MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Grzegorz Åšmigielski
Montowanie elementów mechanicznych w przyrządach
elektrycznych 731[03].Z1.05
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Jan Sarniak
mgr inż. Oskar Lange
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Grzegorz Śmigielski
Konsultacja:
mgr inż. Andrzej Zych
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 731[03].Z1.05
 Montowanie elementów mechanicznych w przyrządach elektrycznych zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu mechanik precyzyjny 731[03].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 6
3. Cele kształcenia 7
4. Przykładowe scenariusze zajęć 8
5. Ćwiczenia 14
5.1. Organizacja stanowiska do montażu oraz zasady bezpiecznej pracy
w czasie montażu 14
5.1.1. Ćwiczenia 14
5.2. Dokumentacja montażowa, symbole graficzne stosowane w dokumentacji,
podstawowe materiały stosowane w trakcie montażu maszyn 16
5.2.1. Ćwiczenia 16
5.3. Rodzaje zabezpieczeń stosowanych w urządzeniach i instalacjach
elektrycznych 18
5.3.1. Ćwiczenia 18
5.4. Zasady montażu elementów mechanicznych w instalacjach
oraz urzÄ…dzeniach elektrycznych i elektronicznych 20
5.4.1. Ćwiczenia 20
5.5. Kontrola jakości wykonanego montażu 23
5.5.1. Ćwiczenia 23
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 25
7. Literatura 37
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie mechanik precyzyjny.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne - wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia - wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania-
uczenia się oraz środkami dydaktycznymi,
- ewaluację osiągnięć ucznia - przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,
- wykaz literatury, z jakiej mogą korzystać uczniowie podczas nauki.
W poradniku dla ucznia zostały omówione zagadnienia w sposób bardzo ogólny.
Przedstawiono treści, opisano umiejętności, które uczeń powinien sobie przyswoić. By uczeń
mógł w pełni zrozumieć i przyswoić materiał nauczania, niezbędna jest jego praca z literaturą.
Nauczyciel powinien być przewodnikiem dla ucznia, wskazując mu materiały i z
ródła,
z których może uzyskać najświeższe informacje dotyczące zagadnień, które obejmuje ta
jednostka modułowa.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami
ze szczególnym uwzględnieniem metod nauczania  uczenia się:
- samokształcenia kierowanego,
- ćwiczeń,
- metody projektów,
- tekstu przewodniego.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane począwszy od pracy
jednolitej po pracę grupową jednolitą i zróżnicowaną, aż po indywidualną pracę ucznia.
Zaleca się również podanie wymagań edukacyjnych w takiej formie, aby łatwo było
zidentyfikować cele z poszczególnymi tematami. W poradniku podano dwa przykładowe
scenariusze zajęć. W pierwszym metodą wiodąca jest ćwiczenie przedmiotowe, w drugim
pokaz.
Pomocne mogą się okazać zamieszczone w końcu każdego podrozdziału w poradniku dla
ucznia pytania sprawdzające, które uczeń może wykorzystywać w dwojaki sposób,
a mianowicie:
- zapoznać się z pytaniami przed rozpoczęciem pracy z materiałem określonym
w podrozdziale; uczeń zapozna się w tym momencie z wymaganiami i dążyć będzie do
osiągnięcia celu, jakim jest odpowiedz
na pytania,
- zapoznać się z zawartymi pytaniami po zakończeniu pracy z danym podrozdziałem;
pytania te stanowić będą kontrolę stanu gotowości przejścia do wykonywania ćwiczeń.
W każdej z podanych metod prowadzenia zajęć istotną rolę odgrywają ćwiczenia, które
majÄ… za zadanie:
- uzupełnienie informacji o podzespołach elektrycznych i elektronicznych,
- utrwalenie wiadomości o poznanych elementach,
- prezentację przykładowych zastosowań danych elementów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
W ćwiczeniach realizowanych w formie zadań praktycznych założono, że w trakcie
realizacji ich uczeń powinien:
- zaplanować proces rozwiązania zadania,
- narysować szkic, rysunek techniczny detalu przedstawionego w opisie zadania, posiłkując
siÄ™ literaturÄ… przedstawionÄ… w wykazie,
- dobrać materiały, osprzęt i narzędzia do wykonania montażu,
- wykonać zadanie,
- dokonać prezentacji.
Wskazane jest przeprowadzanie instruktaży przed każdymi zajęciami oraz przed
wykonywaniem ćwiczeń. Zaleca się również, by nakłaniać uczniów do korzystania z pomocy
koleżeńskiej.
Zaleca się dobór dla uczniów takich ćwiczeń, które rozwijać będą te umiejętności,
których nabycie nastręcza uczniom najwięcej problemów.
Po wykonaniu zaplanowanych ćwiczeń uczeń przystępuje do sprawdzenia poziomu
swoich postępów, odpowiadając na pytania zawarte w podrozdziale  Sprawdzian postępów .
Uczeń powinien w tym celu samodzielnie:
- przeczytać pytania i udzielić na nie odpowiedzi.
- zakreślić odpowiedz
, wstawiajÄ…c X w odpowiednim polu.
W rozdziale 6 są podane przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego: test pisemny
oraz zadanie praktyczne.
Zestawy stanowią propozycję narzędzi pomiaru dydaktycznego, z których można
skorzystać w celu przeprowadzenia badań lub w celu opracowania innych narzędzi. Wybór
należy do nauczyciela.
Wskazówki do realizacji
W trakcie zajęć należy zwrócić uwagę na konieczność wykorzystania elementów
mechanicznych w budowie urządzeń elektrycznych, podkreślić różnorodność stosowanych
elementów oraz wskazać ich przeznaczenie.
Istotnym elementem jest wyrobienie świadomości, że jakość montażu elementów
mechanicznych ma istotne znaczenie dla poziomu bezpieczeństwa oraz żywotności
urzÄ…dzenia.
