MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Grażyna Uhman
Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej pracy maszyn
i urządzeń precyzyjnych 731[03].Z2.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
__________________________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Jerzy Giemza
mgr inż. Jan Sarniak
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Grażyna Uhman
Konsultacja:
mgr inż. Andrzej Zych
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 731[03].Z2.03
 Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej pracy maszyn i urządzeń precyzyjnych zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu mechanik precyzyjny 731[03].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Diagnozowanie mechanizmów precyzyjnych  przyczyny i rodzaje
7
uszkodzeń
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 9
4.1.3. Ćwiczenia 9
4.1.4. Sprawdzian postępów 9
4.2. Diagnostyka techniczna, jej istota i zadania 10
4.2.1. Materiał nauczania 10
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 12
4.1.3. Ćwiczenia 12
4.2.4. Sprawdzian postępów 13
4.3. Narzędzia i przyrządy diagnostyczne. Dokumentacja diagnostyczna 14
4.3.1. Materiał nauczania 14
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 15
4.3.3. Ćwiczenia 15
4.3.4. Sprawdzian postępów 16
4.4. Diagnozowanie maszyn i urządzeń precyzyjnych 17
4.4.1. Materiał nauczania 17
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 21
4.4.3. Ćwiczenia 21
4.4.4. Sprawdzian postępów 22
5. Sprawdzian osiągnięć 23
6. Literatura 28
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Kontynuujesz naukę zawodu w systemie modułowym, w którym treści nauczania są
podzielone na jednostki modułowe. Jednostka modułowa  Diagnozowanie przyczyn
nieprawidłowej pracy maszyn i urządzeń precyzyjnych , do której otrzymałeś poradnik jest
trzecią z kolei jednostką w module  Eksploatacja maszyn, urządzeń i przyrządów
pomiarowych .
Zadaniem tego modułu jest pomóc Ci zdobyć wiedzę dotyczącą diagnozowania
nieprawidłowej pracy maszyn i urządzeń precyzyjnych. Dzięki niej będziesz umieć,
posługując się między innymi obserwacją i rejestracją zewnętrznych objawów
towarzyszących pracy urządzenia precyzyjnego, określić jego stan techniczny oraz
zlokalizować ewentualne nieprawidłowości bez rozbierania zespołów urządzenia. Poradnik
dla ucznia ma pomóc Ci w opanowaniu wiedzy zawartej w jednostce modułowej. Zawiera
materiał nauczania i ćwiczenia wraz ze wskazówkami, potrzebnymi do zaliczenia jednostki
modułowej. Przed rozpoczęciem nauki zapoznaj się z celami tej jednostki. Dowiesz się na tej
podstawie, co będziesz umieć po jej zakończeniu.
731[03].Z2
Eksploatacja maszyn, urządzeń
i przyrządów pomiarowych
731[03].Z2.01
Organizowanie stanowiska pracy
731[03].Z2.02
Obsługiwanie maszyn i urządzeń precyzyjnych
731[03].Z2.03
Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej
pracy maszyn i urządzeń precyzyjnych
731[03].Z2.04
Wykonywanie napraw i regulacji
mechanizmów precyzyjnych
731[03].Z2.05 731[03].Z2.06
Wykonywanie napraw i regulacji Wykonywanie napraw i regulacji
maszyn i urządzeń precyzyjnych przyrządów pomiarowych
Schemat jednostek modułowych
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Jednostka modułowa podzielona została na cztery tematy:
1. Diagnozowanie mechanizmów precyzyjnych - przyczyny i rodzaje uszkodzeń.
2. Diagnostyka techniczna, jej istota i zadania
3. Narzędzia i przyrządy diagnostyczne. Dokumentacja diagnostyczna.
4. Diagnozowanie maszyn i urządzeń precyzyjnych.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń sprawdz
, czy jesteÅ› do nich odpowiednio
przygotowany. W tym celu wykorzystaj zestaw pytań sprawdzających zamieszczony
po materiale nauczania do każdego z tematów. Na końcu opracowania każdego z tematów, po
ćwiczeniach znajduje się sprawdzian postępów, który pozwoli Ci określić swoje osiągnięcia
w zakresie poznawanej wiedzy. Jeśli uzyskasz pozytywne wyniki, będziesz mógł przejść do
następnego tematu, a jeśli nie, to wiadomości i umiejętności powinieneś powtórzyć
i uzupełnić przy pomocy nauczyciela. Ponadto proponowane ćwiczenia będą tak
skonstruowane, by pomóc Ci ocenić stopień opanowania wiedzy.
Na końcu poradnika jest zamieszczony sprawdzian osiągnięć w postaci testu. Rozwiąż
go, aby przygotować się do zaliczenia jednostki modułowej.
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- wyjaśniać ogólne pojęcia dotyczące eksploatacji obiektów technicznych,
- rozróżniać systemy eksploatacyjne maszyn i urządzeń: użytkowanie, obsługiwanie,
zasilanie,
- charakteryzować warunki techniczne użytkowania maszyn i urządzeń precyzyjnych,
- przygotowywać do pracy maszyny i urządzenia precyzyjne,
- obsługiwać maszyny i urządzenia zgodnie z zasadami eksploatacji,
- charakteryzować typowe okresy zużycia części maszyn w toku pracy maszyny,
- rozróżniać metody zapobiegania zużyciu,
- wyjaśniać budowę i zasadę działania obsługiwanej maszyny i (lub) urządzenia
precyzyjnego,
- określać zakres przeglądu okresowego, naprawy bieżącej, średniej i głównej,
- proponować modernizację konstrukcji maszyny i urządzenia precyzyjnego,
- stosować przepisy bhp i ochrony środowiska podczas obsługi maszyn i urządzeń
precyzyjnych.
