny i materiałów
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zgodnie umową pracownik jest rozliczany według płacy czasowej. Jego osobista stawka
zaszeregowania wynosi 7,20 zł/godzinę. W miesiącu maju przepracował 176 godzin. Oblicz
wysokość jego wynagrodzenia.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się ze sposobami wynagradzania pracowników,
2) przeanalizować zebrane informacje,
3) obliczyć miesięczne wynagrodzenie pracownika w oparciu o dane zawarte w treści ćwiczenia,
4) obliczenia i wynik zapisać w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- katalogi,
- kalkulator,
- literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Zgodnie umową pracownik jest rozliczany w akordzie. Ułożył on 53,50 metra bieżącego rury
żeliwnej o średnicy nominalnej 300mm na połączenia elastyczne śrubowe. Oblicz jego
wynagrodzenie wiedząc, że:
- jego osobista stawki zaszeregowania wynosi 7,00zł,
- nakłady robocizny wynoszą 4,6324 r-g/m.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się ze sposobami wynagradzania pracowników,
2) zapoznać się z treścią odpowiedniej tablicy KNR 2-18,
3) przeanalizować zebrane informacje,
4) obliczyć wynagrodzenie pracownika w oparciu o dane zawarte w treści ćwiczenia,
5) obliczenia zapisać w zeszycie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 tekst przewodni,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 KNR 2-18 Zewnętrzne sieci wodociągowe i kanalizacyjne
 kalkulator,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 3
SporzÄ…dz
na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej
zapotrzebowanie materiałowe na wykonanie odcinka sieci wodociągowej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z treścią odpowiedniej tablicy KNR 2-18,
2) przeanalizować dokumentację techniczną,
3) przeanalizować zebrane informacje,
4) obliczyć ilości materiałów potrzebnych do wykonania zadania,
5) obliczenia zapisać w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 tekst przewodni,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 KNR 2-18 Zewnętrzne sieci wodociągowe i kanalizacyjne,
 kalkulator,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
5.6 Proste prace murarskie i betoniarskie związane z montażem sieci
komunalnych
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przedstaw zalety i wady zapraw murarskich stosowanych podczas prac murarskich przy
wykonywaniu sieci komunalnych
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się rodzajami zapraw murarskich stosowanych do prac murarskich przy
wykonywaniu sieci komunalnych,
2) obejrzeć film przedstawiający rodzaje i zasady wykonywania i stosowania zapraw,
3) określić dla poszczególnych rodzajów zapraw ich wady i zalety,
4) zestawić cechy poszczególnych zapraw murarskich w tabeli stosując odpowiednie kryteria.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- film przedstawiajÄ…cy rodzaje, zasady wykonywania i stosowania zapraw murarskich,
- literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Określ sposoby wykonywania robót murarskich przy wykonywaniu sieci komunalnych
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami wykonywania robót murarskich,
2) przeanalizować modele, zdjęcia i rysunki przedstawiające wykonywanie robót murarskich,
3) określić sposoby wykonywania robót murarskich dla poszczególnych rodzajów sieci
komunalnych,
4) zapisać w zeszycie wyniki swoich spostrzeżeń.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Åšrodki dydaktyczne:
- modele murów z różnych cegieł i o różnych wiązaniach,
- zdjęcia i rysunki przedstawiające wykonywanie robót murarskich,
- literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
5.7 Wykopy związane z montażem sieci komunalnych
5.7.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie dokumentacji technicznej przedstawionej przez nauczyciela sporzÄ…dz
przedmiar
robót ziemnych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami wykonywania wykopów,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną przedstawioną przez nauczyciela,
3) rozpoznać rodzaj sieci komunalnej,
4) określić rodzaj i kategorię gruntu,
5) wykonaj przedmiar robót ziemnych zapisując wyniki w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- dokumentacja techniczna sieci komunalnej (przedstawiona przez nauczyciela),
- instrukcja dla ucznia obejmująca zasady sporządzania przedmiaru robót ziemnych,
- literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Porównaj sposoby odwadniania wykopów.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z metodami odwadniania wykopów,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające sposoby odwadniania wykopów,
