MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Anna Gołębiowska
Montaż i instalacja stacji gazowych
713[03].Z3.06
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr inż. Władysława Maria Francuz
mgr inż. Anna Kusina
Opracowanie redakcyjne:
inż. Anna Gołębiowska
Konsultacja:
mgr inż. Mirosław Żurek
Korekta:
mgr inż. Mirosław Żurek
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[03].Z3.06
 Montaż i instalacja stacji gazowych zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu  Monter sieci komunalnych .
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Przepisy bhp i ochrony ppoż. przy montażu stacji gazowych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 8
4.1.3. Ćwiczenia 9
4.1.4. Sprawdzian postępów 10
4.2. Rodzaje stacji gazowych 11
4.2.1. Materiał nauczania 11
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 15
4.2.3. Ćwiczenia 15
4.2.4. Sprawdzian postępów 16
4.3. Rodzaje i montaż gazomierzy sieciowych 17
4.3.1. Materiał nauczania 17
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 19
4.3.3. Ćwiczenia 19
4.3.4. Sprawdzian postępów 21
4.4. Wyposażenie stacji gazowych 22
4.4.1. Materiał nauczania 22
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 31
4.4.3. Ćwiczenia 31
4.4.4. Sprawdzian postępów 34
4.5. Stacje redukcyjne i ich montaż 35
4.5.1. Materiał nauczania 35
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 40
4.5.3. Ćwiczenia 40
4.5.4. Sprawdzian postępów 42
4.6. Próba szczelności i odbiór stacji gazowych 43
4.6.1. Materiał nauczania 43
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 44
4.6.3. Ćwiczenia 44
4.6.4. Sprawdzian postępów 45
4.7. Eksploatacja stacji gazowych 46
4.7.1. Materiał nauczania 46
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 48
4.7.3. Ćwiczenia 48
4.7.4. Sprawdzian postępów 49
5. Sprawdzian osiągnięć 50
6. Literatura 54
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach montażu przewodów
i uzbrojenia stacji gazowych.
W poradnik zamieszczono:
- wymagania wstępne, stanowiące wykaz niezbędnych wiadomości i umiejętności, które
powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,
- cele kształcenia jednostki modułowej, czyli wiadomości i umiejętności jakie ukształtujesz
podczas pracy z poradnikiem,
- materiał nauczania, który obejmuje niezbędne wiadomości teoretyczne umożliwiające
samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Chcąc
dobrze przygotować się do ćwiczeń wykorzystaj oprócz poradnika wskazaną literaturę
oraz inne z
ródła informacji,
- zestaw pytań, który umożliwi Ci sprawdzenie opanowania podanego materiału nauczania.
- ćwiczenia, dzięki którym będziesz mógł zweryfikować swoje wiadomości teoretyczne
i ukształtować umiejętności praktyczne,
- sprawdzian postępów, dzięki któremu określisz zakres posiadanej wiedzy. Zaliczenie
tego sprawdzianu z wynikiem pozytywnym potwierdzi Twoją wiedzę i umiejętności z
zakresu jednostki modułowej. Wynik negatywny jest wskazaniem do powtórzenia
materiału nauczania i poprawienia umiejętności z pomocą nauczyciela,
- sprawdzian osiągnięć stanowiący przykładowy zestaw pytań testowych, dzięki któremu
sprawdzisz czy opanowałeś materiał w stopniu umożliwiającym zaliczenie całej jednostki
modułowej,
- wykaz literatury uzupełniającej.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem materiału nauczania lub ćwiczenia, to poproś
nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz
daną czynność.
Jednostka modułowa:  Montaż i instalacja stacji gazowych , której treści teraz poznasz
jest jednym z modułów koniecznych do zapoznania się z technologią montażu sieci gazowych
 schemat 1.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Moduł 713[03].Z3
Technologia montażu sieci gazowych
713[03].Z1/2/3/4.01
Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy
montażu sieci komunalnych
713[03].Z1/2/3/4.02
Montaż instalacji z rur stalowych
713[03].Z1/2/3/4.03
Montaż rurociągów stalowych
713[03].Z1/2/3.04
Montaż rurociągów z tworzyw sztucznych
713[03].Z3.05
Montaż sieci gazowej
713[03].Z3.06
Montaż i instalacja stacji gazowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,
- posługiwać się dokumentacją techniczną,
- rozróżniać materiały budowlane,
- rozróżniać sieci komunalne,
- wykonywać roboty przygotowawczo-zakończeniowe przy montażu sieci gazowych,
- wykonywać połączenia rur stalowych sieciowych i z tworzyw sztucznych,
- dobrać sprzęt, narzędzia i materiały do wykonania prac przygotowawczo-
zakończeniowych oraz do wykonania montażu połączeń rur sieciowych i montażu
gazociągów,
- organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,
- przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- współpracować w grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zastosować przepisy bhp i ochrony ppoż. przy montażu lub instalacji stacji gazowej,
- przygotować materiały potrzebne do montażu lub instalacji stacji gazowej,
- ocenić stan techniczny elementów stacji gazowych przygotowywanych do montażu,
- dobrać sprzęt i narzędzia, przyrządy kontrolno-pomiarowe potrzebne do montażu
i instalacji stacji gazowych,
- dobrać środki do transportu elementów stacji gazowych na miejsce montażu,
- dostarczyć elementy stacji gazowych na miejsce montażu,
- ustalić kolejność montażu elementów stacji gazowych,
- wyznaczyć miejsce montażu poszczególnych elementów stacji gazowych,
- zamontować urządzenia i wyposażenie stacji gazowych,
- zainstalować kompaktowe stacje gazowe,
- zamontować osprzęt stacji gazowych,
- zainstalować aparaturę kontrolno-pomiarową i urządzenia zabezpieczające i sygnalizujące
w stacjach gazowych,
- wykonać podłączenie stacji gazowych do sieci gazowej,
- przeprowadzić próbę szczelności elementów stacji gazowych po wykonaniu montażu lub
instalacji,
- dokonać regulacji zamontowanych urządzeń stacji gazowych,
- zastosować wymagania zawarte w instrukcji montażu urządzeń stosowanych w stacji
gazowej,
- usunąć usterki powstałe podczas montażu lub instalacji stacji gazowych,
- skontrolować pracę urządzeń stacji gazowych,
- skontrolować urządzenia pomiarowe i dokonać odczytu,
- zlokalizować awarie eksploatowanych stacji gazowych,
- sporządzić obmiar wykonanych robót,
- wykorzystać budowlaną dokumentację techniczną.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Przepisy bhp i ochrony ppoż. przy montażu stacji gazowych
4.1.1. Materiał nauczania
Podstawowym obowiązkiem każdego pracownika jest zapoznanie się i przestrzeganie
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas montażu i eksploatacji stacji gazowych.
Podczas wykonywania robót montażowych stacji gazowych ma się do czynienia
z robotami gazoniebezpiecznymi. Zalicza siÄ™ do nich wszelkie prace na czynnych sieciach
i urządzeniach gazowniczych, podczas których wydzielają się (lub mogą się wydzielać) ilości
gazu powodujące zatrucie, wybuch lub pożar:
- podłączenia nowo wybudowanych stacji gazowych,
- wyłączania i włączanie po kapitalnych remontach,
- usuwanie skutków awarii stacji gazowych,
- demontaż i montaż wyposażenia stacji gazowej [4, s. 284].
Podczas prac dotyczących montażu i eksploatacji stacji gazowych należy przestrzegać
następujących przepisów:
- każde stanowisko robocze powinno być zorganizowane zgodnie z zasadami bhp,
- wszystkie roboty powinny być przygotowane i prowadzone obowiązków uwzględnieniem i
stosowaniem niezbędnych zabezpieczeń przed wypadkami podczas pracy,
- przy każdym stanowisku pracy powinna znajdować się instrukcja obowiązków zakresu
bhp.
Każdy pracownik powinien być wyposażony w środki ochrony indywidualnej:
- odzież roboczą: ubranie drelichowe, kurtka lub kamizelka ciepłochronna, kurtka
przeciwdeszczowa, kamizelka z elementami odblaskowymi,
- środki ochrony kończyn dolnych: trzewiki skórzano-gumowe,
- środki ochrony kończyn górnych: rękawice ochronne drelichowe lub gumowe,
- środki ochrony głowy: kask ochronny,
- środki ochrony słuchu: nauszniki przeciwhałasowe i wkładki przeciwhałasowe.
Przy montażu stacji gazowych teren stacji powinien być ogrodzony, a ogrodzenie
usytuowane nie bliżej niż na granicy strefy zagrożenia wybuchem. Na ogrodzeniu stacji
względnie w innym widocznym miejscu należy umieścić tablice ostrzegawcze z informacją o
niebezpieczeństwie wybuchu obowiązków zakazie zbliżania się z ogniem.
Podczas montażu przewodów, armatury i urządzeń stacji gazowych należy przestrzegać
następujących zasad:
- prace spawalnicze mogą wykonywać tylko pracownicy posiadający odpowiednie
uprawnienia spawalnicze,
- wszelkie ciężary (rury, armaturę, urządzenia) należy opuszczać i podnosić za pomocą
odpowiednich urządzeń; przy opuszczaniu rur izolowanych należy posługiwać się
szerokimi pasami w celu ochrony przed zniszczeniem,
- zabronione jest ponowne łączenie zerwanych lin, pętli, łańcuchów, należy je zawsze
zastępować nowymi,
- wszystkie prace zespołowe przy transporcie ręcznym powinny być kierowane przez
odpowiednio przeszkolonych pracowników,
- do oświetlenia pomieszczeń, w których znajdują się urządzenia gazowe, pomiarowe lub
redukcyjne należy używać włącznie lamp elektrycznych,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
- do oświetlenia skrzyń zasuwowych i sączkowych należy używać wyłącznie lamp
elektrycznych, akumulatorowych lub zasilanych z baterii w wykonaniu szczelnym,
- obowiązków każdym pomieszczeniu urządzeń redukcyjno-pomiarowych należy umieścić
plan pracy danego urządzenia i dokładną instrukcję obsługi, a także instrukcję, co do
postępowania w razie awarii lub zakłóceń w pracy gazociągu.
Podczas prac związanych z naprawą urządzeń stacji gazowych należy przestrzegać
następujących zasad:
- zabronione jest zbliżanie się z ogniem do miejsc zagrożonych pożarem,
- rozłączanie i przecinanie przewodów czynnych w czasie przepływu gazu jest niedozwolone,
Często zachodzi konieczność wykonywania napraw urządzeń stacji gazowej w obecności
ulatniajÄ…cego siÄ™ gazu. Najbardziej niebezpieczne sÄ… prace w pomieszczeniach podziemnych
lub niedostatecznie wentylowanych pomieszczeniach naziemnych.
Niezależnie od możliwości zatrucia gazem lub wybuchu zdarzają się wypadki zapalenia
się gazu uchodzącego przez nieszczelności.
Awaryjne gaszenie palącego się gazu można wykonać za pomocą następujących
środków, zależnie od wielkości płomienia:
- mokrej gliny o konsystencji ciasta,
- mokrej płachty brezentowej lub koca azbestowego,
- strumienia wody,
- gaśnicy.
W wypadku gazociągów średnio- i wysokoprężnych trzeba najpierw obniżyć ciśnienie do
200÷300 Pa i gasić wyżej wymienionymi Å›rodkami.
Podczas prac prowadzonych w warunkach niebezpiecznych niedopuszczalne jest
wprowadzenie jakiegokolwiek z
ródła ognia lub iskry, które mogą spowodować zapłon lub
wybuch gazu.
Zapłon gazu może nastąpić wskutek;
- oddziaływania nagrzanych powierzchni,
- zaiskrzenia wyłącznika lub innego urządzenia elektrycznego,
- wejścia z otwartym ogniem, np. papierosem, świecą,
- iskrzenia narzędzia pracy,
- uderzeń podkutymi butami o betonową podłogę,
- wyładowań elektrycznych w ubraniach z włókien sztucznych.
W celu uniknięcia zapłonu gazu zespół wykonujący prace powinien zachować wszelkie
środki ostrożności oraz posługiwać się specjalnym sprzętem ochronnym i narzędziami nie
iskrzÄ…cymi [4, s. 288÷291].
Obsługa doraz
na stacji powinna być właściwie przeszkolona w zakresie znajomości bhp
i ppoż. oraz powinna posiadać odpowiednie uprawnienia do eksploatacji stacji gazowych.
W stacjach gazowych powinien znajdować się podręczny sprzęt ppoż. [1, s. 123].
Nie należy odpowietrzać i opróżniać stacji gazowych podczas wyładowań atmosferycznych.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są ogólne obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy?
2. Jakie roboty podczas wykonywania robót montażowych stacji gazowych zaliczany do
gazoniebezpiecznych?
3. Jakie środki ochrony indywidualnej powinien posiadać pracownik przy montażu stacji
redukcyjnej gazu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
4. Jakich szczegółowych przepisów bhp i ochrony ppoż. należy przestrzegać przy montażu
stacji gazowych?
5. Jakie są szczegółowe przepisy bhp i ochrony ppoż. podczas prac związanych
z eksploatacjÄ… i naprawÄ… stacji gazowych?
6. W jaki sposób można wykonać awaryjne gaszenie palącego się gazu podczas prac
związanych z naprawą urządzeń stacji gazowych?
7. Jakie mogą być przyczyny zapłonu gazu?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ skutki nieprzestrzegania przepisów bhp związanych z montażem stacji gazowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) Zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy przy montażu
stacji gazowych,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające montaż stacji gazowych i stosowanie
przepisów bhp,
3) określić skutki nie przestrzegania przepisów bhp i wskazać sposoby zapobiegania im,
4) przeanalizować uzyskane informacje,
5) wskazać, dlaczego konieczne jest przestrzeganie przepisów bhp przy montażu stacji
gazowych,
6) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 film przedstawiający montaż stacji gazowej,
 zdjęcia lub ilustracje z miejsc budowy stacji gazowych,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Określ skutki nieprzestrzegania przepisów bhp i ochrony p. poż. związanych z
prowadzeniem prac eksploatacyjnych i naprawą urządzeń stacji gazowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi bhp i p.poż. przy eksploatacji stacji redukcyjnych,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające przebieg prac eksploatacyjnych
i napraw stacji gazowych,
3) przeanalizować uzyskane informacje,
4) określić skutki nie przestrzegania przepisów bhp i p.poż. przy eksploatacji stacji gazowych
i wskazać sposoby zapobiegania im,
5) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 film przedstawiajÄ…cy prace eksploatacyjne stacji gazowych,
 zdjęcia lub ilustracje prac eksploatacyjnych i napraw urządzeń stacji gazowych,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy ppoż.?