Miłej pracy dydaktycznej z uczniami z zastosowaniem opracowanych materiałów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
731[03].Z1
Montaż maszyn,
urządzeń
731[03].Z1.01
Organizowanie
731[03].Z1.02
Montowanie
mechanizmów precyzyjnych
731[03].Z1.04
731[03].Z1.03
731[03].Z1.05
Montowanie
Montowanie maszyn
Montowanie
przyrządów pomiarowych
i urządzeń precyzyjnych
elementów mechanizmów
w przyrzÄ…dach
elektrycznych
Schemat jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- definiować pojęcie prądu elektrycznego,
- dobierać, zgodnie z dokumentacją technologiczną maszyny i oprzyrządowanie do prac
montażowych,
- rozróżniać operacje i czynności montażowe,
- dobierać przyrządy pomiarowe do pomiaru i sprawdzania elementów maszyn i urządzeń
precyzyjnych w zależności od kształtu oraz dokładności wykonania,
- odczytywać wskazania przyrządów pomiarowych,
- rozróżniać materiały niemetalowe i metale,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony ppoż. podczas montażu,
- skorzystać z dokumentacji montażowej przyrządów elektrycznych,
- wskazać na schematach ideowych zabezpieczenie obwodu elektrycznego,
- scharakteryzować przeznaczenie i zastosowanie materiałów przewodzących
i izolacyjnych,
- rozpoznać rodzaj ochrony przeciwporażeniowej oraz elementów zabezpieczających na
schematach instalacji elektrycznych,
- rozpoznać na podstawie symboli graficznych podzespoły obwodów elektrycznych
i układów mechanicznych,
- opracować plan montażu układu elektromechanicznego,
- przygotować stanowisko do montażu układów mechanicznych, elektromechanicznych
i elektrycznych,
- ustalić kolejność podłączenia obwodów elektrycznych i układów mechanicznych,
- dobrać element mechaniczny do montażu w przyrządach elektrycznych,
- zamontować element mechaniczny w przyrządach elektrycznych,
- udzielić pomocy poszkodowanemu w wypadku,
- skontrolować jakość montażu elementu mechanicznego w przyrządach elektrycznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć nr 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Mechanik precyzyjny 731[03]
Moduł: Montaż maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych 731[03].Z1
Jednostka modułowa: Montowanie elementów mechanicznych w przyrządach elektrycznych
731[03].Z1.05
Temat: Montaż układu elektronicznego z zabezpieczeniem termicznym.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
- odczytać dokumentację montażową,
- przygotować stanowisko do montażu mechanicznego,
- dobrać odpowiednie narzędzie do wykonania określonej czynności,
- wykonać kontrolę podzespołów wykorzystywanych w czasie montażu,
- bezpiecznie wykonać montaż urządzenia,
- wykonać samokontrolę zgodnie z dokumentacją.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenie.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
praca w małych zespołach.
Åšrodki dydaktyczne:
Stanowisko do ćwiczeń można stworzyć w oparciu o posiadane układy i urządzenia.
Proponowane ćwiczenie wykonywane będzie w oparciu o układ sterowania wycieraczek
samochodowych ze stycznikiem wyposażonym w zabezpieczenie przeciążeniowe.
Stanowisko wyposażone jest w płytę montażową, w której wbudowane są uchwyty na
montowane podzespoły. Płyta montażowa została wykonana przez uczniów, w czasie ćwiczeń
w poprzednich jednostkach modułowych. W zależności od sprawności manualnej uczniów,
w ćwiczeniu można wykorzystać przygotowaną wiązkę przewodów, w której każda żyła jest
oznakowana opaskami identyfikującymi. Można również ćwiczenie zmodyfikować, by
uczniowie sami mogli przygotować wiązkę przewodów. Wówczas uczniowie mogą zapoznać
się z metodologią układania przewodów w wiązki oraz mogą doskonalić umiejętności
lutowania (bielenie końcówek przewodów) lub zaprasowywania końcówek okrągłych. W tym
przypadku czas ćwiczenia należy wydłużyć o 2 godziny lekcyjne.
Åšrodki dydaktyczne:
- instrukcja montażowa urządzenia,
- części i elementy zgodne z dokumentacją montażową,
- komplet narzędzi do montażu (wkrętarka z kpl. końcówek, lutownica wraz z materiałami
eksploatacyjnymi, komplet wkrętaków, przyrząd do zdejmowania izolacji z przewodów,
komplet szczypiec itp.),
- miernik uniwersalny do kontroli poprawności montażu,
- zasilacz i silnik dostosowane do montowanego sterownika,
- foliogramy z dokumentacjÄ….
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Czas trwania: 4 godziny lekcyjne  180 min.
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie.
2. Uświadomienie celów lekcji.
3. Przeprowadzenie instruktażu dotyczącego zachowania podczas pokazu i przestrzegania
zasad bhp.
Uwagi i zalecenia szczegółowe do ćwiczenia:
- przed przystąpieniem do pracy sprawdzić stan narzędzi i urządzeń, a zwłaszcza stan
przewodów i połączeń elektrycznych,
- przedmioty zbędne podczas operacji montażu usunąć ze stanowiska,
- podczas ewentualnej wymiany końcówek przy narzędziach zabezpieczyć
elektronarzędzia przed przypadkowym załączeniem,
- o wszelkich stwierdzonych nieprawidłowościach niezwłocznie informować
bezpośredniego przełożonego,
- w razie konieczności korzystać z apteczki.
4. Część zasadnicza zajęć.
4.1. Omówienie ćwiczenia:
- nauczyciel omawia budowę zabezpieczenia przeciążeniowego,
- nauczyciel zapoznaje uczniów z symbolami graficznymi oraz wyglądem tych
zabezpieczeń,
- nauczyciel omawia oznaczenia umieszczone na płytce,
- nauczyciel omawia proces montażu, zwracając uwagę na poprawność podłączania
przewodów w kostkach zaciskowych,
- nauczyciel demonstruje metody prawidłowego doboru i użycia narzędzi,
- nauczyciel odpowiada na pytania uczniów.
4.2. Przebieg czynności montażowych  uczniowie powinni:
- zamocować stycznik (1) wraz z zabezpieczeniem termicznym (2) i kartą łagodnego
startu (3) na płycie montażowej (4),
4
3 2 1
Rys. 1. Układ elementów na płycie montażowej
- podłączyć przewody do karty miękkiego startu (3), zabezpieczenia termicznego (2)
i stycznika (1),
- podłączyć kondensator (5) do stycznika i zabezpieczenia termicznego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
 4.3. Czynności kontrolne w trakcie montażu:
Sprawdzić należy jakość:
- przewodów pod względem wykrycia uszkodzeń izolacji i terminali,
- podłączenia przewodów w punktach lutowniczych oraz kostkach zaciskowych.