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 określić zadanie diagnostyki technicznej,
 sklasyfikować uszkodzenia urządzeń i przyrządów pomiarowych,
 rozróżnić parametry i symptomy diagnostyczne,
 scharakteryzować metody badań diagnostycznych maszyn i urządzeń precyzyjnych,
 określić czynności w procesie diagnozowania,
 dobrać narzędzia, przyrządy i urządzenia do badań diagnostycznych maszyn i urządzeń
precyzyjnych,
 zidentyfikować uszkodzenia oraz wady maszyn i urządzeń precyzyjnych,
 zastosować przepisy bhp w czasie badań.
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Diagnozowanie mechanizmów precyzyjnych  przyczyny
i rodzaje uszkodzeń.
4.1.1. Materiał nauczania
Urządzenie sprawne to urządzenie, które zgodnie z założeniami konstrukcyjnymi
realizuje prawidłowo swoje zadania i spełnia warunki eksploatacyjne przy określonych
kosztach i poziomie kultury technicznej użytkownika. Przyczyny powstawania uszkodzeń
można podzielić na następujące grupy:
 błędy konstrukcyjne i technologiczne, wadliwe materiały,
 praca elementów w ich górnych obszarach znamionowych,
 narażenia środowiskowe, starzenie elementów,
 naturalne zużycie, brak konserwacji,
 poziom kultury technicznej, kwalifikacje użytkowników,
 stabilność z
ródeł zasilania,
 zmniejszona niezawodność urządzenia związana z obniżaniem kosztów wytwarzania
i przeznaczeniem urzÄ…dzenia.
Wymienione przyczyny sÄ… obiektywnie istniejÄ…cymi elementami procesu projektowania,
wytwarzania i użytkowania, a stopień niezawodności urządzeń zależy nie tylko od czynników
natury technicznej, ale również wynika ze względów ekonomicznych oraz kultury technicznej
użytkownika.
Proponowaną systematyzację uszkodzeń przedstawia rys. 1. Główny podział to
wyodrębnienie uszkodzeń rzeczywistych i pozornych, czyli takich, które w rzeczywistości nie
występują, a są konsekwencją błędów obsługi, nieznajomości dokładnych parametrów
urzÄ…dzenia, braku zasilania i tym podobne.
Następnie, w grupie uszkodzeń rzeczywistych, rozróżnia się uszkodzenia zupełne
i parametryczne, czyli takie, w których jeden z parametrów nie zostaje zachowany,
a urzÄ…dzenie nadal funkcjonuje.
Podział na uszkodzenia pierwotne i wtórne jest w praktyce niezmiernie ważny, bo często
usuwany jest skutek, a nie przyczyna, co w rezultacie prowadzi do ponownego uszkodzenia.
Uszkodzenia trwałe są najłatwiejsze do zdiagnozowania i zlokalizowania, mają stały
charakter i najczęściej całkowicie unieruchamiają element lub całe urządzenie.
Pozostały jeszcze najtrudniejsze do lokalizacji uszkodzenia przemijające, których
występowanie jest przypadkowe i nie da się przewidzieć. Lokalizacja takiego uszkodzenia
rozpoczyna się od ustalenia charakteru uszkodzenia, a następnie poddając badany zespół
odpowiedniemu obciążeniu, nieprzekraczającemu ekstremalnych warunków pracy, należy
obserwować skutki, czasem wielokrotnie powtarzając cały cykl badawczy.
Na zakończenie proponowanej systematyki rozróżnić należy uszkodzenia mechaniczne
i środowiskowe oraz elektryczne.
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
USZKODZENIA
Brak
Pozorne
zasilania
Brak sygnału
Wadliwy test
wejściowego
kontrolny
lub wadliwy
pomiar
Brak
obciążenia
ZÅ‚a
regulacja
Rzeczywiste
Nieznajomość
instrukcji obsługi
Stawianie wymagań
Zupełne Parametryczne
wyższych niż
parametry
urzÄ…dzenia
Inne
Pierwotne Wtórne Trwałe Przemijające
Elektryczne Mechaniczne lub środowiskowe
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Zwarcie
Przerwa
Upływność
Zakłócenia
Inne
Opary
Wilgoć
Korozja
Starzenie
Temperatura
Rozpuszczalniki
Promieniowanie
Plaśnie, org. żywe
Pęknięcia, drgania, itp.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Z jakich głównych grup składa się systematyka uszkodzeń mechanizmów precyzyjnych?
2. Czy właściwe zakwalifikowanie uszkodzenia ma wpływ na diagnozowanie i naprawę
urzÄ…dzenia?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Z przygotowanych przez nauczyciela opisów uszkodzeń przyrządów i urządzeń
precyzyjnych dokonaj kwalifikacji uszkodzenia i umieść go w systematyce.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) z przygotowanych przez nauczyciela opisów uszkodzeń przyrządów i urządzeń
precyzyjnych dokonać kwalifikacji uszkodzenia,
2) umieścić go w systematyce,
3) przedyskutować z resztą grupy i nauczycielem swoją propozycję,
4) ocenić znaczenie poprawnego kwalifikowania uszkodzenia mechanizmu precyzyjnego
w dalszej diagnostyce,
5) zadanie wykonane w zespole trzyosobowym przedstawić w formie prezentacji,
6) sporządzić odpowiednie notatki w zeszycie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 opisy uszkodzeń przygotowane przez nauczyciela,
 zeszyt,
 arkusz papieru formatu A0,
 flamastry,
 środek do mocowania plakatów na tablicy,
 długopis,
 literatura i inne z
ródła informacji.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zakwalifikować konkretne uszkodzenie?