2) podać szczegółowe przepisy bhp związane z montażem stacji gazowych?
3) podać szczegółowe przepisy bhp i ppoż. związane z wykonywaniem prac
eksploatacyjnych stacji gazowych?
4) podać środki ochrony indywidualnej stosowane dla pracowników
przy budowie i eksploatacji stacji gazowych ?
5) podać przyczyny zapłonu gazu przy budowie i eksploatacji stacji
gazowych?
6) zastosować przepisy bhp i ppoż. przy wykonywaniu prac montażowych
stacji gazowych?
7) zastosować przepisy bhp przy wykonywaniu prac eksploatacyjnych stacji
gazowych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.2. Rodzaje stacji gazowych
4.2.1. Materiał nauczania
Stacją gazową nazywamy zespół urządzeń do redukcji, regulacji, pomiarów i rozdziału
paliwa gazowego [1, s. 119].
Zadaniem stacji gazowych jest redukowanie ciśnienia panującego w gazociągach
wysoko- i średnioprężnych do ciśnienia niskiego, jakie jest wymagane w przewodach
zasilających odbiorniki gazu, oraz kontrola wartości tego ciśnienia.
Istotnym zadaniem stacji jest podniesienie bezpieczeństwa korzystania z gazu przez
utrzymanie stałego niskiego ciśnienia, do jakiego są dostosowane przybory i palniki gazowe.
Utrzymanie stałego niskiego ciśnienia jest istotne również ze względów ekonomicznych, gdyż
zmniejszenie ciśnienia powoduje zmniejszenie wydajności cieplnej przyborów gazowych,
a ciśnienie zbyt wysokie  gorsze warunki spalania i większe zużycie przyborów.
Istnieje kilka rodzajów stacji gazowych:
- obwodowe  do zasilania sieci niskoprężnej i zbiornika przejmującego nadmiar gazu
w okresie mniejszego zapotrzebowania,
- miejskie  do zasilania sieci rozdzielczej miast (niskoprężnej),
- przemysłowe  do zasilania sieci gazowej zakładów przemysłowych.
Oprócz wyżej wymienionych stacji gazowych są jeszcze:
1) stacje redukcyjne w skład których wchodzą urządzenia do obniżania i utrzymywania
ciśnienia gazu na określonym poziomie; stosuje się je gdy:
- ciśnienie wejściowe nie przekracza 0,4 MPa, a objętość strumienia przepływającego
gazu jest większa niż 60 m3/h,
- ciśnienie wejściowe jest większe niż 0,4 MPa przy dowolnej objętości strumienia
przepływającego gazu.
2) punkty redukcyjne (urządzenia redukcyjne), tj. reduktory wraz z wyposażeniem służące
do obniżania i utrzymania ciśnienia gazu na określonym poziomie; stosuje się je gdy
ciśnienie wejściowe wynosi od 0,005 do 0,4 MPa (włączanie), a objętość strumienia
przepÅ‚ywajÄ…cego gazu jest mniejsza lub równa 60 m3/h [4, s.41÷42].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Rys. 1. Podział stacji gazowych [1, s. 120].
Szafkowe stacje redukcyjne
W sieciach miejskich i sieciach zasilających średnie i małe zakłady przemysłowe
instalowane sÄ… stacje redukcyjne w szafkach metalowych. Stacje szafkowe dostarczane sÄ…
przez producentów z kompletnym wyposażeniem i można je szybko instalować w układach
sieciowych.
Rys. 2. Schemat jednostopniowej stacji redukcyjno  pomiarowej typu szafkowego [6, s. 53].
Swobodny dostęp do wszystkich zespołów jest zapewniony przez drzwi umieszczone
w ścianie czołowej i bocznych. Naziemne stacje gazowe powinny być ogrodzone. Otwory
nawiewne wentylacji powinny znajdować się w dolnej części pomieszczeń stacji, otwory
wywiewne w części górnej z wyprowadzeniem wylotów ponad dach i powinny być
zabezpieczone przed dostaniem siÄ™ ognia z zewnÄ…trz. Wyloty rur wydmuchowych powinny
umożliwić wypływ gazu do góry, być zabezpieczone przed opadami atmosferycznymi
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
wyprowadzone co najmniej 3 m nad poziom obsługi i 1 m ponad dach obudowy urządzeń
technologicznych stacji. [1, s. 142].
W stacjach redukcyjnych o strumieniu objętości paliwa powyżej 300 m3 i ciśnieniu
wejściowym większym niż 0,4 MPa stosuje się przewody awaryjne. Stacje te powinny być
ogrodzone.
Stacje gazowe na wolnym powietrzu
Duże stacje redukcyjne montuje się na wolnym powietrzu pod zadaszeniem lub bez
zadaszenia. Dla zabezpieczenia stacji przed dostępem niepowołanych osób wykonuje się
ogrodzenie z siatki metalowej. [1, s. 122].
Rys. 3. Schemat dwustopniowej stacji redukcyjno-pomiarowej [6, s. 52].
Stacje gazowe w budynkach
Stacje redukcyjne w budynkach projektuje siÄ™ indywidualnie w przypadku zastosowania
skomplikowanych rozwiązań technicznych i konieczności zapewnienia odpowiednich
warunków pracy dla obsługi. Pomieszczenia stacji gazowych powinny spełniać warunki
bezpieczeństwa:
- wyloty przewodów wydmuchowych z zaworów bezpieczeństwa, upustów i innych
urządzeń powinny być wyprowadzone ponad dach stacji gazowej na wysokość co
najmniej 2 m, ale jednocześnie 0,5 m powyżej wylotów wywietrzników i wylotu komina
kotłowni umieszczonej w stacji gazowej, przy odległości poziomej co najmniej 3 m,
- powinien być zapewniony, co najmniej z jednej strony dostęp do urządzeń dla ich
obsługi,
- ściany oddzielające pomieszczenia dla zespołu urządzeń technologicznych i dla urządzeń
do nawaniania gazu od innych pomieszczeń powinny być gazoszczelne, bez otworów 
z wyjątkiem gazoszczelnych przejść przewodów gazowych stacji i gazoszczelnego okna
umieszczonego w ścianie między pomieszczeniem dla urządzeń technologicznych
i pomieszczeniem dla obsługi,
- pomieszczenia dla zespołu urządzeń technologicznych i do nawaniania gazu nie powinny
łączyć się ze sobą otworami drzwiowymi. Drzwi wejściowe i okna w zespole urządzeń
technologicznych i do nawaniania gazu nie powinny być umieszczone po tej samej
stronie zewnÄ™trznej budynku stacji co drzwi i okna innych pomieszczeÅ„. [4, s. 44÷45].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Rys. 4. Rzut poziomy stacji redukcyjnej dwuciÄ…gowej w budynku [1, s. 151].
1  przewód wlotowy wysokiego ciśnienia, 2  zawór kulowy, 3  filtr gazu, 4  podgrzewacz gazu, 5  zawór
szybko zamykający I, 6  zawór szybko zamykający II, 7  reduktor ciśnienia, 8  króciec przejściowy
(podłączenie rurek impulsowych, wydmuchowych i upustowych), 9  obejście, 10  gazomierz turbinowy,
11  przewód wylotowy średniego ciśnienia, 12  zawór bezpieczeństwa wydmuchowy.
Podziemne kompaktowe stacje redukcyjne
Podziemne kompaktowe stacje redukcyjne majÄ… wodoszczelnÄ… obudowÄ™ wentylowanÄ…
lub obudowę ciśnieniową.
Obudowa wentylowana wykonana jest z blachy stalowej o grubości 8 mm i ma kształt
cylindryczny. Do części zewnętrznej obudowy są przyspawane uchwyty montażowe.
Połączenie zespołu redukcyjnego z przewodami wlotu i wylotu gazu uzyskuje się za pomocą
złączy stożkowych do szybkiego łączenia zaopatrzonych w pierścienie uszczelniające typu O-
ring.
W skład standardowego wyposażenia stacji wchodzą:
- filtr gazu z pokrywą umożliwiającą wymianę wkładu filtracyjnego bez demontażu ciągu,
- mały zawór szybko zamykający o przepływie osiowym,
- zblokowany zespół monitor  reduktor typu MFL-BP,
- zawór wydmuchowy [1, s.154].
Rys. 5. Zespół urządzeń podziemnego, wentylowanego modułu redukcyjnego [1, s. 154].
1, 10  złącza izolujące, 2, 11  armatura zaporowa, 3, 8  złącza stożkowe do szybkiego łączenia,
4  obudowa modułu, 5  filtr, 6  zawór szybko zamykający, 7  zablokowany zespół monitor-reduktor,
9  anoda magnezowa.
Część wewnętrzna obudowy ciśnieniowej zespołu redukcyjnego jest wykorzystana jako
przewód doprowadzający gaz do współśrodkowego wkładu składającego się z:
- filtru gazowego wyłożonego specjalną folią (chroniącą przed zawilgoceniem) i watą
szklanÄ…,
- zespołu redukcyjnego (reduktor ciśnienia o przepływie osiowym).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Szczelność obudowy zapewnia specjalnie skonstruowana pokrywa z uszczelkami
i dociskami śrubowymi.
Rys. 6. Stacja gazowa w obudowie ciśnieniowej [4, s. 45].
1  filtr, 2  zacisk komory, 3  pokrywa zabezpieczająca, 4  blok rozgałęziony, 5  zatrzaskowy zawór
odcinający, 6  układ sterowania i kontroli, 7  przewód upustowy, 8  przewód giętki, 9  zawór osiowy,
10  dyfuzor.
Stacja gazowa może służyć do redukcji, pomiaru i rozdziału gazu  spełniając jedną,
dwie lub wszystkie wymienione funkcje.
Aby zapewnić ciągłość dostawy gazu stacje redukcyjne wyposaża się w dwa ciągi
redukcyjne  jeden podstawowy, drugi rezerwowy.
Przepustowość każdego ciągu powinna pokrywać 100% zapotrzebowania gazu. Ciągi
powinny pracować wymiennie pełniąc rolę ciągu podstawowego lub rezerwowego.
W stacjach wielociągowych pozwala się, aby każdy z ciągów miał przepustowość mniejszą
niż przepustowość stacji. Stosowanie ciągów rezerwowych o ręcznej regulacji jest
dopuszczalne w przypadku stacji redukcyjnych szafkowych pracujących w układach
miejskich sieci gazowych pod warunkiem, że sąsiadujące stacje zdolne są do przejęcia
zwiększonego obciążenia w razie awaryjnego wyłączenia się jednej stacji [1, s. 122].
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie sÄ… rodzaje stacji gazowych?
2. Jakie zadania spełniają stacje gazowe?
3. Czym charakteryzujÄ… siÄ™ szafkowe stacje redukcyjne?
4. Czym charakteryzujÄ… siÄ™ stacje gazowe na wolnym powietrzu?
5. Czym charakteryzujÄ… siÄ™ stacje gazowe w budynkach?
6. Czym charakteryzujÄ… siÄ™ podziemne stacje kompaktowe?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Porównaj zakres redukcji ciśnienia gazu stacji redukcyjnej gazu jednostopniowej
i dwustopniowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z rodzajami stacji redukcyjnych gazu i zakresem ich działania,
2) przeanalizować rysunki i schematy przedstawiające stacje redukcyjne jedno- i dwustopniowe,
3) porównać wyposażenia określając jednocześnie zadania jakie mogą te stacje spełniać,
4) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
5) zaprezentować efekty swojej pracy grupie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 modele stacji redukcyjnych gazu,
 schematy stacji redukcyjnych jedno- i dwustopniowych,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Uzasadnij, dlaczego obecnie coraz częściej stosuje się kompaktowe stacje gazowe.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z rodzajami stacji gazowych i ich charakterystyką,
2) przeanalizować informacje techniczne dotyczące właściwości, charakterystyki z zakresu
działania stacji gazowych, które są zawarte w katalogach technicznych, na stronach
internetowych i w literaturze,
3) określić możliwości stosowania stacji gazowych kompaktowych w różnych warunkach ,
4) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
5) zaprezentować efekty swojej pracy grupie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 katalogi techniczne modułowych stacji gazowych,
 stanowiska komputerowe z dostępem do Internetu,
 literatura z rozdziału 6.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1. określić rodzaje stacji gazowych?
2. określić zadania jakie mogą spełniać stacje gazowe?
3. scharakteryzować szafkowe stacje gazowe?
4. scharakteryzować stacje gazowe na wolnym powietrzu?
5. scharakteryzować stacje gazowe w budynkach?
6. scharakteryzować podziemne stacje gazowe?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
4.3. Rodzaje i montaż gazomierzy sieciowych
4.3.1. Materiał nauczania
Do pomiaru objętości przepływającego gazu w stacjach redukcyjno-pomiarowych
w zależności od maksymalnego strumienia objętości i maksymalnego ciśnienia mierzonego
gazu stosuje siÄ™ gazomierze:
- zwężkowe,
- turbinowe,
- rotorowe.
Tablica 1. Rodzaje gazomierzy w zależności od maksymalnego strumienia objętości i maksymalnego ciśnienia
gazu mierzonego [1, s.75].
Maksymalna Strumień Strumień Maksymalne Dopuszczalna
Rodzaj średnica objętości objętości ciśnienie prędkość gazu
gazomierza nominalna Qmin (m3/h) Qmax (m3/h) (kPa) (m/s)
DN (mm)
zwężkowy 300 4000 250 000 10 000 20
turbinowy 300 4000 250 000 10 000 16
rotorowy 200 1600 8000 400 16
Przepływomierzem (gazomierzem) zwężkowym nazywa się urządzenie w skład,
którego wchodzą:
- zwężka pomiarowa,
- przetworniki ciśnienia i różnicy ciśnień,
- czujniki pomiaru temperatury sprzęgnięte z mikrokomputerowym urządzeniem do
pomiaru strumienia objętości gazu [1, s. 83].
Rys. 7. Zestaw przepływomierza zwężkowego[1, s. 83].