3) przeanalizować poszczególne sposoby odwadniania wykopów,
4) porównać metody odwaniania wykopów,
5) dobrać rodzaje odwadniania wykopu w zależności od rodzaju gruntu,
6) omówić sposoby wykonywania odwodnienia wykopu,
7) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Åšrodki dydaktyczne:
- modele odwodnień wykopów,
- rysunki i filmy przedstawiające sposoby odwadniania wykopów,
- Polskie Normy,
- literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 3
Opisz i porównaj procedury, jakie obowiązują przy zasypywaniu wykopów poszczególnych
sieci komunalnych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami zasypywania wykopów poszczególnych sieci komunalnych,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające zasypywanie wykopów,
3) przeanalizować zasady zasypywania wykopów,
4) zapoznać się ze sposobami oznakowania przewodów poszczególnych sieci komunalnych,
5) dobrać sprzęt i narzędzia do zasypywania wykopów,
6) omówić kolejno poszczególne etapy zasypywania wykopów,
7) porównać procedury obowiązujące przy zasypywaniu wykopów,
8) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- rysunki i filmy przedstawiające zasypywanie wykopów,
- Polskie Normy,
- literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 4
Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj wykop
z zabezpieczeniem.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi wykonywania i umacniania wykopów,
2) zapoznać się z dokumentacja techniczną oraz instrukcją zawierającą zasady wykonywania
i umacniania wykopów,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania umocnień wykopów,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do wykonania wykopu i umocnień,
5) dobrać materiały do obudowy wykopu,
6) wykonać wykop pod rurociąg,
7) zabezpieczyć wykop,
8) dobrać rodzaj zabezpieczenia ścian wykopu w zależności od jego szerokości i rodzaju gruntu
zgodnie z dokumentacja technicznÄ…,
9) wykonać zabezpieczenie ścian wykopu zgodnie z obowiązującymi przepisami,
10) zastosować przepisy bhp, ochrony ppoż. i przeciwporażeniowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko symulacyjne do wykonywania wykopów tzw.  piaskownica najkorzystniej, by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy sieci
komunalnych),
- dokumentacja techniczna sieci komunalnych,
- instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi wykonywania i zabezpieczania wykopów,
- sprzęt i narzędzia potrzebne do wykonania i zabezpieczania wykopów: łopaty, kilofy, koparka,
- urządzenia i materiały potrzebna do wykonania i zabezpieczania wykopów: wypraski, rozpory,
nakładki,
- literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 5
Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj wykop
i ułóż w nim rurociąg.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi wykonywania sieci kanalizacyjnej,
2) zapoznać się projektem technicznym oraz z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku
do ćwiczeń oraz czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi wykonywania
sieci kanalizacyjnej,
3) określić w kolejności czynności związane z wykonaniem wykopu i zabezpieczeniem wykopu
z przygotowaniem podłoża i ułożeniem rur w wykopie,
4) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
5) przygotować potrzebne do montażu materiały,
6) wykonać wykop z zabezpieczeniem oraz przygotować jego dno i wykonać podsypkę,
7) ułożyć rury w wykopie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko symulacyjne tzw.  piaskownica (najkorzystniej, by ćwiczenie zostało wykonane
w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy sieci komunalnych),
- dokumentacja techniczna sieci kanalizacyjnej,
- instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi wykonywania sieci kanalizacyjnej,
- sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: łopaty, kilofy, koparka, poziomnica,
- materiały potrzebne do montażu: rury kamionkowe, materiały uszczelniające: wypraski
blaszane, rozpory, rury, uszczelnienia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
5.8. Przejścia rurociągów przez przeszkody terenowe
5.8.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opisz procedurę wykonania przejścia sieci wodociągowej pod torami kolejowymi w tunelu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami wykonywania przejścia wodociągów przez przeszkody terenowe,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające przejście wodociągów przez przeszkody