3
2 1 5
Rys. 2. Widok prawidłowo zmontowanego układu
Podłączenia przewodami:
Stycznik (1):
 czarny 044 do dolnego styku A1
 kondensator (5) do górnego styku A1
Zabezpieczenie termiczne (2):
 kondensator (5) i przewód niebieski 049 do styku A2,
 czarny 044 i biały 045 do styku 96,
 czarny 043 do styku 95,
 czarny 040 do styku 2,
 czarny 041 do styku 4,
 czarny 042 do styku 6,
Karta miękkiego startu (3):
 czarny 040 do styku L1,
 czarny 041 do styku L2,
 czarny 042 do styku L3,
 brÄ…zowy 053 do styku A1,
 niebieski 049 i 050 do styku A2.
4.4. Czynności kontrolne końcowe:
- sprawdzenie poprawności i jakości wykonanych połączeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. Sprawdzenie poprawności montażu.
Nauczyciel poprzez kostkę zaciskową podłącza zasilanie silnika i demonstruje działanie
układu. (wskazane jest, by układ sprawdzający mógł symulować wzrost pobieranego prądu).
6. Posumowanie zajęć:
- omówienie najczęściej popełnianych błędów, w tym również zagrożeń, jakie uczniowie
stworzyli w trakcie pracy,
- ocena estetyki wykonanej pracy,
- ocena pracy uczniów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Scenariusz zajęć nr 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Mechanik precyzyjny 731[03]
Moduł: Montaż maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych 731[03].Z1
Jednostka modułowa: Montowanie elementów mechanicznych w przyrządach elektrycznych
731[03].Z1.05
Temat: Metody ochrony przewodów elektrycznych w urządzeniach przemysłowych przed
uszkodzeniami mechanicznymi.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- opisać występujące zagrożenia dla przewodów,
- dobrać osłony dla przewodów i wiązek przewodów;
- dobrać przepusty, dławiki i tuleje,
- opracować technologie montażu elementów zabezpieczających,
- zastosować narzędzia do zakładania opasek i znaczników przewodów,
- dobrać i zamontować uchwyty do przewodów i wiązek.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniami,
- dyskusja,
- ćwiczenie przedmiotowe.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
praca w małych zespołach  ćwiczenia w posługiwaniu się katalogami.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- przykładowe opaski na kable, taśmy osłonowe krawędzi, przepusty na przewody różnego
typu, przepusty z ochraniaczami przed zgięciami, uchwyty na kable klejone, uchwyty
przykręcane, uchwyty samozatrzaskowe wykonane z różnych materiałów,
- karty katalogowe zgromadzonego osprzętu elektrycznego.
Czas trwania: 2 godziny lekcyjne  90 min.
Przebieg lekcji:
1. Wprowadzenie.
- powitanie,
- sprawdzenie obecności.
2. Uświadomienie celów lekcji.
- demonstracja przykładowych przewodów, które posiadają uszkodzoną izolację
w wyniku przetarcia o ostre krawędzie elementów mechanicznych,
- demonstracja przewodów ze stopioną izolacją w wyniku przypadkowego zetknięcia
z ciepłymi elementami urządzenia,
- demonstracja przewodów przerwanych w wyniku zaplątania się w elementy obrotowe
urzÄ…dzenia.
3. Prezentacja możliwych technologii zabezpieczania przewodów:
- prezentacja różnych rodzajów przepustów ze szczególnym uwzględnieniem
materiałów, z którego są wykonane oraz warunków, w jakich mogą być zastosowane,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
- omówienie metod montażu przepustów,
- prezentacja różnych rodzajów osłon przewodów ze szczególnym uwzględnieniem
materiałów, z którego są wykonane oraz warunków, w jakich mogą być zastosowane,
- omówienie metod montażu osłon,
- prezentacja różnych rodzajów uchwytów na przewody ze szczególnym
uwzględnieniem sposobów montażu oraz warunków, w jakich mogą być zastosowane,
- omówienie zagrożeń, jakie mogą występować w trakcie montażu tych elementów.
4. Nauczyciel przekazuje grupom zestawy elementów ochronnych (wraz z kartami
katalogowymi) wykonanych z różnych materiałów, o różnym kształcie i różnych
wymiarach.
5. Praca uczniów w małych grupach. Grupy mają dobrać do określonych warunków elementy
mocujÄ…ce, np.:
- grupa I  dobrać element chroniący przewód zasilający w miejscu wprowadzania go
do wnętrza urządzenia przenośnego - przewód w izolacji gumowej i średnicy
zewnÄ™trznej Ø12 mm; warunki pracy urzÄ…dzenia: temperatura (+50) ÷ (+70)0C,
możliwe bryzgi wody pod kątem 150,
- grupa II  dobrać element chroniący przewody wewnątrz wzmacniacza przechodzące
obok nagrzewającego się radiatora; wiązka zawiera 10 przewodów o przekroju
0,5 mm2,
- grupa III  dobrać przepust, którym wyprowadzony zostanie przewód o średnicy
15 mm, tak by zachowany został stopień urządzenia IP65,
- grupa IV  w urządzeniu RTV należy przytwierdzić przewody o przekroju 0,2 mm2 do
obudowy metalowej, należy stosować najprostsze i najtańsze w montażu elementy
mocujÄ…ce.
6. Prezentacja wyników. Grupy prezentują swoje wybory oraz uzasadniają je.
7. Podsumowanie zajęć, ocena pracy uczniów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5. ĆWICZENIA
5.1. Organizacja stanowiska do montażu oraz zasady bezpiecznej
pracy w czasie montażu
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Pracownik ma za zadanie wymienić zatarty wentylator w jednostce centralnej komputera
klasy PC. Przy pomocy katalogów dobierz narzędzia, jakie będą przydatne przy realizacji
zlecenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zaplanować czynności, jakie należy wykonać, aby wymienić wentylator,
2) dla każdej czynności określić niezbędne narzędzia, jakimi będzie można je wykonać,
3) sporządzić zestawienie zbiorcze narzędzi.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie samodzielnie, dopuszcza się
konsultacje z innymi uczniami. W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić
pokaz na wybranym przykładzie, obrazując sposób szukania rozwiązania problemu.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura,
- poradnik dla ucznia,
- katalogi narzędzi.