1  rura przewodowa, 2  przetwornik ciśnienia, 3  mikroprocesorowy układ pomiarowy, 4  zwężka, 5 
przetwornik różnicy ciśnień, 6  przetwornik temperatury.
Dzięki nowoczesnym mikroprocesowym przetwornikom różnicy ciśnień możliwe jest
zastosowanie kryzy pomiarowej o wysokiej dokładności pomiaru przy niewielkiej stracie
ciśnienia.
Gazomierz turbinowy składa się z następujących części;
- komory wlotowej z kołnierzem wlotowym i przetwornicą strumienia,
- komory pomiarowej z wirnikiem turbiny,
- przekładni wielostopniowej,
- głowicy licznikowej,
- komory wylotowej z kołnierzem wylotowym [1, s. 78].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Rys. 8. Gazomierz turbinowy [1, s. 79].
1  prostownica strumienia, 2  kanał wlotowy, 3  wirnik pomiarowy, 4  licznik, 5  przekładnia
wielostopniowa, 6, 7, 8  nadajniki przelicznika ciśnienia, temperatury i objętości.
Komora pomiarowa wyposażona jest w prostownicę strumienia (1) zwiększającą
prędkość przepływu gazu i eliminującą turbulencję przed wlotem do komory pomiarowej.
Wirnik pomiarowy turbiny ma skośnie ustawione łopatki. Wpływający gaz napierając na
Å‚opatki wirnika wprawia go w ruch obrotowy. Ruch obrotowy turbiny redukowany jest przez
przekładnię wielostopniową i przenoszony na licznik rolkowy. Gazomierze turbinowe
wyposażone są w specjalne złącza do przeliczników objętości gazu na warunki normalne oraz
nadajniki impulsów do podłączenia urządzeń elektronicznych (np. drukarki). Gazomierze
o większych średnicach mogą być wyposażone w nadajniki wysokiej częstotliwości dla
potrzeb telemetrii. Zestaw montażowy gazomierza turbinowego składa się z odcinka
dopływowego gazomierza i odcinka odpływowego. Przy pomiarze gazu średniego
i wysokiego ciśnienia w odcinek dopływowy należy wbudować prostownicę strumienia. Przy
pomiarze gazu pod ciśnieniem do 5 kPa można zastosować prosty odcinek rurociągu
o długości odpowiadającej 9 Dn. Odcinek odpływowy powinien być prostym odcinkiem
rurociągu z gniazdami do termometrów użytkowego i kontrolnego. Dla Średnic do 200 mm
gazomierze turbinowe przystosowane są do montażu poziomego i pionowego, powyżej 200
mm  wyłącznie poziomego. [1, s. 80].
Gazomierz rotorowy
Rys. 9. Przekrój gazomierza rotorowego [1, s. 76].
1  przestrzeń pomiarowa, 2  wirnik dwuskrzydłowy (rotor), 3  komora miernicza.
Gaz przepływający przez gazomierz rotorowy porusza w komorze mierniczej (3) dwa
dwuskrzydłowe wirniki (2) o kształcie podobnym do ósemek, które przy każdym obrocie
odmierzają jednakowe ilości gazu. Osie wirników są wyprowadzone z przestrzeni pomiarowej
do komór olejowych, w których sprzężone są z zazębiającymi się kołami zębatymi. Wirniki są
tak ustawione, że nie ocierają się o siebie. Koła zębate są zanurzone w oleju, a łożyska
smarowane natryskowo.
Gazomierze rotorowe mierzą przepływający gaz w określonych warunkach ciśnienia
i temperatury i montuje się na nich tzw. przeliczniki objętości gazu na warunki normalne.
Gazomierze rotorowe stosowane sÄ… dla ciÅ›nieÅ„ do 1,6 MPa i w zakresie temperatur 5÷55 ºC.
Przystosowane są do montażu poziomego i pionowego. Producenci gazomierze rotorowe
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
dostarczają z pustymi miskami olejowymi. Przed uruchomieniem ciągu pomiarowego należy
miski olejowe napełnić olejem właściwym dla zakresu temperatury eksploatacji zgodnie ze
wskazówkami producenta [1, s. 77].
Rurociąg układu pomiarowego nie powinien przenosić żadnych naprężeń na obudowę
gazomierza. Zawsze gaz musi być pozbawiony zanieczyszczeń w filtrach odpylających.
Badania wytrzymałościowe układu redukcyjno-pomiarowego powinny być przeprowadzone
bez udziału gazomierza. Na okres prób należy wbudować króciec kołnierzowy odpowiadający
wymiarom podłączeniowym gazomierza. Przed zainstalowaniem gazomierza należy
sprawdzić, czy rurociąg jest czysty i suchy. Układ redukcyjno-pomiarowy powinien pracować
co najmniej 7 dni bez gazomierza  do czasu osiągnięcia wymaganej czystości gazociągu.
Urządzenia zaporowe na wlocie i wylocie ciągu pomiarowego powinny posiadać otwory
o przekroju odpowiadającym przy całkowitym otwarciu  przekrojowi króćców gazomierza.
Instalowanie gazomierzy, rozruch i eksploatację należy prowadzić ściśle wg wskazań
dokumentacji techniczno-ruchowej dostarczanej przez producenta[1, s. 90].
Przed magazynowaniem i transportem zamyka się króćce gazomierza korkami lub
nakrętkami dla zabezpieczenia części wewnętrznych przed zanieczyszczeniem. Gazomierze
przeznaczone do transportu należy pakować w pudełka z tektury falistej lub specjalne
pojemniki. Przy odbiorze gazomierzy z transportu należy przeprowadzić oględziny liczydła,
obudowy zewnętrznej oraz plomb legalizacyjnych.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz rodzaje gazomierzy sieciowych?
2. Jak jest zbudowany przepływomierz zwężkowy?
3. Jaka jest zasada działania gazomierza turbinowego?
4. Jaka jest zasada działania gazomierza rotorowego?
5. Jakie są zasady montażu gazomierzy?
6. Jak się sprawdza stan techniczny materiałów i urządzeń do budowy zestawu gazomierza?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie dokumentacji technicznej stacji redukcyjnej gazu sporzÄ…dz

zapotrzebowanie materiałowe do układu pomiarowego z gazomierzem rotorowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami montażu układu gazomierzowego z zainstalowanym gazomierzem
rotorowym,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną przedstawioną przez nauczyciela,
3) określić rodzaj i ilość materiałów potrzebnych do montażu,
4) wykonać zestawienie materiałów, urządzeń i aparatury kontrolno-pomiarowej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 projekt budowlany stacji redukcyjnej gazu,
 instrukcja dla ucznia obejmująca zasady sporządzania zapotrzebowania materiałowego,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Ćwiczenie 2
Wykonaj montaż i demontaż zestawu przepływomierza zwężkowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu zestawu przepływomierza
zwężkowego wraz z aparaturą kontrolno-pomiarową,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz
czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi montażu,
3) określić kolejne czynności związane z montażem gazomierza i aparatury kontrolno-
pomiarowej,
4) dobrać narzędzia, sprzęt, przyrządy kontrolno-pomiarowe potrzebne do montażu,
5) przygotować potrzebne do montażu materiały,
6) ocenić stan techniczny materiałów do montażu,
7) wykonać montaż zestawu przepływomierza zwężkowego wraz z armaturą kontrolno-
-pomiarowÄ…,
8) wykonać demontaż zestawu przepływomierza zwężkowego wraz z armaturą kontrolno-
-pomiarowÄ….
Wyposażenie stanowiska pracy:
 stanowisko do wykonania ćwiczenia powinno być wyposażone w rury gazowe,
gazomierze oraz aparaturę kontrolno-pomiarową, (najkorzystniej by ćwiczenie zostało
wykonane w warunkach rzeczywistych, tj. na miejscu montażu stacji redukcyjnej gazu),
 instrukcja dla ucznia obejmujÄ…ca przepisy bhp,
 materiały potrzebne do montażu: zwężka, akp, króćce kołnierzowe
 sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: przymiar, klucze do rur.
Ćwiczenie 3
Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj
montaż i demontaż układu pomiarowego z gazomierzem turbinowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu gazomierzy,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną oraz instrukcją zawierającą przepisy bhp na
stanowisku do ćwiczeń, oraz czynności związane z przebiegiem i warunkami
technicznymi montażu gazomierzy i aparatury kontrolno-pomiarowej,
3) określić w kolejności czynności związane z montażem gazomierza,
4) dobrać sprzęt, przyrządy kontrolno-pomiarowe i narzędzia potrzebne do montażu,
5) ocenić stan techniczny gazomierza i materiałów do montażu,
6) zastosować wymagania zawarte w instrukcji montażu urządzeń,
7) wyznaczyć miejsca montażu poszczególnych elementów,
8) wykonać montaż układu pomiarowego z gazomierzem turbinowym,
9) wykonać demontaż układu pomiarowego z gazomierzem turbinowym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Wyposażenie stanowiska pracy:
 stanowisko do wykonania ćwiczenia powinno być wyposażone w rury gazowe,
gazomierze, aparaturę kontrolno-pomiarową (najkorzystniej, by ćwiczenie zostało
wykonane w warunkach rzeczywistych, tj. na miejscu montażu stacji redukcyjnej gazu),
 instrukcja montażu urządzeń,
 dokumentacja techniczna,
 instrukcja dla ucznia obejmujÄ…ca przepisy bhp,
 materiały potrzebne do montażu: gazomierz turbinowy, króćce kołnierzowe,
 sprzęt potrzebny do montażu: przymiar, klucze do rur.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić rodzaje gazomierzy sieciowych?
2) sprawdzić stan materiałów i urządzeń do montażu zestawów
gazomierzowych?
3) sporządzić na podstawie dokumentacji technicznej zapotrzebowanie
materiałowe do montażu zestawów gazomierzowych?
4) zaplanować czynności związane z montażem gazomierzy?
5) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu gazomierzy?
6) wykonać montaż zestawu gazomierzowego?
7) wykonać demontaż zestawu gazomierzowego?
8) zastosować przepisy bhp przy montażu elementów stacji gazowych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4.4. Wyposażenie stacji gazowych
4.4.1. Materiał nauczania
W skład wyposażenia stacji gazowych wchodzą następujące elementy:
- filtry do oczyszczania gazu z zanieczyszczeń mechanicznych,
- podgrzewacze gazu,
- urządzenia zabezpieczające przed nadmiernym wzrostem lub spadkiem ciśnienia,
- reduktory ciśnienia,
- aparatura pomiarowo-kontrolna do pomiaru objętości, ciśnienia i temperatury
przepływającego gazu,
- urzÄ…dzenia do nawaniania gazu,
- wyposażenie telemetryczne lub tele-mechaniczne.
Filtry odpylajÄ…ce
Dla ochrony reduktorów ciśnienia i innych elementów wyposażenia stacji gazowych
przed zanieczyszczeniami pyłem z gazociągów instaluje się filtry gazowe. Zabezpieczają one
przed zanieczyszczeniami i erozją, a w konsekwencji wadliwym działaniem reduktorów,
zaworów szybko zamykających i aparatury pomiarowo-kontrolnej [1, s. 125].
Rys. 10. Filtr przeciwpyłowy z układem tulejowym [1, s. 126].
1  kołnierz wlotowy, 2  pokrywa korpusu, 3  wkład filtracyjny tulejowy, 4  króciec do podłączenia
manometru, 5  komora osadowa korpusu, 6  króciec spustowy wytrąconych osadów.
W stalowym korpusie filtru (5) znajduje się wkład filtracyjny (3). Górna i dolna część
wkładu zamknięta jest pierścieniowymi nakładkami dociskanymi specjalną nakrętką. Gaz
przez króciec wlotowy (1) dostaje się do dolnej części korpusu, gdzie na skutek nagłego
zmniejszenia prędkości przepływu wytrąca się część zanieczyszczeń. Następnie gaz
przedostaje się do wnętrza wkładu filtracyjnego (3), zostawiając zanieczyszczenia na jego
powierzchni i wewnątrz wypełnienia. Z wnętrza wkładu gaz jest wyprowadzany króćcem
kolanowym na zewnątrz korpusu filtra. Filtr jest wyposażony w dwa króćce do pomiaru straty
ciśnienia (4), króciec do odprężania oraz króciec do usuwania zanieczyszczeń (6) [1, s. 126].
Wkład filtracyjny ma kształt tulei, której podwójne ścianki stanowi siatka (3) wykonana z
drutu aluminiowego lub stalowego ocynkowanego. Wewnątrz znajduje się materiał filtrujący
plisowany w formie gwiazdy. Materiałem tym może być specjalny papier celulozowy, tkaniny
polietylenowe lub filc igiełkowy. Papier filtrujący jest zwykle wzmacniany włóknami
poliestrowymi i impregnowanymi żywicą fenolową, dzięki czemu jest odporny na działanie
wilgoci i uszkodzenia mechaniczne. Wkłady z papieru celulozowego mają czterokrotnie
większą powierzchnię filtrowania niż wkłady filcowe. Górna i dolna część wkładu jest
zaopatrzona w pierścień uszczelniający wykonany z elastycznego materiału (np. filcu lub
polietylenu) [1, s. 127].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Kształt korpusu zamawianego filtru należy dobrać do układu przewodów stacji
redukcyjnej. W standardowym wykonaniu wkłady filtru dostosowane są do temperatury od 
20 do +50 ºC. Projektowane sÄ… najczęściej dla zakresu ciÅ›nieÅ„ nominalnych 1,6 i 10 MPa.
Podgrzewacze gazu
Przed urządzeniami redukcyjnymi o ciśnieniu wejściowym powyżej 0,4 MPa należy
stosować podgrzewacze gazu. Urządzenia do podgrzewania gazu powinny być
zaprojektowane w sposób zabezpieczający przed wybuchem i pożarem.
Rys. 11. Przekrój podgrzewacza gazu [1, s. 129].
1  komora wlotowa, 2  korpus wymiennika, 3  rury kotłowe, 4  króciec do zamocowania zaworu
bezpieczeństwa, 5  podłączenie gorącej wody z kotła, 6  dno sitowe.