ðð ðð
2) umieścić zakwalifikowane uszkodzenie w systematyce uszkodzeń
mechanizmów i urządzeń precyzyjnych?
ðð ðð
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.2. Diagnostyka techniczna, jej istota i zadania
4.2.1. Materiał nauczania
Istota diagnostyki technicznej polega na określeniu stanu urządzenia, zespołu,
podzespołu, elementu w sposób pośredni, bez demontażu, w oparciu o pomiar powstających
sygnałów diagnostycznych i porównanie ich z wartościami nominalnymi. Sygnał
diagnostyczny musi być spójny z diagnozowaną cechą stanu obiektu, charakteryzując jego
stan techniczny.
Poznanie stanu technicznego obiektu wymaga jednoznacznego określenia cech stanu
maszyny lub urzÄ…dzenia.
Zadania diagnostyki technicznej to:
 badanie, identyfikacja i klasyfikacja rozwijających się uszkodzeń oraz ich symptomów
(oznak) i syndromów, czyli zespołu oznak charakterystycznych dla danego typu
uszkodzenia,
 opracowanie metod i środków oceny symptomów i syndromów diagnostycznych,
 wypracowanie decyzji diagnostycznych o stanie obiektu i wynikających z niego wskazań
dotyczących rodzaju i zakresu koniecznych czynności profilaktycznych i naprawczych.
Środki realizacji zadań diagnostyki:
 rozumienie procesów fizyko-chemicznych, zachodzących w urządzeniach technicznych,
 badanie tych procesów,
 ustalenie zbioru wartości lub charakterystyki stanu parametrów diagnostycznych
(symptomów stanu),
 poszukiwanie modelu diagnostycznego obiektu,
 ustalenie parametrów możliwych do zdiagnozowania,
 opracowanie odpowiednich metod i urządzeń diagnostycznych,
 opracowanie procedur i technik diagnostyki (postępowania praktycznego w badaniach
i ocenie stanów obiektów technicznych).
Ważniejsze metody badań stanu maszyn, urządzeń, konstrukcji i ich elementów:
 badania wizualne  endoskopowe, holograficzne, penetracyjne,
 magnetyczne  proszkowe, wiroprÄ…dowe,
 radiografia  rentgenowska izotopowa, neutronowa,
 ultradz
więkowe,
 badania produktów zużycia (wkładów filtracyjnych, korków magnetycznych, ferrografia,
analiza spektralna oleju),
 termiczne  termografia, termometria,
 wibroakustyczne  drgania, hałas, pulsacja medium, emisja akustyczna,
 porównawcze  przez porównanie ze wzorcem.
Na rys. 2 przedstawiony jest schemat z rodzajami diagnostyki. W tej jednostce
modułowej interesować nas będzie szczególnie diagnostyka eksploatacyjna zaznaczona na
rysunku kursywÄ….
Celem diagnostyki eksploatacyjnej jest orzekanie o stanie technicznym maszyny
i urządzenia poddanego diagnozowaniu. Diagnozowanie może następować w sposób ciągły
lub okresowy.
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
RODZAJE DIAGNOSTYKI
Maszyna
w swoich fazach życia
Dziedzina
Konstruowanie Wytwarzanie Eksploatacja Proces
zastosowania
technologiczny
Nazwa
Diagnostyka Diagnostyka Diagnostyka Diagnostyka
diagnostyki
konstrukcyjna kontrolna eksploatacji procesu
wytwarzania wytwórczego
Proces
Cel
Konstruowanie Wytwarzanie Eksploatacja
diagnostyki technologiczny
Rys.2. Rodzaje diagnostyki
Diagnozując w sposób ciągły można:
 śledzić i kontrolować przebieg procesów degradacyjnych,
 podejmować określone działania obsługowe,
 zapobiegać nieoczekiwanym awariom przez uprzedzające przerwanie pracy,
 stosować ekonomiczny system remontów technicznie uzasadnionych,
 prowadzić racjonalną gospodarkę częściami zamiennymi,
 zwiększyć bezpieczeństwo i niezawodność użytkowania maszyn i urządzeń.
Jednakże diagnozowanie ciągłe, wieloparametryczne, stosuje się w odniesieniu do maszyn
i urządzeń, dla których skutki nieprzewidzianych awarii oznaczałyby poważne koszty, a także
wówczas, gdyby mogły spowodować zagrożenie dla życia lub otoczenia. Jest ono bowiem
kłopotliwe i drogie. W większości maszyn technologicznych wystarczające jest
diagnozowanie okresowe.
Parametry diagnostyczne:
 przydatność diagnostyczną mają parametry wyjściowe charakteryzujące procesy
zachodzące podczas pracy maszyny oraz parametry strukturalne, które można mierzyć
bez demontażu maszyny,
 moc efektywna, moment obrotowy, zużycie energii, ciśnienie czynnika roboczego,
 temperatura, drgania, hałas, skład spalin itp.
Przykłady parametrów strukturalnych:
 luzy w łożyskach i bicie promieniowe dostępne bez demontażu końcówek wałów,
 nieprostoliniowość prowadnic i inne.
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Cechy parametrów diagnostycznych:
 jednoznaczność  danej wielkości mierzonej odpowiada jedna wartość pomiarowa, a ta
w sposób jednoznaczny orzeka o stanie maszyny,
 dostateczna szerokość pola zmian  niewielka zmiana parametru strukturalnego
powoduje dużą zmianę parametru wyjściowego, któremu ten parametr wyjściowy jest
przypisany,
 łatwość mierzenia.