Ćwiczenie 2
Pracownik pracuje przy procesie wykonywania skrzynek, w których ma być
zainstalowany osprzęt elektryczny. Wykonuje operacje przewiercania, nitowania szyn
montażowych do dna skrzynki, następnie do dna przynitowuje ścianki boczne skrzynki oraz
zawiasy do drzwiczek. Nitowanie odbywa się za pomocą nitów zrywalnych. Zaplanuj
rozmieszczenie potrzebnych narzędzi i urządzeń na stanowisku, aby sposób ich
rozmieszczenia zapewnił efektywne funkcjonowanie pracownika.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zaplanować czynności, jakie należy wykonać, aby zrealizować proces montażu
i podzielić
2) je na poszczególne działania,
3) przydzielić poszczególnym operacjom konieczne do ich wykonania narzędzia,
4) naszkicować rozmieszczenie narzędzi i urządzeń na stole montażowym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie samodzielnie na osobnych
stanowiskach. W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na
wybranym przykładzie, obrazując sposób szukania rozwiązania problemu.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- literatura,
- katalogi narzędzi i elektronarzędzi.
Ćwiczenie 3
Jesteś świadkiem wypadku porażenia pracownika prądem elektrycznym. Osoba
poszkodowana jest nieprzytomna. Zaplanuj działania mające na celu udzielenie jej skutecznej
pomocy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zaplanować procedury zabezpieczenia obszaru działań ratowniczych,
2) zaplanować sposoby sprawdzania stanu osoby porażonej,
3) wyznaczyć zależnie od stanu porażonego sposoby działań ratowniczych,
4) przedstawić i uzasadnić zakres i kolejność całości działań.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie samodzielnie lub w konsultacji
z innymi uczniami. W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na
wybranym przykładzie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.2. Dokumentacja montażowa, symbole graficzne stosowane
w dokumentacji, podstawowe materiały stosowane w trakcie
montażu maszyn
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie pomiarów omomierzem określ przynależność określonych próbek
materiałowych do grupy przewodników lub izolatorów. Odczytaj i zanotuj wskazania
omomierza.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) z różnych materiałów przygotować podobnych wymiarów próbki,
2) przygotowane próbki oczyścić z zanieczyszczeń,
3) sondy omomierza przykładać w taki sam sposób przy badaniu wszystkich próbek,
4) zanotować wskazania omomierza, określić właściwości próbek.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie w grupach 2-osobowych. W razie
potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na wybranym przykładzie
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- literatura,
- narzędzia do obróbki ręcznej,
- różnego rodzaju materiały na próbki,
- omomierz wraz z instrukcją obsługi i sondami.
Ćwiczenie 2
Na płycie wiórowej zamontuj model instalacji elektrycznej dzwonka do drzwi. Dzwonek
powinien być przystosowany do pracy z transformatorem dzwonkowym o napięciu 24 V.
Zasilanie stanowiska powinno być zabezpieczone wyłącznikiem różnicowoprądowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się ze schematem elektrycznym układu, rozpoznać symbole graficzne
elementów składowych układu,
2) dobrać właściwy osprzęt instalacyjny,
3) wykonać montaż elementów na płycie wiórowej,
4) wykonać połączenia elektryczne obwodu, uważając by izolacyjna powłoka przewodów
nie była uszkodzona,
5) zachować standardy stosowanych oznaczeń barwnych przewodów,
6) zgłosić fakt połączenia układu i poprosić nauczyciela o sprawdzenie poprawności układu,
7) pod nadzorem osoby posiadającej uprawnienia włączyć układ i sprawdzić poprawność
jego działania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie w grupach 2 lub 3- osobowych. |
W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na wybranym
przykładzie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- płyta wiórowa,
- schemat ideowy układu,
- przewody,
- transformator dzwonkowy,
- wyłącznik dzwonkowy, dzwonek,
- blaszki aluminiowe zabezpieczające osprzęt przed bezpośrednim kontaktem z płytą
wiórową,
- elementy mocujące osprzęt, elementy mocujące przewody, przewód przyłączeniowy,
- komplet narzędzi elektrotechnicznych wraz z miernikiem uniwersalnym,
- poradnika dla ucznia,
- literatura.
Ćwiczenie 3
Na podstawie przeprowadzonych prób należy ustalić materiały podlegające montażowi
poprzez lutowanie miękkie. Po przeprowadzeniu zadania dokonaj podziału przygotowanych
materiałów na materiały, które poddają się procesowi lutowania miękkiego i materiały nie
nadajÄ…ce siÄ™ do tego procesu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) z różnorodnych materiałów przygotować określoną ilość jednakowych wymiarowo
próbek,
2) przygotowane próbki oczyścić z zanieczyszczeń,
3) przeprowadzić proces lutowania przygotowanych próbek ze sobą,
4) zbadać jakość lutów poprzez próbę łamania.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie w 2-osobowych grupach ze względu
na wzajemną pomoc. W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na
wybranym przykładzie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- imadło, młotek,
- komplet szczypiec izolowanych,
- lutownica, kalafonia, pasta lutownicza,
- narzędzia do obróbki ręcznej,
- różnego rodzaju materiały do przygotowania próbek,
- poradnika dla ucznia,
- literatura.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
5.3. Rodzaje zabezpieczeń stosowanych w urządzeniach
i instalacjach elektrycznych
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W przekazanej dokumentacji odnajdz
wszystkie zabezpieczenia nadmiarowo-prÄ…dowe.
Określ, jakie elementy one zabezpieczają i jakie mogą być powody ich zadziałania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać przeglądu przekazanej dokumentacji,
2) wyszukać w niej arkusze ze schematami elektrycznymi,
3) odnalez
ć na schematach symbole zabezpieczeń i wskazać, jakie elementy chroni dane
zabezpieczenie,
4) odczytać parametry znamionowe odnalezionych zabezpieczeń.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie indywidualnie lub w konsultacji
z innymi uczniami. W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na
wybranym przykładzie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- dokumentacja montażowa lub serwisowa dowolnego urządzenia,
- literatura,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Wiertarka stołowa bardzo często samoczynnie się wyłącza. Elektryk wykonał pełną
diagnostykę zespołu napędowego i nie znalazł żadnego uszkodzenia. Określ, jakie mogą być
powody niestabilnej pracy maszyny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) określić, jakie zabezpieczenia zastosowane w niej mogą powodować jej wyłączanie,
2) określić, jakie mogą być powody wyłączeń maszyny przez poszczególne zabezpieczenia
elektryczne,
3) określić stan mechanizmu przekładni,
4) zbadać stan łożysk układu przeniesienia napędu,
5) porównać swoje przemyślenia z kolegami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie indywidualnie,
ewentualnie konsultowali się z innymi uczniami. W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie
i przeprowadzić pokaz na wybranym przykładzie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura,
- poradnik dla ucznia,
- wiertarki stołowe,
- multimetr,
- zestaw kluczy płaskooczkowych,
- komplet śrubokrętów.