terenowe,
3) opisać czynności, jakie należy wykonać przy montażu tunelu,
4) opisać czynności przy montażu wodociągu w tunelu,
5) wskazać, na co należy zwrócić uwagę przy wykonywaniu przejściach sieci wodociągowej pod
torami kolejowymi w tunelu,
6) zapisać spostrzeżenia i wnioski w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- model przejścia siecią wodociągową pod torami kolejowymi w tunelu,
- film, zdjęcia, ilustracje przedstawiające przejście sieci wodociągowej pod torami kolejowymi
w tunelu,
- literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Porównaj procedurę wykonania przejścia pod drogą krajową w rurach ochronnych gazociągiem
stalowym i gazociÄ…giem z PE.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadami przejścia gazociągów przez przeszkody terenowe,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające sposoby wykonywania przejścia przez
przeszkody terenowe gazociÄ…giem z rur stalowych i PE,
3) opisać czynności, jakie należy wykonać przy przejściu gazociągu stalowego przez drogę
krajowÄ…,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4) opisać czynności, jakie należy wykonać przy przejściu gazociągu z rur PE przez drogę krajową,
5) porównać sposoby wykonywania rur ochronnych,
6) zapisać spostrzeżenia i wnioski w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- modele przejść pod drogą krajową w rurach ochronnych gazociągiem stalowym gazociągiem
z PE,
- film, zdjęcia ilustracje przedstawiające przejście pod drogą krajową gazociągiem stalowym
i z rur PE,
- literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 3
Porównaj procedurę wykonania przejścia sieci ciepłowniczej na niskich i wysokich słupach
żelbetowych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rozwiązaniami konstrukcyjnymi przy prowadzeniu sieci ciepłowniczej
nadziemnie,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające wykonanie sieci cieplnej nadziemne,
3) opisać czynności, jakie należy wykonać przy prowadzeniu sieci ciepłowniczej na niskich
słupach żelbetowych,
4) opisać czynności, jakie należy wykonać przy prowadzeniu sieci ciepłowniczej na wysokich
słupach żelbetowych,
5) porównać sposoby wykonywania sieci cieplnej na niskich i wysokich słupach,
6) zapisać spostrzeżenia i wnioski w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- modele sieci ciepłowniczej nadziemnej,
- film, zdjęcia, ilustracje przedstawiające przejście nadziemne siecią cieplną,
- literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
5.9. Izolacja rurociągów sieciowych: ciepłochronna, antykorozyjna,
przeciwwilgociowa
5.9.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj montaż izolacji cieplnej przewodów zasilania i powrotu sieci ciepłowniczych sztywną
piankÄ… poliuretanowÄ….
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu i izolacji cieplnej rurociągów,
2) zapoznać się z projektem technicznym oraz z instrukcją zawierającą przepisy bhp na
stanowisku do ćwiczeń oraz czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi
wykonywania izolacji sieci cieplnej,
3) określić kolejność czynności związanych z montażem izolacji przewodów ciepłowniczych,
4) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
5) przygotować niezbędne do montażu materiały,
6) ocenić stan techniczny materiałów,
7) wykonać montaż izolacji cieplnej,
8) usunąć nieprawidłowości powstałe przy montażu.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko symulacyjne do montażu izolacji ciepłochronnej (najkorzystniej by ćwiczenie
zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy sieci cieplnej),
- instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi wykonywania izolacji ciepłochronnej,
- sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: zestaw narzędzi monterskich,
- materiały potrzebne do montażu: taśmy, pianka poliuretanowa, płaszcz, obejmy,
- literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Wykonaj ochronÄ™ protektorowÄ… gazociÄ…gu na podstawie przedstawionej przez nauczyciela
dokumentacji technicznej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi wykonywania izolacji przeciwwilgociowej rury
betonowej kanalizacyjnej,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną oraz z instrukcją zawierającą przepisy bhp na
stanowisku do ćwiczeń oraz czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi
wykonywania izolacji przeciwwilgociowej rury betonowej,
3) określić kolejność czynności związanych z izolacją przeciwwilgociową rury betonowej,
4) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
5) przygotować niezbędne do montażu materiały,
6) wykonać izolację przeciwwilgociową rury betonowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko symulacyjne do montażu ochrony czynnej gazociągów (najkorzystniej by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy sieci
kanalizacyjnej),
- instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi wykonywania izolacji przeciwwilgociowej rury betonowej,
- sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: pędzle, wiadra, palniki do podgrzewania,
- materiały potrzebna do montażu: materiały izolacyjne,
- literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 3
Wykonaj izolacjÄ™ antykorozyjnÄ… odcinka przewodu stalowego wodociÄ…gowego na podstawie
dokumentacji technicznej wskazanej przez nauczyciela.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób
wykonania oraz przedstawić przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu izolacji antykorozyjnej przewodów
stalowych wodociÄ…gowych,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną oraz z instrukcją zawierającą przepisy bhp na
stanowisku do ćwiczeń oraz czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi
wykonywania izolacji antykorozyjnej wodociÄ…gu,
3) określić kolejność czynności związanych z montażem izolacji antykorozyjnej przewodu
wodociÄ…gowego,
4) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
5) przygotować materiały niezbędne do montażu,
6) wykonać montaż izolacji antykorozyjnej przewodu wodociągowego.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekst przewodni,
- ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko symulacyjne do montażu izolacji antykorozyjnej przewodu wodociągowego
stalowego (najkorzystniej by ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na
miejscu budowy sieci wodociÄ…gowej),
- instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi wykonywania izolacji antykorozyjnej sieci wodociÄ…gowej,
- sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: zestaw narzędzi monterskich,
- materiały potrzebne do montażu: materiały do izolacji antykorozyjnej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy jednostki modułowej  Prace przygotowawczo-
zakończeniowe przy montażu sieci komunalnych .
Test składa się z 20 zadań jednokrotnego wyboru, z których:
 z poziomu podstawowego sÄ… zadania:1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 11, 13, 14, 16, 18, 20;
 z poziomu ponadpodstawowego sÄ… zadania:9, 12, 15, 17, 19.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
 dopuszczający  za rozwiązanie, co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,
 dostateczny  za rozwiązanie, co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
 dobry  za rozwiązanie, co najmniej 15 zadań, w tym, co najmniej 2 z poziomu
ponadpodstawowego,
 bardzo bobry  za rozwiązanie, co najmniej 18 zadań, w tym, co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1.c, 2.b, 3.a, 4.a, 5.d, 6.a, 7.d, 8.a, 9.b, 10.c, 11.b, 12.d, 13.b,
14.a, 15.c, 16.c, 17.b, 18.d, 19.c, 20.d.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zadania (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1. Zastosować przepisy bhp przy wykonywaniu
C P c
wykopów
2. Zidentyfikować znaki bezpieczeństwa A P b
3. Dobrać środki ochrony indywidualnej przy
B P a
wykonywaniu wykopu
4. Zidentyfikować rodzaj uzbrojenia na podstawie
A P a
oznaczenia graficznego
5. Rozróżnić rodzaje informacji na profilu
B P d
podłużnym sieci komunalnej
6. Zidentyfikować sieci komunalne A P a
7. Rozróżnić rodzaje robót ziemnych B P d
8. Określić zasady określania wymiarów wykopu B P a
9. Określić zasady obliczania kosztów pracy sprzętu C PP b
10. Określić warunki techniczne wykonywania
B P c
wykopu
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
11. Wskazać kolejność robót przy wykonywaniu
B P b
wykopów
12. Obliczyć zagłębienie wykopu na podstawie
D PP d
rzędnych
13. Określić zasady wykonywania zasypki wykopów B P b
14. Dobrać rodzaj obudowy wykopu B P a
15. Obliczyć koszt wykonania wykopu D PP c
16. Zastosować zasady wykonywania rur ochronnych C P c
17. Dobrać rodzaj przejścia pod przeszkodą dla sieci
C PP b
komunalnych
18. Dobrać izolację cieplną dla sieci komunalnych A P d
19. Określić rodzaj ochrony elektrochemicznej C PP c
20. Określić rodzaj izolacji właściwej rur
A P d
preizolowanych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielną pracę uczniów w czasie rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom  instrukcję dla ucznia .
