„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Sylwia Wośko

Wykonywanie jałowych leków recepturowych
322[10].Z3.06

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr n. farm. Elwira Telejko
dr n. farm. Przemysław Drożyński



Opracowanie redakcyjne:
mgr Alina Krawczak



Konsultacja:
dr hab. inż. Henryk Budzeń














Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[10].Z3.06.
„Wykonywanie jałowych leków recepturowych”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik farmaceutyczny.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

11

5.1. Wyjaławianie i dezynfekcja pomieszczeń i sprzętu do pracy aseptycznej

11

5.1.1. Ćwiczenia

11

5.2. Podział i charakterystyka postaci leków jałowych

14

5.2.1. Ćwiczenia

14

5.3. Metody sporządzania kropli i maści do oczu

19

5.3.1. Ćwiczenia

19

5.4. Receptura antybiotyków

22

5.4.1. Ćwiczenia

22

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

24

7. Literatura

38

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1.

WPROWADZENIE

Przekazuję Państwu Poradnik dla nauczyciela, który mam nadzieję będzie pomocny

w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w Medycznym Studium Zawodowym, kształcącym
w zawodzie technik farmaceutyczny. Poradnik dla nauczyciela ma na celu ułatwienie pracy
nauczycielowi jako organizatorowi procesu uczenia się.

W poradniku zamieszczono:

–

wykaz umiejętności, które uczeń powinien mieć opanowane przystępując do realizacji
jednostki modułowej,

–

wykaz umiejętności, które uczeń ukształtuje realizując temat jednostki modułowej,

–

propozycje ćwiczeń rozwijających umiejętności praktyczne wykonywania jałowych
leków recepturowych,

–

wykaz literatury uzupełniającej wiedzę ucznia.

Poradnik zawiera również przykładowe scenariusze zajęć dydaktycznych, które powinny

być prowadzone różnymi metodami aktywizującymi ucznia:
–

wykonywania ćwiczeń laboratoryjnych,

–

samokształcenia kierowanego,

–

pogadanki z instruktażem,

–

projekcji filmu poglądowego,

–

tekstu przewodniego.
Formy organizacyjne pracy uczniów powinny być zróżnicowane, począwszy od

indywidualnej działalności ucznia, do pracy zespołowej.

W poradniku dla nauczyciela zawarte są również zestawy zadań testowych w celu

sprawdzenia wiadomości i umiejętności ucznia, przykładowa karta odpowiedzi, instrukcja dla
ucznia i nauczyciela oraz klucz odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

322[10].Z3.01

Analizowanie i ocenianie zapisu leku

recepturowego i aptecznego

322[10].Z3.02

Wykonywanie leków recepturowych

i aptecznych z surowców roślinnych

322[10].Z3.04
Wykonywanie

płynnych leków

recepturowych

322[10].Z3.05
Wykonywanie

półstałych leków

recepturowych

322[10].Z3.07

Kontrolowanie

i wydawanie

gotowego leku

322[10].Z3.06

Wykonywanie

jałowych leków

recepturowych

322[10].Z3

Leki recepturowe i apteczne

322[10].Z3.03
Wykonywanie

stałych leków

recepturowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2.

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−−−−

przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, zasad ergonomii oraz regulaminu
porządkowego pracowni,

−−−−

współpracować w grupie,

−−−−

korzystać z FP i innych źródeł informacji,

−−−−

organizować stanowisko pracy,

−−−−

posługiwać się wagą i podstawowymi utensyliami używanymi w recepturze,

−−−−

czytać receptę,

−−−−

oceniać prawidłowość jej wystawienia,

−−−−

oceniać prawidłowość zapisu recepty,

−−−−

identyfikować łacińskie nazwy substancji leczniczych,

−−−−

interpretować łacińskie skróty zawarte w recepcie,

−−−−

interpretować nazwy synonimowe substancji leczniczych,

−−−−

przeliczać dawki,

−−−−

korygować dawki przekroczone,

−−−−

klasyfikować substancje w zależności od siły działania, oraz rozpoznawać oznakowanie
naczyń w których są przechowywane,

−−−−

sporządzać maści, czopki i globulki wg ogólnych zasad,

−−−−

formułować ogólne zasady Dobrej Praktyki Wytwarzania,

−−−−

prezentować efekt wykonanego zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3.

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−−−−

zdefiniować pojęcie aseptyki, antyseptyki i wyjaławiania,

−−−−

scharakteryzować klasy czystości powietrza i pomieszczeń według zasad Dobrej Praktyki
Wytwarzania,

−−−−

określić zasady i metody sterylizacji,

−−−−

przygotować substancje lecznicze, rozpuszczalniki, naczynia i sprzęt do pracy,

−−−−

przygotować pracownika oraz pomieszczenia do pracy w warunkach aseptycznych,

−−−−

scharakteryzować postacie leków do oczu, z uwzględnieniem ocznych systemów
terapeutycznych,

−−−−

określić metody sporządzania kropli i maści do oczu,

−−−−

scharakteryzować rozpuszczalniki i podłoża stosowane do leków ocznych,

−−−−

sporządzić krople oczne w warunkach aseptycznych,

−−−−

określić wymagania dotyczące postaci leków z antybiotykami,

−−−−

sporządzić czopki z antybiotykami,

−−−−

sporządzić maści z antybiotykami,

−−−−

oznakować, przechować i skontrolować leki jałowe,

−−−−

określić wymagania farmakopealne i drogi podawania leków parenteralnych,

−−−−

wyjaśnić sposoby sporządzania leków parenteralnych według zasad Dobrej Praktyki
Wytwarzania,

−−−−

podać przykłady leków do żywienia pozajelitowego,

−−−−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4.

PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………….

