MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Grzegorz Åšmigielski
Wytwarzanie prostych części maszyn i urządzeń
precyzyjnych 731[03].O1.05
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Henryk Stańczyk
mgr inż. Igor Lange
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Grzegorz Śmigielski
Konsultacja:
mgr inż. Andrzej Zych
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 731[03].O1.05
 Wytwarzanie prostych części maszyn i urządzeń precyzyjnych zawartej w modułowym
programie nauczania dla zawodu mechanik precyzyjny 731[03].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Organizacja stanowiska pracy do wykonywania obróbki ręcznej 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Obróbka ręczna 13
5.2.1. Ćwiczenia 13
5.3. Połączenia 16
5.3.1. Ćwiczenia 16
5.4. Mechaniczna obróbka skrawaniem 20
5.4.1. Ćwiczenia 20
5.5. Obróbka plastyczna, cieplna i cieplno-chemiczna 28
5.5.1. Ćwiczenia 28
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 30
7. Literatura 41
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela  Wytwarzanie prostych części maszyn
i urządzeń precyzyjnych , który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole
kształcącej w zawodzie mechanik precyzyjny 731[03].
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne,
- wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowania u uczniów umiejętności
praktycznych,
- ewaluację osiągnięć ucznia w postaci testu wielokrotnego wyboru i testu praktycznego,
- wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Poradnik składa się z 5 tematów. Są to: Organizacja stanowiska pracy do wykonywania
obróbki ręcznej, Obróbka ręczna, Połączenia, Mechaniczna obróbka skrawaniem, Obróbka
plastyczna, cieplna i cieplno-chemiczna.
Treści zawarte w temacie  Organizacja stanowiska pracy do wykonywania obróbki ręcznej
przygotuje ucznia do wykonywania prac z zakresu obróbki ręcznej. Ponadto przybliży mu
zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska.
Treści zawarte w tematach  Obróbka ręczną i Połączenia są najważniejszymi tematami w
tej jednostce modułowej. Przerabiając tematy z zakresu obróbki ręcznej i połączeń uczeń
ukształtuje umiejętności wykonywania podstawowych prac ślusarskich i montażowych oraz
posługiwania się narzędziami. Umiejętności te będą bardzo przydatne podczas wykonywania
montażu i naprawy mechanizmów precyzyjnych.
Treści zawarte w tematach  Mechaniczna obróbka skrawaniem ,  Obróbka plastyczna,
cieplna i cieplno-chemiczna służą ukształtowaniu umiejętności wykonywania części do
mechanizmów precyzyjnych. Umiejętności te wykorzystywane będą przede wszystkim podczas
wykonywania naprawy mechanizmów precyzyjnych.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym
uwzględnieniem:
- pokazu z objaśnieniem,
- tekstu przewodniego,
- ćwiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od indywidualnej
pracy uczniów do pracy zespołowej.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może
posłużyć się testami zamieszczonymi w rozdziale 6.
W teście wielokrotnego wyboru zamieszczono:
- plan testu w formie tabelarycznej,
- punktacje zadań,
- propozycję norm wymagań,
- instrukcjÄ™ dla nauczyciela,
- instrukcjÄ™ dla ucznia,
- kartÄ™ odpowiedzi,
- zestaw zadań testowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
W teście praktycznym zamieszczono:
- zadanie praktyczne z kryteriami,
- kartÄ™ odpowiedzi,
- kartÄ™ oceny i wymagania.
731[03].O1
Techniczne podstawy mechaniki precyzyjnej
731[03].O1.01
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska
731[03].O1.03
731[03].O1.02
Rozróżnianie materiałów konstrukcyjnych
Posługiwanie się dokumentacją
stosowanych w mechanice precyzyjnej
technicznÄ…
731[03].O1.04
Wykonywanie pomiarów warsztatowych
731[03].O1.05
Wytwarzanie prostych części maszyn
i urządzeń precyzyjnych
731[03].O1.06
Magazynowanie i transport maszyn i urządzeń
precyzyjnych
Schemat jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- posługiwać się jednostkami układu SI,
- odczytywać informacje z rysunków technicznych,
- rozróżniać podstawowe materiały na podstawie ich właściwości,
- dobierać materiały konstrukcyjne,
- wykonywać pomiary warsztatowe,
- przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze maszyn, urządzeń
i narzędzi z napędem elektrycznym,
- przestrzegać zasad ochrony przeciwpożarowej przy obsłudze maszyn, urządzeń i narzędzi
z napędem elektrycznym,
- przestrzegać wymagań dotyczących ochrony środowiska naturalnego,
- dobierać odzież ochronną oraz środki ochrony osobistej w zależności od wykonywanych prac,
- przestrzegać regulaminów obowiązujących w pracowniach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
 zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska na stanowisku pracy,
 zorganizować i wyposażyć stanowisko pracy,
 scharakteryzować techniki wytwarzania części mechanizmów precyzyjnych,
 dobrać narzędzia obróbcze,
 dobrać oprzyrządowanie technologiczne,
 wykonać część mechanizmu precyzyjnego z zastosowaniem obróbki ręcznej,
 wykonać część mechanizmu precyzyjnego z zastosowaniem obróbki mechanicznej
skrawaniem,
 wykonać część mechanizmu precyzyjnego z zastosowaniem obróbki plastycznej,
 zastosować obróbkę cieplną i cieplno - chemiczną do wykonanych części,
 wykonać docieranie wykonanych części,
 zastosować obróbkę wykończającą do wykonanych części,
 ocenić jakość wykonanych części,
 posłużyć się dokumentacją techniczną przy wytwarzaniu części maszyn i urządzeń
precyzyjnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Mechanik precyzyjny 731[03].
Moduł: Techniczne podstawy mechaniki precyzyjnej 731[03].O1.
Jednostka modułowa: Wytwarzanie prostych części maszyn i urządzeń precyzyjnych
731[03].O1.05
Temat: Wykonywanie połączeń gwintowych
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności wykonywania połączeń gwintowych
Cele szczegółowe:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
- dobrać rodzaj połączenia gwintowego,
- dobrać narzędzia i materiały do wykonania połączenia gwintowego,
- przygotować stanowisko pracy, maszyny i narzędzia do wykonania połączenia gwintowego,
- wykonać połączenie gwintowe za pomocą wkrętów,
- wykonać połączenie gwintowe za pomocą śrub, podkładek, nakrętek.
Metody nauczania:
- ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia,
- wiertarka stołowa, wiertarka ręczna elektryczna,
- detale wykonane w ćwiczeniach z części 4.2.3 poradnika dla ucznia,
- wiertła Ś3,3, Ś4,5, komplet gwintowników M4, wkrętak, komplet kluczy płaskich,
- wkręty M4 z łbem walcowym,
- śruby M4 x 20, nakrętki M4 i podkładki Ś4,5, wkręty M4 z łbem walcowym,
- klucze płaskie.