Klasyfikacja stanów technicznych maszyn i urządzeń:
 sprawne i technicznie sprawne,
 niesprawne, ale zdatne do użytku,
 niesprawne i niezdatne do pracy.
Typowe elementy poddawane diagnostyce na przykładzie obrabiarek:
 układy mechaniczne,
 elementy korpusowe,
 układy sterowania,
 układy napędowe,
 układy hydrauliczne,
 układy podawania i mocowania narzędzi,
 temperatura i poziom chłodziwa,
 stan łożysk wrzeciona.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie sÄ… cele i zadania diagnostyki technicznej?
2. Jakie są ważniejsze metody badań diagnostycznych maszyn i urządzeń precyzyjnych?
3. Jakie typowe elementy poddawane są diagnostyce na przykład w obrabiarkach do metali?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj analizy znanych Ci uszkodzeń, maszyn i urządzeń precyzyjnych, które mogą
zostać zdiagnozowane przy zastosowaniu badań wizualnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać analizy znanych Ci uszkodzeń, maszyn i urządzeń precyzyjnych, które mogą
zostać zdiagnozowane przy zastosowaniu badań wizualnych,
2) wybrać przyrządy potrzebne w diagnostyce opisywanych uszkodzeń  lupa, endoskop,
3) przedstawić zagrożenie z zakresu bhp przy tego typu diagnostyce,
4) zadanie, wykonane w zespole trzyosobowym, przedstawić w formie prezentacji plakatu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 zeszyt,
 arkusze papieru formatu A0,
 flamastry,
 środek do mocowania plakatów na tablicy,
 literatura i inne z
ródła informacji.
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić, na czym polega istota diagnostyki technicznej?
ðð ðð
2) dokonać diagnozowania przy zastosowaniu badań wizualnych?
ðð ðð
3) wykonać zadania diagnozowania zgodnie z zasadami bhp?
ðð ðð
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.3. Narzędzia i przyrządy diagnostyczne. Dokumentacja
diagnostyczna
4.3.1. Materiał nauczania
W jednostce modułowej 731[03].Z2.O1  Przygotowanie stanowiska pracy podano
wyposażenie stanowiska mechanika precyzyjnego. Zwrócono uwagę także, że stanowisk do
napraw może być kilka rodzajów, w tym stanowisko diagnostyczne. To daje możliwość
określenia, jakich narzędzi i przyrządów należy używać w diagnostyce:
 wzorce płaskości i prostoliniowości,
 szczelinomierze, wzorce zarysu gwintu,
 kÄ…towniki, kÄ…tomierze uniwersalne,
 poziomnica ramowa,
 przyrzÄ…dy suwmiarkowe, przyrzÄ…dy mikrometryczne, czujniki zegarowe,
 statywy uniwersalne, płyty pomiarowe, pryzmy kontrolne,
 uchwyty do płytek wzorcowych,
 mikroskop warsztatowy,
 lupa,
 przyrządy do pomiarów elektrycznych,
 wyposażenie bhp.
Współczesne urządzenia precyzyjne coraz częściej zawierają zintegrowane elementy
elektroniczne, czy całe systemy sterująco - kontrolne. W maszynie lub urządzeniu poddawane
są permanentnej kontroli wybrane ważne zespoły i mechanizmy, a komunikaty przekazywane
są do centralnego procesora i podawane użytkownikowi. Także precyzyjna diagnoza nie jest
możliwa bez zastosowania komputerowego zintegrowanego narzędzia diagnostycznego,
podobnie, jak to siÄ™ dzieje w samochodach.
W przypadku narzędzi pomiarowych diagnostyka nie może się odbyć, podobnie jak
regulacja, bez narzędzi wzorcowych. Bowiem pomiar narzędzia diagnozowanego musi być
porównany do wzorca. I tu także wkracza elektronika. Dla niektórych przyrządów i narzędzi
stworzono systemy komputerowe badajÄ…ce i wzorcujÄ…ce te obiekty.
Efekt diagnozowania, aby mógł być spożytkowany, musi zostać zapisany w formie
dokumentu umożliwiającego dalsze wykorzystanie rezultatów badań diagnostycznych do prac
remontowych lub regulacyjnych. Jest to ważne szczególnie w przypadku narzędzi
i przyrządów pomiarowych. Każde narzędzie pomiarowe powinno mieć swoją kartę
ewidencyjną (metrykę), w której powinny być odnotowane wyniki okresowych sprawdzań
narzędzi. Wzory kart ewidencyjnych sprzętu pomiarowego mogą być ustalone w zależności
od lokalnych potrzeb i rodzajów narzędzi pomiarowych stosowanych w danym
przedsiębiorstwie, czy zakładzie przemysłowym. Niezbędne dane wyjściowe dotyczące
producenta, numeru fabrycznego, klasy przyrządu pobrać należy z jego dokumentacji
technicznej. Przykład karty ewidencyjnej dla czujnika zegarowego przedstawia rys. 3. Karty
takie mogą mięć różną postać. Jest to zależne od maszyny, przyrządu lub narzędzia. Reguluje
to odpowiednia PN.
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Rys. 3. Przykładowa karta ewidencyjna czujnika zegarowego
Dane z kart ewidencyjnych uzupełnione o uwagi diagnosty stanowią dobry materiał
wyjściowy do podjęcia decyzji dotyczących dalszych losów przyrządu pomiarowego.