5. Upewnij się, czy wszyscy uczniowie ją zrozumieli. Wyjaśnij ewentualne wątpliwości.
6. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna z nich
jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki błędną odpowiedz
należy zakreślić kółkiem a następnie
ponownie zaznaczyć odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Gdy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóż jego rozwiązanie na póz
niej
i wróć do tego zadania, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 40 minut.
Materiały dla ucznia
 instrukcja do testu,
 zestaw pytań testowych,
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. W czasie prac przygotowawczych i zakończeniowych pracodawca nie musi zapewnić:
pracownikom:
a) szatni na odzież własną i roboczą.
b) pomieszczenia na spożywanie posiłków.
c) bezpłatnego wyżywienia.
d) przewozu na miejsce pracy.
2. Przedstawiony na rysunku znak jest znakiem:
a) zakazujÄ…cym.
b) ostrzegajÄ…cym.
c) nakazujÄ…cym.
d) informacyjnym.
3. Które z podanych środków ochrony indywidualnej stosuje się do ochrony głowy w czasie
wykonywania prac w wykopie:
a) kask ochronny.
b) tarcza spawalnicza.
c) maska wentylacyjna.
d) nauszniki przeciwhałasowe.
4. Przedstawione na rysunku oznaczenie graficzne uzbrojenia sieci komunalnej przedstawia:
a) studzienkę rewizyjną o rzucie kołowym
b) klapÄ™ zwrotnÄ….
c) przewietrznik.
d) przelew burzowy.
5. Profil podłużny sieci komunalnej nie zawiera informacji dotyczących:
a) rzędnych terenu i osi przewodu.
b) spadków sieci.
c) średnic i długości sieci.
d) przebiegu trasy sieci.
6. Do przewodów sieci komunalnych nie zaliczymy:
a) przyłącza gazu płynnego.
b) przyłącza wodociągowego.
c) przyłącza kanalizacji sanitarnej.
d) przyłącza ciepłowniczego.
7. Roboty ziemne nie obejmujÄ…:
a) wykonanie wykopu.
b) wykonanie podsypki pod rurociÄ…gi.
c) wykonania zasypki wykopu.
d) wykonania próby szczelności rurociągu.
8. Szerokość wykopu nie zależy:
a) od głębokości.
b) od średnicy przewodu.
c) od rodzaju złączy.
d) od rodzaju gruntu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
9. Aby obliczyć koszty bezpośrednie pracy sprzętu, należy czas jego pracy przemnożyć przez:
a) cenÄ™ benzyny.
b) cenę najmu sprzętu.
c) stawkÄ™ zaszeregowania operatora.
d) stawkÄ™ za m3 wykopu.
10. Wykop należy rozpoczynać od najniższego punktu, aby:
a) uwzględnić kategorię gruntu.
b) umożliwić mechaniczne wykonanie wykopu.
c) zapewnić grawitacyjny odpływ wody z wykopu w dół po jego dnie.
d) uwzględnić skrzyżowanie z innymi przewodami.
11. Wykonując wykopy pod siec zewnętrzną w gruntach nawodnionych, odwodnienie wykopu
następuje po:
a) ułożeniu podsypki piaskowej.
b) wykonaniu robót ziemnych.
c) ułożeniu przewodów.
d) zasypaniu wykopów.
12. Ile wynosi zagłębienie wykopu opisanego rzędnymi 255,10 / 252,50 m.n.p.m.:
a) 2,10.
b) 3,10.
c) 3,60.
d) 2,60.