Czas trwania zajęć:
- 5 godzin dydaktycznych
Przebieg zajęć:
1. Instruktaż wstępny:
sprawdzenie obecności,
sprawdzenie odzieży roboczej, sprawdzenie samopoczucia uczniów,
przeprowadzenie pogadanki na temat bhp przy montażu,
przedstawienie przebiegu lekcji,
podanie kryteriów ocen,
wyznaczenie stanowisk ćwiczeniowych,
nadzorowanie przejścia na stanowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
2. Instruktaż bieżący:
Wykonanie ćwiczenia 1 z części 4.3.3 poradnika dla ucznia
Obchód I. Sprawdzenie, czy uczniowie przygotowali stanowiska pracy, dobrali
narzędzia, materiały.
Obchód II. Sprawdzenie, czy uczniowie opracowali plan pracy. Sprawdzenie jego
poprawności. Sprawdzenie, czy uczniowie skompletowali zestawy części do montażu.
Obchód III. Sprawdzenie poprawności wykonania ćwiczenia, stosowania bezpiecznych
metod pracy. Udzielanie dodatkowych instruktaży.
Obchód IV. Sprawdzenie poprawności wykonania zadania. Ocena jakości wykonania,
wskazanie na błędy i usterki.
Wykonanie ćwiczenia 2 z części 4.3.3 poradnika dla ucznia
Obchód V. Sprawdzenie, czy uczniowie dobrali narzędzia, materiały.
Obchód VI. Sprawdzenie, czy uczniowie opracowali plan pracy, czy skompletowali
zestawy części do montażu. Sprawdzenie poprawności planu pracy.
Obchód VII. Sprawdzenie poprawności wykonania ćwiczenia, stosowania bezpiecznych
metod pracy. Udzielanie dodatkowych instruktaży.
Obchód VIII. Sprawdzenie poprawności wykonania zadania. Ocena jakości wykonania,
wskazanie na błędy i usterki.
3. Instruktaż końcowy:
podsumowanie zajęć,
wskazanie na najlepiej wykonane ćwiczenia,
omówienie ćwiczeń wykonanych przez wszystkie grupy,
zwrócenie uwagi na błędy oraz czynności dobrze wykonywane podczas ćwiczenia,
wystawienie ocen,
uporządkowanie stanowisk ćwiczeniowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Mechanik precyzyjny 731[03].
Moduł: Techniczne podstawy mechaniki precyzyjnej 731[03].O1.
Jednostka modułowa: Wytwarzanie prostych części maszyn i urządzeń precyzyjnych
731[03].O1.05
Temat: Wykonywanie części mechanizmów precyzyjnych na tokarce
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności toczenia
Cele szczegółowe:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
- opracować plan obróbki części na tokarce,
- przygotować tokarkę do pracy,
- wytoczyć powierzchnie zewnętrzne i czołowe,
- wywiercić i gwintować na tokarce,
- wytoczyć,
- wytoczyć powierzchnie kształtowe,
- wykonać wiercenie i gwintowanie na tokarce.
Metody nauczania:
- ćwiczenia praktyczne przedmiotowe.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- tokarka,
- narzędzia i przyrządy (noże tokarskie, wiertło, gwintownik),
- materiały do ćwiczeń (wałki stalowe),
- dokumentacja techniczna tokarki,
- poradnik tokarza.
Czas trwania zajęć:
- 5 godzin dydaktycznych
Przebieg zajęć:
1. Instruktaż wstępny:
- sprawdzenie obecności,
- sprawdzenie odzieży roboczej, sprawdzenie samopoczucia uczniów,
- przeprowadzenie pogadanki na temat bhp przy montażu,
- przedstawienie przebiegu lekcji,
- podanie kryteriów ocen,
- wyznaczenie stanowisk ćwiczeniowych,
- nadzorowanie przejścia na stanowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
2. Instruktaż bieżący:
Wykonanie ćwiczenia 5 z części 4.4.3 poradnika dla ucznia
- Obchód I. Sprawdzenie, czy uczniowie opracowali plan obróbki części. Sprawdzenie
jego poprawności. Sprawdzenie, czy uczniowie dobrali parametry obróbki.
- Obchód II. Sprawdzenie, czy uczniowie przygotowali tokarki do pracy, dobrali
narzędzia, materiały, czy poprawnie zamocowali narzędzia i materiał obrabiany.
- Obchód III. Sprawdzanie poprawności wykonywania ćwiczenia, stosowania
bezpiecznych metod pracy. Udzielanie dodatkowych instruktaży.
- Obchód IV. Sprawdzenie poprawności wykonania zadania. Ocena jakości wykonania,
wskazanie na błędy i usterki.
- Sprawdzenie, czy uczniowie przygotowali tokarki do pracy, dobrali narzędzia, materiały,
czy poprawnie zamocowali narzędzia i materiał obrabiany do wykonania stempla,
matrycy.
3. Instruktaż końcowy:
- podsumowanie zajęć,
- wskazanie na najlepiej wykonane ćwiczenia,
- omówienie ćwiczeń wykonanych przez wszystkich uczniów,
- zwrócenie uwagi na błędy oraz czynności dobrze wykonywane podczas ćwiczenia,
- wystawienie ocen,
- uporządkowanie stanowisk ćwiczeniowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Organizacja stanowiska pracy do wykonywania obróbki
ręcznej
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wypisz znajdujący się w sali sprzęt ochrony osobistej i określ jego przeznaczenie.
Nazwa środków ochrony Przeznaczenie środków ochrony osobistej
osobistej
Wskazówki do wykonania
Zaleca się, aby wszystkie ćwiczenia wykonywane były samodzielnie przez każdego ucznia.
Na początku zajęć nauczyciel powinien przeprowadzić instruktaż, na którym zwróci uwagę na
przestrzeganie przepisów bhp, omówi organizację zajęć, poda kryteria ocen. Przy każdym
ćwiczeniu nauczyciel powinien obserwować działania uczniów, udzielać dodatkowych informacji,
a na końcu ocenić wykonanie ćwiczenia. Szczególną uwagę należy zwrócić na umiejętność
dobierania środków ochrony osobistej oraz umiejętność korzystania z poradników, katalogów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wypisać wszystkie środki ochrony osobistej,
2) korzystając z informacji zamieszczonej na sprzęcie i literatury określić ich przeznaczenie,
3) porównać swoje wyniki z wynikami kolegów oraz przedstawić nauczycielowi do oceny.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- wyposażenie pracowni,
- katalogi sprzętu ochrony osobistej,
- literatura podana w poradniku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Ćwiczenie 2
Odszukaj w katalogu narzędzia i przyrządy stosowane do obróbki ręcznej. Podaj ich
zastosowanie i wielkości charakterystyczne.
Nazwa narzędzia Typ i wielkości Zastosowanie
(przyrzÄ…du) charakterystyczne
Młotki ślusarskie
Pilniki ślusarskie
Piłka do metalu
Przecinaki
Imadło ślusarskie
Wskazówki do wykonania
Zaleca się, aby wszystkie ćwiczenia wykonywane były samodzielnie przez każdego ucznia.