Podgrzewany gaz wpływa do komory wlotowej (1), skąd przez pęk stalowych rur
kotłowych (3) przedostaje się do komory wylotowej. Przestrzeń między rurkami (3),
a korpusem grzewczym (2) wypełniona jest gorącą wodą. Rury grzewcze wspawane są w dno
sitowe (6). W górną część korpusu grzewczego wmontowany jest króciec kołnierzowy, do
podłączenia zaworu bezpieczeństwa chroniącego część wodną przed nagłym wzrostem
ciśnienia, w przypadku pęknięcia jednej z rurek prowadzących gaz. W stacjach redukcyjnych
I stopnia są monitorowane także urządzenia łączące w sobie funkcje podgrzewania gazu
i odpylania. W wydłużoną komorę wlotową wymiennika wbudowuje się wkład filtrujący
[1, s. 130].
Zawory szybko zamykajÄ…ce
Szybko zamykający zawór zaporowy maksymalno-minimalnego ciśnienia ma za zadanie
odciąć dopływ gazu do reduktora w przypadku nagłego podniesienia lub obniżenia ciśnienia
wylotowego w stosunku do ustalonych dla niego granic. Instalowany jest przed reduktorem
ciśnienia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Rys. 12. Zawór zamykający typuBM5 [1, s. 135].
a) przekrój zaworu: 1  gniazdo zaworowe, 2  ruchoma tuleja zaworowa, 3  zaczep tulei, 4  sprężyna
dociskowa tulei; b) Mechanizm wyzwalający OS/80: 1  układ dz
wigni wyzwalajÄ…cych, 2  oÅ› zaczepu tulei
zaworowej, 3  pokrętło regulacji ciśnienia minimalnego, 4  pokrętło regulacji ciśnienia maksymalnego,
5  sprężyna ciśnienia minimalnego, 6  sprężyna ciśnienia maksymalnego, 7  przepona, 8  rurka impulsowa
ciśnienia wylotowego.
W przedniej rozszerzonej części zaworu szybko zamykającego typu BM5 wbudowane
jest gniazdo zaworowe (1). Ruchoma tuleja zaworowa (2) utrzymana jest w położeniu
otwartym przez zaczep (3).Docisk tulei zaworowej do gniazda po uruchomieniu mechanizmu
wyzwalającego następuje za pomocą sprężyny (4). Zawór otwiera się kluczem nakładanym na
zakończenie osi zaczepu (3). Zawór BM5 może być wyposażony w mechanizm wyzwalający
typu OS/66 lub OS/80.
Schemat budowy mechanizmu wyzwalajÄ…cego typu OS/80 pokazane na rys.  b . Na
przeponę (8) oddziałuje zarówno minimalne, jak i maksymalne ciśnienie wylotowe. Ciśnienie
gazu równoważy siłę działania sprężyn (5) i (6) dla ciśnienia maksymalnego i sprężyny (5)
dla ciśnienia minimalnego.
Jeżeli siła oddziaływania ciśnienia gazu na przeponę (8) jest większa lub mniejsza od siły
oddziaływania nastawionych sprężyn wprawiony zostaje w ruch układ dz
wigni
wyzwalających (1), zaczep tulei zaworowej (3) zostaje zwolniony, a tuleja dociśnięta do
gniazda. Napięcie obydwu sprężyn ustawia się pokrętłami (3) i (4).
Ciśnienie gazu działa na przeponę za pośrednictwem rurki impulsowej (9). Jeżeli
nastawiona wartość ciśnienia maksymalnego zostanie przekroczona, wówczas przepona (8)
naciśnie i przesunie ku górze trzpień (7), pokonując ciśnienie obydwu sprężyn.
Przesunięcie trzpienia uruchamia układ dz
wigni wyzwalajÄ…cych (1) zwalniajÄ…c zaczep
tulei zaworowej. Przy spadku ciśnienia wylotowego z reduktora poniżej wartości nastawionej
na wyzwalaczu ciśnienia minimalnego, przepona (8) wraz z trzpieniem (7), pod działaniem
sprężyny (5), przesunie się do dołu, uruchamiając układ dz
wigni wyzwalajÄ…cych (1).
Zawór BM5 może być instalowany w położeniu poziomym i pionowym pod warunkiem,
że przepona mechanizmu wyzwalającego OS/80 będzie w dolnym położeniu poziomym.
Zawór ten łatwo się instaluje. Ma wysoki współczynnik przepływu i skutecznie działa [1, s. 135].
Elementy zaworów szybko zamykających mogą być wbudowane w reduktory ciśnienia
gazu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Rys. 13. Reduktor ciśnienia typu  Reduxi 2000 HP z wbudowanym zaworem szybko zamykającym
VS 2000 [1, s.135].
a) usytuowanie poszczególnych modułów konstrukcyjnych: 1  mechanizm wyzwalający zaworu szybko
zamykającego, 2  korpus zaworowy, 3  moduł reagujący reduktora, 4  pilot; b) korpus zaworowy:
1  grzybek zaworu szybko zamykającego, 2  gniazdo zaworowe dwustronne, 3  grzybek reduktora ciśnienia.
Reduktor typu  Reduxi zbudowany jest z czterech modułów konstrukcyjnych.
Mechanizm wyzwalający zaworu szybko zamykającego przymocowany jest do górnej części
korpusu zaworowego (2), a moduł reagujący reduktora (3) do części dolnej korpusu.
Wewnątrz korpusu znajduje się dwustronne gniazdo (2). Górna część gniazda służy do
zamknięcia przepływu gazu w przypadku zadziałania mechanizmu wykonawczego
i opuszczenia w dolne położenie grzybka zaworu. Dolna część służy do redukcji ciśnienia
gazu w zależności od położenia grzybka zaworowego reduktora ciśnienia (3). Maksymalne
ciśnienie wlotowe reduktora z korpusem stalowym wynosi 10 MPa, a z korpusem żeliwnym
2,5 MPa. Maksymalne ciśnienie wyzwalające zaworu szybko zamykającego VS 2000 może
wynosić w zależności od dobranego mechanizmu wyzwalającego 1,5  4 MPa.
Miejsce włączenia rurek impulsowych i odziaływujących do przewodu wylotowego
powinno być poprzedzone prostym odcinkiem rurociągu o długości równej co najmniej 4 DN.
Odcinek prosty za miejscem włączenia tych przewodów powinien wynosić co najmniej 2 DN
[1, s. 133].
Zawory wydmuchowe
Przez zawory wydmuchowe wypuszczana jest nadmierna ilość gazu z przewodu
wylotowego reduktora, przy wzroście ciśnienia powyżej dopuszczalnej granicy. Wzrost
ciśnienia po stronie wylotowej reduktora następuje najczęściej na skutek niedotykania się jego
zaworu lub uszkodzenia przepony.
Przy niskim ciśnieniu wylotowym do 5 kPa stosowano dotychczas zawory wydmuchowe
cieczowe. Przy normalnej pracy reduktora warstwa cieczy zamyka wypływ gazu. Gdy
ciśnienie gazu przekroczy ciśnienie cieczy zamykającej, nadmiar gazu uchodzi do atmosfery.
Zawory bezpieczeństwa cieczowe powinny mieć trwałe oznakowanie wymaganego poziomu
cieczy na cieczowskazie, dostosowane do gęstości cieczy wypełniającej. Rodzaj zastosowanej
cieczy powinien być określony w instrukcji obsługi stacji lub zaznaczony wyraz
nie na
zaworze. Ciecz musi być niepalna, niezamarzająca i nie powodująca korozji.
Obecnie do zabezpieczania ciągów redukcyjnych o niskim i średnim ciśnieniu
wylotowym stosowane sÄ… zawory wydmuchowe membranowe.
W zaworach tych siła nacisku sprężyny na grzybek zaworu powinna być tak
wyregulowana, aby zawór otwierał się po przekroczeniu ciśnienia zadziałania.
Jeżeli w jakimś momencie ciśnienie gazu pod membraną (4) jest wyższe niż siła nacisku
wywierana przez sprężynę (3), membrana unosi się podnosząc jednocześnie zawieradło
i otwierając dyszę upustową. Zawór reguluje się przez ustawienie siły nacisku sprężyny (3)
pokrętłem (2).
Ciśnienie otwarcia zaworu wydmuchowego powinno w zasadzie stanowić średnią
ciśnienia zadziałania reduktora lub monitora i ciśnienia zadziałania zaworu szybko
zamykającego. Zawór może być montowany w dowolnym położeniu[1, s. 136].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Rys. 14. Zawór wydmuchowy membranowy niskiego ciśnienia [1, s. 136].
1  sworzeń zaworu, 2  pierścień do regulacji siły docisku sprężyny, 3  sprężyna, 4  membrana,
5  zawieradło.
W celu ograniczenia ilości gazu uchodzącego przez zawory wydmuchowe w przypadku
ich zadziałania, w nowych stacjach redukcyjnych o dużej przepustowości stosuje się zawory
membranowe o przepływie osiowym, wspomagane pneumatycznie i precyzyjnie sterowane za
pomocÄ… pilota.
Rys. 15. Zawór wydmuchowy membranowy (sterowany pilotem) typu VS - FL [1, s. 137].
1  membrana pilota, 2  zaworek, 3  pokrętło do regulacji ciśnienia otwarcia, 4  sprężyna pilota,
5  membrana sterująca zaworkiem ciśnienia pośredniego, 6  tuleja zaworowa, 7  komora zaworu
wydmuchowego, 8  membrana główna, 9  sprężyna, 10  komora wlotowa pilota,
11  przewód upustowy pilota.
Ciśnienie gazu znajdującego się w części wlotowej zaworu działa na membranę
znajdującą się w komorze (10), wywołując nacisk równoważony przez sprężynę (4).
Jeżeli ciśnienie w zabezpieczanym przewodzie spowoduje przekroczenie wartości
ustawienia sprężyny pilota, nacisk wywierany na membranę (1) jest większy od nacisku
sprężyny (4), w wyniku czego membrana ta podnosi się otwierając zaworek (2). Umożliwia to
przejście gazu do komory (7), z której przez przewód doprowadzony do pilota i przez jego
otworek (5) oraz przewód (11) jest odprowadzany na zewnątrz. Szybkość zadziałania zaworu
jest zależna od ilości gazu wypuszczanego przez otwór (5). Piloty są fabrycznie dostarczane
z otworem upustowym dobranym do średnich warunków eksploatacyjnych.
Jeżeli mimo otwartego otworu upustowego pilota ciśnienie gazu dalej wzrasta, nacisk
wywierany na przeponę główną zaworu pokonuje siłę sprężyny (9), gaz zaczyna przepływać
przez tulejÄ™ zaworowÄ… (6) i jest wydmuchiwany na zewnÄ…trz. [1, s. 137].
Reduktory ciśnienia
Zadaniem reduktorów ciśnienia jest przetwarzanie wysokich i zmiennych ciśnień
wlotowych na niskie i stałe ciśnienia wylotowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Reduktor ciśnienia składa się układu dławiącego w postaci zaworu oraz układu
reagującego w postaci ruchomej przepony (membrany). Układ reagujący jest połączony
z układem dławiącym za pomocą mechanizmu wykonawczego w postaci metalowego
wrzeciona lub układu dz
wigni.
Rys. 16. Schemat reduktora bezpośredniego działania z dodatkową przeponą odciążającą [1, s. 91].
1  przepona robocza, 2  sprężyna obciążająca przeponę, 3  przepona odciążająca, 4  otwór wyrównawczy,
5  grzybek zaworu, 6  gniazdo zaworu.
Jeżeli ilość gazu dostarczonego przez reduktor w danym momencie jest równa
zapotrzebowaniu, ustala się równowaga pomiędzy siłą wywieraną przez gaz na powierzchnię
zaworu i powierzchnię dolną przepony, a siłą skierowaną na drugą stronę zaworu wywieraną
za pośrednictwem mechanizmu wykonawczego przez obciążenie przepony. Gdy zużycie gazu
przez odbiorcę maleje, wzrost ciśnienia oddziałuje przez rurkę wyrównawczą na przeponę,
która wygina się ku górze, podnosi zawór i zmniejsza przepływ gazu. Ze wzrostem zużycia
gazu zmniejsza się ciśnienie za zaworem i pod przeponą, która wygina się do dołu, otwiera
zawór i zwiększa przepływ gazu aż do momentu, kiedy ilość gazu dopływającego do
przewodu zasilanego zrówna się z ilością pobieranego gazu. Proces redukcji ciśnienia ma
charakter cykliczny.
Ze względu na sposób przenoszenia ruchu przepony na zawór, reduktory dzieli się na:
- bezpośredniego działania, kiedy zawór porusza się pod wpływem siły działającej
bezpośrednio na przeponę,
- bezpośredniego działania ze wzmocnieniem prostym, kiedy do wzmocnienia siły
wywieranej przez przeponę na zawór dławiący wykorzystuje się mechanizm
wykonawczy w postaci układu dz
wigni,
- pośredniego działania ze wzmocnieniem złożonym z wykorzystaniem energii
doprowadzonej spoza reduktora ( gaz pobierany z przestrzeni wlotowej) [1, s. 92].
Reduktory pracujące pod wysokim ciśnieniem wlotowym i wysokim lub średnim
ciśnieniem wylotowym są wyposażone w pomocniczy regulator sterujący (pilot), który służy
do uruchomienia i sterowania zaworu dławiącego. Energia potrzebna do przesuwania
przepony głównej jest pobierana od gazu pod ciśnieniem wlotowym [1, s. 93].
Reduktory bezpośredniego działania znajdują zastosowanie do redukcji ciśnienia gazu
w punktach redukcyjnych i stacjach redukcyjnych małej przepustowości. W stacjach
redukcyjnych I stopnia, redukcyjnych ciśnienie gazu z wysokiego na średnie są stosowane
reduktory pośredniego działania. Reduktory pośredniego działania pobierają energię
pomocniczą od ciśnienia wlotowego gazu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Rys. 17. Reduktor  Axial Flow w stanie rozłożonym [1, s. 115].
1, 4  wymienne gniazda klatkowe, 2  korpus reduktora, 3  gumowa tuleja przeponowo-zaworowa.
W stalowym korpusie (2) umieszcza siÄ™ gumowÄ… tuleje przeponowÄ…-zaworowÄ… (3),
a następnie dwa wymienne gniazda klatkowe (1) i (4). Części te są skręcane za pomocą
centralnej śruby zakończonej nakrętką stożkową. Reduktor nie posiada własnych złączy
kołnierzowych i montuje się go pomiędzy dwoma kołnierzami rurociągów wlotowego
i wylotowego w ciÄ…gu redukcyjnym [1, s. 115].