13. Zagęszczenie osypki wokół ułożonego kanału powinno odbywać się warstwami o grubości:
a) 20,10 ÷ 0,15 m.
b) 0,15 ÷ 0,20 m.
c) 0,20 ÷ 0,25 m.
d) 0,25 ÷ 0,30 m.
14. Przy budowie sieci zewnętrznej w gruntach nawodnionych wykonuje się:
a) obudowę wykopu pełną poziomą.
b) obudowę wykopu pełną pionową.
c) obudowę wykopu ażurową.
d) obudowę wykopu jak w gruntach suchych i obniżenie zwierciadła wody gruntowej.
15. Podaj koszt robocizny wykonania wykopu liniowego o wymiarach: 100,0 m długości, 1,0 m
szerokości, 1,5 m głębokości przy stawce 30,0 zł za 1 m3 wykopu
a) 3 000,00 zł.
b) 4 000,00 zł.
c) 4 500,00 zł.
d) 5 000,00 zł.
16. Rurociągów ochronnych nie stosujemy przy skrzyżowaniu z drogą:
a) autostradÄ….
b) ekspresowÄ….
c) powiatowÄ….
d) krajowÄ….
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
17. Syfony stosuje się przy przejściach pod przeszkodami:
a) wodociÄ…giem.
b) kanałem sanitarnym.
c) gazociÄ…giem.
d) sieciÄ… cieplnÄ….
18. Izolację cieplną chroniącą przed stratami ciepła wykonuje się dla rurociągów:
a) sieci wodociÄ…gowej.
b) sieci kanalizacyjnej.
c) sieci gazowej.
d) sieci cieplnej.
19. Do elektrochemicznej ochrony rurociągów stalowych przed korozją zaliczamy:
a) izolacjÄ™ polietylenowÄ….
b) izolacje powłokami asfaltowymi.
c) ochronÄ™ katodowÄ….
d) malowanie farbami antykorozyjnymi.
20. Materiałem stosowanym do izolacji właściwej rur preizolowanych jest:
a) wata szklana.
b) wełna mineralna.
c) wata bazaltowa.
d) pianka poliuretanowa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko.......................................................................................................................................
Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy montażu sieci komunalnych
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Zadanie praktyczne  próba pracy
Jesteście pracownikami firmy instalacyjnej wykonującej odcinek sieci wodociągowej na osiedlu
mieszkaniowym. Waszym zadaniem jest wykonanie wykopu pod wodociąg o długości 5 m
i głębokości 1,4 m oraz podłoża zgodnie z warunkami technicznymi określonymi w dokumentacji
technicznej.
Zespół w składzie:
1. & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
2. & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
3. & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
4. & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Czas wykonania: 8 godzin lekcyjnych
Zakres zadania:
1) Zaplanować czynności związane z wykonaniem zadania:
a) zapoznać się z dokumentacją techniczną przewidzianą do zadania praktycznego.
b) sporządzić plan działania związany z wykonaniem wykopu, zabezpieczeniem
i wykonaniem podłoża i ułożenia rurociągów.
c) sporządzić wykaz niezbędnych materiałów montażowych do wykonania zabezpieczenia
wykopu.
d) sporządzić wykaz potrzebnego sprzętu, narzędzi oraz środków ochrony osobistej.
e) wykonać niezbędne szkice pomocnicze obliczenia i rysunki związane z wyznaczeniem
spadku dna, składowania materiałów i ziemi z wykopu.
2) Zorganizować stanowisko pracy:
a) zgromadzić i rozmieścić na stanowisku pracy materiały do montażu zabezpieczenia
wykopu.
b) zgromadzić i rozmieścić na stanowisku pracy narzędzia i sprzęt, zgodnie z zasadami bhp.
c) sprawdzić stan techniczny sprzętu.
d) sprawdzić jakość rozpór i bali.
e) dobrać odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej.