Ćwiczenie 3
Dokonaj klasyfikacji wszystkich zgromadzonych zabezpieczeń. Narysuj dla danego
aparatu symbol graficzny. W przypadkach wÄ…tpliwych sprawdz
zastosowanie danego
zabezpieczenia w katalogach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) obejrzeć zgromadzone aparaty, zwracając szczególną uwagę na symbole i parametry
umieszczone na obudowach,
2) zgrupować zabezpieczenia tego samego typu,
3) narysować symbole graficzne występujących zabezpieczeń,
4) sprawdzić w katalogach poprawność klasyfikacji.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie samodzielnie ewentualnie
konsultowali siÄ™ z innymi uczniami.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- zestaw aparatów, elementów zabezpieczeń stosowanych w urządzenia elektrycznych
i mechanicznych,
- literatura,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
5.4. Zasady montażu elementów mechanicznych w instalacjach
oraz urzÄ…dzeniach elektrycznych i elektronicznych
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracuj kartę technologiczną montażu i podłączenia transformatora toroidalnego (widok
transformatora zaprezentowano poniżej) o mocy 60÷80W, napiÄ™ciu pierwotnym 220÷240V
AC i napiÄ™ciu uzwojenia wtórnego 30÷40V AC. Przygotuj listÄ™ narzÄ™dzi oraz materiałów,
jakie należy posiadać, by prawidłowo przeprowadzić jego montaż.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dobrać na podstawie parametrów katalogowych właściwy transformator,
2) opisać procedurę montażu mechanicznego transformatora we wzmacniaczu
elektroakustycznym,
3) przeprowadzić analizę warunków termicznych, poziomu drgań wprowadzonych przez ten
transformator i poziomu hałasu, sprawdzić, czy przewody zostały zabezpieczone
właściwie przed przetarciami,
4) opisać sposób podłączenia transformatora do obwodu elektrycznego,
5) sporządzić listę narzędzi i materiałów koniecznych do wykonania montażu.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie indywidualnie, lub w konsultacji
z innymi uczniami. W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na
wybranym przykładzie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Åšrodki dydaktyczne:
- katalogi transformatorów,
- katalogi elementów mocujących,
- literatura,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Na dowolnym układzie scalonym, który znajduje się na przekazanej płytce drukowanej,
zamontuj radiator. Dobierz radiator do możliwości montażowych.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Uczeń powinien:
1) na podstawie obserwacji określić możliwe technologie montażu radiatorów na
wskazanym układzie scalonym,
2) dobrać radiator do wielkości układu scalonego,
3) oczyścić radiator i układ scalony z kurzu,
4) zastosować odpowiednie środki zmniejszające rezystancje termiczną między układem
a radiatorem,
5) zamontować radiator,
6) sprawdzić poprawność wykonanego montażu.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie indywidualnie lub w konsultacji
z innymi uczniami. W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na
wybranym przykładzie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- płytka drukowana z wlutowanym układem scalonym,
- kilka radiatorów o różnej wielkości i różnych sposobach montażu (w zestawie winien być
co najmniej jeden radiator dopasowany do układu scalonego, w którym istnieje możliwość
montażu po wlutowaniu układu),
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika ucznia, poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Opracuj technologię montażu dmuchawy osiowej (na bocznej, aluminiowej ściance
obudowy RACK 19 o grubości 1,5mm). Sporządz
kartÄ™ technologicznÄ…, opisz, jakimi
narzędziami wykonywać będziesz poszczególne operacje.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) z katalogu odczytać wymiary dmuchawy,
2) na kartce papieru wytrasować konieczne do montażu otwory,
3) określić technologię wykonania każdego z otworów,
4) dobrać narzędzia niezbędne do wykonania montażu,
5) określić, jakie środki ochrony indywidualnej winny być zastosowane podczas
wykonywania określonych prac w celu minimalizacji zagrożeń,
6) określić niezbędne elementy mocujące wentylator w obudowie,
7) określić elementy do zabezpieczenia przewodów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie indywidualnie lub w konsultacji
z innymi uczniami. W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na
wybranym przykładzie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- katalogi narzędzi, podzespołów, urządzeń elektrycznych,
- katalogi obudów,
- literatura,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
5.5. Kontrola jakości wykonanego montażu
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie dokumentacji umieszczonej w punkcie 4.2.1 opracuj procedurÄ™ kontroli
poprawności montażu filtra przeciwzakłóceniowego w obudowie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wypisać wykonywane w tym procesie czynności montażowe,
2) określić, jakie błędy mogą wystąpić przy każdej z czynności,
3) określić sposoby kontroli i kolejność wykonywania prac kontrolnych.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie indywidualnie lub w konsultacji
z innymi uczniami. W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na
wybranym przykładzie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Przeprowadz
kontrolę poprawności montażu wentylatora zasilacza w obudowie
komputera klasy PC.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odłączyć komputer od zasilania i pozostałych urządzeń peryferyjnych,
2) wymontować moduł zasilacza z obudowy komputera,
3) sprawdzić sposób ustawienia wentylatora,
4) sprawdzić rodzaj i stan śrub, podkładek, nakrętek,
5) sprawdzić, czy z dostateczną siłą zostały dokręcone śruby,
6) sprawdzić, czy przewody lub inne elementy nie będą hamowały strugi powietrza,
7) sprawdzić, czy z łożysk nie wydobywają się nieprawidłowe odgłosy, czy wirnik
swobodnie siÄ™ obraca.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie w grupach 2 lub 3-osobowych.
W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na wybranym
przykładzie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- komputer klasy PC,
- podstawowe narzędzia do montażu elementów elektrycznych i mechanicznych,
- literatura,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Pracownik ma za zadanie dokonać przeglądu stanu technicznego przykładowych
urządzeń elektrotechnicznych pod kątem zużycia ich podzespołów mechanicznych
i stwierdzić, które elementy konstrukcyjne powinny być sprawdzone ?