Modułowy program nauczania:

Technik farmaceutyczny 322[10]

Moduł:

Leki recepturowe i apteczne 322[10].Z3

Jednostka modułowa:

Wykonywanie

jałowych

leków

recepturowych

322[10].Z3.06

Temat:

Wykonywanie maści do oczu.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności prawidłowego wykonania maści do oczu

w warunkach aseptycznych, przygotowania jałowej substancji leczniczej
i podłoża maściowego, doboru jałowego sprzętu oraz utensyliów.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−−−−

zaplanować tok pracy przy sporządzaniu maści do oczu,

−−−−

dobrać utensylia niezbędne do sporządzenia maści ocznych,

−−−−

wykonać maści do oczu różnymi metodami,

−−−−

dobrać opakowanie i etykietki do maści ocznych,

−−−−

wykonać pracę w warunkach aseptycznych,

−−−−

wykonać pracę zgodnie z zasadami dobrej praktyki wytwarzania.

Metody nauczania–uczenia się:

−−−−

pogadanka z instruktażem,

−−−−

ćwiczenia laboratoryjne,

−−−−

metoda przewodniego tekstu.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−−−−

praca indywidualna.

Czas:

6 godzin dydaktycznych.

Środki dydaktyczne:

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

loża (stół), taboret, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: moździerze, pistle różnych rozmiarów, kliszki celuloidowe, łopatki i łyżeczki
plastikowe lub metalowe, naczynia do przechowywania substancji leczniczych, wagi
apteczne: techniczne i elektroniczne, odważniki, tubownica,

−−−−

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze,

−−−−

opakowania do leków: pudełka winidurowe, słoiki porcelanowe, tuby aluminiowe,

−−−−

etykiety i sygnatury do leków,

−−−−

zestaw oryginalnych recept na maści,

−−−−

obowiązująca literatura fachowa,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Przebieg zajęć:
1.

Czynności wstępne, przywitanie grupy, sprawdzenie obecności, sprawdzenie gotowości
do pracy (odzież ochronna, zeszyty ćwiczeń), podanie tematu zajęć oraz zapoznanie
uczniów z celami kształcenia.

2.

Omówienie przez nauczyciela sposobu realizacji zajęć.

3.

Zadanie uczniom pytań sprawdzających znajomość zasad bezpiecznej pracy w pracowni
(uczniowie odpowiadają na zadawane pytania).

4.

Przydział zadań do wykonania (wydanie recept).

5.

Czytanie i analizowanie recept.

6.

Zapoznanie się przez uczniów z materiałem nauczania oraz z treścią przydzielonego
ćwiczenia na podstawie poradnika dla ucznia.

7.

Instruktaż wstępny (uczniowie zajmują stanowiska pracy).

8.

Monitorowanie przebiegu pracy, udzielanie pomocy (uczniowie wspólnie przygotowują
pomieszczenia do pracy aseptycznej – boks lub lożę z nawiewem laminarnym,
samodzielnie dobierają utensylia, substancje i podłoża niezbędne do wykonania
indywidualnego zadania, dobierają opakowanie i etykietkę dla końcowego produktu,
samodzielnie opisują wykonywane czynności w zeszycie ćwiczeń).

9.

Prezentacja wykonanych zadań (nauczyciel komentuje efekty pracy, udziela rad
i wskazówek, przyjmuje gotowe preparaty, sprawdza opisy wykonania recept w zeszytach
ćwiczeniowych).

10.

Sprawdzanie stopnia przyswojenia przez uczniów wiedzy zdobytej samodzielnie
(nauczyciel zadaje pytania problemowe, na które uczniowie udzielają odpowiedzi).

11.

Porządkowanie stanowisk pracy (uczniowie sprzątają sprzęt i substancje, nauczyciel
kontroluje porządek w pracowni)

Zakończenie zajęć
Nauczyciel podsumowuje przebieg zajęć, wskazuje jakie umiejętności były ćwiczone, jakie
wystąpiły nieprawidłowości i jak ich w przyszłości unikać. Uczniowie sygnalizują, które etapy
pracy sprawiały najwięcej trudności. Nauczyciel zapowiada temat kolejnych zajęć i żegna się
z grupą.

Praca domowa
Opisz samodzielnie w zeszycie ćwiczeniowym, wykonanie recept na maści oczne, (nauczyciel
rozdaje uczniom xero dwóch recept będących podstawą pracy domowej).

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

Anonimowe odpowiedzi na pytania:

−−−−

Który z etapów ćwiczeń był dla Ciebie najtrudniejszy?

−−−−

Który z poruszanych tematów wydał Ci się na tyle interesujący, że zachęcił Cię do
poszerzenia wiedzy na ten temat?

−−−−

Czy baza lokalowa i sprzętowa była wystarczająca do wykonania ćwiczeń?

−−−−

Jaką punktację w skali 0-5 (0–najniższa, 5–najwyższa) wystawisz osobie prowadzącej,
biorąc pod uwagę sposób prowadzenia zajęć, wiedzę i zaangażowanie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………..

Modułowy program nauczania:

Technik farmaceutyczny 322[10]

Moduł:

Leki recepturowe i apteczne 322[10].Z3

Jednostka modułowa:

Wykonywanie

jałowych

leków

recepturowych

322[10].Z3.06.

Temat:

Przygotowanie pomieszczeń do pracy aseptycznej.

Cel ogólny: Wyrobienie umiejętności przygotowywania boksu lub/i loży z nawiewem

laminarnym do pracy aseptycznej.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−−−−

zdefiniować pojęcie aseptyki, antyseptyki i wyjaławiania,

−−−−

określić zasady i metody sterylizacji,

−−−−

scharakteryzować klasy czystości powietrza i pomieszczeń wg zasad Dobrej Praktyki
wytwarzania,

−−−−

przygotować pomieszczenia do pracy w warunkach jałowych,

−−−−

zastosować przepisy BHP.

Metody nauczania–uczenia się:

−−−−

instruktaż,

−−−−

samokształcenie kierowane,

−−−−

ćwiczenia laboratoryjne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−−−−

podczas instruktażu praca w zespołach 4–5 osobowych,

−−−−

przy wykonywaniu ćwiczeń laboratoryjnych praca indywidualna lub w zespołach 2–3
osobowych.

Czas:

6 godzin dydaktycznych.