Pamiętać należy, że koszty ewentualnego remontu przyrządu pomiarowego nie mogą być
większe od ceny zakupu nowego przyrządu, a w przypadku przyrządów starszej generacji
należy rozważyć techniczną i ekonomiczną zasadność inwestowania w stary przyrząd
pomiarowy.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakiego sprzętu używa się w diagnostyce maszyn, urządzeń i mechanizmów
precyzyjnych?
2. Z jakich dokumentów technicznych należy skorzystać przy zakładaniu kart
ewidencyjnych przyrządów pomiarowych?
3. Jakie względy mogą decydować o rezygnacji z remontu urządzenia pomiarowego?
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Załóż karty ewidencyjne dla podstawowych przyrządów pomiarowych  suwmiarki
i mikrometru. Umieść na nich wszystkie dane przyrządów. Zadanie wykonaj indywidualnie
przygotowując karty dla dwóch przydzielonych Ci przez nauczyciela przyrządów
pomiarowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) założyć kartę ewidencyjną dla suwmiarki, umieszczając w niej wszystkie dane narzędzia,
2) założyć kartę ewidencyjną dla mikrometru, umieszczając w niej wszystkie dane narzędzia,
3) zadanie wykonać w oparciu o dokumentację techniczną tych narzędzi,
4) zadanie wykonać indywidualnie i dać do sprawdzenia nauczycielowi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 zeszyt,
 suwmiarki i mikrometry,
 czyste karty ewidencyjne suwmiarki i mikrometru,
 dokumentacja techniczna suwmiarki i mikrometru,
 literatura i inne z
ródła informacji.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) znalez
ć potrzebne dane do założenia karty ewidencyjnej przyrządu
ðð ðð
pomiarowego?
2) założyć kartę ewidencyjną przyrządu pomiarowego?
ðð ðð
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
4.4. Diagnozowanie maszyn i urządzeń precyzyjnych
4.4.1. Materiał nauczania
Diagnozowanie mikrometru będzie dobrym przykładem realizacji diagnostyki innych
mechanizmów, narzędzi, maszyn precyzyjnych.
W celu zdiagnozowania mikrometru należy ustawić mikrometr na wskazanie zerowe,
oraz:
1. zbadać stan ogólny mikrometru w trybie oględzin zewnętrznych, a także poprawność
oznaczeń,
2. sprawdzić płaskość powierzchni mierniczych kowadełka i wrzeciona,
3. sprawdzić równoległość powierzchni mierniczych kowadełka i wrzeciona w kilku
położeniach kątowych,
4. sprawdzić sztywność kabłąka,
5. zmierzyć wielkość nacisku mierniczego sprzęgła,
6. sprawdzić chropowatość powierzchni pomiarowych,
7. sprawdzić wpływ zacisku na położenie powierzchni pomiarowych wrzeciona,
8. sprawdzić błędy wskazań w całym zakresie pomiarowym.
1. Ustawienie mikrometru na wskazanie zerowe:
 Po dokręceniu wrzeciona 2 (rys. 4) do kowadełka 3 ustala się położenie wrzeciona za
pomocą zacisku 7. Odkręca się na pół obrotu obsadę sprzęgła 10 i tym samym rozłącza
się połączenie cierne między wrzecionem 2, pierścieniem rozprężnym 9 i bębnem 5.
Po ustawieniu bębna na wskazanie zerowe dokręca się silnie obsadę sprzęgła 10.
 Odkręcanie i dokręcanie obsady sprzęgła 10 dokonuje się za pomocą kluczyka
hakowego. Śruba stanowi jedną całość z obsadą sprzęgła, w którym nawiercono również
ślepy otwór b dla kluczyka hakowego.
2. Badanie stanu ogólnego mikrometru:
 Po umyciu mikrometru w benzynie za pomocą pędzelka w celu usunięcia warstwy
ochronnego smaru lub zanieczyszczeń i wytarciu go czystą ściereczką flanelową lub
zamszową należy zbadać, czy powierzchnie zewnętrzne mikrometru nie mają rdzawych
plam, zadr i pęknięć oraz czy powierzchnie radełkowane zacisku, bębna i główki
sprzęgła nie kaleczą ręki.
 Należy również zbadać, czy kreski podziałki wzdłużnej na tulei i kreski podziałki
obwodowej na skosie bębna są wykonane starannie, i czy ich oznaczenia są
poprawne i czytelne.
 Po zwolnieniu wrzeciona z zakleszczenia należy sprawdzić, czy śruba
mikrometryczna obraca się lekko i bez wyczuwalnych luzów w nakrętce oraz czy
ruch posuwisty bębna przy jego obrocie jest swobodny. Mikrometr nie powinien
być namagnesowany.
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Rys.4. Budowa mikrometru: 1  kabłąk, 2  wrzeciono, 3  kowadełko, 4  podziałka,
5  bęben odczytowy, 6  pokrętło sprzęgła, 7  zacisk.
3. Sprawdzanie płaskości powierzchni mierniczych kowadełka i wrzeciona:
 Płaskość powierzchni mierniczych kowadełka i wrzeciona należy sprawdzić za
pomocą płasko - równoległej lub płaskiej płytki interferencyjnej na podstawie
kształtu i liczby ukazujących się prążków świetlnych.
 Po dokładnym oczyszczeniu powierzchni badanej umieszcza się na niej płytkę
interferencyjną, którą lekko dociska się w ten sposób, aby ukazał się obraz
prążków. Jeśli powierzchnia badana jest zupełnie płaska, to otrzymane prążki
będą prostoliniowe i równoległe względem siebie. Przy równoległym ustawieniu
płytki względem badanej powierzchni prążki znikają  rys. 5a.