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zaplanować, jakie podzespoły będą poddane przeglądowi,
2) określić, jakie warunki zewnętrzne mają wpływ na urządzenia podczas ich eksploatacji,
3) określić metody sprawdzania stanu technicznego podzespołów urządzeń
elektrotechnicznych.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie grupach 2 lub 3-osobowych.
W razie potrzeby można przerwać ćwiczenie i przeprowadzić pokaz na wybranym
przykładzie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- literatura,
- dokumentacja rozdzielnicy,
- dokumentacja wyłącznika,
- przykładowa rozdzielnica instalacyjna,
- przykładowy wyłącznik niskiego napięcia w obudowie,
- podstawowe narzędzia do montażu elementów elektrycznych i mechanicznych,
- ściągacz do łożysk, praska ręczna do zakładania łożysk.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test wielokrotnego wyboru do jednostki modułowej  Montowanie
elementów mechanicznych w przyrządach elektrycznych
Test składa się z 22 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
zadania 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12 sÄ… poziomu podstawowego,
zadania 13,14,15,16,17,18,19,20,21,22 sÄ… poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 14 zadań w tym 10 z poziomu podstawowego,
dobry  za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu ponadpodstawowego,
bardzo dobry  za rozwiązanie 20 zadań, w tym co najmniej 9 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1.b, 2.a, 3.c, 4.c, 5.a, 6.d, 7.b, 8.b, 9.c, 10.b, 11.c, 12.a, 13.c,
14.b, 15.a, 16.b, 17.d, 18.c, 19.a, 20.d, 21.c, 22.c.
Plan testu
Poziom
Nr Cel operacyjny Kategoria Poprawna
wymaga
zad. (mierzalne osiągnięcia ucznia) celu odpowiedz

Å„
zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny
1
C P b
pracy, ochrony ppoż. podczas montażu
opracować plan montażu układu
2
B P a
elektromechanicznego
rozróżnić rodzaje ochrony przeciwporażeniowej na
3
A P c
podstawie symboli graficznych
rozpoznać rodzaje ochrony przeciwporażeniowej
4
oraz elementów zabezpieczających na schematach B P c
instalacji elektrycznych
rozpoznać na podstawie symboli graficznych
5
podzespoły obwodów elektrycznych i układów B P a
mechanicznych
ustalić kolejność wykonywania operacji podczas
6
C P d
montażu urządzenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
dobrać środki ochrony przeciwpożarowej
7 C P b
dobrać narzędzia do montażu elementów
8
B P b
mechanicznych w przyrzÄ…dach elektrycznych
wskazać w urządzeniach zabezpieczenia obwodu
9
A P c
elektrycznego,
określić metody zabezpieczania połączeń
10
D P b
śrubowych przed samo rozkręcaniem,
określić wymagania dotyczące montażu przewodów
11
C P c
zasilajÄ…cych
określić wymagania dotyczące oświetlenia
12
C P a
stanowiska pracy,
rozpoznać na podstawie symboli graficznych
13
podzespoły obwodów elektrycznych i układów B PP c
mechanicznych
określić i stosować procedury udzielania pomocy
14
B PP b
osobie rażonej,
określić rolę elementu mechanicznego
15
D PP a
w urzÄ…dzeniach elektrycznych
dobrać element mechaniczny do montażu
16
C PP b
w przyrzÄ…dach elektrycznych
określić zakres procedurę kontroli
17
C PP d
międzyoperacyjnej,
odczytać i zinterpretować symbole montażowe
18
B PP c
przyrządów elektrycznych,
określić kolejność czynności podczas montażu
19
D PP a
układu elektromechanicznego
przygotować stanowisko do montażu układów
20
mechanicznych, elektromechanicznych C PP d
i elektrycznych
zastosować ochronę przeciwporażeniową lub
21
elementy zabezpieczające na układach B PP c
elektrycznych
skontrolować jakość montażu elementu
22
C PP c
mechanicznego w przyrzÄ…dach elektrycznych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią ilość testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test pisemny zawiera 22 pytania. W każdym zadaniu tylko jedna odpowiedz
jest
poprawna.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Zakreśl odpowiedz

prawidłową. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznacz kółkiem i zakreśl
odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
zadania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu pisemnego masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
instrukcja,
zestaw zadań testowych,
karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Proces lutowania nie może być prowadzony w pomieszczeniach:
a) o powierzchni mniejszej niż 6 m2,
b) z uszkodzonymi urzÄ…dzeniami wentylacji,
c) o wilgotności względnej mniejszej niż 75%,
d) bez instalacji grzewczej.
2. Zaznacz właściwą kolejność czynności, jakie należy wykonać w czasie montażu płytki
drukowanej w obudowie:
I. kontrola jakości wykonanej pracy oraz ewentualna korekta;
II. trasowanie otworów mocujących;
III. zapoznanie siÄ™ z dokumentacjÄ…;
IV. montaż płytki;
V. wykonanie otworów mocujących;
a) III II V I IV
b) III IV V I II
c) III II IV I V
d) III IV V I II
3. Na obudowie urządzenia umieszczono symbol oznacza to że jako środek ochrony
przeciwporażeniowej zastosowano:
a) izolacjÄ™ roboczÄ…,
b) zerowanie,
c) II klasę ochronności,
d) uziemienie ochronne.
4. Który symbol oznacza aparat elektryczny służący do ochrony nadmiarowo-prądowej
obwodu.
a) c)
b) d)
5. Określ znaczenie symbolu .
a) przetwornik elektroakustyczny (gong, syrena alarmowa),
b) wzmacniacz elektromaszynowy,
c) prostownik jednopołówkowy (dioda),
d) prostownik dwupołówkowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
6. Ustal prawidłową kolejność wykonywania operacji technologicznych podczas montażu
wzmacniacza:
I. przygotowanie obudowy do montażu transformatora, radiatorów, przewodu
zasilającego, bezpiecznika, wyłącznika - tj. trasowanie, wycinanie otworów,
dopasowanie elementów mocujących,
II. montaż elementów na płytce drukowanej,
III. montaż elementów zasilających - tj. bezpiecznika, przewodu zasilającego,
wyłącznika, transformatora,
IV. montaż elementów wzmacniających w radiatorach,
V. montaż radiatorów w obudowie,
VI. montaż płytki za pomocą specjalnych prowadnic w obudowie,
VII. wykonanie połączeń wewnętrznych między płytką drukowaną a pozostałymi
elementami,
VIII. ułożenie przewodów, spięcie ich opaskami, kontrola poprawności wykonania
prac montażowych.
a) VIII VII VI V IV III II I,
b) I III IV V VI VII VIII II,
c) I II III V IV VI VII VIII,
d) I II III IV V VI VII VIII.