Środki dydaktyczne:

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

poradnik dla nauczyciela,

−−−−

filmy poglądowe, foliogramy,

−−−−

wyposażona loża z nawiewem laminarnym,

−−−−

wyposażony boks,

−−−−

obowiązująca literatura fachowa,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania,

−−−−

rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć:
1.

Czynności organizacyjno porządkowe (podanie uczniom tematu ćwiczeń i zapoznanie ich
z celami kształcenia, podział na zespoły).

2.

Sprawdzenie znajomości przepisów BHP (poprzez zadawanie pytań wybranej osobie).

3.

Wprowadzenie do tematu:

−−−−

nauczyciel przeprowadza wykład informacyjny na temat metod wyjaławiania, podaje
definicje podstawowych pojęć, krótko charakteryzuje pomieszczenia do pracy
aseptycznej na podstawie foliogramów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

−−−−

nauczyciel omawia z uczniami sposób przygotowania pomieszczeń do pracy
aseptycznej.

−−−−

nauczyciel prezentuje uczniom film poglądowy na temat przygotowania pomieszczeń
do pracy aseptycznej,

4.

Realizacja ćwiczenia:

−−−−

nauczyciel wyjaśnia uczniom zakres i sposób wykonania ćwiczenia,

−−−−

uczniowie zapoznają się z materiałem nauczania oraz treścią ćwiczenia z poradnika
dla ucznia,

−−−−

uczniowie dobierają się w zespoły i wykonują zleconą przez nauczyciela pracę lub
wykonują czynności indywidualnie,

−−−−

uczniowie prezentują nauczycielowi przygotowane pomieszczenia i wymieniają się
spostrzeżeniami,

−−−−

nauczyciel po obserwacji pracy uczniów, udziela rad i wskazówek.

Zakończenie zajęć
Nauczyciel podsumowuje przebieg zajęć, wymienia informacje na temat przyswojonych
treści, zadaje pytania sprawdzające. Uczniowie zgłaszają, które etapy pracy sprawiały im
najwięcej trudności. Uczniowie porządkują stanowisko pracy, nauczyciel kontroluje porządek
w pracowni, zapowiada temat kolejnych zajęć i żegna się z grupą.

Praca domowa
Zaprojektować boks do pracy aseptycznej.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−−−−

wypowiedzi uczniów na końcu zajęć, na temat stopnia trudności ćwiczenia, sposobu jego
przeprowadzenia, czasochłonności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. ĆWICZENIA

5.1.

Wyjaławianie i dezynfekcja pomieszczeń i sprzętu do pracy
aseptycznej

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotowanie sprzętu do pracy aseptycznej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Proponuje się aby uczniowie pracowali w zespołach 2–3 osobowych. Realizację programu
należy rozpocząć wykładem informacyjnym na temat przygotowania sprzętu do pracy
aseptycznej (mycie, sterylizacja, pakowanie). Dużym udogodnieniem w realizacji tego tematu
byłaby projekcja filmu poglądowego na temat sterylizacji sprzętu i aparatury. Efektem pracy
uczniów powinna być umiejętność przygotowania sprzętu oraz aparatury, potrzebnej do
wykonania danej postaci leku w warunkach aseptycznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia dotyczący przygotowania sprzętu
i aparatury do pracy aseptycznej oraz poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej,

2)

dobrać i przygotować sprzęt i opakowanie leku,

3)

ustalić metody sterylizacji,

4)

umyć i wyjałowić termicznie pojemniki i utensylia wykonane ze szkła lub porcelany,

5)

umyć i wyjałowić odpowiednią metodą pozostały sprzęt niezbędny do pracy aseptycznej,

6)

zabezpieczyć wyjałowiony sprzęt i opakowanie do chwili użycia,

7)

opisać wykonywane czynności w zeszycie ćwiczeniowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

instruktaż z objaśnieniem,

−−−−

wykład informacyjny,

−−−−

metoda przewodniego tekstu,

−−−−

ćwiczenia praktyczne,

−−−−

opis.

Środki dydaktyczne:

−−−−

boks, loża z nawiewem laminarnym, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: moździerze, pistle różnych rozmiarów, łopatki i łyżeczki plastikowe lub
metalowe, naczynia do przechowywania substancji leczniczych, bagietki, zlewki, lejki,
butelki, sączki i zestawy do sączenia próżniowego, jałowe zestawy filtracyjne, płytka
szklana, unguator, destylator lub inne urządzenie do otrzymywania wody oczyszczonej
(np. aparat do odwróconej osmozy), łaźnia wodna, parownice, wagi apteczne, odważniki,

−−−−

substancje lecznicze i substancje pomocnicze, leki gotowe,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

−−−−

opakowania do leków: butelki szklane – różnych rozmiarów, opakowania leków
parenteralnych, pudełka tekturowe, słoiki porcelanowe,

−−−−

etykiety i sygnatury do leków ocznych,

−−−−

filmy dydaktyczne na temat sposobów wyjaławiania,

−−−−

foliogramy,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Przygotowanie boksu lub loży z nawiewem laminarnym do pracy aseptycznej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zaleca się aby uczniowie przeczytali odpowiedni rozdział z poradnika dla ucznia i obejrzeli
film poglądowy na temat wyposażenia i przygotowania pomieszczeń do pracy aseptycznej.
Wskazane jest zorganizowanie wycieczki dydaktycznej np. do apteki szpitalnej w celu
zapoznania ucznia z układem i wyposażeniem pomieszczeń do pracy aseptycznej. Efektem
pracy uczniów powinno być zaznajomienie się z wyposażeniem boksu i loży aseptycznej oraz
przygotowanie pomieszczeń do pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia dotyczący wyposażenia
i przygotowania boksu i loży aseptycznej oraz poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

2)

ustalić miejsce wykonywania leków aseptycznych,

3)

zapoznać się z budową i wyposażeniem boksu i loży aseptycznej oraz z rozmieszczeniem
i działaniem filtrów HEPA,