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Rys.5. Prążki interferencyjne w badaniu powierzchni mierniczych kowadełka i wrzeciona:
a) powierzchnia płaska, b) powierzchnia wypukła
 Jeżeli powierzchnia nie jest płaska, to prążki przybierać będą postać wszelkiego
rodzaju linii krzywych, na przykład krzywych zamkniętych, gdy badana
powierzchnia jest wypukła lub wklęsła  rys. 5b.
 Równoległość powierzchni pomiarowych ustala się za pomocą kompletu płasko -
równoległych płytek interferencyjnych, składającego się z czterech płytek
o wymiarach12,00 mm; 12,12 mm; 12,25 mm; i 12,37 mm.
 Równoległość powierzchni pomiarowych mikrometrów do 100 mm sprawdza się za
pomocą płytek wzorcowych. Dla większych mikrometrów stosuje się specjalne wzorce
prętowe z końcówkami kulistymi. Dla danego obszaru mierniczego powinien być
wykonany komplet złożony z czterech wzorców o wymiarach l, różniących się między
sobą o 0,12 mm. Sprawdzanie odbywa się przez pomiar wzorców za pomocą badanego
mikrometru, przy czym wzorzec należy zaciskać w kilku miejscach pomiędzy
kowadełkiem a wrzecionem, stosując normalny nacisk mierniczy za pomocą sprzęgła.
4. Sztywność kabłąka bada się pod obciążeniem, wieszając badany mikrometr na kabłąku
w położeniu pionowym. Następnie kabłąk należy obciążyć ciężarkiem, w ten sposób,
żeby siła obciążenia była możliwie blisko osi pionowej wrzeciona mikrometru,
wyznaczając jednocześnie sprężyste ugięcie kabłąka wzdłuż tej osi.
5. Nacisk pomiarowy sprawdza się na początku i końcu zakresu pomiarowego.
6. Chropowatość powierzchni pomiarowych określa się przez porównanie za pomocą lupy
ze wzorcami chropowatości.
7. Sprawdzanie działania zacisku mikrometru prowadzi się sprawdzając, czy wrzeciono nie
obraca się, po zaciśnięciu zacisku, przy pokręceniu sprzęgła. Sprawdza się również, czy
dokręcanie zacisku nie wywołuje zmian równoległości powierzchni mierniczych
mikrometru, przekraczających dozwolone granice. Zmiany równoległości określa się za
pomocą płasko-równoległych płytek interferencyjnych lub wzorców z końcówkami
kulistymi dla każdego obszaru mierniczego.
8. Sprawdzanie dokładności wskazań mikrometru prowadzi się w całym zakresie
pomiarowym za pomocą płytek wzorcowych w następujących punktach zakresu
pomiarowego: 0; 5,12; 10,25; 15,37; 21,5 i 25 - dla mikrometru o zakresie pomiarowym
0÷25 mm. Pomiary należy prowadzić przy nacisku wywoÅ‚anym za pomocÄ… sprzÄ™gÅ‚a.
Odchylenie temperatury od 20ºC w pomieszczeniu pomiarowym musi być zawarte
w granicach od Ä… 1ºC do Ä… 3ºC zależnie od klasy i wielkoÅ›ci mikrometru.
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Rys. 6. Sprawdzanie dokładności wskazań mikrometru w przypadku, gdy mikrometr jest cięższy od użytej płytki
wzorcowej.
Rys. 7.
Sprawdzanie dokładności wskazań mikrometru w przypadku, gdy mikrometr jest lżejszy od użytej płytki
wzorcowej.
Każdy przyrząd, urządzenie lub mechanizm ma swoją procedurę diagnozowania. Wiedza
na temat tej procedury znajduje siÄ™ w dokumentacji technicznej. Niekiedy znalez
ć ją można
w poradnikach.
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie czynności rozpoczynają proces diagnozowania mikrometrów?
2. Jakie znaczenie w diagnozowaniu przyrządów pomiarowych ma badanie wizualne?
3. Jakich przyrządów używa się do sprawdzenia płaskości powierzchni mierniczych
kowadełka i wrzeciona mikrometru?
4. Przy użyciu jakich przyrządów dokonuje się sprawdzenia równoległości powierzchni
pomiarowych w mikrometrach o zakresie pomiarowym ponad 100 mm?
5. Dlaczego w procesie sprawdzania dokładności wskazań mikrometrów, gdy mikrometr
jest cięższy od użytej płytki wzorcowej, mocuje się go w statywie, a płytkę wzorcową
trzyma siÄ™ szczypcami?
6. Jakie wyróżnia się etapy diagnozowania przyrządów pomiarowych na przykładzie
diagnozowania mikrometrów?
7. Gdzie szukać procedur i czynności diagnozowania maszyn, urządzeń precyzyjnych?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj badania stanu ogólnego mikrometru otrzymanego od nauczyciela.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zbadać stan mikrometru otrzymanego od nauczyciela zachowując przepisy bhp, ustalić
wstępną diagnozę, notując wszystkie spostrzeżenia,
2) zdecydować o dalszych czynnościach diagnostycznych,
3) wykonać wszystkie czynności diagnostyczne,
4) sporządzić pełną diagnozę ogólną,
5) zaproponować sposób regulacji lub naprawy mikrometru,
6) wyniki swojej pracy przedstawić nauczycielowi i całej grupie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 narzędzia i przyrządy do badania stanu mikrometru,
 mikrometr do badania,
 stanowisko do diagnozy przyrządów pomiarowych,
 dokumentacja techniczna, literatura i inne z
ródła informacji,
 środki i przepisy bhp, ppoż. i ochrony środowiska.
