MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Michał Sylwestrzak
Montowanie maszyn i urządzeń precyzyjnych
731[03].Z1.03
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Jerzy Giemza
mgr inż. Igor Lange
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Michał Sylwestrzak
Konsultacja:
mgr inż. Andrzej Zych
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 731[03].Z1.03
 Montowanie maszyn i urządzeń precyzyjnych , zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu mechanik precyzyjny 731[03].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 6
3. Cele kształcenia 7
4. Przykładowe scenariusze zajęć 8
5. Ćwiczenia 12
5.1. Montaż obudów, szkieletów i prowadnic 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. Montaż łożysk 14
5.2.1. Ćwiczenia 14
5.3. Montaż sprzęgieł 16
5.3.1. Ćwiczenia 16
5.4. Montaż przekładni 18
5.4.1. Ćwiczenia 18
5.5. Montaż mechanizmów funkcjonalnych, elementów podatnych i optycznych 21
5.5.1. Ćwiczenia 21
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 24
7. Literatura 36
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu  Poradnik dla nauczyciela , który, mamy nadzieję, pomocny będzie
w prowadzeniu zajęć dydaktycznych dla zawodu mechanik precyzyjny.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już
ukształtowane, aby bez problemów mógł opanować treści nauczania w ramach danej
jednostki modułowej;
- cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien ukształtować w ramach
realizacji danej jednostki modułowej;
- przykładowe scenariusze zajęć;
- propozycje ćwiczeń ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania -
uczenia się oraz wykazem środków dydaktycznych; na ich bazie będziecie Państwo mogli
planować własne ćwiczenia, dostosowane do możliwości placówki oraz bieżącej sytuacji
dydaktycznej;
- ewaluację osiągnięć ucznia, czyli dwa przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego;
- wykaz literatury, z jakiej mogą korzystać uczniowie podczas nauki; wykaz ten powinniście
Państwo aktualizować na bieżąco o nowe pozycje na rynku wydawniczym lub wznowienia
pozycji już funkcjonujących.
Z uwagi na swą skromną objętość,  Poradnik dla ucznia przedstawia treści nauczania
w sposób bardzo ogólny. Aby uczeń mógł w pełni zrozumieć i przyswoić materiał, niezbędna
jest jego praca z różnymi z
ródłami informacji. Powinniście być Państwo przewodnikami dla
uczniów, wskazując im pozycje literatury i inne z
ródła, w których mogą uzyskać najświeższe
informacje dotyczące zagadnień, które obejmuje jednostka modułowa.
Przed propozycjami ćwiczeń do każdego podrozdziału w  Poradniku dla ucznia
zamieszczone zostały pytania sprawdzające, które uczeń może wykorzystywać dwojako,
a mianowicie poprzez:
- zapoznanie się z ich treścią przed rozpoczęciem pracy z materiałem zawartym
w podrozdziale; uczeń zapoznaje się w tym momencie z wymaganiami i w sposób
świadomy dąży do uzyskania informacji, pozwalającej odpowiedzieć na postawione pytania;
- zapoznanie się z pytaniami po zakończeniu pracy z partią tekstu informacyjnego;
umiejętność udzielania odpowiedzi na pytania stanowi potwierdzenie jego gotowości
przejścia do wykonywania ćwiczeń.
Po wykonaniu zaplanowanych dla danego tematu ćwiczeń uczeń przystępuje do samooceny,
odpowiadając na pytania zawarte w podrozdziale  Sprawdzian postępów .
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne w ramach niniejszej jednostki modułowej były
prowadzone różnymi metodami, ze szczególnym uwzględnieniem metod nauczania  uczenia się:
- samokształcenia kierowanego;
- ćwiczeń;
- metody projektów;
- metody tekstu przewodniego;
- próby pracy.
W trakcie ćwiczeń realizowanych w formie zadań praktycznych uczeń powinien:
- zaplanować proces rozwiązania zadania i opracować procedurę jego rozwiązania, posiłkując
siÄ™ zalecanÄ… literaturÄ…;
- dobrać wyposażenie stanowiska do poprawnego wykonania zadania;
- wykonać zadanie;
- dokonać prezentację wykonanego zadania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Wskazane jest przeprowadzanie instruktażu przed każdymi zajęciami oraz przed
wykonywaniem poszczególnych ćwiczeń. Wymagania edukacyjne powinny być podane uczniom
w takiej formie, by w trakcie realizacji poszczególnych tematów bez trudu identyfikowali
związane z nimi cele do osiągnięcia.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od pracy
jednolitej, przez pracę grupową jednolitą i zróżnicowaną, aż po indywidualną pracę ucznia.
Celowe jest zachęcanie uczniów do wzajemnej pomocy koleżeńskiej.
Zaleca się dobór ćwiczeń rozwijających w szczególności te umiejętności, których
przyswojenie przysparza uczniom największe problemy, jak również specyficzne umiejętności
przydatne na lokalnym rynku pracy.
W poradniku zamieszczone zostały dwa przykładowe scenariusze zajęć. W pierwszym
metodą wiodąca jest wykład, w drugim ćwiczenie typu próba pracy. Liczymy, iż stanowić będą
one dla Państwa ułatwienie w planowaniu i prowadzeniu zajęć dydaktycznych.
W rozdziale  Ewaluacja osiągnięć ucznia proponujemy dwa narzędzia pomiaru
dydaktycznego, służące ocenianiu sumującemu w ramach niniejszej jednostki modułowej.
Jednym z nich jest test wraz z pełną obudową metodyczną, drugim natomiast zadanie typu próba
pracy wraz z kryteriami jego oceniania, skonstruowane według formuły obowiązującej w czasie
egzaminu praktycznego potwierdzajÄ…cego kwalifikacje zawodowe.
Wskazówki do realizacji
W trakcie zajęć dydaktycznych proponujemy zwrócić szczególną uwagę na:
- ukierunkowanie uczniów na wnikliwą analizę funkcjonowania maszyn i urządzeń,
określanie przeznaczenia poszczególnych mechanizmów, dostrzeganie analogii i różnic
w ich budowie, rzutujących na przebieg procesu ich montażu,
- korzystanie z dokumentacji technicznej i technologicznej,
- utrwalanie nawyku oceny jakości części przeznaczonych do montażu i planowania
kolejności operacji montażowych,
- doskonalenie umiejętności wykonywania wszelkiego typu połączeń, nabytych w trakcie
realizacji poprzedniej jednostki modułowej,
- wpajanie uczniom świadomości istotnej roli czynności regulacyjnych i konserwacyjnych
w trakcie montażu oraz kontroli jakości montażu,
- bezwzględne przestrzeganie przepisów bhp i ochrony przeciwpożarowej w trakcie zajęć
w pracowni montażu,
- utrwalanie w trakcie ćwiczeń praktycznych wysokiej kultury pracy, przejawiającej się
zachowaniem reżimu technologicznego, użytkowania narzędzi, urządzeń i oprzyrządowania
zgodnie z ich przeznaczeniem i utrzymaniem porzÄ…dku na stanowisku.