Na początku zajęć nauczyciel powinien przeprowadzić instruktaż, na którym zwróci uwagę na
przestrzeganie przepisów bhp, omówi organizację zajęć, poda kryteria ocen. Przy każdym
ćwiczeniu nauczyciel powinien obserwować działania uczniów, udzielać dodatkowych informacji,
a na końcu ocenić wykonanie ćwiczenia. Szczególną uwagę należy zwrócić na umiejętność
dobierania środków ochrony osobistej oraz umiejętność korzystania z poradników, katalogów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w katalogu podane narzędzie,
2) wpisać podstawowe dane i wielkości charakteryzujące to narzędzie,
3) wpisać zastosowanie,
4) porównać swoją tabelę z tabelami kolegów oraz przedstawić nauczycielowi do oceny.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- katalogi narzędzi i przyrządów ślusarskich.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
5.2. Obróbka ręczna
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj cztery kątowniki 20,5x20,5x251 z blachy o grubości od 1,5 do 2 mm i utnij
4 kÄ…towniki 20x20x3, zachowujÄ…c wymiar 21.
20
251
Mat: kÄ…townik
20
20x20x3
Szt: 4
20,5
Mat: stal
Szt: 4
21
20,5
Wskazówki do realizacji
Do wykonania ćwiczeń zaleca się zastosować metodę ćwiczeń praktycznych wykonywanych
samodzielnie przez każdego ucznia. Na początku nauczyciel powinien przeprowadzić instruktaż,
na którym wyjaśni zadania do wykonania i przypomni podstawowe zasady bezpieczeństwa
i higieny pracy podczas ciecia i piłowania, w szczególności stosowania rękawic podczas cięcia
i gięcia blach. Podczas obchodów należy zwracać uwagę na stosowanie właściwych narzędzi,
poprawne metody pracy oraz staranność wykonywania poszczególnych operacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zaplanować kolejność czynności podczas wykonywania kątowników,
2) dobrać narzędzia i przygotować stanowisko pracy,
3) wytrasować pasy blach na kątowniki,
4) wyciąć pasy blach,
5) wykonać gięcie kątowników,
6) wytrasować i uciąć 4 kątowniki 20x20x3 na długość 21 mm,
7) sprawdzić wymiary i w razie potrzeby dokonać poprawek.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- materiał do wykonania kątowników,
- narzędzia pomiarowe,
- narzędzia traserskie, nożyce do blach, piłka do metalu,
- listwy pomocnicze i młotek drewniany lub z tworzywa sztucznego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Ćwiczenie 2
Korzystając z materiału przygotowanego w ćwiczeniu 1 wykonaj 4 przedmioty (detale).
2 sztuki zgodnie z poniższym rysunkiem i 2 kątowniki 20x20x20 (zachowaj kąty proste).
Detal 1. szt. 4
20
250
20
20 20
Wskazówki do realizacji
Do wykonania ćwiczeń zaleca się zastosować metodę ćwiczeń praktycznych wykonywanych
samodzielnie przez każdego ucznia. Na początku nauczyciel powinien przeprowadzić instruktaż,
na którym wyjaśni zadania do wykonania i przypomni podstawowe zasady bezpieczeństwa
i higieny pracy podczas ciecia i piłowania, w szczególności stosowania rękawic podczas cięcia
i gięcia blach. Podczas obchodów należy zwracać uwagę na stosowanie właściwych narzędzi,
poprawne metody pracy oraz staranność wykonywania poszczególnych operacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zaplanować kolejność czynności podczas wykonywania kątowników,
2) dobrać narzędzia i przygotować stanowisko pracy,
3) ściąć skosy piłką do metalu,
4) wypiłować kątowniki zachowując wymiary z rysunku,
5) stępić ostre krawędzie,
6) sprawdzić wymiary i w razie potrzeby dokonać poprawek.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- materiał do wykonania kątowników,
- narzędzia pomiarowe,
- piłka do metalu, pilniki zdzieraki i gładziki płaskie,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Ćwiczenie 3
Wykonaj pokrywę przedstawioną na rysunku poniżej. Materiał: tworzywo sztuczne.
Wskazówki do realizacji
Do wykonania ćwiczeń zaleca się zastosować metodę ćwiczeń praktycznych wykonywanych
samodzielnie przez każdego ucznia. Na początku nauczyciel powinien przeprowadzić instruktaż,
na którym wyjaśni zadania do wykonania i przypomni podstawowe zasady bezpieczeństwa
i higieny pracy podczas ciecia i piłowania, w szczególności stosowania rękawic podczas cięcia
i gięcia blach. Podczas obchodów należy zwracać uwagę na stosowanie właściwych narzędzi,
poprawne metody pracy oraz staranność wykonywania poszczególnych operacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zaplanować kolejność czynności podczas wykonywania płyty,
2) dobrać narzędzia i przygotować stanowisko pracy,
3) uciąć płytę, wyrównać i stępić krawędzie, zachowując wymiary,
4) wytrasować otwory,
5) wywiercić otwory, które umożliwią rozpoczęcie piłowania,
6) wypiłować otwory wg rysunku,
7) stępić ostre krawędzie,
8) sprawdzić wymiary i w razie potrzeby dokonać poprawek.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- materiał do wykonania płyty,
- narzędzia pomiarowe,
- nożyce do blach, pilniki zdzieraki i gładziki,
- wiertarka stołowa, wiertła.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.3. Połączenia
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj połączenie kątowników tak, aby powstała ramka, jak na rysunku. Zastosuj
kątowniki wykonane w ćwiczeniach z części 4.2.3 poradnika dla ucznia.
Wskazówki do realizacji
Do wykonania ćwiczenia zaleca się zastosować metodę ćwiczeń praktycznych
wykonywanych samodzielnie przez każdego ucznia. Na początku nauczyciel powinien
przeprowadzić instruktaż, na którym wyjaśni zadania do wykonania i przypomni odstawowe
zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wiercenia na wiertarce. Szczególną uwagę
podczas obchodu należy zwrócić na poprawność opracowanego planu wykonania oraz
stosowanie właściwych metod pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) opracować plan wykonania zadania,
2) przedstawić go nauczycielowi,
3) skompletować 4 zestawy (kątownik z blachy i kształtownik),
4) wywiercić otwory Ś3,3 mm jednocześnie przez złączone komplety,
5) rozłączyć zestawy,
6) powiercić w kątownikach otwory na średnicę Ś4,5,
7) wykonać gwinty M4 w kształtownikach,
8) skręcić 4 komplety kątowników,
9) połączyć zestawy w ramkę (kolejność wykonania połączenia za pomocą wkręta zachować
taką, jak wcześniej).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- wiertarka stołowa,
- detale wykonane w ćwiczeniach z części 4.2.3 poradnika dla ucznia,
- wiertła Ś3,3, Ś4,5,
- komplet gwintowników M4,
- wkrętak,
- wkręty M4 z łbem walcowym, szt. 8.
Ćwiczenie 2
Wykonaj połączenie ramki wykonanej w poprzednim ćwiczeniu i pokrywy wykonanej
w ćwiczeniach z części 4.2.3 poradnika dla ucznia. Zastosuj śruby, nakrętki i podkładki.