7. Określ, jakimi środkami gaśniczymi nie można gasić pożaru elementów i instalacji
elektrycznych:
a) gaśnicami halonowymi,
b) gaśnicami pianowymi,
c) gaśnicami śniegowymi,
d) gaśnicami proszkowymi.
8. W dokumentacji montażu przewidziano, że śruby mocujące transformator należy dokręcać
momentem 50 Nm. Jakim przyrządem można bezpośrednio sprawdzić poprawność
montażu?
a) aerometrem,
b) kluczem dynamometrycznym,
c) siłomierzem sprężynowym,
d) mikrometrem.
9. Wskaż element, który stanowi zabezpieczenie nadmiarowo-prądowe.
I
II
III
I
V
a) I
b) II
c) III
d) IV
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
10. Który z podanych środków nie zabezpiecza śruby przed niekontrolowanym rozluz
nieniem
połączenia?
a) podkładki sprężyste,
b) stosowanie podkładek z miki lub silikonu,
c) kontrnakrętki,
d) klejenie klejem do metalu nakrętki ze śrubą.
11. Montując przewód elektryczny zasilający urządzenie należy go zabezpieczyć przed:
a) przetarciami powłoki i izolacji,
b) wyrwaniem przewodu z urzÄ…dzenia,
c) przed przerwaniem żyły przewodzącej na wskutek drgań
d) przetarciami powłoki i izolacji, wyrwaniem przewodu z urządzenia oraz przerwaniem
żyły przewodzącej na wskutek drgań
12. Wskaż, jakie niebezpieczeństwo może na stanowisku wystąpić, jeżeli oświetlać je
będziemy lampami jarzeniowymi:
a) wystąpi efekt stroboskopowy  elementy wirujące wydawać się będą nieruchome,
b) oprawa będzie się rozgrzewać do wysokich temperatur  istnieje możliwość
poparzenia,
c) istnieje możliwość urwania się lampy z elementów mocujących i możliwy jest uraz
mechaniczny,
d) z oprawy wydostawać się będzie dym, który ograniczać będzie widoczność.
13. Wskaż jego symbol graficzny potencjometru.
a) b)
c) d)
14. Pierwszą czynnością, jaką koniecznie trzeba wykonać, by skutecznie nieść pomoc osobie
rażonej prądem jest:
a) wykonanie masażu serca i sztucznego oddychania,
b) odłączenie napięcia lub odciągnięcie osoby rażonej od miejsca rażenia,
c) ułożenie osoby w pozycji bezpiecznej,
d) zmierzenie tętna.
15. Jakie zadania realizuje zaznaczony na rysunku element?
a) jest to element mocujący radiator do płytki drukowanej,
b) jest to fragment radiatora wstawiony, by zwiększyć jego powierzchnię,
c) jest to dioda, z której radiator powinien odprowadzać ciepło,
d) jest to bezpiecznik nadmiarowo-prÄ…dowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
16. Spośród czterech przedstawionych elementów mocujących przewód, wybierz ten, który
uniemożliwia przesuwanie się go wzdłuż jego osi:
a) b)
c) d)
17. Montując dane urządzenie, nie jesteśmy zobowiązani do kontroli:
a) jakości elementów przeznaczonych do montażu,
b) jakości elementów,
c) zgodności montowanych części z dokumentacją montażową,
d) struktury materiału, z jakiego wykonane są elementy.
18. Wskaż prawidłową pozycję montażu woltomierza tablicowego opatrzonego znakiem 4%
a) miernik przeznaczony do montażu w pozycji poziomej,
b) miernik może być montowany w pozycji dowolnej,
c) miernik przeznaczony do montażu w pozycji pionowej,
d) miernik może być montowany w pozycji pionowej ą450.
19. Montaż przycisków sterujących w pulpicie sterującym maszyny należy:
a) rozpocząć od ich montażu mechanicznego, po czym zgodnie z dokumentacją wykonać
połączenie elektryczne,
b) wykonać wszystkie połączenia elektryczne, po czym wykonać montaż mechaniczny
elementu,
c) najpierw wykonać połączenia lutowane, następnie zamontować przyciski w pulpicie,
wykonać pozostałe połączenia obwodu elektrycznego,
d) kolejność wykonywania czynności nie ma wpływu na jakość wykonywanych prac
oraz na estetykę montażu.
20. Wskaż w jakie narzędzia musi być wyposażone stanowisko do montażu szyny DIL
w obudowie wykonanej z blachy stalowej o grubości 1 mm, za pomocą aluminiowych
nitów zrywalnych o średnicy 3,3 mm.
a) wiertÅ‚o Ø3,5 mm; punktak; rysik; mÅ‚otek 200 g; pobijak do nitów;
b) wiertarka z wiertÅ‚em Ø 1,2 mm; punktak; rysik; mÅ‚otek 200 g; miara; nitownica do
nitów zrywalnych,
c) wiertarka z wiertÅ‚em Ø 1,0 mm; nitownica do nitów zrywalnych,
d) wiertarka z wiertÅ‚em Ø 3,5 mm; punktak; rysik; mÅ‚otek 200 g; miara; nitownica do
nitów zrywalnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
21. Jak należy zabezpieczyć przed powstaniem zagrożenia porażeniem obwód lampki
montowanej w korpusie tokarki do oświetlenia łoża:
a) poprzez zastosowanie odgromników,
b) poprzez zastosowanie zabezpieczeń nadmiarowoprądowych,
c) poprzez zastosowanie wyłącznika różnicowoprądowego,
d) poprzez zastosowanie kondensatorów elektroenergetycznych.
22. Wskaż, jakie błąd popełniono w trakcie montażu transformatora toroidalnego we wnętrzu
wzmacniacza akustycznego (częstotliwość sygnałów wzmacnianych jest nie większa
od 20 kHz). Zdjęcie wskazuje miejsce i sposób montażu.
a) transformator jest zamontowany zbyt blisko oprawki bezpiecznika aparatowego,
b) nie założony został płaszcz ekranujący,
c) brak jest zabezpieczenia przed odkręceniem śruby mocującej transformator, w wyniku
drgań i oddziaływań cieplnych,
d) brak jest osłony transformatora zabezpieczającej przed uszkodzeniami
mechanicznymi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko.....................................................................................................