Rys. 18. Przekrój reduktora ciśnienia z tuleją typu FL i FLE [1, s. 117].
1  kołnierz wylotowy, 2  rurka impulsowa, 3  wskaz
nik położenia, 4  sprężyna dociskowa, 5  ruchoma
tuleja zaworowa, 6  kołnierz wlotowy, 7  pierścień uszczelniający tuleję zaworową, 8,12  pierścienie
mocujące przeponę i tuleję zaworową, 9  przepona, 10, 11  część wlotowa i wylotowa korpusu reduktora,
13  pierścień uszczelniający, 14  gniazdo zaworowe zamykające przepływ.
Zasadniczym elementem konstrukcyjnym reduktora jest tuleja zaworowa (5) połączona
za pośrednictwem pierścieni mocujących (8) i (12) z przeponą (9). Ruchami przepony
zaworowej steruje regulator sterujący (pilot) połączony za pomocą rurki impulsowej (2)
z przestrzenią wewnątrz obudowy. Gniazdo zaworowe (14) o zamkniętym przekroju
kołowym zaopatrzone w pierścień uszczelniający (13) zamyka przepływ gazu po dociśnięciu
tulei zaworowej do pierścienia uszczelniającego. Jeżeli tuleja sterowana za pośrednictwem
pilota przez przeponę zostaje cofnięta gaz przepływ wolną przestrzenią między gniazdem,
a częścią wylotową obudowy.
Reduktor typu FL zaopatrzony w typ pilota odpowiedni do zakresu ciśnienia wylotowego
może służyć jako tzw. reduktor główny w układach redukcyjnych monitorowanych.
Reduktor typu FLE z odpowiednio dobranym pilotem może służyć jako reduktor
nadzorujący  monitor przejmujący pracę po uszkodzeniu reduktora głównego.
Reduktory FL i FLE mogą być połączone za pomocą specjalnej tulei łącznikowej tworząc
zestaw monitorowy MFL [1, s. 116].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Rys. 19. Szkic wymiarowy reduktora typu FL i FLE [1, s. 118].
Aparatura pomiarowo-kontrolna
Do podstawowego wyposażenia stacji redukcyjnych należą następujące urządzenia:
 manometr wskaz
nikowy ciśnienia wlotowego i manometr rejestrujący ciśnienie wlotowe,
 manometr wskaz
nikowy ciśnienia wylotowego i manometr rejestrujący ciśnienie
wylotowe,
 termometr do pomiaru temperatury gazu,
 termometr do pomiary temperatury pomieszczenia,
 manometr wskaz
nikowy do pomiaru ciśnienia pośredniego w przypadku redukcji
dwustopniowej,
 manometr różnicowy do pomiaru spadku ciśnienia w filtrze,
 urządzenia do pomiaru ilości przepływającego gazu (gazomierze rotorowe, turbinowe,
zwężkowe), które instaluje się w miarę potrzeby,
 wyposażenie specjalne uzależnione od stopnia telemetrii i telemechanizacji stacji
redukcyjnej [1, s. 138].
Urządzenia do pomiaru przepływu gazu wyposażone są fabrycznie w różnego typu
nadajniki umożliwiające przenoszenie cyfrowych sygnałów wyjściowych zależnych od
obciążeń.
Rys. 20. Zasada działania nadajników[1, s. 84].
a) niskiej częstotliwości: 1  pole magnetyczne, 2  przekaz
nik impulsów, 3  magnes stały;
b) wysokiej częstotliwości: 1  z
ródło światła, 2  fotokomórka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Nadajnik niskiej częstotliwości (a) przekazuje ilość impulsów dziesiętnych wynikających
z oddziaływania pola magnetycznego magnesu stałego zamocowanego na liczniku rolkowym
gazomierza. Może służyć do połączenia elektronicznych urządzeń taryfowych, drukarek,
przeliczników objętości.
W nadajnikach wysokiej częstotliwości (b) wykorzystywane są impulsy przekaz
nika
optycznego, w którym sygnał optyczny obwodzi radialnie łopatki wirnika gazomierza
turbinowego. Nadawana częstotliwość jest iloczynem liczby obrotów wirnika pomiarowego
i liczby łopatek. Zastosowanie nadajników wysokiej częstotliwości umożliwia elektroniczne
przetwarzanie wartości pomiarowych gazomierzy i stosowanie ich dzięki przetwornikowi
analogowemu do wyświetlania wyników, ich rejestrowania oraz sterowania i regulacji[1, s. 85].
Elektroniczne przeliczniki sterowane mikroprocesorem objętości gazu na warunki
normalne są stosowane do pomiaru gazu przez wszystkie typy urządzeń pomiarowych. Mogą
być montowane bezpośrednio na gazomierzu lub oddzielnie na ścianie. Elektroniczny system
przeliczania objętości gazu składa się z przelicznika oraz przetworników ciśnienia
i temperatury. Czterokanałowe urządzenie telemetryczne będące elementem przelicznika
pozwala na włączenie do komputerowego systemu gromadzenia i przetwarzania danych.
Przelicznik jest zasilany z dwóch baterii litowych wymienianych raz na 5 lat. Przekazywane
są najczęściej następujące dane: objętość gazu w warunkach normalnych, objętość gazu
w warunkach ruchowych, wartości obciążeń maksymalnych, temperatura i ciśnienie gazu
[1, s. 84÷85].
Stacje redukcyjne mogą być wyposażone w urządzenia do telekontroli (w wersji
przeciwwybuchowej):
- przekaz
niki ciśnienia wlotowego i wylotowego,
- zespół sterowania pilotem reduktora,
- przekaz
nik temperatury gazu wraz z korektorem.
Zawór szybko zamykający i reduktor mogą być wyposażone w elektroniczne
sygnalizatory:
- informujące o otwarciu (zamknięciu) zaworu szybko zamykającego,
- informujące o otwarciu (zamknięciu) reduktora,
- dające sygnały o proporcjonalnym otwarciu zawieradła reduktora umożliwiające
obliczenie chwilowej przepustowości ciągu redukcyjnego [1, s. 155].
UrzÄ…dzenia do nawaniania gazu
Gaz ziemny nie posiada charakterystycznego zapachu pozwalajÄ…cego na szybkie
wykrycie ulatniania siÄ™ gazu. Konieczne jest nawanianie gazu przed wprowadzeniem go do
sieci rozdzielczej. UrzÄ…dzenia nawaniajÄ…ce instaluje siÄ™ w stacjach pobierajÄ…cych gaz
bezpośrednio z gazociągów dalekosiężnych.
W stacjach o małych lub średnich przepustowościach (do 10 000 m3) powszechnie
stosowane sÄ… urzÄ…dzenia do nawaniania dyfuzyjno-desorpcyjne [1, s. 139].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Rys. 21. UrzÄ…dzenie nawaniajÄ…ce dyfuzyjno-desorpcyjne [1, s. 140].
1  gazociąg główny, 2  manometr różnicowy, 3  przepustnica, 4  butla z THT, 5  zbiornik nawaniający,
6  przewód gazowy bocznikowy, 7  przewody do uzupełniania stopnia napełnienia środkiem nawaniającym.
W gazociÄ…g (1) jest wbudowana przepustnica (3). Od gazociÄ…gu wyprowadzone sÄ…
odgałęzienia (6). Przez odpowiednie przydławienie przepływu za pomocą przepustnicy, część
gazu przepływa przez zbiornik nawaniacza. (5) i łączy się z głównym strumieniem gazu za
przepustnicą. W zbiorniku nawaniacza znajduje się tzw. ekran nawilżający wyłożony tkaniną
typu frotte z powierzchni, której następuje desorpcja środka nawaniającego do nasycenia
strumienia bocznego gazu. Stopień nasycenia środkiem nawaniającym głównego strumienia
gazu zależy od stosunku objętości strumienia bocznego do głównego. Potrzebny stopień
nasycenia uzyskuje się przez odpowiednie ustawienie przepustnicy dławiącej (3). Do
uzupełnienia zawartości zbiornika nawaniającego THT wykorzystuje się ciśnienie gazu
w rurociągu przesyłowym przez odpowiednie ustawienie kurków odcinających.
Dla dużych stacji redukcyjnych i wysokich wartości ciśnienia wylotowego stosuje się
urzÄ…dzenia nawaniajÄ…ce z pompÄ… dozujÄ…cÄ…. Nawaniacz jest zasysany przez pompÄ™ ze
zbiornika. Wielostopniowa pompa dozująca ma regulowane obroty. Niezależnie od tego na
przewodzie gazowym można zamontować kilka dysz o różnych średnicach otworów
wylotowych [1, s. 140].
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie elementy wchodzą w skład wyposażenia stacji gazowych?
2. Jakie jest zadanie filtru przeciwpyłowego?
3. Jaka jest zasada działania podgrzewacza gazu?
4. Jakie jest zadanie zaworu szybko zamykajÄ…cego?
5. Jaka jest zasada działania zaworów wydmuchowych?
6. Jakie jest zadanie reduktora ciśnienia?
7. Jakie znasz rodzaje reduktorów ciśnienia?
8. Jakie urządzenia aparatury kontrolno  pomiarowej stanowią wyposażenie stacji
gazowych?
9. Jaka jest zasada działania urządzenia do nawaniania gazu?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Posługując się modelem lub rysunkiem przedstaw budowę i zasadę działania filtru
przeciwpyłowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z wyposażeniem stacji gazowych i ich charakterystyką,
2) przeanalizować budowę filtru przeciwpyłowego z wkładem tulejowym posługując się
modelem, rysunkami lub zdjęciem tego urządzenia,
3) określić zasadę działania filtru przeciwpyłowego  sposób działania wkładu filtracyjnego ,
4) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
5) zaprezentować wyniki swojej pracy grupie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 model filtr przeciwpyłowego,
 rysunki i zdjęcia przedstawiające budowę i zasadę działania filtru,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Posługując się modelem lub rysunkiem przedstaw budowę i zasadę działania zaworu
szybko zamykajÄ…cego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z rodzajami uzbrojenia stacji gazowych i ich charakterystyką,
2) przeanalizować budowę zaworów szybko zamykających,
3) określić zasadę działania zaworu szybko zamykającego,
4) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
5) zaprezentować wyniki swojej pracy grupie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 modele zaworów szybko zamykających,
 rysunki i zdjęcia przedstawiające budowę i zasadę działania zaworów szybko
zamykajÄ…cych,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Posługując się modelem i rysunkiem przedstaw budowę zaworu wydmuchowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z rodzajami zaworów wydmuchowych i ich charakterystyką,
2) przeanalizować budowę zaworu wydmuchowego posługując się modelem, rysunkiem lub
zdjęciem tego urządzenia,
3) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
4) zaprezentować wyniki swojej pracy grupie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 model zaworu wydmuchowego,
 rysunki i zdjęcia przedstawiające budowę zaworu wydmuchowego,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Ćwiczenie 4
Porównaj zasadę działania reduktorów ciśnienia bezpośredniego i pośredniego działania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z rodzajami reduktorów ciśnienia i ich charakterystyką,
2) przeanalizować rysunki, zdjęcia i modele reduktora ciśnienia bezpośredniego i pośredniego
działania,
3) porównać budowę reduktora ciśnienia bezpośredniego i pośredniego działania,
4) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
5) zaprezentować wyniki swojej pracy grupie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 model reduktorów ciśnienia gazu,
 rysunki i zdjęcia reduktorów ciśnienia gazu,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 5
Posługując się modelem lub rysunkiem przedstaw budowę i zasadę działania urządzenia
do nawaniania gazu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z urządzeniami stacji redukcyjnej gazu i ich charakterystyką,
2) przeanalizować budowę urządzenia do nawaniania gazu,
3) określić zasadę działania urządzenia do nawaniania gazu,
4) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
5) zaprezentować wyniki swojej pracy grupie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 model urzÄ…dzenia do nawaniania gazu,
 rysunki i zdjęcia urządzenia do nawaniania gazu,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wskazać elementy wyposażenia stacji gazowych?
2) scharakteryzować rodzaje i zastosowanie aparatury kontrolno-pomiarowej
stacji gazowych?
3) określić zasadę działania filtru przeciwpyłowego?
4) scharakteryzować podgrzewacz gazu?
5) rozpoznać i nazwać rodzaje zaworów szybko zamykających?
6) określić zasadę działania zaworu wydmuchowego?
7) rozpoznać i nazwać rodzaje reduktorów?
8) określić zasadę działania i zastosowanie nadajników niskiej i wysokiej
częstotliwości?
9) określić zasadę działania urządzenia do nawaniania gazu?
10) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.5. Stacje redukcyjne i ich montaż
4.5.1. Materiał nauczania
Lokalizacja stacji gazowej powinna zapewnić do niej dostęp z zachowaniem zasad
bezpieczeństwa i ochrony pożarowej. Ciągi redukcyjne, urządzenia zabezpieczające
i redukcyjne oraz aparatura kontrolno-pomiarowa powinny być zainstalowane w obudowie
stacji gazowej, chyba że są przystosowane do zainstalowania na wolnym powietrzu. Stacje
gazowe powinny być usytuowane na powierzchni ziemi z tym, że dopuszcza się usytuowanie
stacji redukcyjnych, w których ciśnienie wejściowe nie przekracza 0,4 MPa w ziemi
w wodoszczelnych i wentylowanych obudowach lub obudowach ciśnieniowych, pod
warunkiem zapewnienia możliwości obsługi stacji z powierzchni terenu.
Poszczególne elementy stacji gazowych są dobierane w zależności od wymaganych
parametrów ciśnienia, temperatury i przepustowości, aktualnie obowiązujących przepisów,
zaleceń producenta oraz wymagań użytkownika. Ciśnienie nominalne urządzeń stacji nie
może być niższe od ciśnienia nominalnego gazociągu doprowadzającego gaz. Temperatura
gazu na wlocie stacji jest zależna od sposobu jej zasilania. Przy zasilaniu z gazociągów
dalekosiężnych przyjmuje siÄ™ temperaturÄ™ +5 ºC.
Przepustowość stacji podaje siÄ™ dla gazu w warunkach nominalnych, tj. 0 ºC i 101,3 kPa
[1, s. 124].