Życzymy owocnej pracy dydaktycznej w oparciu o zaproponowane materiały.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
731[03].Z1
Montaż maszyn, urządzeń
i przyrządów pomiarowych
731[03].Z1.01
Organizowanie
stanowiska pracy
731[03].Z1.02
Montowanie
mechanizmów
precyzyjnych
731[03].Z1.05
731[03].Z1.03 731[03].Z1.04
Montowanie elementów
Montowanie maszyn Montowanie przyrządów
mechanicznych
i urządzeń precyzyjnych pomiarowych
w przyrzÄ…dach
elektrycznych
Schemat jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- wykonywać proste obliczenia techniczne, w szczególności obliczać łańcuchy wymiarowe,
- posługiwać się dokumentacją techniczną, w szczególności dokumentacją technologiczną
montażu,
- wykonywać pomiary warsztatowe,
- rozróżniać maszyny i urządzenia precyzyjne,
- rozróżniać materiały konstrukcyjne stosowane w mechanice precyzyjnej,
- wytwarzać proste części maszyn i urządzeń precyzyjnych,
- rozróżniać formy i metody montażu oraz wybierać zasadę montażu,
- rozróżniać i dobierać narzędzia, przyrządy i urządzenia do montażu mechanizmu
precyzyjnego,
- organizować stanowisko do wykonywania prac montażowych z uwzględnieniem zasad
ergonomii, przepisów bhp i ochrony ppoż.,
- ustalać kolejność czynności podczas montażu mechanizmu precyzyjnego,
- wykonywać montaż podzespołów mechanizmów precyzyjnych, stosując przepisy bhp,
ochrony ppoż. i ochrony środowiska,
- sprawdzać jakość montażu mechanizmów precyzyjnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- zidentyfikować części i zespoły maszyn i urządzeń precyzyjnych,
- wyjaśnić budowę i zasadę działania maszyn i urządzeń precyzyjnych oraz ich
poszczególnych zespołów,
- ustalić kolejność czynności podczas montażu maszyn i urządzeń,
- opracować plan montażu zespołu, maszyny lub urządzenia precyzyjnego,
- określić zasadę montażu,
- obliczyć łańcuchy wymiarowe,
- dobrać, na podstawie dokumentacji technologicznej, narzędzia i przyrządy do montażu
i demontażu maszyn i urządzeń precyzyjnych,
- ocenić stan techniczny narzędzi i przyrządów montażowych,
- zorganizować stanowisko do montażu zgodnie z przepisami bhp i zasadami ergonomii,
- przeprowadzić montaż lub demontaż zgodnie z przepisami bhp, ppoż. i ochrony środowiska,
- posłużyć się narzędziami zgodnie z ich przeznaczeniem,
- wykonać regulację mechanizmów maszyn i urządzeń precyzyjnych,
- wykonać konserwację mechanizmów maszyn i urządzeń precyzyjnych,
- ocenić jakość wykonanych prac montażowych,
- posłużyć się dokumentacją techniczną podczas planowania i wykonywania prac
montażowych oraz kontroli jakości ich wykonania,
- posłużyć się różnymi z
ródłami informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Mechanik precyzyjny 731[03]
Moduł: Montaż maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych 731[03].Z1
Jednostka modułowa: Montowanie maszyn i urządzeń precyzyjnych 731[03].Z1.03
Temat: Przekładnie zębate walcowe o zarysie ewolwentowym.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności posługiwania się podstawowymi pojęciami opisującymi
przekładnie zębate.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
- objaśnić pojęcie zarysu odniesienia,
- scharakteryzować główne parametry zębów zazębienia ewolwentowego,
- scharakteryzować zasadnicze parametry przekładni zębatej walcowej z zębami prostymi,
- obliczyć zasadnicze parametry zębów i zazębienia ewolwentowego przekładni zębatej
walcowej z zębami prostymi.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład,
- ćwiczenie przedmiotowe.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- indywidualna praca uczniów.
Åšrodki dydaktyczne:
- foliogramy, plansze, modele i prezentacja multimedialna,
- koło zębate walcowe o zębach prostych,
- suwmiarki,
- kalkulatory,
- poradniki i normy,
- zeszyty przedmiotowe i materiały piśmienne,
- poradnik dla ucznia.
Czas trwania zajęć: 135 minut
Przebieg zajęć:
FAZA WST
PNA
1) Czynności organizacyjno-porządkowe.
2) Podanie tematu zajęć.
3) Przedstawienie uczniom celu i przebiegu zajęć.
4) Diagnoza przygotowania uczniów do zajęć na podstawie pytań kontrolnych:
- W jakim celu stosuje się przekładnie?
- Do jakiej grupy przekładni zalicza się przekładnie zębate?
- Jak oblicza się przełożenie przekładni?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
FAZA WA
AÅšCIWA
1) Wyjaśnienie pojęcia zarysu odniesienia.
2) Pokaz mechanizmu powstawania zarysu ewolwentowego przy obróbce obwiedniowej.
3) Omówienie parametrów zębów zazębienia ewolwentowego.
4) Krótkie ćwiczenie utrwalające  wskazywanie na planszach bez oznaczeń omówionych
parametrów zarysu uzębienia.
5) Omówienie zależności liczbowych pomiędzy parametrami zębów.
6) Krótkie ćwiczenie utrwalające  obliczanie parametrów zębów z wykorzystaniem
omówionych wzorów.
7) Omówienie parametrów przekładni zębatej walcowej z zębami prostymi.
8) Krótkie ćwiczenie utrwalające  wskazywanie na planszach bez oznaczeń omówionych
parametrów przekładni.
9) Omówienie zależności liczbowych pomiędzy parametrami przekładni.
10) Krótkie ćwiczenie utrwalające  obliczanie parametrów przekładni z wykorzystaniem
omówionych wzorów.
11) Pokaz przebiegu współpracy kół przy zmianie odległości osi przekładni.
12) Dyskusja podsumowująca teoretyczną cześć zajęć.
13) Ćwiczenie przedmiotowe:
 Na podstawie otrzymanego koła zębatego napędzającego dobierz koło napędzane do
przekładni redukcyjnej o przełożeniu 5:1, a następnie określ rozstaw osi tych kół
współpracujących w przekładni.
FAZA KOC
COWA
1) Dyskusja podsumowująca, dotycząca problemów, jakie wystąpiły podczas wykonania
ćwiczenia.
2) UporzÄ…dkowanie stanowisk.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Mechanik precyzyjny 731[03]
Moduł: Montaż maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych 731[03].Z1
Jednostka modułowa: Montowanie maszyn i urządzeń precyzyjnych 731[03].Z1.03
Temat: Wykonanie i montaż sprzęgieł.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności montażu sprzęgieł.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
- rozpoznać typy sprzęgieł stosowane w mechanice precyzyjnej,
- scharakteryzować przeznaczenie poszczególnych typów sprzęgieł,
- wykonać części prostych sprzęgieł,
- zaplanować i wykonać montaż sprzęgieł,
- ocenić poprawność montażu sprzęgieł.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie przedmiotowe typu próba pracy.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca w grupach 2 i 3-osobowych.
Åšrodki dydaktyczne:
- rysunki montażowe modeli sprzęgieł,
- teczki na dokumentacjÄ™ konstrukcyjnÄ… i technologicznÄ… modelu,
- wyposażenie pracowni do obróbki mechanicznej,
- wyposażenie pracowni do obróbki ręcznej,
- wyposażenie pracowni montażu,
- materiały konstrukcyjne metalowe i niemetalowe,
- artykuły piśmienne i przybory kreślarskie,
- kalkulatory,
- poradnik dla ucznia,
- literatura będąca na wyposażeniu biblioteczki podręcznej pracowni.
Czas trwania zajęć: ok. 10 godzin lekcyjnych.
Przebieg zajęć:
FAZA WST
PNA
1) Czynności organizacyjno-porządkowe.
2) Podanie tematu i przebiegu zajęć.
3) Podział grupy na zespoły 2 i 3-osobowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
FAZA WA
AÅšCIWA
1) Rozdanie grupom dokumentacji rysunkowej modeli sprzęgieł (Oldhama, wysuwnego
palcowego, z luzem kasowanym, podatnego membranowego, ciernego i innych, o poziomie
pracochłonności dopasowanym do liczebności grup).