4)

umyć

wszystkie

powierzchnie

przeznaczone

do

pracy

aseptycznej,

świeżo

przygotowanym roztworem detergentu i odkazić substancją dezynfekującą,

5)

umyć i zdezynfekować aparaturę umieszczoną w boksie lub loży aseptycznej,

6)

uruchomić przepływ jałowego powietrza przed przystąpieniem do pracy,

7)

umieścić w loży lub boksie wszystkie niezbędne do wykonania leku wyjałowione
wcześniej materiały, utensylia, naczynia i opakowania,

8)

włączyć lampy UV na 20–30 minut, (jeżeli loża lub boks są w nią wyposażone),

9)

zakończyć przygotowanie pomieszczeń do pracy aseptycznej, wyłączając lampę UV po
odpowiednim czasie (przy zachowaniu ciągłego przepływu jałowego powietrza podczas
wykonywania pracy),

10)

opisać wykonywane czynności w zeszycie ćwiczeniowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

instruktaż z objaśnieniem,

−−−−

wykład informacyjny,

−−−−

metoda przewodniego tekstu,

−−−−

ćwiczenia praktyczne,

−−−−

opis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Środki dydaktyczne:

−−−−

boks, loża z nawiewem laminarnym, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: moździerze, pistle różnych rozmiarów, łopatki i łyżeczki plastikowe lub
metalowe, naczynia do przechowywania substancji leczniczych, bagietki, zlewki, lejki,
butelki, sączki i zestawy do sączenia próżniowego, jałowe zestawy filtracyjne, płytka
szklana, unguator, destylator lub inne urządzenie do otrzymywania wody oczyszczonej
(np. aparat do odwróconej osmozy), łaźnia wodna, parownice, wagi apteczne, odważniki,

−−−−

substancje lecznicze i substancje pomocnicze, leki gotowe,

−−−−

opakowania do leków: butelki szklane – różnych rozmiarów, opakowania leków
parenteralnych, pudełka tekturowe, słoiki porcelanowe,

−−−−

etykiety i sygnatury do leków ocznych,

−−−−

filmy dydaktyczne na temat sposobów przygotowania pomieszczeń do pracy aseptycznej,

−−−−

foliogramy,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.2.

Podział i charakterystyka postaci leków jałowych

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź roztwór izotoniczny stosowany w kroplach do oczu, wykonanie opisz w

zeszycie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób

wykonania ćwiczenia. Zaleca się aby uczniowie przeczytali odpowiedni rozdział z poradnika
dla ucznia na temat wykonania roztworów izotonicznych oraz ich zastosowania i poszerzyli
wiadomości z literatury uzupełniającej. Zaleca się indywidualną pracę ucznia. Efektem pracy
uczniów powinno być wykonanie roztworów izotonicznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia dotyczący przygotowania

roztworów izotonicznych oraz poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej,

2)

przygotować niezbędne składniki oraz jałowy sprzęt do sporządzenia roztworów
izotonicznych,

3)

wykonać roztwory izotoniczne,

4)

przesączyć je do jałowych hermetycznie zamykanych butelek,

5)

wyjałowić w autoklawie lub szybkowarze w temp. 121°±2°C przez 20 minut,

6)

gotowe roztwory, po ostygnięciu, odpowiednio opisać i odstawić w chłodne miejsce,

7)

sprzątnąć miejsce pracy,

8)

opisać w zeszycie wykonywane czynności.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

instruktaż z objaśnieniem,

−−−−

metoda przewodniego tekstu,

−−−−

ćwiczenia praktyczne,

−−−−

opis.

Środki dydaktyczne:

−−−−

boks, loża z nawiewem laminarnym, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: łopatki i łyżeczki plastikowe lub metalowe, naczynia do przechowywania
substancji leczniczych, bagietki, zlewki, lejki, butelki, sączki i zestawy do sączenia
próżniowego, jałowe zestawy filtracyjne, destylator lub inne urządzenie do otrzymywania
wody oczyszczonej (np. aparat do odwróconej osmozy), łaźnia wodna, palnik gazowy,
wagi apteczne, odważniki, autoklaw lub szybkowar,

−−−−

surowce farmaceutyczne substancje lecznicze i substancje pomocnicze,

−−−−

opakowania do leków: butelki szklane – różnych rozmiarów, opakowania leków

parenteralnych,

−−−−

etykiety i sygnatury,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Ćwiczenie 2

Przygotowanie roztworów buforujących stosowanych do kropli do oczu, z opisem

wykonania w zeszycie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób

wykonania ćwiczenia. Zaleca się aby uczniowie przeczytali odpowiedni rozdział z poradnika
dla ucznia na temat sporządzania roztworów buforujących oraz ich zastosowania i poszerzyli
wiadomości z literatury uzupełniającej. Zaleca się indywidualną pracę ucznia. Efektem pracy
uczniów powinno być wykonanie roztworów buforujących.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia dotyczący przygotowania

roztworów buforujących oraz poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej,

2)

przygotować niezbędne składniki oraz jałowy sprzęt do sporządzenia roztworów
buforujących,

3)

wykonać roztwory buforujące,

4)

przesączyć je do jałowych hermetycznie zamykanych butelek,

5)

wyjałowić w autoklawie lub szybkowarze w temp. 121°±2°C przez 20 minut,

6)

gotowe roztwory, po ostygnięciu, odpowiednio opisać i odstawić w chłodne miejsce,

7)

sprzątnąć miejsce pracy,

8)

wykonywane czynności opisać w zeszycie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

instruktaż z objaśnieniem,

−−−−

metoda przewodniego tekstu,

−−−−

ćwiczenia praktyczne,

−−−−

opis.