Ćwiczenie 2
Wykonaj sprawdzenie dokładności wskazań mikrometru.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zbadać dokładność wskazań mikrometru otrzymanego od nauczyciela zachowując
przepisy bhp,
2) zanotować wszystkie spostrzeżenia,
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
3) zdecydować o dalszym losie mikrometru,
4) zaproponować metodę usunięcia ewentualnych błędów,
5) wyniki swojej pracy przedstawić nauczycielowi i całej grupie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 mikrometr do sprawdzania i diagnozowania,
 komplet płytek wzorcowych dla danego zakresu pomiarowego mikrometru,
 stanowisko do badania dokładności wskazań mikrometru,
 literatura i inne z
ródła informacji.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zanalizować budowę i zasadę działania przyrządów pomiarowych?
ðð ðð
2) przeprowadzić badanie ogólne mikrometru?
ðð ðð
3) sprawdzić nacisk pomiarowy diagnozowanego mikrometru?
ðð ðð
4) określić chropowatość powierzchni pomiarowych
kowadeÅ‚ka i wrzeciona mikrometru? ðð ðð
5) sprawdzić działanie zacisku mikrometru?
ðð ðð
6) sprawdzić dokładność wskazań mikrometru?
ðð ðð
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
Podstawą zaliczenia jednostki modułowej jest zaliczenie testu pisemnego i próby pracy:
Diagnoza mikrometru. Test sprawdza Twoje przygotowanie teoretyczne, zaś próba pracy 
praktyczne. Zadanie w próbie pracy będzie polegało na wykonaniu kompletu badań
kontrolnych mikrometru, wypełnieniu karty ewidencyjnej danego urządzenia pomiarowego,
postawieniu diagnozy oraz wniosków dotyczących remontu urządzenia. Nauczyciel oceni
przebieg Twojej pracy. Ocenę pozytywna otrzymasz, jeżeli prawidłowo wykonasz wszystkie
czynności diagnostyczne, ocenisz ewentualne uszkodzenia i wskażesz elementy do naprawy
lub wymiany, a ewentualne błędy sam wykryjesz i poprawisz.
Jeżeli wynik sprawdzania będzie negatywny, powinieneś powtórzyć materiał nauczania
i ćwiczenia z tych części jednostki modułowej, z których masz nie opanowane umiejętności.
Nauczyciel wyjaśni, co umiesz, a co powinieneś uzupełnić.
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1) Przeczytaj uważnie instrukcję.
2) Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3) Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4) Test zawiera 22 zadania. Do każdego z nich podane są 4 możliwe odpowiedzi. Tylko
jedna jest poprawna.
5) Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej KARCIE ODPOWIEDZI, stawiając
w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz

zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić poprawną odpowiedz
.
6) Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mieć pewność, ze sprawdziłeś swoją
wiedzÄ™.
7) Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
8) Ustala się następujące normy wymagań:
 dopuszczajÄ…cy - za uzyskanie 10÷12 punktów,
 dostateczny - za uzyskanie 13÷16 punktów,
 dobry - za uzyskanie 17÷19 punktów,
 bardzo dobry - za uzyskanie 20÷22 punktów.
9) Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Przyczyny powstawania uszkodzeń podzielone zostały na grupy. Do jakiej grupy
przyczyn zaliczysz rdzawe plamy na wrzecionie mikrometru?
a) praca elementów w ich górnych obszarach znamionowych.
b) stabilność z
ródeł zasilania.
c) działanie środowiska, starzenie elementów.
d) naturalne zużycie.
2. Złą regulację urządzenia zaliczysz do grupy uszkodzeń:
a) pozornych.
b) rzeczywistych.
c) parametrycznych.
d) mechanicznych lub środowiskowych.
3. Do najtrudniejszych w wykrywaniu i diagnostyce należą uszkodzenia:
a) trwałe.
b) wtórne.
c) elektryczne.
d) przemijajÄ…ce.
4. Jednym z głównych celów diagnostyki technicznej jest:
a) naprawa maszyn i urządzeń precyzyjnych.
b) badanie, identyfikacja i klasyfikacja objawów charakterystycznych dla danego typu
uszkodzenia.
c) wymiana zużytych części na nowe.
d) wymiana płynów chłodniczych i smarujących.
5. Najistotniejsza diagnostyka dla użytkownika przyrządów precyzyjnych to:
a) diagnostyka konstrukcyjna.
b) diagnostyka kontrolna wytwarzania.
c) diagnostyka procesu wytwórczego.
d) diagnostyka eksploatacji.
6. Każde narzędzie pomiarowe powinno posiadać:
a) kartÄ™ ewidencyjnÄ….
b) fakturÄ™ VAT.
c) certyfikat legalności pochodzenia.
d) dokument informujący o historii użytkowania.
7. Ustawienie mikrometru na wskazanie zerowe ma na celu:
a) sprawdzenie, czy wrzeciono i kowadełko stykają się ze sobą.
b) sprawdzenia działania sprzęgła mikrometru.
c) wyzerowanie mikrometru.
d) sprawdzenie nacisku wrzeciona na kowadełko.
8. Odkręcanie i dokręcanie obsady sprzęgła, podczas ustawiania mikrometru na wskazania
zerowe, wykonuje siÄ™ za pomocÄ…:
a) klucza płaskiego.
b) kluczyka hakowego.
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
c) szczypiec uniwersalnych.
d) wkrętaka płaskiego.
9. Przed przystąpieniem do badania stanu ogólnego mikrometru należy:
a) zabezpieczyć go cieniutką warstewką smaru ochronnego.
b) przetrzeć go delikatnie drobnym papierem ściernym.
c) umyć go w wodzie z dodatkiem detergentów.
d) umyć go w benzynie w celu usunięcia smaru i zanieczyszczeń.