Wskazówki do realizacji
Do wykonania ćwiczenia zaleca się zastosować metodę ćwiczeń praktycznych
wykonywanych samodzielnie przez każdego ucznia. Na początku nauczyciel powinien
przeprowadzić instruktaż, na którym wyjaśni zadania do wykonania i przypomni odstawowe
zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wiercenia na wiertarce. Szczególną uwagę
podczas obchodu należy zwrócić na poprawność opracowanego planu wykonania oraz
stosowanie właściwych metod pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) opracować plan pracy (wykaz kolejnych czynności),
2) przedstawić nauczycielowi opracowany plan,
3) wykonać szkic obrazujący miejsca i liczbę połączeń,
4) wykonać połączenie.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- wiertarka ręczna elektryczna,
- detale wykonane w ćwiczeniach z części 4.2.3 poradnika dla ucznia i ramka wykonana
w ćwiczeniu poprzednim,
- wiertło Ś4,5,
- 16 kompletów śrub M4 x 20, nakrętek M4 i podkładek Ś4,5,
- klucze.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Ćwiczenie 3
Wykonaj połączenia zgodnie z zamieszczonym rysunkiem. Najpierw połącz płytki stalowe.
Następnie połącz płytki z tworzywa sztucznego (za pomocą kleju i nitów).
Wskazówki do realizacji
Zaleca się, aby ćwiczenie wykonywane było samodzielnie przez każdego ucznia. Na początku
nauczyciel powinien przeprowadzić pokaz właściwie wykonanych połączeń. Podczas
wykonywania ćwiczeń nauczyciel powinien podczas obchodów zwracać szczególną uwagę na
przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa pracy w zakresie posługiwania się lutownicą
i stosowania materiałów do lutowania i klejenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się ze sposobami wykonywania połączeń nitowych, lutowanych i klejonych
(skorzystać z poradników),
2) zapoznać się z narzędziami i materiałami stosowanymi do nitowania, lutowania i klejenia
(skorzystać z poradników),
3) opracować plan (wykaz kolejnych czynności) wykonania klejenia, lutowania, nitowania,
4) dobrać narzędzia i materiały do lutowania, klejenia i nitowania,
5) przedstawić nauczycielowi opracowane plany i zestawienia,
6) wykonać połączenia,
7) dokonać oceny jakości wykonanych połączeń,
8) wykonać połączenia klejone i nitowe płytek wykonanych z tworzywa sztucznego.
Plany pracy
Połączenie nitowe Połączenie lutowane Połączenie klejone
Narzędzia
Połączenie nitowe Połączenie lutowane Połączenie klejone
Materiały
Połączenie nitowe Połączenie lutowane Połączenie klejone
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Uwagi o błędach, usterkach
Połączenie nitowe Połączenie lutowane Połączenie klejone
A
ączenie płytek z tworzywa sztucznego
Materiały
Połączenie nitowe Połączenie klejone
Uwagi o błędach, usterkach
Połączenie nitowe Połączenie klejone
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- płytki z blachy stalowej,
- płytki z tworzywa sztucznego,
- zestaw narzędzi do nitowania, lutowania, klejenia,
- materiały do nitowania, klejenia, lutowania,
- rękawice ochronne, okulary ochronne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
5.4. Mechaniczna obróbka skrawaniem
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Posługując się dokumentacją techniczną oraz instrukcją obsługi tokarki wpisz jej dane
techniczne, opracuj skróconą instrukcję obsługi oraz opisz roboty, jakie można na niej
wykonywać.
Nazwa i typ tokarki
Dane techniczne
Wyposażenie podstawowe
Rodzaje robót
podstawowych, które
można wykonać na tokarce
Instrukcja obsługi
Czynności, jakie należy
wykonać przed
przystÄ…pieniem do pracy
Zasady i metody
bezpiecznego
wykonywania pracy
Czynności, jakie należy
wykonać po zakończeniu
pracy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Wskazówki do realizacji
Pierwsze cztery ćwiczenia mają podobny charakter i służą ukształtowaniu umiejętności
obsługiwania i przygotowania do pracy obrabiarek skrawających. Szczególnie istotne będzie
ukształtowanie umiejętności samodzielnego nauczenia się obsługi poszczególnych obrabiarek.
W związku z tym nauczyciel powinien zachęcać uczniów do samodzielnej pracy. Pomimo, że
ćwiczenia te mają charakter teoretyczny, powinny być wykonywane bezpośrednio przy
obrabiarkach (bez ich uruchamiania). KorzystajÄ…c z dokumentacji technicznych i instrukcji Å‚atwiej
uczniowie będą mogli skonfrontować zapisy w rzeczywistością i tym samym proces kształcenia
powinien być skuteczniejszy. Na koniec każdego ćwiczenia warto przeprowadzić pokaz obsługi
obrabiarki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w dokumentacji technicznej tokarki jej nazwę, typ oraz parametry i wpisać je do
tabeli,
2) odszukać w dokumentacji technicznej tokarki wyposażenie podstawowe i wpisać je do tabeli,
3) odszukać w dokumentacji technicznej tokarki rodzaje robót podstawowych i dodatkowych
oraz wpisać je do tabeli,
4) wpisać do tabeli skróconą instrukcję obsługi,
5) porównać swoją tabelę z tabelami kolegów.
Zalecana metody nauczania - uczenia siÄ™:
- ćwiczenie praktyczne,
- pokaz.
Åšrodki dydaktyczne:
- dokumentacja techniczna tokarki,
- instrukcja obsługi tokarki.
Ćwiczenie 2
Odszukaj w katalogu narzędzia do mechanicznej obróbki skrawaniem.
Nazwa narzędzia Typ i wielkości charakterystyczne, szkic
Noże tokarskie
Frezy
Pogłębiacze
Rozwiertaki
Åšciernice
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Wskazówki do realizacji
Pierwsze cztery ćwiczenia mają podobny charakter i służą ukształtowaniu umiejętności
obsługiwania i przygotowania do pracy obrabiarek skrawających. Szczególnie istotne będzie
ukształtowanie umiejętności samodzielnego nauczenia się obsługi poszczególnych obrabiarek.
W związku z tym nauczyciel powinien zachęcać uczniów do samodzielnej pracy. Pomimo, że
ćwiczenia te mają charakter teoretyczny, powinny być wykonywane bezpośrednio przy
obrabiarkach (bez ich uruchamiania). KorzystajÄ…c z dokumentacji technicznych i instrukcji Å‚atwiej
uczniowie będą mogli skonfrontować zapisy w rzeczywistością i tym samym proces kształcenia
powinien być skuteczniejszy. Na koniec każdego ćwiczenia warto przeprowadzić pokaz obsługi
obrabiarki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w katalogu podane narzędzia,
2) wpisać po kilka przykładów narzędzi,
3) wykonać szkice wybranych narzędzi,
4) porównać swoją tabelę z tabelami kolegów.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne, pokaz.
Åšrodki dydaktyczne:
- katalogi narzędzi.
Ćwiczenie 3
Przygotuj tokarkę do toczenia zewnętrznego (zgrubnego i dokładnego) wałka o średnicy
10 mm i długości 30 mm. Przedmiot obrabiany będzie mocowany w uchwycie trójszczękowym,
bez podparcia.