2) Przedstawienie kryteriów oceniana (punktacja za: poprawność i estetykę szkiców
wykonawczych, poprawność doboru materiałów, poprawną i kompletną dokumentację
technologiczną, jakość wykonania części, poprawność i estetykę planu montażu, jakość
przeprowadzenia montażu, poprawność działania modelu, estetykę modelu, jakość
prezentacji, samodzielność i umiejętność pracy w zespole).
3) Zapoznanie się uczniów z treścią zadania i dokumentacją rysunkową modelu.
4) Wyjaśnienie problemów powstałych na etapie analizy dokumentacji.
5) Przygotowanie przez zespoły szkiców wykonawczych, dokumentacji technologicznej
i zestawienia materiałowego.
6) Weryfikacja, uzupełnienie i zatwierdzenie dokumentacji.
7) Udzielenie zespołom instruktażu i dopuszczenie do kolejnej fazy zajęć.
8) Wykonanie części modelu sprzęgła. Rola nauczyciela w tej fazie zajęć polega na: aktywnej
obserwacji i korygowaniu czynności i zachowań uczniów podczas wykonywania operacji
obróbkowych (racjonalnego wykorzystania materiału, doboru parametrów skrawania,
przestrzegania przepisów bhp w trakcie obróbki mechanicznej i ręcznej, przestrzegania
porządku w pracowni), koordynacji korzystania z obrabiarek przez poszczególne zespoły,
stymulowaniu tempa pracy poszczególnych uczniów i zespołów, kontroli jakości
wykonanych części.
9) Opracowanie przez zespoły planów montażu modeli sprzęgieł.
10) Wykonanie montażu.
11) Uporządkowanie dokumentacji i zgłoszenie gotowości do prezentacji wykonania zadania.
FAZA KOC
COWA
1) Prezentacja wykonanych modeli. Omówienie przez zespoły przeznaczenia i właściwości
poszczególnych sprzęgieł, samoocena jakości wykonania zadania i udziału poszczególnych
członków zespołu w osiągnięciu rezultatu końcowego, omówienie problemów napotkanych
w czasie wykonania zadania.
2) Dyskusja podsumowująca prezentacje zespołów.
3) Wystawienie ocen prac w oparciu o przedstawione kryteria wraz z ich szczegółowym
uzasadnieniem, ogólna ocena pracy grupy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Montaż obudów, szkieletów i prowadnic
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeprowadz
demontaż i oględziny obudowy i szkieletu jednostki centralnej komputera
osobistego.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie w zespołach 2-osobowych.
W czasie instruktażu do ćwiczenia należy przypomnieć uczniom o wymogu poprawnego doboru
narzędzi montażowych i poprawnej kolejności dokręcania, natomiast podczas obserwacji
wykonania ćwiczenia wyegzekwować stosowanie tych zasad w praktyce.
Oceniając jakość wykonania ćwiczenia należy uwzględnić poprawność terminologii użytej
w notatce i wypowiedziach ustnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeprowadzić zewnętrzne oględziny obudowy,
2) pobrać narzędzia niezbędne do demontażu,
3) zdemontować obudowę,
4) przeprowadzić oględziny wnętrza obudowy komputera i sposobu jej mocowania do
szkieletu,
5) przeprowadzić oględziny szkieletu komputera,
6) w notatce z przeprowadzonych oględzin opisać w punktach:
- rodzaje połączeń zastosowanych do montażu obudowy,
- rozwiązania ułatwiające i przyspieszające montaż i demontaż obudowy,
- rozwiązania zapewniające sztywność obudowy,
- rozwiązania służące pięciu głównym celom stosowania obudów, opisanym
w materiale nauczania poradnika dla ucznia,
- rodzaje połączeń zastosowanych do montażu szkieletu,
7) zmontować, zgodnie z zasadami montażu, obudowę komputera,
8) sprawdzić jakość montażu i uporządkować stanowisko pracy,
9) zgłosić zakończenie ćwiczenia,
10) podczas prezentacji wykonania ćwiczenia porównać swoją notatkę ze spostrzeżeniami
kolegów.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenie,
 pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- jednostki centralne komputerów w obudowach,
- narzędzia znajdujące się na wyposażeniu pracowni montażu,
- materiały piśmienne,
- poradnik dla ucznia,
- literatura z biblioteczki podręcznej pracowni.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Ćwiczenie 2
Wykonaj montaż obudów wskazanych urządzeń, dobierając niezbędne łączniki gwintowe
i podkładki.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie w zespołach 2-osobowych.
Do ćwiczenia należy przygotować, poprzez demontaż łączników gwintowych, możliwie bogaty
i zróżnicowany zestaw obudów. Wskazane jest, aby znajdowały się wśród nich również
obudowy z tworzyw sztucznych skręcane za pomocą wkrętów samogwintujących. Należy
również sporządzić listę normaliów znajdujących się w zasobach pracowni.
Jako czynniki różnicujące ocenianie przyjąć należy: stosowanie i dobieranie podkładek do
wykonania połączeń gwintowych oraz walory estetyczne i użytkowe zaproponowanych połączeń
(stosowanie łączników z pokryciami galwanicznymi, dobór łączników pod kątem unifikacji
narzędzi montażowych itp.).
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
7) dokonać oględzin wskazanych obudów i wykonać pomiary niezbędne dla wstępnego doboru
łączników,
8) sporządzić na podstawie norm listę łączników i podkładek potrzebnych do zmontowania
poszczególnych obudów,
9) porównać sporządzoną listę z listą części normalnych dostępnych w pracowni, ewentualnie
dobrać zamienniki,
10) skompletować łączniki do wykonania montażu poszczególnych obudów,
11) dobrać zestaw narzędzi niezbędnych do skręcenia poszczególnych obudów,
12) sporządzić szkice obudów, określając na nich kolejność dokręcania łączników,
13) dokonać skręcenia obudów, weryfikując na bieżąco dobór łączników i narzędzi
montażowych, ocenić poprawność i jakość wykonanej pracy, uporządkować stanowisko,
14) zaprezentować sposób wykonania ćwiczenia, oceniając poprawność doboru łączników
i omawiając zastosowaną kolejność dokręcania.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenie,
 pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- obudowy maszyn, urządzeń i aparatów,
- normy i katalogi wyrobów normalnych,
- lista wyrobów normalnych znajdujących się w pracowni montażu,
- suwmiarka uniwersalna,
- klucze i wkrętaki znajdujące się na wyposażeniu pracowni montażu,
- materiały piśmienne,
- poradnik dla ucznia i literatura z biblioteczki podręcznej pracowni.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.2. Montaż łożysk
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeprowadz
oględziny ułożyskowania tarczy licznika energii elektrycznej.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie w zespołach 2-osobowych.
W trakcie instruktażu do ćwiczenia należy uczniom wskazać materiały z
ródłowe, na podstawie
których będą mogli zapoznać się z zasadą działania licznika energii elektrycznej i określić
znaczenie oznaczeń na jego tabliczce znamionowej.
W trakcie wykonania ćwiczenia należy konsultować z uczniami na bieżąco zakres i sposób
prowadzonych przez nich prac.
Prezentacja wykonania ćwiczenia powinna być połączona z weryfikacją wiedzy uczniów
dotyczącej zasady pomiaru zużycia energii elektrycznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadą działania licznika energii w oparciu o wskazaną literaturę,
2) zanotować (przerysować) oznaczenia znajdujące się na tabliczce znamionowej licznika
i objaśnić ich znaczenie,
3) dokonać oględzin obudowy licznika, ustalić sposób jej demontażu i dobrać odpowiednie
narzędzia,
4) zdemontować obudowę licznika,
5) określić zakres dalszego demontażu umożliwiającego oględziny ułożyskowań i dobierać
odpowiednie narzędzia,
6) ustalić z nauczycielem plan dalszej pracy,
7) przeprowadzić demontaż licznika, umożliwiający oględziny ułożyskowań,
8) szczegółowo opisać ułożyskowania zastosowane w budowie licznika, sporządzając
i wymiarujÄ…c ich szkice,
9) wykonać montaż licznika i uporządkować stanowisko pracy,
10) zgłosić zakończenie wykonania ćwiczenia i zaprezentować sporządzoną notatkę.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenie,
 pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- licznik energii elektrycznej,
- narzędzia znajdujące się na wyposażeniu pracowni montażu,
- suwmiarka uniwersalna, mikrometr, lupa,
- artykuły piśmienne,
- poradnik dla ucznia, literatura przygotowana przez nauczyciela i znajdujÄ…ca siÄ™
w biblioteczce podręcznej pracowni.