Środki dydaktyczne:

−−−−

boks, loża z nawiewem laminarnym, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: łopatki i łyżeczki plastikowe lub metalowe, naczynia do przechowywania
substancji leczniczych, bagietki, zlewki, lejki, butelki, sączki i zestawy do sączenia
próżniowego, jałowe zestawy filtracyjne, destylator lub inne urządzenie do otrzymywania
wody oczyszczonej (np. aparat do odwróconej osmozy), łaźnia wodna, palnik gazowy,
wagi apteczne, odważniki, autoklaw lub szybkowar,

−−−−

surowce farmaceutyczne substancje lecznicze i substancje pomocnicze,

−−−−

opakowania do leków: butelki szklane – różnych rozmiarów, opakowania leków
parenteralnych,

−−−−

etykiety i sygnatury,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Ćwiczenie 3

Przygotowanie roztworów substancji konserwujących stosowanych do kropli do oczu,

z opisem wykonania w zeszycie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób

wykonania ćwiczenia. Zaleca się aby uczniowie przeczytali odpowiedni rozdział z poradnika
dla ucznia na temat sporządzania roztworów substancji konserwujących oraz ich zastosowania
i poszerzyli wiadomości z literatury uzupełniającej. Zaleca się indywidualną pracę ucznia.
Efektem pracy uczniów powinno być wykonanie roztworów substancji konserwujących.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia dotyczący przygotowania

roztworów substancji konserwujących oraz poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

2)

przygotować niezbędne składniki oraz jałowy sprzęt do sporządzenia roztworów
substancji konserwujących,

3)

wykonać roztwory pomocnicze substancji konserwujących,

4)

przesączyć je przez sączek klarujący,

5)

wyjałowić w autoklawie lub szybkowarze w temp. 121°±2°C przez 20 minut w ciemnych
butelkach, używanych jako opakowanie kropli do oczu,

6)

gotowe roztwory, po ostygnięciu zamknąć w warunkach aseptycznych zakrętkami
z zakraplaczem,

7)

opisać buteleczki i odstawić w chłodne miejsce,

8)

sprzątnąć miejsce pracy,

9)

wykonane czynności opisać w zeszycie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

instruktaż z objaśnieniem,

−−−−

metoda przewodniego tekstu,

−−−−

ćwiczenia praktyczne,

−−−−

opis.

Środki dydaktyczne:

−−−−

boks, loża z nawiewem laminarnym, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: łopatki i łyżeczki plastikowe lub metalowe, naczynia do przechowywania
substancji leczniczych, bagietki, zlewki, lejki, butelki, sączki i zestawy do sączenia
próżniowego, jałowe zestawy filtracyjne, destylator lub inne urządzenie do otrzymywania
wody oczyszczonej (np. aparat do odwróconej osmozy), łaźnia wodna, palnik gazowy,
wagi apteczne, odważniki, autoklaw lub szybkowar,

−−−−

rozpuszczalniki, substancje pomocnicze,

−−−−

opakowania do leków: butelki szklane – różnych rozmiarów, opakowania leków

parenteralnych,

−−−−

etykiety i sygnatury,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Ćwiczenie 4

Przygotowanie roztworów zwiększających lepkość stosowanych do kropli do oczu,

z opisem wykonania w zeszycie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób

wykonania ćwiczenia. Zaleca się aby uczniowie przeczytali odpowiedni rozdział z poradnika
dla ucznia na temat sporządzania roztworów zwiększających lepkość oraz ich zastosowania
i poszerzyli wiadomości z literatury uzupełniającej. Zaleca się indywidualną pracę ucznia.
Efektem pracy uczniów powinno być wykonanie roztworów zwiększających lepkość.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia dotyczący przygotowania

roztworów zwiększających lepkość oraz poszerzyć wiadomości z literatury
uzupełniającej,

2)

przygotować niezbędne składniki oraz jałowy sprzęt do sporządzenia roztworów
zwiększających lepkość,

3)

wykonać roztwory pomocnicze substancji zwiększających lepkość w stężeniu dwukrotnie
większym, niż wymagane w kroplach do oczu,

4)

przelać je do jałowych hermetycznie zamykanych butelek,

5)

wyjałowić w autoklawie lub szybkowarze w temp. 121°±2°C przez 20 minut,

6)

gotowe roztwory, po ostygnięciu, odpowiednio opisać i odstawić w chłodne miejsce,

7)

sprzątnąć miejsce pracy,

8)

wykonywane czynności opisać w zeszycie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

instruktaż z objaśnieniem,

−−−−

metoda przewodniego tekstu,

−−−−

ćwiczenia praktyczne,

−−−−

opis.

Środki dydaktyczne:

−−−−

boks, loża z nawiewem laminarnym, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: łopatki i łyżeczki plastikowe lub metalowe, naczynia do przechowywania
substancji leczniczych, bagietki, zlewki, lejki, butelki, sączki i zestawy do sączenia
próżniowego, jałowe zestawy filtracyjne, destylator lub inne urządzenie do otrzymywania
wody oczyszczonej (np. aparat do odwróconej osmozy), łaźnia wodna, palnik gazowy,
wagi apteczne, odważniki, autoklaw lub szybkowar,

−−−−

surowce farmaceutyczne, substancje pomocnicze,

−−−−

opakowania do leków: butelki szklane - różnych rozmiarów, opakowania leków
parenteralnych,

−−−−

etykiety i sygnatury,

−−−−

poradnik dla nauczyciela,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Ćwiczenie 5

Przygotowanie podłoży przeznaczonych do maści ocznych, z opisem wykonania

w zeszycie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

rozdział z poradnika dla ucznia na temat podłoży maściowych oraz ich przygotowania
i poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej. Zaleca się indywidualną pracę ucznia.
Efektem pracy uczniów powinno być przygotowanie podłoży maściowych stosowanych do
oczu i zabezpieczenie ich do momentu użycia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia dotyczący przygotowania podłoży

maściowych do maści ocznych oraz poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej,

2)

przygotować odpowiednie składniki podłoży maściowych i niezbędny jałowy sprzęt,

3)

przygotować poszczególne podłoża maściowe z uwzględnieniem podłoża złożonego,
zalecanego przez FP VI,

4)

przesączyć na ciepło gotowe podłoża,

5)

wyjałowić w temp. 160°C / 1 godzinę,

6)

jałowe podłoża zapakować do sterylnych naczyń lub tub w warunkach aseptycznych
i opisać,

7)

sprzątnąć miejsce pracy,

8)

wykonywane czynności opisać w zeszycie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

instruktaż z objaśnieniem,

−−−−

metoda przewodniego tekstu,

−−−−

ćwiczenia praktyczne,

−−−−

opis.