Dobór warunków skrawania Nazwa, typ, szkic, wielkości
Noże tokarskie
Parametry obróbki do toczenia
zgrubnego stali zwykłej jakości
(obroty, posuw)
Parametry do obróbki dokładnej stali
zwykłej jakości (obroty, posuw)
Wskazówki do realizacji
Pierwsze cztery ćwiczenia mają podobny charakter i służą ukształtowaniu umiejętności
obsługiwania i przygotowania do pracy obrabiarek skrawających. Szczególnie istotne będzie
ukształtowanie umiejętności samodzielnego nauczenia się obsługi poszczególnych obrabiarek.
W związku z tym nauczyciel powinien zachęcać uczniów do samodzielnej pracy. Pomimo, że
ćwiczenia te mają charakter teoretyczny, powinny być wykonywane bezpośrednio przy
obrabiarkach (bez ich uruchamiania). KorzystajÄ…c z dokumentacji technicznych i instrukcji Å‚atwiej
uczniowie będą mogli skonfrontować zapisy w rzeczywistością i tym samym proces kształcenia
powinien być skuteczniejszy. Na koniec każdego ćwiczenia warto przeprowadzić pokaz obsługi
obrabiarki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w katalogu noże tokarskie i wpisać je do tabeli (nóż do obróbki zgrubnej,
dokładnej i do toczenia poprzecznego  planowania),
2) zapoznać się ze sposobem dobierania parametrów toczenia,
3) dobrać parametry obróbki (z poradnika tokarza),
4) porównać swoją tabelę z tabelami kolegów,
5) zamocować przedmiot obrabiany i ustawić parametry obróbki,
6) zgłosić nauczycielowi przygotowanie tokarki do pracy.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne,
- pokaz.
Åšrodki dydaktyczne:
 tokarka,
 wałek stalowy o średnicy ok. 10 mm i długości ok. 30 mm,
 katalog noży tokarskich,
 dokumentacja techniczna tokarki,
 poradnik tokarza.
Ćwiczenie 4
Przygotuj frezarkę i szlifierkę do płaszczyzn. Przedmiot obrabiany przedstawiony jest na
poniższym rysunku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Dobór warunków skrawania Nazwa, typ, szkic, wielkości
Frezy, ściernice
Parametry obróbki (frezowanie)
Parametry obróbki (szlifowanie)
Instrukcja obsługi frezarki
Czynności, jakie należy
wykonać przed przystąpieniem
do pracy
Zasady i metody bezpiecznego
wykonywania pracy
Czynności, jakie należy
wykonać po zakończeniu pracy
Instrukcja obsługi szlifierki do płaszczyzn
Czynności, jakie należy
wykonać przed przystąpieniem
do pracy
Zasady i metody bezpiecznego
wykonywania pracy
Czynność, jakie należy
wykonać po zakończeniu pracy
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę
wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w katalogach narzędzia i wpisać je do tabeli (frez palcowy, wiertło, ściernicę),
2) zapoznać się ze sposobem dobierania parametrów frezowania i szlifowania,
3) dobrać parametry obróbki (z poradników lub dokumentacji technicznych),
4) porównać swoją tabelę z tabelami kolegów,
5) przygotować frezarkę do pracy,
6) zgłosić nauczycielowi przygotowanie frezarki do pracy,
7) przygotować szlifierkę do pracy,
8) zgłosić nauczycielowi przygotowanie szlifierki do pracy.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
ćwiczenia praktyczne,
pokaz.
Åšrodki dydaktyczne:
 frezarka, szlifierka,
 katalogi frezów i ściernic,
 dokumentacje techniczne frezarki i szlifierki,
 instrukcje obsługi frezarki i szlifierki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Ćwiczenie 5
Wykonaj 4 wałki ze stali zwykłej jakości zgodnie z poniższym rysunkiem (rys. 1 do ćwiczenia 5).
Następnie wykonaj stempel i matrycę zgodnie z rysunkiem 2 do ćwiczenia 5 (będą ci potrzebne
do ćwiczenia w następnym temacie).
Rys. 1 do ćwiczenia 5
Rys. 2 do ćwiczenia 5
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Wskazówki do realizacji
Podstawowym celem ćwiczenia jest ukształtowanie umiejętności wykonywania obróbki na
tokarce. Zaleca się przeprowadzić to ćwiczenie metodą ćwiczeń praktycznych. Podczas
obchodów nauczyciel powinien udzielać dodatkowych wyjaśnień i porad. Pierwsze uruchomienie
obrabiarki powinno następować w obecności nauczyciela. Nauczyciel powinien również stale
nadzorować wykonywanie zadania. Ćwiczenie to powinno być powtarzane, aż do uzyskania
zadawalającej jakości wykonania detali.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) opracować plan obróbki,
2) przygotować tokarkę do pracy,
3) zgłosić nauczycielowi gotowość wykonania ćwiczenia,
4) wytoczyć 4 wałki zgodnie z rysunkiem,
5) wykonać 4 szkice wykonanych wałków i nanieść na nie wszystkie wymiary zmierzone
suwmiarkÄ…,
6) wykonać stempel i matrycę.
Plan obróbki wałków
Parametry
obróbki
Kolejne zabiegi
procesu
wykonania
wałków
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 tokarka,
 wałek stalowy o średnicy ok. 20 mm i długości ok. 60 mm,
 noże tokarskie, wiertło, gwintownik,
 dokumentacja techniczna tokarki,
 poradnik tokarza.
Ćwiczenie 6
Wykonaj 2 płytki stalowe zgodnie z rysunkiem zamieszczonym w ćwiczeniu 4.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) opracować plan obróbki na frezarce,
2) opracować plan obróbki na szlifierce,
3) przygotować frezarkę do pracy,
4) zgłosić nauczycielowi gotowość wykonania ćwiczenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
5) wykonać obróbkę frezarską,
6) przygotować szlifierkę do pracy,
7) zgłosić nauczycielowi gotowość wykonania ćwiczenia,
8) wykonać obróbkę szlifierską,
9) wykonać docieranie (do docierania należy przygotować docierak),
10) wykonać 2 szkice płytek i nanieść na nie wszystkie rzeczywiste wymiary,
11) przestawić płytki i szkice nauczycielowi.
Plan obróbki na frezarce
Kolejne zabiegi
procesu
wykonania
płytek
Plan obróbki na szlifierce
Kolejne zabiegi
procesu
szlifowania
płytek
Docieranie
Szkic
docieraka
Materiały do
docierania
Szkice płytek
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne.
Wskazówki do realizacji
Podstawowym celem ćwiczenia jest ukształtowanie umiejętności wykonywania obróbki na
frezarce, szlifierce oraz umiejętności ręcznego docierania. Zaleca się przeprowadzić to ćwiczenie
metodą ćwiczeń praktycznych. Ćwiczenie powinno być przeprowadzone podobnie jak
w przypadku wykonywania detali na tokarce, jednak przy większej samodzielności uczniów
w zakresie przygotowania obrabiarek i wykonywania obróbki. Ostatnim elementem ćwiczenia jest
docieranie. Przy tym ćwiczeniu należy szczególna uwagę zwrócić na dokładność i staranność
pracy. Ćwiczenie można zakończyć montażem płyt i wałków wykonanych w ćwiczeniu 5.