Ćwiczenie 2
Wykonaj ułożyskowanie toczne wałka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie indywidualnie.
Do ćwiczenia należy przygotować komplety łożysk tocznych oraz częściowo zwymiarowane
szkice przedstawiające wałek (brakujące elementy łańcucha wymiarowego określi uczeń po
identyfikacji łożysk, określeniu granicznych odchyłek dla zalecanych pasowań i dobraniu
pierścienia sprężynującego do ustalenia łożyska).
W czasie instruktażu do ćwiczenia należy przypomnieć uczniom o zasadach bhp
obowiązujących podczas prowadzenia operacji obróbkowych i montażowych, a podczas
realizacji ćwiczenia na bieżąco kontrolować jego przebieg. Z uwagi na dużą ilość elementów
cząstkowych ćwiczenia, celowe jest przyjęcie do oceny poszczególnych jego etapów skali
punktowej, z którą należy zapoznać uczniów przed rozpoczęciem ćwiczenia.
Ćwiczenie może zostać przeprowadzone również metodą tekstu przewodniego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z otrzymanym rysunkiem wykonawczym wałka,
2) zidentyfikować, w oparciu o katalog, wskazane łożyska toczne,
3) dobrać pierścień osadczy sprężynujący do ustalenia wzdłużnego łożyska na wałku,
4) na podstawie danych łożysk i pierścienia osadczego uzupełnić wymiarowanie rysunku
wykonawczego przy zastosowaniu zasady ruchomego wałka,
5) określić technologię wykonania wałka, wypisać kolejność operacji obróbkowych
i niezbędne wyposażenie technologiczne do jego wykonania,
6) sporządzić zestawienie materiałowe w oparciu o zasoby pracowni,
7) skonsultować z nauczycielem dotychczasowy przebieg wykonania ćwiczenia,
8) wykonać wałek, prowadząc zaplanowane operacje obróbkowe zgodnie z przepisami bhp,
9) ocenić jakość wykonania wałka,
10) opracować plan montażu zespołu, wypisując niezbędne wyposażenie stanowiska dla
wtłaczania jednego z łożysk ręcznie, a drugiego za pomocą praski,
11) skompletować wyposażenie stanowiska do wykonania montażu zespołu i ocenić jego stan
techniczny,
12) wykonać szkice brakujących trzpieni i tulejek ochronnych niezbędnych do wtłoczenia łożysk,
13) wykonać naszkicowane trzpienie i tulejki ochronne,
14) przeprowadzić mycie i konserwację łożysk tocznych przeznaczonych do montażu,
15) wykonać montaż zespołu, demonstrując sposób wtłaczana łożysk tocznych,
16) uporządkować stanowisko pracy i dokumentację ćwiczenia,
17) zgłosić zakończenie ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- szkic zespołu,
- łożyska toczne,
- pierścienie osadcze sprężynujące,
- katalogi łożysk i normy,
- pręty i tulejki okrągłe stalowe, z metali nieżelaznych i tworzyw sztucznych,
- wyposażenie pracowni do obróbki ręcznej,
- wyposażenie pracowni do obróbki mechanicznej,
- wyposażenie pracowni montażu,
- środki do mycia i konserwacji łożysk,
- materiały piśmienne i przybory kreślarskie,
- poradnik dla ucznia, literatura będąca na wyposażeniu biblioteczki podręcznej pracowni.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.3. Montaż sprzęgieł
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj model sprzęgła według otrzymanej dokumentacji.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie w zespołach 2 lub 3-osobowych.
Do ćwiczenia należy przygotować dokumentację rysunkową kilku modeli sprzęgieł. Sposób
przydziału poszczególnych modeli zespołom powinien uwzględnić zapewnienie wyrównanego
tempa pracy.
W czasie instruktażu do ćwiczenia celowe jest przeprowadzenie krótkiego powtórzenia
wiadomości dotyczących poznanych przez uczniów technologii wytwarzania.
Przed rozpoczęciem wykonania części sprzęgła należy przedyskutować z uczniami
poprawność wykonanej przez nich dokumentacji rysunkowej i technologicznej i nakierować ich
na wprowadzenie niezbędnych poprawek.
Ocena jakości wykonania ćwiczenia może zostać przeprowadzona w formie konkursowej,
z uwzględnieniem jakości wykonania modeli i sposobu przeprowadzenia prezentacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z otrzymaną dokumentacją modelu,
2) narysować szkice wykonawcze części sprzęgła,
3) obliczyć niezbędne wymiary części, sprawdzając łańcuchy wymiarowe,
4) dobrać materiały do wykonania części sprzęgła,
5) określić technologię wykonania poszczególnych części sprzęgła, wypisać kolejność operacji
obróbkowych i niezbędne wyposażenie technologiczne,
6) wykonać zestawienie materiałowe w oparciu o zasoby pracowni,
7) wykonać części sprzęgła,
8) opracować plan montażu mechanizmu sprzęgła,
9) wykonać montaż sprzęgła,
10) skompletować teczkę z dokumentacją zadania,
11) dokonać prezentacji modelu, oceniając jakość wykonania, działanie i estetykę modelu oraz
omawiając trudności towarzyszące realizacji zadania.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenie praktyczne,
 pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- rysunki montażowe modeli sprzęgieł,
- teczki na dokumentacjÄ™ konstrukcyjnÄ… i technologicznÄ… modeli,
- wyposażenie pracowni do obróbki mechanicznej,
- wyposażenie pracowni do obróbki ręcznej,
- wyposażenie pracowni montażu,
- materiały konstrukcyjne metalowe i niemetalowe,
- artykuły piśmienne i przybory kreślarskie,
- kalkulatory,
- poradnik dla ucznia,
- literatura będąca na wyposażeniu biblioteczki podręcznej pracowni.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Ćwiczenie 2
Przeprowadz
oględziny sprzęgła maszyny do szycia.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie w zespołach 2-osobowych.
Podczas instruktażu do ćwiczenia warto przeprowadzić, w formie pokazu z objaśnieniem,
demonstracjÄ™ sposobu szycia na maszynie (wraz z przygotowaniem maszyny do pracy,
wykorzystaniem różnych jej funkcji itp.). Zaakcentować należy konieczność kształtowania przez
uczniów umiejętności obsługi różnych maszyn i urządzeń, niezbędnej przy wykonywaniu
napraw i przeglądów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z budową i zasadą działania maszyny do szycia w oparciu o literaturę,
2) zdemontować elementy obudowy maszyny, dokonać identyfikacji i oględzin
poszczególnych zespołów,
3) przeprowadzić obserwację działania poszczególnych zespołów, pokręcając ręcznie kołem
napędowym maszyny,
4) opisać cel stosowania sprzęgła w maszynie do szycia,
5) zapisać plan demontażu sprzęgła,
6) przeprowadzić demontaż sprzęgła,
7) dokonać klasyfikacji sprzęgła zastosowanego w budowie maszyny,
8) sporządzić szkic sprzęgła,
9) wykonać montaż maszyny, sprawdzić jego poprawność i uporządkować stanowisko pracy,
10) podczas prezentacji wykonania ćwiczenia scharakteryzować wskazany zespół maszyny do
szycia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenie,
 pokaz z objaśnieniem,
 pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- maszyna do szycia wraz z instrukcją obsługi,
- wyposażenie pracowni montażu,
- materiały piśmienne i przybory kreślarskie,
- poradnik ucznia i literatura z biblioteczki podręcznej pracowni.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
5.4. Montaż przekładni
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie otrzymanego koła zębatego napędzającego dobierz koło napędzane do
przekładni redukcyjnej o przełożeniu 5:1, a następnie określ rozstaw osi tych kół
współpracujących w przekładni.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie indywidualnie.