Rurociągi stacji gazowych powinny być wykonane z rur stalowych czarnych bez szwu
Å‚Ä…czonych za pomocÄ… spawania elektrycznego.
Należy ograniczyć do niezbędnego minimum stosowanie połączeń rozbieralnych. [1, s. 150].
W stacji gazowej powinny być stosowane złącza izolacyjne do elektrycznego oddzielenia
stacji od gazociągów stalowych zasilających stację i wychodzących ze stacji. Należy
stosować złącza izolacyjne nierozbieralne przeznaczone do wspawania w rurociąg.
Na przewodach wejściowych i wyjściowych stacji gazowych z wyjątkiem stacji
o ciśnieniu wejściowym nie przekraczającym 0,4 MPa należy zamontować w miejscu łatwo
dostępnym, aby w przypadku awarii armatura mogła być szybko uruchomiona.
W stacji gazowej dopuszcza siÄ™ instalowanie odwadniaczy do gromadzenia skroplin
wytrącających się z gazu (odwadniacze i filtry przeciwpyłowe mogą stanowić konstrukcyjną
całość).
Aby zapewnić ciągłość dostawy gazu stacje redukcyjne wyposaża się w dwa ciągi
redukcyjne  jeden podstawowy, drugi rezerwowy. Przepustowość każdego ciągu powinna
pokrywać 100% zapotrzebowana gazu. Ciągi powinny pracować wymiennie pełniąc role
ciÄ…gu podstawowego lub rezerwowego. [1, s. 122].
Przed każdym ciągiem redukcyjnym powinien być zainstalowany filtr przeciwpyłowy
wyposażony w manometr różnicowy do pomiaru spadku ciśnienia gazu. Przy montażu filtra
należy zwrócić uwagę na wymiary kołnierzy połączeniowych i wg jakich norm zostały
wykonane.
Przed urządzeniami redukcyjnymi o ciśnieniu wejściowym powyżej 0,4 MPa stosuje się
ciśnieniowe wymienniki ciepła (podgrzewacze gazu)  zasilane gorącą woda z kotła
gazowego. Do króćca kołnierzowego w górnej części korpusu należy zamontować zawór
bezpieczeństwa, chroniący część wodną przed nagłym wzrostem ciśnienia. W stacjach
redukcyjnych I stopnia sÄ… montowane urzÄ…dzenia Å‚Ä…czÄ…ce w sobie funkcjÄ™ podgrzewania
i odpylania gazu.
Przy montażu należy zwrócić uwagę na dużą wysokość takiego filtru w porównaniu
z innymi urzÄ…dzeniami stacji gazowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Szybko zamykający zawór zaporowy maksymalno-minimalnego ciśnienia instalowany
jest przed reduktorem (lub może być jego integralna częścią). W celu zapewnienia
niezawodnego działania zaworu szybko zamykającego i reduktora konieczne jest podłączenie
rurek impulsowych w miejscach o uspokojonym przepływie gazu (prosty odcinek rurociągu
o długości równej co najmniej 4 DN przed miejscem włączenia i co najmniej 2 DN  za
miejscem włączenia). Przy montażu należy zwrócić uwagę na wymiary i rodzaj kołnierzy
oraz położenie, w jakim może być instalowany.
Reduktor ciśnienia bezpośredniego działania w stacjach redukcyjnych II stopnia
montuje siÄ™ w ciÄ…gu redukcyjnym:
Rys. 22. Schemat instalacyjny reduktora z wbudowanym zaworem szybko zamykajÄ…cym [1, s. 106].
1  przewód wydmuchowy, 2  przewód wywietrzający przestrzeń nadprzeponową, 3  przewód impulsowy
reduktora, 4  przewód wywietrzający dla potrzeb eksploatacyjnych, 5  upustowy zawór bezpieczeństwa SBV,
6  przewód upustowy, 7  przewód impulsowy zaworu szybko zamykającego.
Jeżeli reduktor ciśnienia został fabrycznie wykonany z jednakowymi króćcami
wlotowymi i wylotowymi należy wykonać przewód wylotowy ciągu redukcyjnego o większej
średnicy z redukcją od strony połączenia z reduktorem. Korpus reduktora może być
montowany w pozycji poziomej i pionowej. Przewody impulsowe sÄ… wbudowane wewnÄ…trz
reduktora [1, s. 107].
Reduktory pośredniego działania są powszechnie stosowane w stacjach redukcyjnych I
stopnia redukujących ciśnienie z wysokiego na średnie. Żeby reduktor prawidłowo działał
miejsce włączenia rurek impulsowych pilota do przewodu wylotowego poprzedza się prostym
odcinkiem rurociÄ…gu o dÅ‚ugoÅ›ci równej co najmniej 5÷6 DN. Odcinek prosty za miejscem
włączenia przewodów impulsowych pilota np. do najbliższego kołnierza lub zaworu powinien
wynosić co najmniej 3÷4DN. [1, s. 113].
Rys. 23. Schemat instalacyjny reduktora typu Cl [1, s. 114].
1  podłączenie ciśnienia wlotowego, 2  filtr, 3  pilot, 4  odprowadzenie ciśnienia wylotowego, 5  rurka
impulsowa ciśnienia wylotowego, 6  zwężka stalowa, 7  reduktor Cl.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Przed montażem należy sprawdzić średnice króćców wlotowego i wylotowego. Przewód
wylotowy w ciągu redukcyjnym należy wykonać o większej średnicy z redukcją od strony
połączenia.
Prawidłowe i niezawodne działanie reduktorów i urządzeń zabezpieczających zależy od
sposobu usytuowania i wykonania przewodów impulsowych, wydmuchowych i upustowych
(odpowietrzajÄ…cych) [1, s. 152].
Rys. 24. Przykład usytuowania przewodów impulsowych, wydmuchowych i upustowych (odpowietrzających)
segmentu redukcyjnego [1, s. 152].
1  zawór szybko zamykający I, 2  zawór szybko zamykający II, 3  reduktor ciśnienia z pilotem, 4  rurki
impulsowe reduktora i zaworów szybko zamykających, 5  gazomierz rejestrujący ilość gazu wypuszczanego
przez zawór wydmuchowy, 6  kolektory wydmuchowe, 7  zawór wydmuchowy, 8  przewody upustowe
(odpowietrzajÄ…ce).
Podczas montażu urządzeń i armatury kontrolno-pomiarowej należy ściśle przestrzegać
zaleceń producentów.
Stacje redukcyjne szafkowe dostarczane są prze producentów z kompletnym
wyposażeniem i można je szybko montować w układach sieciowych. Obudowa stacji jest
wykonana z elementów blaszanych giętych, ocieplonych i zabezpieczonych antykorozyjnie
przez malowanie. Swobodny dostęp do wszystkich zespołów jest zapewniony przez drzwi
umieszczone w Å›cianie czoÅ‚owej i bocznych. Obudowa ma wymiary: 3520×2020×2250 mm.
Stacja powinna być posadowiona na betonowym fundamencie. [1, s. 146].
Rys. 25. Schemat aksonometryczny rurociągów stacji gazowej [1, s. 142].
1  ogrodzenie stacji, 2  izolujące połączenie kołnierzowe, 3  zespoły zaporowo-upustowe, 4  odwadniacz
wysokiego ciśnienia, 5  stacja redukcyjno  pomiarowa I stopnia w obudowie metalowej, 6  fundament.
Do zespołu redukcyjno  pomiarowego należy podłączyć przewody wejściowe
i wyjściowe wyposażone w armaturę zaporową i upustową. Należy zainstalować złącza
izolujące do elektrycznego oddzielenia stacji od gazociągów stalowych zasilających stację
i wychodzÄ…cych ze stacji. Przewody wlotowy i wylotowy stacji Å‚Ä…czy siÄ™ z gazociÄ…giem za
pomocą spawania elektrycznego. Na przewodzie wlotowym można zamontować odwadniacz
do gromadzenia skroplin wydzielajÄ…cych siÄ™ z gazu. RurociÄ…gi stacji gazowej oraz przewody
wejściowe i wyjściowe stacji gazowych powinny być wykonane z rur stalowych czarnych bez
szwu fabrycznie izolowanych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Montaż kompaktowej stacji redukcyjnej podziemnej z obudową wentylowaną
należy wykonać w gotowym wykopie o gÅ‚Ä™bokoÅ›ci 2÷2,5 m z zabezpieczonymi Å›cianami za
pomocą deskowania. Moduł montuje się na betonowej płycie (10) ułożonej na podsypce
z piasku. Górną część obudowy należy osłonić płytką murowaną studzienką (6) o głębokości
40÷50 cm z wÅ‚azem. PokrywÄ™ obudowy (5) należy docisnąć do koÅ‚nierza Å›rubami
z uchwytami do odkręcenia. Czerpnię powietrza należy wyprowadzić ponad poziom terenu,
aby nie dopuścić do infiltracji wody lub zasypania śniegiem. W odległości co najmniej 2 m od
czerpni należy wyprowadzić ponad teren na wysokość 1,5÷2 m wyrzutniÄ™ powietrza. Otwory
wlotu i wylotu powietrza wentylowanego zabezpiecza siÄ™ od wewnÄ…trz siatkÄ…
przeciwwybuchowÄ….
Stacja może być wyposażona w hydrauliczny system bezpieczeństwa uniemożliwiający
wyjęcie zespołu redukcyjnego przed całkowitym odcięciem zespołu od sieci i opróżnieniem
układu z gazu. System ten składa się z dwóch cylindrów pneumatycznych blokujących
zamkniętą pokrywą mocowaną za pomocą mosiężnych śrub. Umieszczanie i demontaż
zespołu redukcyjnego wewnątrz obudowy ułatwiają specjalne prowadnice.
Rys. 26. Przekrój poprzeczny wentylowanego modułu podziemnego [1, s. 156 ].
1  wylot gazu, 2  obudowa modułu, 3  czerpnia powietrza wentylowanego, 4  szafka aparatury pomiarowej
i regulacyjnej, 5  pokrywa obudowy, 6  murowana studzienka, 7  wyrzutnia powietrza wentylowanego,
8  przewód wylotowy zaworu wydmuchowego, 9  zawór wydmuchowy, 10  płyta betonowa.
Przewody wlotowy i wylotowy stacji Å‚Ä…czy z gazociÄ…giem stalowym za pomocÄ… spawania
elektrycznego. Dla zapewnienia szczelności połączeń szybkich do obudowy stacji są
przyspawane dwie klamry blokujące, skręcane śrubami z konstrukcją podporową zespołu
redukcyjnego. Armaturę odcinającą montuje się na głębokości układania gazociągu, a jej
wrzeciona umieszcza w studzienkach. Między armaturą odcinającą, a wlotem i wylotem
przewodów gazowych stacji redukcyjnej należy zainstalować złącza izolacyjne. Obudowę
stacji starannie zabezpieczoną antykorozyjne należy połączyć przewodem z anodą
magnezowa. Specjalne uchwyty umożliwiają podłączenie ochrony katodowej. Zawór
wydmuchowy ma oddzielny przewód łączący z gazociągiem wylotowym i oddzielnie
odprowadzenie wydmuchu, nie przeszkadzające w demontażu zespołu redukcyjnego.
Przewód wylotowy z zaworu wydmuchowego jest prowadzony przez środek przewodu
wentylacyjnego wylotowego aż do jego wylotu.
Stacja redukcyjna podziemna może być wyposażona w urządzenia do telekontroli
(w wersji przeciwwybuchowej). Zawór szybko  zamykający i reduktor mogą być
wyposażone w elektroniczne sygnalizatory. Przewody te wyprowadzone są do szafki (4)
usytuowanej ponad poziomem terenu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Montaż kompaktowej stacji redukcyjnej z obudową ciśnieniową wykonuje się
w gotowym wykopie ze ścianami zabezpieczonymi za pomocą deskowania. Podstawowe
wymiary stacji w zależności od wielkości są następujące:
- dÅ‚ugość  3100÷3700 mm,
- wysokość caÅ‚kowita  1500÷1900 mm,
- szerokość  1700÷2000 mm,
- Å›rednica nominalna przyÅ‚Ä…cza DN  100÷200 mm.
Stacja ta jest połączona z armaturą odcinającą i umocowana do ramy podporowej. Rama
i obudowa stacji ustawione są na płycie betonowej ułożonej na podsypce z piasku. Wyloty
przewodów wydmuchowych i upustowych należy wyprowadzić do specjalnej kolumny
wywietrzajÄ…cej. Obudowa jest zabezpieczona przed korozjÄ… warstwy kopolimeru winylowego.
Ze względu na oszczędność miejsca, podziemne stacje redukcyjne buduje się bez ciągu
rezerwowego z regulacją ręczną.
Rys. 27. Przykład usytuowania w terenie podziemnego modułu redukcyjnego z obudową ciśnieniową [1, s. 156].
1, 5  armatura zaporowa, 2  obudowa ciśnieniowa, 3  osłona górnej części obudowy z włazem, 4  kolumna
aparatury pomiarowej i sterującej (manometr, piloty i zawór wydmuchowy), 6  kolumna wywietrzająco-
upustowa, 7  rama podporowa armatury i obudowy, 8  płyty betonowe, 9  podsypka.
Wszystkie elementy stacji gazowej powinny być dostarczone na miejsce budowy w nie
uszkodzonym stanie. Rury stalowe izolowane powinny być dostarczane transportem
samochodowym. Rozładowanie powinno się odbywać z dużą ostrożnością. Do przenoszenia
na miejsce magazynowania trzeba używać taśm nylonowych lub parcianych. Rury składuje
się warstwami na płaskiej powierzchni albo na podkładkach tak, aby wysokość stosu rur nie
przekraczała 2 m. Do transportowania urządzeń stacji gazowych należy używać samochodów
wyposażonych w hydrauliczne urządzenia dz
wigowe. Umożliwiają one wyładunek urządzeń
bezpośrednio w miejscu montażu. Do montażu urządzeń można używać żurawiki przesuwne
obrotowe  są to urządzenia do transportu pionowo  poziomego. Montaż przewodów,
kształtek, armatury i urządzeń stacji gazowych odbywa się mechanicznie przy użyciu żurawi
na samochodach lub samojezdnych bezpośrednio ze środków transportu. Armaturę,
urządzenia, kołnierze rurowe do połączeń o małych średnicach przewozi się w skrzyniach.