Åšrodki dydaktyczne:
 frezarka, szlifierka,
 2 blachy stalowe o wymiarach 60x60x6,
 narzędzia do obróbki,
 docierak i pasta do docierania.
 dokumentacja techniczna frezarki i szlifierki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
5.5. Obróbka plastyczna, cieplna i cieplno - chemiczna
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zahartuj stempel i matrycę wykonane w ćwiczeniu 5 z tematu 4.4.3 poradnika dla ucznia.
Zastosuj hartowanie stopniowe.
(W przypadku braku pieca do hartowania zabieg można przeprowadzić w ognisku kowalskim lub
korzystajÄ…c z palnika acetylenowo tlenowego).
Wskazówki do realizacji
Podstawowym celem ćwiczeń jest ukształtowanie umiejętności wykonywania obróbki
cieplnej i plastycznej. W ćwiczeniu pierwszym uczeń wykorzysta detale wykonane
w poprzednim temacie. Natomiast w drugim te same detale, lecz zahartowane. Taki układ
ćwiczeń pozwoli uczniowi lepiej zrozumieć istotę procesu, w którym występuje przygotowanie
narzędzi i przyrządów koniecznych do wykonania określonej części maszyny oraz wykonanie tej
części.
Zaleca się przeprowadzić to ćwiczenie metodą ćwiczeń praktycznych. W przypadku gdy
pracownia nie jest wyposażona w piec, ćwiczenie może być przeprowadzone w zakładzie
produkcyjnym w formie wycieczki. Jednak zaleca siÄ™, aby podczas tej wycieczki przeprowadzono
obróbkę części, które wcześniej wykonali uczniowie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) opracować plan obróbki,
2) przygotować stempel i matrycę,
3) przygotować piec i kąpiel chłodzącą (olej),
4) zgłosić nauczycielowi gotowość wykonania ćwiczenia,
5) zahartować stempel i matrycę.
Plan obróbki cieplnej
Opisz, na czym polega
i jak siÄ™ przeprowadza
hartowanie stopniowe
(skorzystaj z literatury)
Wypisz kolejne zabiegi
procesu zahartowania
części
Wypisz podstawowe
zasady bezpieczeństwa
podczas wykonywania
ćwiczenia
Dobierz temperaturÄ™
i czas nagrzewania
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 piec do obróbki cieplnej, wanna na kąpiel chłodzącą z olejem,
 detale wykonane w ćwiczeniu 5 tematu 4.4.3 poradnika dla ucznia,
 wałek stalowy o średnicy ok. 20 mm i długości ok. 60 mm,
 poradnik ślusarza.
Ćwiczenie 2
Wykonaj detale przedstawione na poniższym rysunku. Rurę wykonaj w procesie zawijania
z blachy głębokotłocznej 0,5. Miseczki (2 sztuki) wykonaj w procesie wytłaczania. Wykorzystaj
stempel i matrycę zahartowane w ćwiczeniu 1.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wykonać szkice materiału przed obróbką plastyczną (półfabrykatu) i zwymiarować go,
2) przedstawić szkice nauczycielowi,
3) przygotować półfabrykaty,
4) wykonać rurę i miseczki,
5) rurę zlutować wzdłuż złącza,
6) obrobić detale tak, aby były zgodne z rysunkiem,
7) założyć miseczki na rurę i przylutować je.
Zalecane metody nauczania - uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko ślusarskie,
 blacha 0,5 mm, głębokotłoczna,
 pręt do wykonania zawijania,
 młotek drewniany,
 stempel i matryca,
 narzędzia i materiały do lutowania,
 poradnik ślusarza.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
6. EWALUACJA OSI
GNI
C UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Wytwarzanie prostych części
maszyn i urządzeń precyzyjnych
Test składa się z 23 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 4, 6, 7, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 19, 20, 21, 22, 23 sÄ… z poziomu
podstawowego,
- zadania 3, 5, 8, 9, 10, 18 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące oceny
szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 15 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 21 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. a, 3. b, 4. c, 5. d, 6. c, 7. d, 8. a, 9. c, 10. b, 11. c,
12. b, 13. c, 14. c, 15. a, 16. d, 17. c, 18. c, 19. d, 20. a, 21. b, 22, a, 23. a
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1. Zastosować przepisy bhp i ppoż. podczas
B P d
wykonywania pracy
2. Zastosować przepisy o ochronie środowiska podczas
B P a
wykonywania pracy
3. Rozróżnić narzędzia, maszyny i urządzenia
C PP b
stosowane przy obróbce ręcznej
4. Zaplanować operacje z zakresu obróbki ręcznej C P c
5. Zaplanować operacje z zakresu obróbki ręcznej C PP d
6. Zaplanować proces wykonania połączenia
C P c
rozłącznego
7. Określić sposób dobierania danych do wykonania
B P d
gwintu
8. Porównać połączenia nierozłączne C PP a
9. Porównać połączenia rozłączne C PP c
10. Zaplanować proces wykonania połączenia C PP b
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
nierozłącznego
11. Ocenić jakość wykonanego detalu C P c
12. Sklasyfikować roboty wykonywane na tokarkach B P b
13. Rozróżnić parametry toczenia A P c
14. Dobrać sposób mocowania przedmiotu obrabianego
C P c
na tokarce
15. Sklasyfikować roboty wykonywane na frezarkach B P a
16. Sklasyfikować roboty wykonywane na szlifierkach B P d
17. Dobrać narzędzia i materiały do docierania C P c
18. Dobrać sposób obróbki wykańczającej C PP c
19. Zdefiniować opisany rodzaj obróbki plastycznej A P d
20. Rozróżnić operacje cięcia plastycznego B P a
21. Rozróżnić operacje kształtowania plastycznego B P b
22. Zdefiniować opisany rodzaj obróbki cieplnej A P a
23. Zdefiniować opisany rodzaj obróbki cieplno-
A P a
chemicznej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
5. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
6. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na
udzielanie odpowiedzi.
7. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
8. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
9. Sprawdz
wyniki.
10. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu.
11. Opracuj wnioski do dalszego postępowania.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 23 zadania wielokrotnego wyboru, z których tylko jedna odpowiedz
jest
poprawna.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.
6. Zakreśl prawidłową odpowiedz
w karcie odpowiedzi. Jeżeli się pomyliłeś, wez
złą odpowiedz

w kółko i zaznacz odpowiedz
poprawnÄ….
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie zadania
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 min.
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Nie wolno stosować rękawic ochronnych przy następujących operacjach z zakresu obróbki
ręcznej:
a) piłowanie płaszczyzn.
b) przecinanie piłką do metalu.
c) gięcie blach.
d) wiercenie na wiertarce.
2. Odpady powstające przy pracach ślusarskich powinny być składowane w następujący sposób:
a) osobne pojemniki na metale, papier, zaoliwione szmaty i pozostałe śmieci.
b) wystarczy pojemnik na metale i pozostałe śmieci.
c) osobne pojemniki na każdy metal, papier, zaoliwione szmaty, czyste szmaty i pozostałe
śmieci.
d) wystarczy jeden pojemnik, który na końcu zostaje opróżniony, a śmieci posegregowane.