W czasie wykonania ćwiczenia uczniowie mogą korzystać zarówno z literatury, jak
i dydaktycznych środków kształcenia w postaci plansz, foliogramów, notatek z zajęć itp.
Procedurę identyfikowania parametrów uzębienia można przygotować również w formie
interaktywnej prezentacji komputerowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zmierzyć średnicę wierzchołków koła zębatego, policzyć liczbę jego zębów i zanotować
wyniki,
2) dobrać wzór na średnicę wierzchołków,
3) obliczyć moduł koła napędzającego,
4) na podstawie porównania obliczonego modułu z ciągiem znormalizowanych modułów
nominalnych określić moduł badanego koła,
5) obliczyć liczbę zębów koła napędzanego,
6) obliczyć rozstaw osi kół w przekładni,
7) przedłożyć notatkę z wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenie,
 pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- koło zębate walcowe o zębach prostych,
- suwmiarka uniwersalna,
- poradnik dla ucznia i poradnik mechanika,
- materiały piśmienne,
- kalkulator.
Ćwiczenie 2
Przeprowadz
demontaż i oględziny skanera, notując spostrzeżenia. Opracuj instrukcje dla
serwisanta skanera.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie w zespołach 2-osobowych.
Podczas instruktażu do ćwiczenia należy uczulić uczniów na konieczność prowadzenia
wszystkich prac demontażowych i montażowych z zachowaniem daleko posuniętej ostrożności.
W podsumowaniu ćwiczenia wskazane jest zaakcentowanie tendencji zastępowania
w produkcji masowej tradycyjnych materiałów konstrukcyjnych tworzywami sztucznymi.
Oceniając sporządzone przez uczniów instrukcje serwisowe należy zwrócić szczególną uwagę na
umiejętność posługiwania się przez uczniów słownictwem technicznym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować instrukcję obsługi skanera, zwracając uwagę na zawarte w niej wskazówki
dotyczące zasad demontażu urządzenia,
2) przeprowadzić oględziny obudowy skanera, zaplanować czynności niezbędne do demontażu
obudowy i dobrać narzędzia do demontażu,
3) skonsultować plan demontażu z nauczycielem,
4) wykonać demontaż obudowy,
5) przeprowadzić oględziny urządzenia pod kątem:
- rodzaju, budowy i parametrów zastosowanych przekładni,
- rodzaju i budowy prowadnic,
- zastosowanych materiałów konstrukcyjnych,
- oraz wynotować poczynione spostrzeżenia.
6) opracować instrukcje: wymiany żarówki, gniazda sieciowego i paska zębatego, opisując
krok po kroku wymagane czynności i wymieniając narzędzia i pomoce niezbędne do ich
wykonania,
7) przeprowadzić montaż urządzenia,
8) zaprezentować sposób wykonania zadania.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenie,
 pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- skaner płaski,
- instrukcja dla użytkownika,
- wyposażenie pracowni montażu,
- materiały piśmienne,
- poradnik dla ucznia i literatura z biblioteczki podręcznej pracowni.
Ćwiczenie 3
Przeprowadz
demontaż i oględziny wskazanego zespołu kserokopiarki.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie w zespołach 2-osobowych.
Podczas realizacji ćwiczenia należy na bieżąco kontrolować przebieg pracy na wszystkich
etapach jego wykonania. Przed przystąpieniem do demontażu i oględzin uczniowie powinni
odpowiedzieć na kilka pytań kontrolnych świadczących o znajomości i zrozumieniu zasady
działania urządzenia oraz funkcji zespołów wymienionych i opisanych w instrukcji obsługi
i dokumentacji technicznej.
Jako unaocznienie jakości wykonania zadania w skali grupy należy przetestować wszystkie
funkcje urzÄ…dzenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zasadą działania kserokopiarki opisaną w literaturze,
2) zapoznać się z otrzymaną dokumentacją techniczną kserokopiarki,
3) scharakteryzować przeznaczenie wskazanego zespołu urządzenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
4) dokonać oględzin zespołu i dobrać zestaw narzędzi niezbędnych do jego demontażu,
5) wykonać demontaż wszystkich połączeń rozłącznych części wchodzących w skład
wskazanego zespołu, uzupełniając zestaw narzędzi niezbędnych do jego przeprowadzenia,
6) wykonać oględziny stanu wymontowanych części,
7) sporządzić plan montażu zespołu,
8) narysować schemat kinematyczny zespołu,
9) przeprowadzić montaż i konserwację zespołu,
10) ocenić jakość montażu i zgłosić zakończenie ćwiczenia nauczycielowi,
11) zaprezentować sposób wykonania ćwiczenia, omawiając: przeznaczenie zespołu, szczegóły
jego budowy i zakres przeprowadzonych prac.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenie praktyczne,
 pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- kserokopiarka,
- instrukcja obsługi i dokumentacja techniczna kserokopiarki (po 1 komplecie na zespół),
- wyposażenie pracowni montażu,
- materiały piśmienne i przybory kreślarskie,
- poradnik dla ucznia i literatura będąca na wyposażeniu biblioteczki podręcznej pracowni.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
5.5. Montaż mechanizmów funkcjonalnych, elementów podatnych
i optycznych
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj zaczepy przez odgięcie połowy zwoju, przez odgięcie całego zwoju i zaczep
z blachy sprężyn naciągowych.
Wskazówki do realizacji:
Wskazane jest, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie indywidualnie.
Podczas oceny wykonania ćwiczenia należy wziąć pod uwagę sprawność w szkicowaniu
prostych detali i zgodność wykonania zaczepów z wykonanymi szkicami.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dobrać narzędzia do wykonania zaczepów przez odgięcie połowy i całego zwoju,
2) wykonać zaczepy na obu końcach sprężyn,
3) wykonać i zaprezentować szkic zaczepu z blachy,
4) opracować technologię wykonania zaczepu z blachy, dobierając narzędzia
i oprzyrządowanie do operacji obróbkowych,
5) wykonać dwa zaczepy z blachy zgodnie z zaplanowaną wcześniej kolejnością operacji
technologicznych,
6) uporządkować stanowisko pracy,
7) osadzić sprężynę na zaczepach,
8) zaprezentować grupie wynik swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenie,
 pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- sprężyny naciągowe z drutu różnej grubości,
- blacha mosiężna,
- wyposażenie pracowni do obróbki mechanicznej,
- wyposażenie pracowni do obróbki ręcznej,
- wyposażenie pracowni montażu,
- materiały piśmienne,
- poradnik dla ucznia, literatura będąca na wyposażeniu biblioteczki podręcznej pracowni.
Ćwiczenie 2
Przeprowadz
mycie obiektywu aparatu fotograficznego.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie w zespołach 2-osobowych.
W czasie instruktażu do ćwiczenia należy przypomnieć uczniom o zasadach obchodzenia się ze
sprzętem optycznym oraz zasadach bhp przy posługiwaniu się środkami chemicznymi.