Środki dydaktyczne:

−−−−

boks, loża z nawiewem laminarnym, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: moździerze i pistle różnych rozmiarów, parownice, łopatki i łyżeczki plastikowe
lub metalowe, naczynia do przechowywania substancji leczniczych, bagietki, zlewki,
lejki, butelki, sączki i zestawy do sączenia próżniowego, łaźnia wodna, palnik gazowy,
wagi apteczne, odważniki,

−−−−

składniki podłoży maściowych,

−−−−

opakowania do leków: słoiki porcelanowe, tuby aluminiowe,

−−−−

etykiety i sygnatury,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.3.

Metody sporządzania kropli i maści do oczu

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonywanie kropli do oczu różnymi metodami.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przeprowadzić krótki

instruktaż na temat metod sporządzania kropli do oczu. Zaleca się aby uczniowie przeczytali
odpowiedni rozdział z poradnika dla ucznia na temat wykonywania kropli ocznych oraz
poszerzyli wiadomości z literatury uzupełniającej. Zaleca się indywidualną pracę ucznia na
podstawie recept przygotowanych przez nauczyciela. Efektem pracy uczniów powinno być
wykonanie kropli do oczu różnymi metodami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia dotyczący sporządzania kropli do

oczu różnymi metodami i poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej,

2)

wykorzystać podane recepty lub zestawy recept przygotowane przez nauczyciela,

3)

przeczytać poprawnie receptę,

4)

przeanalizować receptę pod względem:

−−−−

poprawności zapisu,

−−−−

sposobu zapisu,

5)

odszukać w FP monografię szczegółową poszczególnych składników recepty, (zwracając
uwagę na postać i właściwości substancji leczniczej, dawkę, działanie i zastosowanie,
sposób przechowywania oraz przynależność do wykazu leków),

6)

zaplanować tok postępowania,

7)

przygotować sprzęt, substancje lecznicze i pomocnicze, rozpuszczalniki i pomieszczenie
do pracy aseptycznej,

8)

wykonać krople do oczu różnymi metodami,

9)

zamknąć, w warunkach jałowych, butelki z lekiem nakrętką z zakraplaczem,

10)

dołączyć odpis recepty oraz odpowiednią etykietkę z warunkami przechowywania leku,

11)

sprzątnąć miejsce pracy,

12)

opisać wykonanie recept w zeszycie ćwiczeniowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

instruktaż z objaśnieniem,

−−−−

metoda przewodniego tekstu,

−−−−

ćwiczenia praktyczne,

−−−−

opis.

Środki dydaktyczne:

−−−−

boks lub loża z nawiewem laminarnym, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: łopatki i łyżeczki plastikowe lub metalowe, naczynia do przechowywania
substancji leczniczych, bagietki, zlewki, lejki, butelki, sączki i zestawy do sączenia
próżniowego, jałowe zestawy filtracyjne, destylator lub inne urządzenie do otrzymywania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

wody oczyszczonej (np. aparat do odwróconej osmozy), łaźnia wodna, palnik gazowy,
wagi apteczne, odważniki, szybkowar, autoklaw,

−−−−

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze, rozpuszczalniki,

−−−−

opakowania do leków: butelki szklane – różnych rozmiarów, nakrętki plastikowe
z zakraplaczami,

−−−−

etykiety i sygnatury,

−−−−

recepty na krople sporządzane różnymi metodami,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Wykonywanie maści do oczu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przeprowadzić krótki

instruktaż na temat metod sporządzania maści do oczu. Zaleca się aby uczniowie przeczytali
odpowiedni rozdział z poradnika dla ucznia na temat wykonywania maści ocznych oraz
poszerzyli wiadomości z literatury uzupełniającej. Zaleca się indywidualną pracę ucznia na
podstawie recept przygotowanych przez nauczyciela. Efektem pracy uczniów powinno być
wykonanie maści do oczu różnymi metodami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia dotyczący sporządzania maści do
oczu i poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej,

2)

wykorzystać podane recepty lub zestawy recept przygotowane przez nauczyciela,

3)

przeczytać poprawnie receptę,

4)

przeanalizować receptę pod względem:

−−−−

poprawności zapisu,

−−−−

sposobu zapisu,

5)

odszukać w FP monografię szczegółową poszczególnych składników recepty, (zwracając
uwagę na postać i właściwości substancji leczniczej, dawkę, działanie i zastosowanie,
sposób przechowywania oraz przynależność do wykazu leków),

6)

zaplanować tok postępowania,

7)

przygotować sprzęt, substancje lecznicze, podłoża maściowe i pomieszczenie do pracy
aseptycznej,

8)

wykonać maści do oczu różnymi metodami,

9)

przełożyć gotową maść do jałowych opakowań,

10)

dołączyć odpis recepty oraz odpowiednią etykietkę z warunkami przechowywania leku,

11)

sprzątnąć miejsce pracy,

12)

opisać wykonanie recept w zeszycie ćwiczeniowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

instruktaż z objaśnieniem,

−−−−

metoda przewodniego tekstu,

−−−−

ćwiczenia praktyczne,

−−−−

opis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Środki dydaktyczne:

−−−−

boks lub loża z nawiewem laminarnym, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: moździerze i pistle różnych rozmiarów, łopatki i łyżeczki plastikowe lub
metalowe, naczynia do przechowywania substancji leczniczych, bagietki, zlewki, sączki
i zestawy do sączenia próżniowego, łaźnia wodna, palnik gazowy, wagi apteczne,
odważniki, szybkowar, autoklaw,

−−−−

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze, podłoża
maściowe,

−−−−

opakowania do leków: słoiki porcelanowe, tuby aluminiowe,

−−−−

etykiety i sygnatury,

−−−−

recepty na maści sporządzane różnymi metodami,

−−−−

poradnik dla nauczyciela,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.4.