3. Przyporządkuj narzędzia operacjom obróbki ręcznej.
1. pilnik, 2. piłka do metalu, 3. rysik, 4. wiertło, 5. gwintownik
a) gięcie, b) prostowanie, c) wiercenie, d) gwintowanie, e) przecinanie, f) trasowanie,
g) piłowanie, h) rysowanie,
Wybierz sekwencjÄ™ przedstawiajÄ…cÄ… poprawne przyporzÄ…dkowanie.
a) 1h, 2g, 3h, 4c, 5d.
b) 1g , 2e , 3f , 4c , 5d.
c) 1g , 2c , 3f , 4e , 5d.
d) 1h , 2e , 3h , 4c , 5d.
4. Kolejność wykonania detalu z rysunku powinna być następująca:
a) piłowanie zgrubne powierzchni zewnętrznych,
wiercenie, rozwiercanie, wypiłowywanie.
b) piłowanie zgrubne, piłowanie wykańczające, wiercenie.
c) trasowanie, piłowanie powierzchni zewnętrznych,
wiercenie, piłowanie powierzchni wewnętrznych.
d) trasowanie, piłowanie, wiercenie, rozwiercanie,
wycinanie.
5. Operacja polegająca na powiększaniu średnicy istniejącego otworu nazywa się:
a) poszerzanie.
b) rozwiercanie.
c) pogłębianie.
d) powiercanie.
6. Do połączenia dwóch blach o grubości po 5 mm wkrętem z łbem stożkowym należy wykonać
następujące operacje:
a) wiercenie, gwintowanie, wkręcenie wkręta
b) wiercenie, powiercenie górnej blachy i jej nagwintowanie, wkręcenie wkręta.
c) wiercenie, powiercenie górnej blachy, nagwintowanie dolnej blachy, wkręcenie wkręta.
d) wiercenie, powiercenie górnej blachy, pogłębienie otworu w górnej blasze,
nagwintowanie dolnej blachy, wkręcenie wkręta.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
7. Dobierając wiertło do wykonania otworu pod gwint jego średnicę określamy w następujący
sposób:
a) obliczamy ze wzoru.
b) odczytujemy z napisu na gwintowniku.
c) mierzymy średnice gwintownika.
d) odczytujemy z tablic zamieszczonych w poradnikach.
8. Do połączeń nierozłącznych zaliczamy następujące rodzaje: (Wybierz odpowiedz
zawierajÄ…cÄ…
w swoim zestawie wszystkie połączenia nierozłączne).
a) połączenia: spawane, lutowane, klejone, wtłaczane, nitowe.
b) połączenia: spawane, zgrzewane, klinowe, lutowane, gwintowe.
c) połączenia: spawane, gwintowe, lutowane, zgrzewane, skurczowe.
d) połączenia: lutowane, zgrzewane, skurczowe, nitowe, klinowe.
9. Do połączeń rozłącznych zaliczamy następujące rodzaje: (Wybierz odpowiedz
zawierajÄ…cÄ…
w swoim zestawie wszystkie połączenia rozłączne).
a) Połączenia: wtłaczane, nitowe, gwintowe, klinowe.
b) Połączenia: klinowe, wpustowe, wtłaczane, skurczowe.
c) Połączenia: wpustowe, gwintowe, klinowe, sworzniowe.
d) Połączenia: wpustowe, gwintowe, klinowe, skurczowe.
10. Proces klejenia powinien być wykonany w następującej kolejności:
a) b) c) d)
1) oczyszczenie 1) oczyszczenie 1) oczyszczenie 1) nałożenie warstwy
mechaniczne, mechaniczne, chemiczne kleju,
2) nałożenie warstwy 2) oczyszczenie 2) oczyszczenie 2) ściśniecie elementów
kleju, chemiczne, mechaniczne, Å‚Ä…czonych,
3) ściśniecie 3) nałożenie warstwy 3) oczyszczenie złącza, 3) oczyszczenie
elementów kleju, 4) nałożenie warstwy mechaniczne,
łączonych, 4) ściśniecie elementów kleju, 4) oczyszczenie
4) oczyszczenie łączonych, 5) ściśniecie elementów chemiczne,
chemiczne, 5) oczyszczenie złącza. łączonych. 5) sprawdzenie
5) oczyszczenie złącza. wytrzymałości złącza.
11. Sprawdzenie jakości wykonanego detalu możemy przeprowadzić w następujący sposób:
a) porównując wzrokowo wykonany detal z wzorcem.
b) porównując wzrokowo wykonany detal z rysunkiem.
c) wykonując pomiary narzędziami pomiarowymi i porównując je z wymiarami określonymi
na rysunku.
d) wykonując pomiary mikrometrem mierzącym z dokładnością do 0,01 mm.
12. Wybierz rodzaje robót, które można wykonywać na tokarkach:
a) toczenie, frezowanie, wiercenie, rozwiercanie.
b) toczenie, wiercenie, pogłębianie, rozwiercanie.
c) toczenie, wiercenie, szlifowanie, rozwiercanie.
d) toczenie, pogłębianie, rozwiercanie, ścinanie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
13. Parametr obróbki określający, ile przesunie się nóż tokarski podczas jednego obrotu
przedmiotu obrabianego, nazywamy:
a) głębokością toczenia.
b) Szybkością przesuwu.
c) posuwem.
d) wydajnością toczenia.
14. Dobierz najwłaściwszy sposób mocowania na tokarce bardzo długich przedmiotów. Spośród
wymienionych najwłaściwszym jest następujący sposób:
a) w uchwycie trójszczękowym.
b) w uchwycie trójszczękowym z podparciem kłem.
c) w kłach.
d) w uchwycie trójszczękowym i dwóch kłach.
15. Wybierz rodzaje robót, które można wykonywać na frezarkach:
a) frezowanie płaszczyzn, frezowanie rowków, frezowanie gwintów.
b) frezowanie płaszczyzn, frezowanie rowków, frezowanie nakiełków.
c) frezowanie płaszczyzn, frezowanie rowków na wpusty, frezowanie rozwierconych
otworów.
d) frezowanie rowków, frezowanie powierzchni kształtowych, frezowanie czopów pod
łożyska toczne.
16. Wybierz rodzaje robót, które można wykonywać na szlifierkach:
a) szlifowanie płaszczyzn, szlifowanie wałków, szlifowanie pogłębień.
b) szlifowanie płaszczyzn, szlifowanie wałków, szlifowanie spawów.
c) szlifowanie wałków krótkich, szlifowanie wałków długich, szlifowanie rozwierceń.
d) szlifowanie wałków, szlifowanie otworów, szlifowanie płaszczyzn.
17. Spośród wymienionych narzędzi i materiałów do docierania potrzebne są:
Narzędzia: polerownik, docierak, docierarka.
Materiały: pasta polerska, pasta do docierania, czyścidło do docierania.
a) polerownik i pasta polerska.
b) docierak i czyścidło do docierania.
c) docierak i pasta do docierania.
d) docierarka i pasta do docierania.