3) Wykonać wykop z zabezpieczeniem ścian zgodnie z warunkami technicznymi i zasadami bhp:
a) wykonać wykop dla tzw.  klatki wg dokumentacji.
b) wyrównać ściany łopatą.
c) ułożyć po obu stronach bale przyścienne i wykonać rozparcie czasowe.
d) podeprzeć bale nakładkami i zabezpieczyć podporami ustawionymi skośnie.
e) założyć rozpory i usunąć podpory czasowe.
f) wyrównać dno wykopu i sprawdzić spadek.
g) wykonać podsypkę z piasku i ułożyć rurociąg.
4) Uporządkować stanowisko pracy, oczyścić narzędzia i sprzęt oraz wykonać obmiar
wykonanych robót.
5) Zaprezentować efekt wykonanego zadania uzasadniając sposób jego wykonania oraz oceniając
jakość wykonania.
Wyposażenie stanowiska roboczego:
- stanowisko symulacyjne lub stanowisko robocze w rzeczywistych warunkach budowy sieci
wodociągowej, na którym jest wykonany wykop zgodnie z dokumentacją techniczną
przewidzianÄ… do tego zadania praktycznego,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
- dokumentacja techniczna fragmenty sieci wodociÄ…gowej przewidzianego do wykonania
w ramach zadania praktycznego,
- materiały potrzebne do montażu,
- sprzęt potrzebny do montażu np.: przymiar, ołówek, piła brzeszczotowa, pilniki.
Kryteria oceny i schemat punktowania poszczególnych punktów z zakresu zadania:
1) w sumie 15 pkt.
a)  3 pkt.
b)  3 pkt.
c)  3 pkt.
d)  3 pkt.
e)  3 pkt.
2) w sumie 10 pkt.
a)  2 pkt.
b)  2 pkt.
c)  2 pkt.
d)  2 pkt.
e)  2 pkt.
3) w sumie 60 pkt.
a)  5 pkt.
b)  5 pkt.
c)  15 pkt.
d)  10 pkt.
e)  15 pkt.
f)  5 pkt.
g)  5 pkt.
4) w sumie 5 pkt.
5) w sumie 10 pkt.
W sumie 100 punktów.
Aby zaliczyć zadanie praktyczne z wynikiem pozytywnym jego wykonanie powinno być ocenione
powyżej 75 pkt. (zgodnie z wymogami CKE stosowanymi w odniesieniu do części praktycznej
egzaminów zawodowych).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
7. LITERATURA
1. BÄ…kowski K., Gazyfikacja WN-T Warszawa 1996.
2. Dindorf L., Technologia robót sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. WSiP Warszawa 1976.
3. Dzierżawski T.: Gazownictwo i ciepłownictwo. WSiP Warszawa 1996.
4. Heidrich Z., Roman M., Tabernacki T.: WodociÄ…gi i kanalizacja WSiP Warszawa 1980.
5. Heidrich Z.: Kanalizacja. WSiP Warszawa 1999.
6. Heidrich Z.: WodociÄ…gi. WSiP Warszawa 1999.
7. Katalogi Nakładów Rzeczowych.
8. Katalogi techniczne producentów i dystrybutorów materiałów do budowy sieci komunalnych
oraz informacje zawarte na stronach internetowych tych firm.
9. Kieślowski S., Karpiński M., Trzaskowski W.: Instalacje sanitarne. Technologia. WSiP
Warszawa 1996.
10. Kodeks pracy.
11. Kowalczyk Z., Loska F.: Czarkowski M.: Kosztorysowanie w budownictwie. WSiP Warszawa
1999.
12. Krygier K., Seweryn J. : Ogrzewnictwo Wentylacja Klimatyzacja WSiP Warszawa 1997.
13. Polskie Normy.
14. Roj-Chodacka A.: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska pracy. Budownictwo 2 KOWEZ Warszawa 2002.
15. Urban L.,: Technologia Murarstwo i Tynkarstwo. WSiP Warszawa 1995.
16. Wasilewski Z: Rysunek zawodowy. Instalacje sanitarne i rurociągi przemysłowe. WSiP
Warszawa 1999.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39