Receptura antybiotyków

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonywanie czopków i gałek z antybiotykami.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien przeprowadzić krótki

instruktaż na temat sposobu sporządzania czopków i gałek z antybiotykami. Zaleca się aby
uczniowie przeczytali odpowiedni rozdział z poradnika dla ucznia na temat wykonywania
czopków i gałek z antybiotykami oraz poszerzyli wiadomości z literatury uzupełniającej.
Poleca się indywidualną pracę ucznia na podstawie recept przygotowanych przez nauczyciela.

Efektem pracy uczniów powinno być sporządzenie gałek i czopków z antybiotykami na

podstawie recept lekarskich oraz wykonanie opisów poszczególnych czynności w zeszycie
ćwiczeniowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia dotyczący sporządzania leków
z antybiotykami i poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej,

2)

wykorzystać podane recepty lub zestawy recept przygotowane przez nauczyciela,

3)

przeczytać poprawnie receptę,

4)

zanalizować receptę pod względem:

−−−−

poprawności zapisu,

−−−−

sposobu zapisu,

−−−−

ewentualnych niezgodności,

5)

odszukać w FP monografię szczegółową poszczególnych składników recepty, (zwracając
uwagę na postać i właściwości substancji leczniczej, dawkę, działanie i zastosowanie,
sposób przechowywania oraz przynależność do wykazu leków),

6)

przeliczyć dawki dla substancji silnie działających z uwzględnieniem dawkowania,

7)

zaplanować poprawny tok postępowania,

8)

przygotować sprzęt, substancje lecznicze, podłoża czopkowe i pomieszczenie do pracy
aseptycznej,

9)

wykonać czopki i gałki z antybiotykami,

10)

opakować i oznakować prawidłowo gotowe gałki i czopki,

11)

dołączyć odpis recepty oraz odpowiednią etykietkę o warunkach przechowywania leku,

12)

sprzątnąć miejsce pracy,

13)

opisać wykonanie recept w zeszycie ćwiczeniowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

instruktaż z objaśnieniem,

−−−−

metoda przewodniego tekstu,

−−−−

ćwiczenia praktyczne,

−−−−

opis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Środki dydaktyczne:

−−−−

boks lub loża z nawiewem laminarnym, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: moździerze i pistle różnych rozmiarów, łopatki i łyżeczki plastikowe lub
metalowe, naczynia do przechowywania substancji leczniczych, płyta szklana, bagietki,
zlewki, łaźnia wodna, palnik gazowy, wagi apteczne, odważniki, szybkowar, autoklaw,

−−−−

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze, podłoża
czopkowe,

−−−−

opakowania do leków: słoiki porcelanowe, pudełka plastikowe,

−−−−

etykiety i sygnatury,

−−−−

recepty na gałki i czopki z antybiotykami,

−−−−

poradnik dla nauczyciela,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Wykonywanie jałowych

leków recepturowych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 19 są z poziomu
podstawowego,

−−−−

zadania 7, 13, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−−−−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,

−−−−

bardzo dobry – za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. b, 4. c, 5. a, 6. a,7. a, 8. c, 9. c, 10. a, 11. c,
12. d, 13. b, 14. c, 15. b, 16. d, 17. b, 18. b, 19. b, 20. a

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1 Zdefiniować pojęcie antyseptyki

A

P

b

2

Określić parametry wyjaławiania suchym gorącym
powietrzem

C

P

a

3 Określić wymagania wody do kropli ocznych

B

P

b

4 Podać określenie wkładek do oczu

A

P

c

5 Rozróżnić półstałe i stałe postacie leków do oczu

C

P

a

6 Scharakteryzować krople do oczu

C

P

a

7

Zanalizować klasy czystości pomieszczeń
przeznaczonych do pracy aseptycznej

D

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

8

Rozpoznać substancje pomocnicze służące do
uzupełnienia kropli ocznych zawierających związki
srebra

C

P

c

9 Określić sposób wyjaławiania podłoży maściowych

C

P

c

10 Określić lepkość kropli do oczu

A

P

a

11 Podać wymagania płynów infuzyjnych

B

P

c

12 Scharakteryzować substancje konserwujące

C

P

d

13 Określić skład aldesanu

C

PP

b

14

Zidentyfikować podłoże stosowane do maści ocznych
z antybiotykami

C

P

c

15

Rozpoznać roztwory dla których zalecana jest trzecia
metoda wykonywania kropli ocznych

C

P

b

16 Określić okres przydatności kropli do oczu

C

P

d

17

Podać wielkość cząstek substancji leczniczej
w kroplach, zawiesinach

A

P

b

18

Sklasyfikować leki oczne pod względem czystości
mikrobiologicznej

B

P

b

19 Scharakteryzować leki recepturowe z antybiotykami

C

P

b

20 Określić skład płynu Ringera

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

4.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi

5.

Zapewnij uczniom odpowiednią atmosferę oraz możliwość samodzielnej pracy.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj instrukcję dla ucznia.

7.

Upewnij się, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych oraz karty odpowiedzi, podaj czas rozpoczęcia
i zakończenia rozwiązywania testu.

9.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

10.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

11.

Zbierz karty odpowiedzi i zestawy zadań testowych.

12.

Sprawdź odpowiedzi a wyniki wpisz do arkusza zbiorczego.

13.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

14.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

15.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, które będą miały na celu uniknięcie
niepowodzeń dydaktycznych w późniejszej pracy.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań dotyczących „ Wykonywania jałowych leków recepturowych” Do
każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi i tylko jedna odpowiedź jest
prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Kolejność rozwiązywania zadań jest dowolna.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Po zakończeniu rozwiązywania zadań, sprawdź w KARCIE ODPOWIEDZI, czy dla
wszystkich zadań zaznaczyłeś odpowiedzi.