Przygotowanie roztworów myjących oraz czynności związane bezpośrednio z myciem
powinny odbywać się pod ciągłym nadzorem nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać oględzin zewnętrznych obiektywu,
2) zapoznać się z konstrukcją obiektywu opisaną w literaturze,
3) zidentyfikować elementy budowy obiektywu,
4) zapoznać się z instrukcją obsługi myjki ultradz
więkowej,
5) wypisać zalecenia dotyczące mycia poszczególnych grup części obiektywu,
6) dobrać narzędzia do demontażu obiektywu,
7) skonsultować z nauczycielem zaplanowaną procedurę demontażu obiektywu i mycia jego
części,
8) wykonać demontaż obiektywu, notując kolejność czynności i starannie układając
zdemontowane części,
9) przeprowadzić mycie części obiektywu,
10) wykonać ponowny montaż obiektywu,
11) przeprowadzić kontrolę działania mechanizmów zmiany przysłony i ustawiania ostrości.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenie,
 pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- obiektywy fotograficzne,
- myjka ultradz
więkowa wraz z instrukcją obsługi i innymi materiałami informacyjnymi,
- wyposażenie pracowni montażu,
- środki do przygotowania kąpieli myjących,
- materiały piśmienne,
- poradnik dla ucznia i literatura będąca na wyposażeniu biblioteczki podręcznej pracowni.
Ćwiczenie 3
Wykonaj przeglÄ…d i naprawÄ™ przekaz
nika teletechnicznego.
Wskazówki do realizacji:
Zaleca się, aby uczniowie wykonywali to ćwiczenie indywidualnie.
Do ćwiczenia należy przygotować zestaw uszkodzonych przekaz
ników (o np. rozlutowanych
wyprowadzeniach cewek, przerwanych cewkach, pokrytych śniedzią zestykach itp.).
W czasie instruktażu do ćwiczenia należy przypomnieć uczniom o zasadach bhp
obowiązujących podczas badania podzespołów elektrycznych i elektromechanicznych.
Sprawdzenie poprawności działania przekaz
ników powinno odbywać się po sprawdzeniu
poprawności zestawienia stanowiska pomiarowego przez nauczyciela i w jego obecności.
W trakcie ćwiczenia należy zachęcić uczniów do poczynienia obserwacji nie zawartych
w poleceniu, a dotyczących sposobu osadzenia wskazówki, bazowania podzielni itp. Oceniając
jakość wykonania ćwiczenia należy uwzględnić poprawność terminologii stosowanej
zastosowanej w notatce i wypowiedziach ustnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z opisem budowy i działania przekaz
nika w oparciu o wskazanÄ… literaturÄ™,
2) scharakteryzować elementy sprężyste zastosowane w budowie przekaz
nika,
3) zapoznać się z oznaczeniami przekaz
nika i wyjaśnić ich znaczenie w oparciu o wskazaną
literaturÄ™,
4) zaproponować i skonsultować z nauczycielem sposób sprawdzenia działania przekaz
nika,
5) zestawić stanowisko do sprawdzenia przekaz
nika i zgłosić gotowość do załączenia zasilania,
6) wykonać sprawdzenie przekaz
nika i zanotować spostrzeżenia,
7) wyłączyć zasilanie, zdjąć obudowę przekaz
nika i przeprowadzić oględziny jego
mechanizmu,
8) określić przyczynę niesprawności przekaz
nika,
9) wykonać naprawę uszkodzenia,
10) oczyścić zestyki przekaz
nika,
11) przeprowadzić montaż i ponowne sprawdzenie przekaz
nika,
12) uporządkować stanowisko pracy i zgłosić zakończenie ćwiczenia,
13) w czasie prezentacji wykonania zadania omówić budowę, sposób działania, rolę
zastosowanych elementów sprężystych, przeznaczenie i parametry przekaz
nika, opisać
stwierdzone uszkodzenia i sposób ich naprawy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenie,
 pogadanka.
Åšrodki dydaktyczne:
- przekaz
niki,
- zasilacz laboratoryjny z osprzętem,
- miernik uniwersalny,
- wyposażenie pracowni montażu,
- materiały piśmienne,
- poradnik dla ucznia i literatura będąca na wyposażeniu biblioteczki podręcznej pracowni.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykład narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Montowanie maszyn
i urządzeń precyzyjnych
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
 zadania 2,3,4,6,8,9,12,.13,14,15,16,17,18 sÄ… z poziomu podstawowego,
 zadania 1,5,7,10,11,19,20 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
 dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,
 dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego w tym 1
z poziomu ponadpodsawowego,
 dobry  za, rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego w tym 3 z poziomu
ponadpodsawowego,
 bardzo dobry za, rozwiązanie co najmniej 16 zadań z poziomu podstawowego w tym 4
z poziomu ponadpodsawowego.
Klucz odpowiedzi: 1.d, 2.c, 3.b, 4.c, 5.d, 6.a, 7.b, 8.d, 9.a, 9.a, 10.c, 11.b, 12.c,
13.d, 14.a, 15.a, 16.b, 17.a, 18.c, 19.d, 20.d.
Plan testu
Nr Cele operacyjne Kategori Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) a celu wymagań odpowiedz

Scharakteryzować przeznaczenie elementów
1 C PP d
obudowy mechanizmu precyzyjnego,
zaproponować właściwą kolejność dokręcania
2 C P c
łączników gwintowych,
wyjaśnić funkcję szkieletu w budowie
3 B P b
urzÄ…dzenia precyzyjnego,
rozpoznać uszczelnienia obudów,
4 C P c
dobrać ułożyskowania do wymagań
5 D PP d
konstrukcyjnych i eksploatacyjnych,
scharakteryzować zakres zastosowań łożysk
6 C P a
tocznych,
zaproponować rodzaj połączenia ustalającego
7 D PP b
łożysko toczne,
wyjaśnić zasadę działania ułożyskowania
8 B P d
magnetycznego,
wyjaśnić obszar zastosowań sprzęgieł stałych,
9 B P a
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
zaproponować kolejność montażu zespołu,
10 D PP c
zinterpretować działanie mechanizmu,
11 C PP b
wyjaśnić pojęcie modułu uzębienia,
12 B P c
wyjaśnić przeznaczenie elementów
13 B P d
regulacyjnych w przekładniach,
zaproponować sposób przygotowania
14 C P a
elementów podatnych do montażu,
przeanalizować przeznaczenie mechanizmów
15 C P a
ruchu przerywanego,
dobrać metodę czyszczenia elementów
16 C P b
optycznych,
posłużyć się poprawną terminologią dla opisu
17 C P a
przekładni zębatych,
rozpoznać elementy regulacyjne urządzenia,
18 C P c
przeanalizować wpływ konstrukcji urządzenia
19 D PP d
na jego koszt,
zaproponować technologię mocowania
20 D PP d
elementów sprężystych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem.
2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję.
5. Daj uczniom 2 minuty na sprawdzenie, czy otrzymali czytelny i kompletny zestaw pytań
i kartÄ™ odpowiedzi.
6. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań i sprawdza Twoje wiadomości z zakresu montowania maszyn
i urządzeń precyzyjnych. Tylko jedna odpowiedz
do każdego zadania jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi wyłącznie na załączonej karcie odpowiedzi. Zakreśl prawidłową
odpowiedz
. Jeżeli się pomylisz, błędną odpowiedz
wez
w kółko i zaznacz odpowiedz

prawidłową. Jeżeli zaznaczysz więcej niż jedną odpowiedz
do jednego zadania, otrzymasz za
nie 0 punktów.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóż rozwiązanie zadania na
póz
niej; wrócisz do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu pisemnego masz 40 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia
zestaw pytań testowych z instrukcją dla ucznia,
karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Na rysunku zestawieniowym elektronicznego przyrządu pomiarowego znajduje się część
o nazwie  ekran . Najbardziej prawdopodobnym jej przeznaczeniem jest:
a) wyciszenie urzÄ…dzenia,
b) ochrona montera przed porażeniem prądem elektrycznym podczas wykonywania
przeglÄ…du przyrzÄ…du,
c) odprowadzenie ciepła wydzielającego się podczas pracy układu elektronicznego,
d) ochrona elektroniki przed zakłóceniami elektromagnetycznymi.