Montowanie elementów mechanicznych w przyrządach elektrycznych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punktacja
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
21. a b c d
22. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Test II
Przykład zadania praktycznego dla jednostki modułowej
 Montowanie elementów mechanicznych w przyrządach elektrycznych
Temat zadania: Wykonaj montaż zasilacza stabilizowanego.
Opracuj plan montażu i wykonaj montaż zasilacza stabilizowanego prądu stałego,
o stopniu ochrony IP00.
Opis sytuacji
Uczeń otrzymuje:
- przygotowaną płytkę drukowaną, na której znajdują się wcześniej sprawdzone już układy
prostownika i stabilizatora, oraz oznaczenia wszystkich przygotowanych punktów
lutowniczych,
- transformator,
- gniazdo bezpiecznikowe aparatowe, wraz z wkładką bezpiecznikową;
- nóżki, uchwyty, elementy obudowy (w celu minimalizacji kosztów może być obudowa
plastikowa),
- przewód przyłączeniowy,
- wyłącznik,
- woltomierz tablicowy,
- dokumentację montażową,
- katalogi elementów, z których ma zmontować zasilacz.
Projekt realizacji prac powinien zawierać:
- plan pracy ze wskazaniem kolejności wykonywanych etapów,
- określenie niezbędnych materiałów do wykonania każdego etapu,
- wykaz narzędzi i urządzeń potrzebnych do wykonania każdego etapu,
- wykaz środków ochrony indywidualnej niezbędnej do bezpiecznego wykonania zadania
wraz z wskazaniem sposobu i czasu ich wykorzystania,
- wykaz elementów łączeniowych niezbędnych do wykonania zadania.
Wskazane jest, by uczeń mógł korzystać z przygotowanego komputera z zainstalowanym
programem do wspomagania projektowania. Czas na wykonanie zadania wynosi 240 minut.
Kryteria oceniania:
1. Poprawnie opracowany plan pracy 5 pkt
2. Określenie potrzebnych materiałów dodatkowych( niezbędnych
do prawidłowego wykonania danego etapu oraz elementów mocujących ) 2 pkt
3. Poprawny dobór elementów mocujących 1 pkt
4. Poprawnie wykonane trasowanie 1 pkt
5. Poprawne wycięcie niezbędnych otworów do montażu elementów, 1 pkt
6. Przygotowanie otworów wentylujących 1 pkt
7. Poprawne zamontowanie elementów obudowy: nóżki, uchwyt 1 pkt
8. Poprawne zamontowanie elementów zasilających 1 pkt
9. Poprawne zamontowanie płytki drukowanej 1 pkt
10. Poprawne ułożenia przewodów, zabezpieczenie przed przetarciami 1 pkt
11. Bezpieczne wykonywanie prac 1 pkt
12. Utrzymywanie porzÄ…dku na stanowisku pracy 1 pkt
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Karta odpowiedzi
 Montowanie elementów mechanicznych w przyrządach elektrycznych
SporzÄ…dz
plan montażu i wykonaj montaż zasilacza stabilizowanego.
ImiÄ™ i nazwisko: ................................................................................................
Występujące
Niezbędne
zagrożenia
Potrzebne elementy
metody ich
Etap Opis czynności narzędzia mocujące /
eliminacji
i urządzenia materiały
środki ochrony
dodatkowe
indywidualnej
I
II
III
IV
Ustalenie dodatkowych zabezpieczeń w celu uniknięcia zagrożenia pożarem
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Karta oceny
Lp. Kryterium Punkty
Poprawnie opracowany plan pracy:
1.
- wymienienie wszystkich etapów montażu (1pkt),
- określenie właściwej kolejności poszczególnych etapów (1pkt),
- określenie potrzebnych narzędzi i urządzeń do wykonania każdego
etapu (1 pkt),
- określenie potrzebnych materiałów dodatkowych niezbędnych do
prawidłowego wykonania danego etapu (1 pkt) oraz elementów
mocujÄ…cych (1 pkt).
Poprawny dobór:
2.
- metalowych elementów mocujących (śruby, podkładki, nakrętki)
(1 pkt),
- plastikowych elementów mocujących (tulejki dystansowe, opaski)
(1 pkt).
Poprawnie wykonane trasowanie (1 pkt).
3.
Poprawne wycięcie niezbędnych otworów do montażu elementów
4.
i wygładzenie (gradowanie) krawędzi (1 pkt).
Przygotowanie otworów wentylujących zgonie z dokumentacją (1 pkt).
5.
Poprawne zamontowanie elementów obudowy: nóżki, uchwyt (1 pkt).
6.
Poprawne zamontowanie elementów zasilających: transformator, przewód
7.
zasilający, wyłącznik, bezpiecznik (1 pkt).
Poprawne zamontowanie płytki drukowanej (1 pkt).
8.
Poprawnie połączone elementy obwodu elektrycznego (1 pkt).
9.
Poprawne ułożenia przewodów, zabezpieczenie przed przetarciami,
10.
zamknięcie obudowy (1 pkt).
Bezpieczne wykonywanie prac (1 pkt).
11.
Utrzymywanie porzÄ…dku na stanowisku pracy (1 pkt).
12.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące oceny
szkolne:
 dopuszczający minimum 9 punktów,
 dostateczny minimum 11 punktów,
 dobry minimum 13 punktów,
 bardzo dobry minimum 15 punktów
 celujący 17 punktów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
7. LITERATURA
1. Dutkiewicz K.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla elektryków. WSiP, Warszawa1998
2. Górecki A.: Montaż i naprawa maszyn i urządzeń przemysłowych. WSiP, Warszawa 1982
3. Górecki A., Grzegórski Zb.: Montaż i naprawa i eksploatacja maszyn i urządzeń
przemysłowych. WSiP, Warszawa 2002
4. Holis H. Lenart T.: Technologia i eksploatacja maszyn. WSiP, Warszawa 1996
5. Okoniewski St.: Technologia dla elektryków. WSiP, Warszawa 1980
6. Panasiuk A., Pawlak E.: Technologia przyrządów precyzyjnych. PWSZ, Warszawa 1969
7. Wrotkowski J., Paszkowski B., Wojdak J.: Remont maszyn. WNT, Warszawa 1987
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37