18. Aby uzyskać gładką powierzchnię, należy zastosować następujący rodzaj obróbki
wykańczającej:
a) glancowanie.
b) docieranie.
c) polerowanie.
d) szlifowanie.
19. Obróbka plastyczna metali na gorąco lub na zimno, wykonywana ręcznie lub mechanicznie,
podczas której nadaje się przedmiotom kształt przez uderzenie lub nacisk, nazywa się:
a) tłoczenie.
b) wyciskanie.
c) obróbka udarowa.
d) kucie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
20. Przedstawiona na rysunku operacja nazywa siÄ™:
a) wycinaniem.
b) ucinaniem.
c) odcinaniem.
d) przycinaniem.
odpad
21. Przedstawiona na rysunku operacja nazywa siÄ™:
a) wyginaniem.
b) zaginaniem.
c) odginaniem.
d) przetłaczaniem.
22. Obróbka polegajÄ…ca na nagrzaniu materiaÅ‚u do temperatury najczęściej ok. 600 do 650 °C,
wygrzaniu w tej temperaturze i powolnym studzeniu nazywa siÄ™:
a) odpuszczaniem.
b) wyżarzaniem odprężającym.
c) wyżarzaniem stabilizującym.
d) wyżarzaniem rekrystalizującym.
23. Obróbka polegajÄ…ca na nagrzaniu stali do temperatury 900 do 950 °C w oÅ›rodku
wydzielającym tlenek węgla, następnie długotrwałym przetrzymywaniu w tej temperaturze,
nazywa siÄ™:
a) nawęglaniem.
b) odwęglaniem.
c) wyżarzaniem cieplno-chemicznym.
d) odpuszczaniem cieplno-chemicznym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ..........................................................................................
Wytwarzanie prostych części maszyn i urządzeń precyzyjnych
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1.
a b c d
2.
a b c d
3.
a b c d
4.
a b c d
5.
a b c d
6.
a b c d
7.
a b c d
8.
a b c d
9.
a b c d
10.
a b c d
11.
a b c d
12.
a b c d
13.
a b c d
14.
a b c d
15.
a b c d
16.
a b c d
17.
a b c d
18.
a b c d
19.
a b c d
20.
a b c d
21.
a b c d
22.
a b c d
23.
a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Test praktyczny
Do jednostki modułowej  Wytwarzanie prostych części maszyn i urządzeń
precyzyjnych
Temat zadania: Wykonanie pokrywy z blachy
Podczas wykonywania prac z zakresu montażu dostałeś polecenie wykonania pokrywy
z blachy. Pokrywa powinna być wykonana z blachy stalowej o grubości 3 mm. Przed
zamontowaniem przyspawane będą zawiasy i uchwyt do zamykania, a następnie całość
pomalowana.
W trakcie realizacji prac uczeń powinien wykonać:
- plan pracy,
- spis niezbędnych narzędzi i urządzeń,
- wykaz przyrządów pomiarowych, określić ich zakresy pomiarowe,
- wykaz niezbędnych materiałów pomocniczych,
- pokrywÄ™,
- ocenę jakości.
Czas na wykonanie zadania wynosi 240 minut.
Kryteria oceniania:
- za poprawnie sporzÄ…dzony plan pracy (1 pkt),
- za przygotowanie wykazu narzędzi (1 pkt),
- za przygotowanie wykazu przyrządów pomiarowych (1 pkt),
- za przygotowanie wykazu materiałów pomocniczych (1 pkt),
- za prawidłową organizację stanowiska pracy (1 pkt),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
- za prawidłową kolejność wykonywanych prac (1 pkt),
- za prawidłowe wykorzystanie narzędzi (1 pkt),
- za prawidłowe wykorzystanie przyrządów pomiarowych (1 pkt),
- za stosowanie poprawnych technik pracy (1 pkt),
- za wykonane pomiary (3 pkt),
- za zgodność z rysunkiem wykonanego detalu (6 pkt),
- za uporządkowanie stanowiska pracy, wyczyszczenie używanych narzędzi i urządzeń (1 pkt).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Karta odpowiedzi
Testu praktycznego  Wytwarzania prostych części maszyn i urządzeń
precyzyjnych
Temat zadania: Wykonanie pokrywy z blachy
ImiÄ™ i nazwisko: .............................................................
Plan pracy:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
Wykaz niezbędnych narzędzi i urządzeń:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
Wykaz przyrządów pomiarowych z zakresami pomiarowymi:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
Wykaz niezbędnych materiałów pomocniczych:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
Pomiary wykonane suwmiarkÄ…:
Wymiar 90 Wymiary Åš 10
Wymiar 60
Wymiary 40
Wymiary 5
Karta oceny
Lp. Kryterium Punkty
1. Za poprawnie sporzÄ…dzony plan pracy (1pkt).
2. Za opracowanie wykazu narzędzi (1pkt).
3. Za opracowanie wykazu przyrządów pomiarowych wraz z podaniem
prawidłowych zakresów pomiarowych (1pkt).
5. Za opracowanie wykazu materiałów pomocniczych (1pkt).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
6. Za prawidłową organizację stanowiska pracy (1pkt).
7. Za prawidłową kolejność wykonywanych prac (1pkt).
8. Za prawidłowe wykorzystanie narzędzi (1pkt).
9. Za prawidłowe wykorzystanie przyrządów pomiarowych (1pkt).
10. Za stosowanie poprawnych technik pracy (1pkt).
11. Za prawidłowo wykonane pomiary:
 prawidłowy pomiar wymiaru 90  1 pkt,
 prawidłowy pomiar wymiaru 40  1 pkt,
 prawidłowy pomiar otworów Ś 10  1 pkt
11. Za zgodność z rysunkiem wykonanego detalu:
- prawidłowy wymiar 90  0,5  1 pkt,
 prawidłowy wymiar 60  0,5  1 pkt,
 prawidłowy wymiar 40 + 0,5  1 pkt,
 właściwa średnica 4 otworów Ś 10  1 pkt,
 właściwe rozmieszczenie otworów Ś 10  1 pkt,
 prawidłowo nacięty gwint  1 pkt.
12. Za uporządkowanie stanowiska pracy, wyczyszczenie używanych narzędzi
i urządzeń (1pkt).
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzymuje następujące oceny szkolne:
dopuszczający  minimum 12 punktów,
dostateczny  minimum 14 punktów,
dobry  minimum 16 punktów,
bardzo dobry  minimum 18 punktów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
7. LITERATURA
1. Bartosiewicz J.: Obróbka i montaż części. Poradnik. WSiP, Warszawa 1986
2. Ciekanowski A.: Poradnik ślusarza narzędziowego wzorcarza. WNT, Warszawa 1989
3. Czerwiński W., Czerwiński J.: Poradnik ślusarza. WNT, Warszawa 1989
4. Dobrzański T.: Rysunek techniczny maszynowy. WNT, Warszawa 2004
5. Mały poradnik mechanika. Praca zbiorowa: WNT, Warszawa 1999
6. http://pl.wikipedia.org
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43