2. Który ze szkiców przedstawia poprawną kolejność dokręcania połączeń gwintowych?
c.
a.
1 2 3 4 5 6 7 6 5 2 1 3 4 7
d.
b.
1 7 2 6 3 5 4 2 3 4 1 7 6 5
3. Szkielety mechanizmów powinny przede wszystkim:
a) zapewniać łatwy dostęp do wszystkich części mechanizmu,
b) zapewniać dokładne ustalenie mechanizmów,
c) chronić mechanizmy przed szkodliwym wpływem otoczenia,
d) umożliwiać obserwację mechanizmu podczas jego pracy.
4. Siemmering to potoczna nazwa:
a) uszczelnienia wyprowadzenia przewodu elektrycznego,
b) gumowej lub poliuretanowej uszczelki o przekroju okrągłym,
c) jednego z rodzajów uszczelnienia wałka,
d) blaszki ochronnej stanowiącej uszczelnienie łożyska tocznego.
5. A
ożyska stożkowe:
a) wymagają zachowania dokładnej współosiowości panewek,
b) są zalecane dla długich wałków,
c) są zalecane dla szybko obracających się wałków,
d) mogą przenosić obciążenia poprzeczne i wzdłużne.
6. W ułożyskowaniu wałka zastosowano łożyska kulkowe zwykłe. Oznacza to, że zadaniem
ułożyskowania jest:
a) przeniesienie dużych obciążeń wzdłużnych i niewielkich obciążeń poprzecznych,
b) przeniesienie dużych obciążeń poprzecznych i dużych obciążeń wzdłużnych
w jednym kierunku,
c) przeniesienie dużych obciążeń poprzecznych i dużych obciążeń wzdłużnych w dwóch
kierunkach,
d) przeniesienie obciążeń o takim samym charakterze, ale mniejszych wartościach niż
łożysko wałeczkowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
7. Wskaż niepoprawny sposób ustalenia łożyska tocznego:
a) za pomocą pierścienia osadczego zaciśniętego na wałku,
b) przez zapunktowanie,
c) przez dociśnięcie pokrywą obudowy,
d) za pomocą pierścienia sprężystego w gniez
dzie obudowy.
8. A
ożyska magnetyczne:
a) są stosowane do łożyskowania przyrządów magnetycznych, takich jak busola,
b) są przeznaczone do łożyskowania lekkich mechanizmów w dowolnej pozycji,
c) wymagają zasilenia elektromagnesów czopa i panewki prądem stałym lub
przemiennym,
d) przeznaczone są do pracy przy niewielkich obciążeniach wzdłużnych.
9. Sprzęgła stałe stosowane są wówczas, gdy:
a) dokładność ułożyskowania wałków zapewnia ich współosiowość i niezmienność
odległości powierzchni czołowych podczas pracy urządzenia,
b) nie przewiduje się konieczności rozłączania sprzęgła w trakcie eksploatacji,
konserwacji i napraw urzÄ…dzenia,
c) nie powinno nastąpić zatrzymanie silnika napędowego w przypadku znacznego
przeciążenia urządzenia,
d) zachodzi konieczność skompensowania błędów powstałych przy wykonaniu
i montażu wałków.
10. Zaproponuj ostatni zabieg montażowy podczas montażu sprzęgła membranowego:
6
3
5
2
4
8
1
7
a) wykonanie połączenia kołkowego tulei (5) z wałkiem napędzanym (4),
b) dokręcenie membrany (8) do tulei (5) za pośrednictwem tarczy (7),
c) dokręcenie membrany (8) do tulei (3) za pośrednictwem pierścienia (6),
d) dokręcenie tarczy (7) do membrany (8).
11. Charakterystyczny odgłos, który towarzyszy zatrzymaniu mechanizmu napędzanego
spowodowanemu jego przeciążeniem, świadczy o tym, że w urządzeniu zastosowane zostało
sprzęgło przeciążeniowe:
a) cierne,
b) kłowe,
c) Oldhama,
d) zapadkowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
12. Moduł koła zębatego:
a) zależy od jego średnicy podziałowej,
b) zależy od ilości jego zębów,
c) jest wielkością znormalizowaną,
d) zależy od rozstawu kół w przekładni zębatej.
13. Zastosowanie w przekładniach zębatych panewek mimośrodowych ma na celu regulację:
a) przełożenia przekładni,
b) bicia promieniowego kół przekładni,
c) bicia osiowego kół przekładni,
d) rozstawienia osi kół.
14. Formownie sprężyn śrubowych naciągowych polega między innymi na:
a) ukształtowaniu zaczepów,
b) szlifowaniu ich powierzchni czołowych,
c) rozciągnięciu w celu uzyskania odpowiedniej odległości między zwojami,
d) skręceniu lub rozkręceniu w celu zmiany ich charakterystyk.
15. Przedstawiony mechanizm stosuje siÄ™ w celu:
a) zamiany ruchu obrotowego lewego wałka na ruch obrotowy przerywany prawego
wałka, przy czym jednemu obrotowi lewego wałka odpowiada ćwierć obrotu wałka
prawego,
b) zamiany ruchu obrotowego lewego wałka na ruch obrotowy przerywany prawego
wałka, przy czym jednemu obrotowi lewego wałka odpowiadają cztery obroty
prawego wałka,
c) zamiany ruchu obrotowego lewego wałka na ruch obrotowy przerywany prawego
wałka, przy czym jednemu obrotowi lewego wałka odpowiada jeden obrót prawego
wałka,
d) zamiany ruchu obrotowego przerywanego lewego wałka na ruch obrotowy
przerywany prawego wałka, przy czym jednemu obrotowi lewego wałka odpowiadają
cztery obroty prawego wałka.
16. Do czyszczenia silnie zabrudzonych powierzchni elementów optycznych zaleciłbyś:
a) wycieranie suchą ściereczką bawełnianą,
b) przeprowadzenie mycia przy zastosowaniu myjki ultradz
więkowej,
c) użycie pędzelka z włosia syntetycznego zwilżonego benzyną ekstrakcyjną,
d) wyłącznie przedmuchanie sprężonym powietrzem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
17. Na poniższym rysunku przedstawione są:
a) ślimak (2) i ślimacznica (1),
b) śruba (2) i koło śrubowe (1),
c) zębnik (2) i zębatka (1),
d) zębnik (1) i zębnica (2).
18. Celem zastosowania przedstawionego rozwiÄ…zania konstrukcyjnego jest zapewnienie:
a) regulacji przełożenia mechanizmu dz
wigniowego,
b) regulacji wstępnego położenia dz
wigni mechanizmu, aby poprawnie realizował on
zadanÄ… funkcjÄ™,
c) możliwości wyważenia mechanizmu dz
wigniowego,
d) możliwości zatrzymania mechanizmu w dowolnym położeniu.
19. Zastosowanie, do łożyskowania wałków, panewek mineralnych z otworem wyoblonym:
a) ułatwia oprawianie panewek przez wcisk,
b) ułatwia oprawianie panewek przez zagniecenie,
c) zmniejsza koszt wykonania panewek,
d) zmniejsza koszt wykonania płyt szkieletu.
20. Na poniższym rysunku przedstawiony został typowy sposób mocowania:
a) sprężyny spiralnej napędowej ze zwojami luz
nymi,
b) sprężyny śrubowej napędowej ze zwojami luz
nymi,
c) zawieszki skrętnej,
d) sprężyny włosowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ..........................................................................................