Należy je magazynować w pomieszczeniach zamkniętych. Przed rozpoczęciem prac
montażowych należy sprawdzić dostarczone materiały i wyeliminować elementy wymagające
naprawy [1, s. 156].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Z jakich rur wykonuje siÄ™ rurociÄ…gi stacji gazowych?
2. W jaki sposób instaluje się przewody wejściowe i wyjściowe stacji gazowych?
3. Jaką armaturę i urządzenia instaluje się na przewodach wejściowych i wyjściowych stacji
gazowych?
4. Jakie są zasady montażu przewodu awaryjnego stacji gazowych?
5. W jaki sposób sprawdza się materiały i urządzenia do budowy stacji gazowych?
6. Jakie są zasady montażu urządzeń i uzbrojenia stacji gazowych?
7. Jakie są zasady montażu aparatury kontrolno-pomiarowej urządzeń zabezpieczających
i sygnalizacyjnych?
8. Jaki sprzęt i narzędzia potrzebne są do wykonania robót montażowych?
9. Jakie są zasady montażu kompaktowych stacji gazowych?
10. W jaki sposób wykonuje się podłączenie stacji gazowych do sieci gazowej?
11. W jaki sposób dostarcza się elementy stacji gazowych na miejsce montażu?
12. Jakie są zasady transportu materiałów i urządzeń stacji gazowych?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oceń stan techniczny i jakość wskazanych elementów i materiałów do budowy stacji
gazowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami sprawdzania stanu technicznego urządzeń armatury i materiałów
do budowy stacji gazowej,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń,
3) rozpoznać znajdujące się na stanowisku do ćwiczeń urządzenia i materiały,
4) dokonać sprawdzenia stanu armatury, urządzeń i rur do budowy stacji gazowych,
5) swoje spostrzeżenia zapisać w zeszycie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 stanowisko do wykonania ćwiczenia powinno być wyposażone w urządzenia, armaturę,
przewody do budowy stacji gazowych  zarówno dobre, jak i wadliwe (najkorzystniej, by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych, tj.: na miejscu budowy stacji
gazowej),
 instrukcja dla ucznia obejmujÄ…ca przepisy bhp,
 literatura z pkt. 6.
Ćwiczenie 2
Określ środki transportu i sposoby dostarczania na miejsce montażu elementów stacji
gazowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się ze środkami i zasadami transportu i składowania elementów stacji
gazowych,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające zasady transportu oraz składowania
elementów do budowy stacji gazowych,
3) określić sposób transportu poszczególnych elementów w zależności od rodzaju,
4) wyniki swojej pracy zapisać w zeszycie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 film, zdjęcia, ilustracje przedstawiające zasady transportu poszczególnych elementów
w zależności od ich rodzaju,
 literatura z pkt. 6.
Ćwiczenie 3
Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj
montaż reduktora gazu wraz z aparaturą kontrolno-pomiarową.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie. powinieneś:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu uzbrojenia i akp stacji redukcyjnych,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną oraz instrukcją zawierającą przepisy bhp na
stanowisku do ćwiczeń oraz czynności związane z przebiegiem i warunkami
technicznymi montażu uzbrojenia stacji gazowych,
3) określić w kolejności czynności związane z montażem elementów stacji redukcyjnej,
4) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
5) przygotować potrzebne do montażu urządzenia, przewody, uzbrojenie i urządzenia
sygnalizujÄ…ce,
6) wyznaczyć miejsce montażu urządzeń sygnalizacyjnych,
7) ocenić stan techniczny materiałów i uzbrojenia,
8) wykonać montaż reduktora ciśnienia i aparatury kontrolno-pomiarowej,
9) dokonać regulacji ciśnienia wylotowego gazu,
10) skontrolować urządzenia pomiarowe i dokonać odczytu,
11) wykonać demontaż reduktora ciśnienia gazu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 stanowisko symulacyjne do wykonywania montażu uzbrojenia (najkorzystniej by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy stacji
gazowej),
 dokumentacja techniczna,
 instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu stacji gazowych,
 sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: przymiar, klucze do rur,
 materiały potrzebne do montażu: reduktor gazu, akp, króćce kołnierzowe, przewody
impusowe.
Ćwiczenie 4
Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj
instalacje kompaktowej podziemnej stacji gazowej w gotowym wykopie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu stacji gazowych,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną oraz instrukcją zawierającą przepisy bhp na
stanowisku do ćwiczeń oraz czynności związane z przebiegiem i warunkami
technicznymi montażu stacji gazowych,
3) ustalić kolejność i miejsce montażu elementów przy instalacji kompaktowej stacji
gazowej,
4) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
5) przygotować i ocenić potrzebne do montażu elementy i materiały,
6) wykonać montaż kompaktowej podziemnej stacji redukcyjnej w gotowym wykopie,
7) zastosować wymagania zawarte w instrukcji montażu stacji gazowej,
8) wykonać podłączenie stacji gazowej do przewodów wejściowych i wyjściowych sieci
gazowej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 stanowisko symulacyjne z wykonanym wykopem (najkorzystniej by ćwiczenie zostało
wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy stacji gazowej),
 dokumentacja techniczna,
 instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu stacji gazowych,
 sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: samochód z urządzeniem dz
wigowym, klucze
do rur,
 materiały i aparatura kontrolno-pomiarowa potrzebne do montażu  w tym kompaktowa
stacja redukcyjna, króćce kołnierzowe, kształtki.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić zasady transportu i składowania rur, armatury i urządzeń
do budowy stacji gazowych?
2) sprawdzić stan rur, armatury, urządzeń i akp. do budowy stacji gazowych?
3) sporządzić na podstawie dokumentacji technicznej zapotrzebowanie
materiałowe?
4) ustalić kolejność montażu elementów stacji gazowej?
5) wyznaczyć miejsce montażu poszczególnych elementów stacji gazowych?
6) zamontować urządzenia i wyposażenie stacji gazowych?
7) zainstalować aparaturę kontrolno  pomiarową i urządzenia sygnalizujące
w stacjach gazowych?
8) dokonać regulacji zamontowanych urządzeń stacji gazowych?
9) zastosować wymagania zawarte w instrukcji montażu urządzeń
stosowanych w stacji gazowej?
10) zastosować przepisy bhp przy montażu stacji gazowych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
4.6. Próba szczelności i odbiór stacji gazowej
4.6.1. Materiał nauczania
Próbę szczelności stacji gazowej należy wykonać w granicach skrajnych połączeń na
doprowadzeniu i odprowadzeniu gazu, powietrzem:
- bez zabudowanego reduktora,
- z zabudowanym reduktorem.
W miejscu gazomierza na okres prób należy wbudować w układ króciec kołnierzowy
odpowiadający wymianom podłączeniowym gazomierza.
Tłoczenie czynnika próbnego do rurociągu powinno odbywać się płynnie, bez przerwy,
aż do uzyskania ciśnienia badania szczelności pps.
Ciśnienie to powinno być równe:
- 0,4 MPa  dla ciśnienia roboczego pr nie większego niż 0,4 MPa,
- ciśnieniu pr  dla ciśnienia roboczego pr powyżej 0,4 MPa.
Próbę szczelności przeprowadza się po uprzednim ustabilizowaniu się temperatury
czynnika próbnego. Czas badania szczelności powinien wynosić co najmniej 24 godz. Zależy
on od średnicy przewodów i dokładności wskazań manometru do precyzyjnego pomiaru
ciśnienia próbnego. Próbę uważa się za pozytywną, jeżeli po zakończeniu nie stwierdza się
żadnych nieprawidłowości na wykresie pomiarowym przyrządu rejestrującego oraz
rzeczywisty względny spadek ciśnienia jest mniejszy od dopuszczalnego obliczonego wg
uproszczonego wzoru: ( dla wsp. W1= 1) [1, s.186].
"p d" 0,1Å"t
gdzie: t  czas próby
jeżeli w tych warunkach próba szczelności trwała tylko 24 godz. Dopuszczalny spadek
ciśnienia wyniesie:
" p d" 0 ,1 Å" 24 = 2 , 4 %
Nieszczelne połączenia kołnierzowe i gwintowane należy rozebrać i ponownie
zamontować.
Odbiór stacji gazowej może być przeprowadzony po wykonaniu pozytywnych prób
szczelności instalacji dokonanych w obecności dostawcy gazu, inwestora i wykonawcy.
Po zakończeniu prac montażowych należy wykonać obmiar wykonanych robót według
następujących zasad:
- długość rurociągów mierzy się po osi na odcinkach prostych, a na łukach po zewnętrznej
ich stronie,
- pomierzone długości zestawia się według rodzaju rur, średnic oraz grubości ścianek,
- od pomierzonej długości rurociągów odejmuje się długości armatury kołnierzowej,
- armaturę i uzbrojenie podaje się w liczbie sztuk lub kompletów,
- urządzenia podaje się w liczbie kompletów,
- przejścia przez ściany budynków obmierza się w sztukach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki jest cel przeprowadzania próby szczelności?
2. Jaki jest przebieg próby szczelności?
3. Jakie warunki techniczne należy spełnić podczas próby szczelności (jakie powinno być
ciśnienie próbne, czas próby, jakie urządzenia nie są zamontowane na okres próby)?
4. Jakie są zasady określania dopuszczalnego spadku ciśnienia?
5. Jakie są zasady obmiaru robót związanych z montażem urządzeń i uzbrojenia?
6. Jakie są zasady obmiaru robót związanych z montażem rur i kształtek?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj próbę szczelności wykonanej stacji gazowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi przeprowadzenia próby szczelności stacji
gazowej,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz
czynności związane z przebiegiem próby szczelności i warunkami technicznymi,
3) dobrać sprzęt do wykonania próby szczelności,
4) określić przebieg próby szczelności stacji gazowej,
5) wykonać próbę szczelności stacji gazowej,
6) określić wyniki próby.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 stanowisko symulacyjne z zamontowaną stacją gazową (najkorzystniej, by ćwiczenie
zostało wykonane w warunkach rzeczywistych, t.j.: na miejscu budowy stacji gazowej),
 sprzęt do wykonania próby szczelności,
 instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
próby szczelności i warunkami technicznymi.
Ćwiczenie 2
Dokonać obmiaru robót stacji gazowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami obmiaru robót przy budowie stacji gazowej,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą zasady obmiaru robót przy budowie stacji gazowej
oraz przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń,
3) przygotować sprzęt do wykonania pomiarów,
4) dokonać niezbędnych pomiarów i obliczeń,
5) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Wyposażenie stanowiska pracy:
 stanowisko symulacyjne z wykonaną stacją gazową (najkorzystniej, by ćwiczenie zostało
wykonane w warunkach rzeczywistych tj.: na miejscu budowy stacji gazowej),
 sprzęt do wykonania obmiaru,
 instrukcja dla ucznia zawierająca zasady obmiaru robót przy budowie stacji gazowej oraz
przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń,
 literatura z rozdziału 6.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić cel badania próby szczelności stacji gazowej?
2) przygotować sprzęt do wykonania próby szczelności?
3) określić przebieg próby szczelności?
4) wykonać próbę szczelności?
5) określić dopuszczalny spadek ciśnienia?
6) wykonać obmiar robót związanych z montażem?
7) zastosować przepisy bhp w czasie próby?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
4.7. Eksploatacja stacji gazowych
4.7.1. Materiał nauczania
Prawidłowa eksploatacja stacji gazowej polega na utrzymaniu jej w stanie
zapewniającym ciągłą i prawidłową pracę:
- utrzymywać przewody, uzbrojenie i urządzenia w całkowitej sprawności
przeprowadzajÄ…c systematycznie przeglÄ…dy i prace konserwacyjne,
- powstałe uszkodzenia jak najszybciej lokalizować i usuwać,
- badać, kontrolować i regulować urządzenia.
W celu dokonania oceny stanu technicznego stacji gazowych należy przeprowadzać:
1) oględziny urządzeń stacji gazowych,
2) próby i regulację działania urządzeń stacji gazowych,
3) przeglÄ…dy stacji gazowych.
Oględziny urządzeń stacji gazowych należy przeprowadzać nie rzadziej niż raz na
tydzień. Oględziny urządzeń stacji gazowych powinny obejmować:
1) oględziny instalacji i urządzeń,
2) sprawdzenie działania:
a) podstawowego i rezerwowego ciągu redukcyjnego ciśnienia gazu.
b) wydmuchowych zaworów bezpieczeństwa.
c) instalacji elektrycznej.
d) urządzeń do nawaniania gazu.
e) automatycznych wykrywaczy gazu, wentylacji nawiewnej i awaryjnej, aparatury
kontrolno-pomiarowej i rejestrujÄ…cej.
3) sprawdzenie szczelności wszystkich połączeń instalacji i urządzeń stacji gazowej.
4) sprawdzenie stanu:
a) dróg, przejść, pomieszczeń, ogrodzeń i zabezpieczeń stacji.
b) sprzętu ochronnego.
c) instalacji i urządzeń przeciwpożarowych, sprzętu pożarniczego oraz instalacji
odgromowej.
5) odnotowanie w książce ruchu odczytanych wielkości parametrów pracy stacji gazowych,
6) porównanie odczytanych wielkości parametrów z wielkościami określonymi w instrukcji
eksploatacji stacji gazowych, w szczególności w zakresie:
a) wielkości ciśnienia gazu po stronie wlotu i wylotu stacji gazowej.
b) wymaganego ciśnienia gazu po stronie wylotu stacji niezależnie od strumienia
i wielkości ciśnienia gazu po stronie wlotu stacji.
c) temperatury gazu.
d) zużycia środka nawaniającego.
e) wartości spadku ciśnienia gazu na filtrach przeciwpyłowych.
f) jakości gazu i innych parametrów właściwych dla funkcji, jakie spełnia stacja
gazowa.
Próby działania i regulacja urządzeń stacji gazowych powinny być dokonywane nie
rzadziej niż dwa razy w roku. Próby działania i regulacja urządzeń stacji gazowych powinny
obejmować:
1) wykonanie prób działania poszczególnych instalacji i urządzeń stacji, a w szczególności:
a) urządzeń gazowych i zabezpieczających.
b) urządzeń pomiarowych i elektrycznych.
c) reduktorów ciśnienia gazu.
d) zaworów bezpieczeństwa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
e) filtrów przeciwpyłowych.
f) automatycznych wykrywaczy gazu w atmosferze pomieszczeń stacji.
g) wentylacji awaryjnej.
h) aparatury kontrolno  pomiarowej.
i) instalacji i osprzętu elektrycznego.