10. Sprawdzenie płaskości powierzchni mierniczych kowadełka i wrzeciona dokonuje się
z użyciem:
a) płytek wzorcowych.
b) kompletu kulek wzorcowych.
c) płaskiej płytki interferencyjnej.
d) pryzmatu pentagonalnego.
11. Sprawdzenia równoległości powierzchni mierniczych kowadełka i wrzeciona:
a) dokonuje się przez lekki docisk płytki interferencyjnej między powierzchnie
kowadełka i wrzeciona i jej delikatne pochylenie.
b) dokonuje się po zetknięciu powierzchni wrzeciona i kowadełka.
c) dokonuje siÄ™ w ustawieniu kontrolnym mikrometru na 10,00 mm.
d) nie sprawdza siÄ™.
12. Specjalne wzorce prętowe z końcówkami kulistymi stosuje się w celu:
a) sprawdzenia siły nacisku wrzeciona na kowadełko.
b) zbadania zakresu pomiarowego mikrometru.
c) sprawdzenia równoległości powierzchni pomiarowych w mikrometrach o zakresie
pomiarowym ponad 100 mm.
d) sprawdzenia twardości powierzchni mierniczych.
13. Sztywność kabłąka bada się pod obciążeniem, wyznaczając:
a) siłę, przy której kabłąk ulegnie zniszczeniu.
b) ugięcie kabłąka w mm w momencie jego zerwania.
c) sprężyste ugięcie kabłąka pod wpływem obciążenia kontrolnego.
d) wydłużenie linki obciążającej.
14. Chropowatość powierzchni pomiarowych mikrometru sprawdza się:
a) przez porównanie ich pod lupą z wzorcami chropowatości.
b) przez pocieranie szkiełkiem kontrolnym.
c) przez malowanie tuszem kontrolnym.
d) dokonanie odczytu z miernika kontrolnego.
15. Obrót zacisku mikrometru powoduje:
a) zmianę regulacji sprzęgła.
b) przesunięcie kreski odczytowej o działkę elementarna.
c) unieruchomienie kowadełka mikrometru.
d) unieruchomienie wrzeciona mikrometru.
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
16. Nacisk pomiarowy mikrometru sprawdza siÄ™:
a) w dokumentacji technicznej mikrometru.
b) w połowie zakresu pomiarowego mikrometru.
c) w karcie gwarancyjnej.
d) na początku i końcu zakresu pomiarowego mikrometru.
17. Sprawdzanie dokładności wskazań mikrometru prowadzi się:
a) na krańcach zakresu pomiarowego.
b) w połowie zakresu pomiarowego.
c) w całym zakresie pomiarowym.
d) w punkcie kontrolnym 10,12 mm.
18. Gdy mikrometr jest cięższy od użytej do pomiaru płytki wzorcowej, trzymamy ją:
a) palcami lewej ręki.
b) szczypcami.
c) w gumowych rękawiczkach, aby nie doprowadzić wilgoci do płytki.
d) palcami, wcześniej pokrywając płytkę smarem.
19. Jaka powinna być temperatura w pomieszczeniu, w trakcie wykonywania pomiarów
kontrolnych?
a) 20 oC Ä… 1 oC.
b) 18 oC.
c) nie ma to żadnego znaczenia.
d) jest określana oddzielnie do każdego typu pomiarów kontrolnych.
20. Wykonanie pełnej diagnostyki mikrometru pozwoli na:
a) fachowe rozebranie urzÄ…dzenia na czynniki pierwsze.
b) maksymalne wykorzystanie możliwości pomiarowych mikrometru.
c) podniesienie jakości i komfortu obsługi mikrometru.
d) ocenę jego stanu technicznego i podjęcie decyzji o ewentualnym remoncie
urządzenia, wraz z oceną skali remontu, bez konieczności rozbierania mikrometru.
21. Prawidłowy opis mikrometru to:
a) typ lekki, średnica wrzeciona wynosi 6 mm.
b) typ lekki, średnica wrzeciona wynosi 16 mm.
c) typ obojętny.
d) typ masywny.
22. Mikrometry stopniujemy co 25 mm:
a) ze względów konstrukcyjnych wykonania śruby mikrometrycznej.
b) ze względu na oszczędności materiału.
c) ze względu na zachowanie kształtu.
d) ze względu na dogodność użytkowania.
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Wykonywanie napraw i regulacji mechanizmów precyzyjnych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
Razem:
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
6. LITERATURA
1. Ciekanowski A.: Poradnik ślusarza narzędziowego wzorcarza. WNT, Warszawa 1989
2. Górecki A.: Technologia ogólna. WSiP, Warszawa 2000
3. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. Podręcznik dla szkół zasadniczych.
WSiP, Warszawa 1999
4. Okoniewski S.: Technologia maszyn. WSiP, Warszawa 1995
5. Legutko St.: Podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń, WSiP, Warszawa 2004
6. Pawlicki K.: Transport w przedsiębiorstwie. Maszyny i urządzenia. WSiP Warszawa
1996
7. Rutkowski A.: Części maszyn. WSiP, Warszawa 1996
8. Tomaszewski A.: Zarys metrologii warsztatowej. PWT, Warszawa 1955
9. Tryliński Wł.: Poradnik konstruktora przyrządów precyzyjnych i drobnych. WNT,
Warszawa 1971
10. Praca zbiorowa.: Poradnik metrologa warsztatowego. WNT, Warszawa 1973
11. Praca zbiorowa.: Konstrukcja przyrządów i urządzeń precyzyjnych. WNT, Warszawa 2000
____________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28