Montowanie maszyn i urządzeń precyzyjnych
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Test praktyczny
Przykład zadania praktycznego do jednostki modułowej
 Montowanie maszyn i urządzeń precyzyjnych
Temat zadania: Wymiana mechanizmu opuszczania kasety
w magnetowidzie.
Otrzymałeś pilne zlecenie naprawy magnetowidu. Na podstawie rozmowy przeprowadzonej
z klientem, pracownik przyjmujący sprzęt do naprawy określił jako jej zakres wymianę
mechanizmu opuszczania kasety. Kaseta wciąż znajduje się w kieszeni magnetowidu.
Dokonaj wymiany mechanizmu opuszczania kasety i sprawdz
poprawność jego działania.
Do dyspozycji masz: zestaw narzędzi montażowych i sprzętu kontrolno-pomiarowego,
magazynek części i podzespołów oraz instrukcje serwisowe różnych magnetowidów, których
naprawą zajmuje się Twój zakład.
Czas przeznaczony na wykonanie zadania wynosi 180 minut.
Instrukcja do wykonania zadania
Aby bezpiecznie i poprawnie wykonać zadanie:
1) Przeanalizuj dokładnie treść zadania.
2) Przeprowadz
oględziny magnetowidu przeznaczonego do naprawy.
3) Zapoznaj się z wyposażeniem stanowiska.
4) Dobierz dokumentacjÄ™ do wykonania zadania.
5) Ustal na podstawie dokumentacji zakres i kolejność czynności podczas wymiany
mechanizmu opuszczania kasety.
6) Zapisz w planie działania:
główne czynności związane z realizacją zadania w kolejności ich wykonywania,
wykaz niezbędnych narzędzi i przyrządów do wykonania czynności montażowych
i kontrolnych,
wykaz niezbędnych elementów pomocniczych wyposażenia stanowiska,
wykaz innych środków niezbędnych do wykonania zadania.
7) Zgromadz
i rozmieść na stanowisku narzędzia i pomoce montażowe, sprzęt pomiarowy
i wyposażenie pomocnicze niezbędne do wymiany mechanizmu opuszczania kasety.
8) Sprawdz
stan techniczny wszystkich elementów wyposażenia stanowiska.
9) Sprawdz
, czy przygotowałeś stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii, przepisami
bhp i ochrony ppoż.
10) Dobierz odpowiednią odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej do wykonania zadania.
11) Wykonaj zaplanowane czynności, przestrzegając zasad bhp.
12) Sprawdz
jakość wykonania zadania.
13) Zgłoś nauczycielowi przez podniesienie ręki gotowość do prezentacji wykonanego zadania.
14) Zaprezentuj sposób wykonania zadania i oceń, czy zadanie zostało wykonane zgodnie
z założeniami zawartymi w jego treści.
15) Po prezentacji uporzÄ…dkuj stanowisko pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Karta odpowiedzi do zadania praktycznego dla jednostki modułowej
Montowanie maszyn i urządzeń precyzyjnych 731[03].Z1.03
Temat zadania: Wymiana mechanizmu opuszczania kasety w magnetowidzie.
ImiÄ™ i nazwisko: .............................................................
1) Plan działania:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
2) Wykaz narzędzi niezbędnych do przeprowadzenia wymiany mechanizmu opuszczania kasety:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
3) Wykaz sprzętu pomiarowego niezbędnego do kontroli jakości wykonanych prac:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
4) Wykaz wyposażenia pomocniczego niezbędnego do wykonania zadania:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
5) Wykaz innych środków niezbędnych do wykonania zadania:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Karta oceny
Za każde sprawdzane kryterium uczeń może otrzymać 1 punkt.
Lp. Kryterium Punktacja
1 Poprawnie sporządzony plan działania
2 Poprawna identyfikacja sprzętu przeznaczonego do naprawy
3 Poprawna identyfikacja dokumentacji do wykonania zadania
Poprawne ustalenie zakresu i kolejności czynności związanych z wymianą
4
mechanizmu opuszczania kasety
5 Poprawne dobranie zespołu z magazynku części i podzespołów
6 Poprawny dobór narzędzi do wykonania czynności montażowych
Poprawny dobór sprzętu kontrolnego-pomiarowego, wyposażenia
7
pomocniczego i innych środków niezbędnych do wykonania zadania
Poprawne pobranie narzędzi i pozostałego wyposażenia stanowiska
8
wymienionego w planie działania
9 Wykonanie sprawdzenia stanu technicznego wyposażenia stanowiska
10 Zorganizowanie stanowiska zgodnie z zasadami ergonomii i przepisami bhp
11 Dobór ubrania roboczego i środków ochrony indywidualnej
12 Poprawny demontaż obudowy magnetowidu
13 Poprawne wyciągnięcie kasety z mechanizmu opuszczania kasety
14 Poprawne wykonanie demontażu mechanizmu opuszczania kasety
15 Poprawne wykonanie montażu mechanizmu opuszczania kasety
16 Przeprowadzenie sprawdzenia działania mechanizmu
17 Poprawny montaż obudowy urządzenia
18 Staranne oczyszczenie obudowy magnetowidu po zakończeniu pracy
Posługiwanie się narzędziami, przyrządami i sprzętem pomiarowym zgodnie
19
z przeznaczeniem
20 Wykonanie zadania zgodnie z zasadami bhp
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
21 Wykonanie zadania w przewidzianym czasie
22 Prezentacja i ocena jakości wykonania zadania
23 Oczyszczenie narzędzi i uporządkowanie stanowiska po wykonaniu zadania
Propozycja przeliczenia liczby punktów uzyskanych za zadanie praktyczne na oceny
szkolne
dopuszczajÄ…cy: 13 ÷ 15 punktów,
dostateczny: 16 ÷ 18 punktów,
dobry: 19 ÷ 21 punktów,
bardzo dobry: 22 ÷ 23 punkty.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
7. LITERATURA
1. Bartosiewicz J.: Obróbka i montaż części maszyn. Poradnik. WSiP, Warszawa 1985
2. Czajkowski J.: Elementy przyrządów precyzyjnych. WSiP, Warszawa 1986
3. Dąbrowski A.: Konstrukcja przyrządów precyzyjnych. PWSZ, Warszawa 1972
4. Dobrzański T.: Rysunek techniczny maszynowy. WNT, Warszawa 2004
5. Górecki A., Grzegórski Z.: Montaż, naprawa i eksploatacja maszyn i urządzeń
przemysłowych. WSiP, Warszawa 2005
6. Informator o egzaminie potwierdzajÄ…cym kwalifikacje zawodowe. Mechanik precyzyjny.
CKE, Warszawa 2004
7. Legun Z.: Technologia elementów optycznych. WNT, Warszawa 1982
8. Oleksiuk W., Paprocki K.: Podstawy konstrukcji mechanicznych dla elektroników. WSiP,
Warszawa 2005
9. Orlof T.: Technologia przyrządów precyzyjnych. WSiP, Warszawa 1989
10. Panasiuk A., Pawlak E.: Technologia przyrządów precyzyjnych. WSiP, Warszawa 1980
11. Potyński A.: Podstawy technologii i konstrukcji mechanicznych. WSiP, Warszawa 2005
12. Praca zbiorowa: Konstrukcja przyrządów i urządzeń precyzyjnych. WNT, Warszawa 1996
13. Praca zbiorowa: Poradnik konstruktora przyrządów precyzyjnych i drobnych. WNT,
Warszawa 1971
14. Praca zbiorowa: Mały poradnik mechanika, tom I i II. WNT, Warszawa 1996
15. Tryliński W.: Drobne mechanizmy i przyrządy precyzyjne. Podstawy konstrukcji. WNT,
Warszawa 1978
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36