2) sprawdzenie i regulacje ciśnienia wydmuchowych zaworów bezpieczeństwa i zaworów
szybko zamykajÄ…cych.
Przeglądy stacji gazowych należy przeprowadzać nie rzadziej niż raz na 2 lata.
Eksploatację urządzeń należy prowadzić ściśle wg wskazań dokumentacji techniczno 
ruchowej dostarczonej przez producenta.
Okresowe sprawdzanie prawidłowości działania reduktora
Należy zamknąć powoli zawór na przewodzie między reduktorem a zaworem. Powinien
nastąpić minimalny wzrost ciśnienia wylotowego, a następnie stabilizacja ciśnienia. Dalszy
wzrost ciśnienia świadczy o tym, że reduktor działa wadliwie. Konieczne jest więc
zamknięcie zaworu wlotowego na badanym ciągu i dokonanie naprawy reduktora.
Wymiana wkładu filtru
Wymiana wkładu filtru powinna nastąpić wtedy, kiedy spadek ciśnienia odczytany na
manometrze różnicowym wyniesie 20÷30 kPa. W przypadku braku manometrów
różnicowych przegląd i ewentualną wymianę wkładów powinno przeprowadzać się dwa razy
w roku, tj. przed i po sezonie zimowym. Wymiana wkładu filtru należy do prac
niebezpiecznych ze względu na gaz.
Podstawowe czynności przy wymianie wkładu filtru są następujące:
- zamknięcie armatury odcinającej przed i za filtrem,
- odprężenie filtru, t.j. spuszczenie gazu zawartego w korpusie przez specjalny króciec,
- zdjęcie pokrywy korpusu,
- wyjęcie wkładu,
- oczyszczenie z nagromadzonych osadów, wnętrza korpusu i powierzchni zamykających
górną i dolna część wkładu,
- oczyszczenie uszczelki i powierzchni pokrywy korpusu,
- włożenie śrub i równomierne dociśnięcie nakrętek mocujących pokrywę filtru [1, s. 127].
Zapewnienie wymiennej pracy ciągów redukcyjnych-podstawowego i rezerwowego.
W stacjach gazowych z automatycznym włączeniem ciągu redukcyjnego rezerwowego,
po zamknięciu przepływu gazu w ciągu głównym przez zawór szybko zamykający, należy w
ciągu rezerwowym nastawić:
- reduktor na odpowiednio niższe ciśnienie zredukowane niż w reduktorze ciągu głównego
(zgodnie z instrukcjÄ… eksploatacyjna),
- zawór szybko zamykający na wyższe ciśnienie maksymalne i niższe minimalne niż na
zaworze szybko zamykającym ciągu głównego (uwzględniając ich tolerancję działania).
W tym przypadku dopuszcza się nastawienie wydmuchowych zaworów bezpieczeństwa
na ciśnienie otwarcia jednakowe dla obu ciągów [1, s.122].
Usuwanie usterek urządzeń stacji gazowych.
Defekty urządzeń stacji gazowych dotyczą najczęściej:
- uszkodzeń reduktorów i monitorów wraz z pilotami,
- uszkodzeń zaworów szybko zamykających, filtrów, ogrzewania, pomiaru,
- nieszczelności na armaturze i połączeniach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
W czasie usuwania awarii, stacja powinna pracować na ciągu rezerwowym lub bajpasie.
Naprawy urządzeń stacji (reduktorów, zaworów bezpieczeństwa), należy prowadzić zgodnie
z instrukcjami techniczno-ruchowymi tych urządzeń, a po zakończeniu prac, sprawdzić
działanie urządzeń, wyregulować reduktory i ustawić zawory bezpieczeństwa na odpowiednie
ciśnienie. Obydwa ciągi  główny i rezerwowy, należy pozostawić otwarte przy założeniu
nastaw reduktora i monitora na ciągu rezerwowym na ciśnienie niższe jak na podstawowym.
Należy również sprawdzić działanie poszczególnych urządzeń na obydwu ciągach stacji.
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na czym polega eksploatacja stacji gazowych?
2. Na czym polega ocena stanu technicznego stacji gazowych?
3. Jakie podstawowe czynności obejmuje kontrola urządzeń stacji gazowych?
4. Jakie czynności obejmują próby działania i regulacja urządzeń stacji gazowych?
5. Jak można rozpoznać prawidłowość działania reduktora?
6. Jakie są podstawowe czynności przy zapewnieniu wymiennej pracy ciągów
redukcyjnych?
7. Jakie usterki urządzeń stacji gazowych występują najczęściej?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ, w jaki sposób kontroluje się prawidłowość działania reduktora.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z metodami kontroli pracy urządzeń stacji gazowych,
2) obejrzeć film lub zdjęcia z kontroli pracy urządzeń stacji gazowych ,
3) opisać czynności jakie należy wykonać podczas sprawdzania prawidłowości pracy
reduktora,
4) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 modele i rysunki reduktorów gazu,
 instrukcja montażu urządzeń stosowanych w stacji gazowej,
 literatura rozdział 6.
Ćwiczenie 2
Określ typowe działania związane z oględzinami urządzeń stacji gazowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami przeglądów i oceniania stanu technicznego stacji gazowych,
2) opisać czynności i odczyty jakie należy wykonać podczas eksploatacji stacji gazowych,
3) porównać odczyty wielkości parametrów z wielkościami określonymi w instrukcji
eksploatacji,
4) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
Wyposażenie stanowiska pracy:
 modele, zdjęcia, rysunki przedstawiające elementy stacji gazowych,
 instrukcja eksploatacji urządzeń gazowych,
 odczyty wielkości parametrów pracy stacji gazowej,
 literatura rozdział 6.
Ćwiczenie 3
Wykonaj wymianę układu filtru przeciwpyłowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu i demontażu urządzeń gazowych,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz
wymaganiami zawartymi w instrukcji montażu urządzeń stosowanych w stacji gazowej,
3) ustalić kolejność demontażu i montażu wkładu filtru,
4) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
5) przygotować potrzebne materiały i ocenić ich stan techniczny,
6) wykonać wymianę wkładu,
7) skontrolować spadek ciśnienia odczytany na manometrze różnicowym.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 stanowisko symulacyjne (najkorzystniej, by ćwiczenie zostało wykonane w warunkach
rzeczywistych tj.: w stacji gazowej),
 instrukcja dla ucznia obejmujÄ…ca przepisy bhp oraz wymagania zwiÄ…zane z przebiegiem
i warunkami montażu urządzeń stacji gazowych,
 sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: przymiar, klucze do rur,
 materiały potrzebne do montażu: filtr przeciwpyłowy, wkład filtru, króćce kołnierzowe.
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić główne zasady eksploatacji stacji gazowych?
2) określić na czym polega ocena stanu technicznego urządzeń gazowych?
3) wykonać wymianę wkładu filtru przeciwpyłowego?
4) sprawdzić prawidłowość działania reduktora?
5) określić jakich urządzeń najczęściej dotyczą usterki i sposoby ich
usunięcia?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna
z nich jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki błędną odpowiedz
należy zakreślić kółkiem
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Gdy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóż jego rozwiązanie na
póz
niej i wróć do tego zadania, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 40 minut.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Przy opuszczaniu rur stalowych izolowanych należy posługiwać się:
a) szerokimi pasami.
b) łańcuchami.
c) hakami.
d) linami stalowymi.
2. Do robót gazoniebezpiecznych nie zalicza się:
a) podłączenia nowo wybudowanych stacji gazowych.
b) montażu przewodów i urządzeń nowych stacji gazowych.
c) wyłączanie i włączanie po kapitalnych remontach.
d) usuwanie skutków awarii stacji gazowych.
3. Urządzenia do obniżania i utrzymywania ciśnienia gazu na stałym poziomie wchodzą w
skład:
a) stacji pomiarowych.
b) stacji rozdzielczych.
c) stacji redukcyjnych.
d) punktów pomiarowych.
4. Jakich gazomierzy nie stosuje siÄ™ w stacjach gazowych:
a) zwężkowych.
b) turbinowych.
c) rotorowych.
d) miechowych.
5. Jakie urzÄ…dzenie przedstawia rysunek:
a) podgrzewacz gazu.
b) gazomierz.
c) odwadniacz gazu.
d) filtr przeciwpyłowy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
6. Zawór szybko zamykający ma za zadanie:
a) mierzyć ciśnienie wylotowe.
b) zamykać dopływ gazu.
c) zabezpieczać przed nadmiernym spadkiem ciśnienia.
d) wypuszczać nadmierną ilość gazu.
7. Jakie urzÄ…dzenie przedstawia rysunek:
a) reduktor ciśnienia.
b) zawór wydmuchowy.
c) zawór szybko zamykający.
d) gazomierz.
8. W nadajnik wysokiej częstotliwości może być wyposażony:
a) reduktor bezpośredniego działania.
b) gazomierz turbinowy.
c) filtr przeciwpyłowy.
d) podgrzewacz gazu.
9. Rurociągi stacji gazowych powinny być wykonane z rur:
a) polietylenowych HDPE.
b) stalowych czarnych bez szwu.
c) miedzianych.
d) żeliwnych.
10. Przed reduktorem instalowany jest zawór:
a) szybko zamykajÄ…cy.
b) odcinajÄ…cy.
c) wydmuchowy.
d) bezpieczeństwa.
11. Odcinek prosty przed miejscem włączenia rurek impulsowych powinien wynosić:
a) co najmniej 10 DN.
b) co najmniej 4 DN.
c) co najmniej 8 DN.
d) co najmniej 1 DN.
12. JakÄ… stacjÄ™ gazowÄ… przedstawia rysunek:
a) kompaktowÄ… w obudowie wentylowanej.
b) kompaktowÄ… szafkowÄ….
c) kompaktową w obudowie ciśnieniowej.
d) na wolnym powietrzu.
13. Przy odbiorze, jakich urządzeń należy przeprowadzić oględziny plomb legalizacyjnych:
a) reduktorów.
b) urządzeń do nawaniania gazu.
c) filtrów przeciwpyłowych.
d) gazomierzy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
14. Dopuszczalny spadek ciśnienia podczas próby szczelności wynosi:
a) "p d" 2t .
b) "p d" 0,5t .
c) "p d"10t .
d) "p d" 0,1t .
15. Czas badania szczelności stacji gazowej powinien wynosić:
a) 24 godziny.
b) 1 godzinÄ™.
c) 8 godzin.
d) 2 godziny.
16. Manometr różnicowy służy do pomiaru:
a) wartości ciśnienia przed filtrem.
b) spadku ciśnienia na filtrze.
c) wartości ciśnienia za filtrem.
d) strumienia przepływającego gazu.
17. Obmiaru urządzeń stacji redukcyjnej dokonuje się :
a) w sztukach.
b) w kilogramach.
c) w kompletach.
d) w metrach.
18. Przeglądy stacji gazowych należy przeprowadzać nie rzadziej niż:
a) raz na rok.
b) raz na dwa lata.
c) raz na pięć lat.
d) raz na dziesięć lat.
19. Ciąg rezerwowy stacji gazowej należy włączać:
a) w razie awarii.
b) wymiennie z ciÄ…giem podstawowym.
c) od czasu do czasu.
d) można nie włączać.
20. Stacja gazowa nie może służyć:
a) do redukcji gazu.
b) do pomiaru gazu.
c) do rozdziału gazu.
d) do magazynowania gazu
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko.............................................................................................................................
Montaż i instalacja stacji gazowych
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6.. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
6. LITERATURA
1. BÄ…kowski K.: Gazyfikacja. WNT, Warszawa 1996.
2. Cieślowski S., Krygier K.: Instalacje sanitarne. Technologia. WSiP, Warszawa 1998.
3. Czajkowski M., Dzierżawski T.: Gazownictwo i Ciepłownictwo. WSiP, Warszawa 1992.
4. Dzierżawski T.: Gazownictwo i Ciepłownictwo. WSiP, Warszawa 1996.
5. Furtak L., Rabiej ST., Wild J.: Warunki techniczne wykonania i odbioru rurociągów
z tworzyw sztucznych. Polska Korporacja Techniki Sanitarnej, Grzewczej, Gazowej
i Klimatyzacji, Warszawa 1994.
6. Karpiński M.: Instalacja gazu. WSiP, Warszawa 2000.
7. Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlano Montażowych. Tom II.
Instalacje Sanitarne i Przemysłowe. Arkady, 1988.
8. Zajda R., Gebhardt Z.: Instalacje gazowe oraz lokalne sieci gazów płynnych. Warszawa
1995.
Czasopisma:
1. Gaz, Woda i Technika Sanitarna,
2. Polski Instalator,
3. Rynek instalacyjny,
4. Instalacje sanitarne.
ObowiÄ…zujÄ…ce normy:
PGNiG-ZN-G-3150  GazociÄ…gi  rury polietylenowe  wymagania i badania .
PN-EN 10208-1:2000  Rury stalowe przewodowe dla mediów palnych  o klasie
wymagań A .
ZN-G-3001:2001  Gazociągi  Oznakowanie trasy gazociągu  Wymagania ogólne .
ZN-G-3002:2001  Taśmy ostrzegawcze i lokalizacyjne .
PN-82/M-74001  Armatura przemysłowa. Wymagania i badania .
BN-72/8976-57  Odwadniacze średniego ciśnienia dla gazociągów .
BN-72/8976-58  Odwadniacze wysokiego ciśnienia .
PN-92/M-34503  Gazociągi i instalacje gazownicze. Próby rurociągów .
PN-91/M-34501  Gazociągi i instalacje gazownicze. Skrzyżowania gazociągów
z przeszkodami terenowymi. Wymagania .
PGNiG-ZN-94/G-1003  Pomiary paliw gazowych. Stacje pomiarowe. Wymagania .
PN-93/M-53950/01  Pomiar strumienia masy i strumienia objętości za pomocą zwężek
pomiarowych .
PN-92/M-54832/03  Gazomierze turbinowe. Wymagania i badania .
PN-94/M-54832/04  Gazomierze rotorowe. Wymagania i badania .
Katalogi techniczne producentów i dystrybutorów materiałów rurowych do budowy
gazociągów i stacji gazowych oraz informacje techniczne zawarte na stronach
internetowych tych firm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54