9.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

10.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Antyseptyka jest to

a)

postępowanie mające na celu zapobieganie zakażeniu przez stosowanie
wyjałowionych przedmiotów, roztworów itp. w wyjałowionym otoczeniu.

b)

postępowanie mające na celu zniszczenie drobnoustrojów na skórze, rękach,
narzędziach,

w

pomieszczeniach

za

pomocą

chemicznych

substancji

bakteriobójczych.

c)

postępowanie mające na celu przedłużenie trwałości materiału przez dodawanie
substancji niszczących lub stworzenie warunków zapobiegających rozwojowi
drobnoustrojów.

d)

postępowanie mające na celu zabicie lub usunięcie ze środowiska lub materiału
wszystkich

drobnoustrojów

zarówno

w

ich

formach

wegetatywnych

i przetrwalnikowych.

2.

FP VI poleca następujące parametry wyjaławiania suchym gorącym powietrzem
a)

temp. 160°C, nie krócej niż 2 godziny.

b)

temp. 150°C, nie krócej niż 30 minut.

c)

temp. 180°C, nie krócej niż 2 godziny.

d)

temp. 100°C, nie dłużej niż 1 godzinę.

3.

Woda do przyrządzania kropli ocznych powinna odpowiadać wymaganiom
a)

wody podwójnie destylowanej.

b)

wody do wstrzykiwań z wyjątkiem apirogenności.

c)

apirogennej wody do wstrzykiwań.

d)

wody utlenionej.

4.

Wkładki do oczu to
a)

inspekty.

b)

infuza.

c)

inserty.

d)

inwerty.

5.

Do półstałych i stałych postaci leków ocznych zaliczamy
a)

systemy terapeutyczne do oczu.

b)

emulsje do oczu.

c)

wstrzyknięcia do oczu.

d)

zawiesiny do oczu.

6.

W celu doprowadzenia kropli ocznych do izotonii stosuje się

a) roztwór azotanu potasu (16g/l).
b) roztwór boranu fenylortęciowego (1,0g/).
c) roztwór tiomersalu (20g/l).
d) roztwór azotanu fenylortęciowego (16g/l).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

7.

Pomieszczenie przeznaczone do przyrządzania leków, których nie wyjaławia się
w opakowaniach bezpośrednich, musi zapewniać prowadzenie procesu wytwarzania

a) w strefie powietrza klasy czystości A, przy powietrzu klasy czystości

B, wypełniającym całe pomieszczenie.

b) w strefie powietrza klasy czystości C, przy powietrzu klasy czystości

A, wypełniającym całe pomieszczenie.

c) w strefie powietrza klasy czystości A, przy powietrzu klasy czystości

C, wypełniającym całe pomieszczenie.

d) w strefie powietrza klasy czystości C, przy powietrzu klasy czystości

D, wypełniającym całe pomieszczenie.

8.

Krople oczne zawierające związki srebra uzupełnia się

a) roztworem chlorku sodu (9,0g/l).
b) roztworem kwasu borowego (19,0g/l).
c) roztworem azotanu potasu (16,0g/l).
d) roztworem tiomersalu (0,2g/l).

9.

Podłoża do maści ocznych należy wyjaławiać

a) sącząc przez sączek bibułowy.
b) w sterylizatorze powietrznym w temp. 100°C przez 30 minut.
c) w sterylizatorze powietrznym w temp. 160° przez 1 godzinę.
d) za pomocą substancji konserwujących.

10.

Lepkość kropli do oczu nie powinna przekraczać

a) 20-25 mPa · s.
b) 50-55 mPa · s.
c) 40-45 mPa · s.
d) 35-40 mPa · s.

11.

Zgodnie z wymaganiami FP, płyny infuzyjne

a) muszą zawierać substancje konserwujące.
b) powinny zawierać substancje konserwujące.
c) nie mogą zawierać substancji konserwujących.
d) powinny zawierać pirogeny.

12.

Substancje konserwujące, które można by określić mianem „idealnych”, powinny
charakteryzować się

a) wąskim spektrum działania.
b) chemiczną i termiczną labilnością.
c) brakiem zgodności ze składnikami leku i opakowania.
d) brakiem działania toksycznego i drażniącego na tkanki gałki ocznej.

13. Aldesan to preparat dezynfekujący w skład którego wchodzi

a) diglukonian chlorheksydyny.
b) aldehyd glutarowy.
c) aldehyd orto-ftalowy.
d) laurylosiarczan sodu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

14. Podłożem stosowanym do maści ocznych z penicyliną jest

a) lanolina.
b) podłoże złożone, zalecane przez FP VI.
c) wazelina biała.
d) wazelina żółta.

15. Trzecia metoda wykonywania kropli ocznych zalecana jest dla

a) roztworów rzeczywistych i koloidalnych.
b) roztworów koloidalnych i zawiesin.
c) roztworów rzeczywistych i zawiesin.
d) roztworów rzeczywistych i barwnych.

16.

Okres przydatności kropli po pierwszym użyciu, wynosi w przypadku kropli
zawierających substancje konserwujące

a) 1 miesiąc.
b) 7 dni.
c) 24 godziny.
d) 10 dni.

17.

Wielkość cząstek substancji leczniczej w kroplach, w postaci zawiesin nie powinna
przekraczać

a) 10 µm.
b) 20 µm.
c) 20 mm.
d) 100 µm.

18.

Leki do oczu umieszczone są w następującej grupie wymagań czystości
mikrobiologicznej:

a) IIa.
b) I.
c) II.
d) III a.

19.

Wszystkie leki recepturowe z antybiotykami powinny być

a) wyjaławiane w autoklawie.
b) jałowe.
c) wyjaławiane w szybkowarze.
d) apirogenne.

20.

Płyn Ringera składa się z:

a) NaCl, KCl, CaCl

2

· 6H

2

0.

b) NaCl, KCl, K

2

HPO

4

, NaC

3

H

5

O

3.

c) KCl, glukoza.
d) NaCl, KCl, NH

4

Cl.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie jałowych leków recepturowych

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Test 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Wykonywanie jałowych

leków recepturowych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−−−−

zadania 12, 14, 15, są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−−−−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,

−−−−

bardzo dobry – za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. b, 3. b, 4. d, 5. c, 6. d, 7. b, 8. d, 9. b, 10. d, 11. b,
12. d, 13. c, 14. c, 15. c, 16. b, 17. a, 18. b, 19. d, 20. d

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1 Określić definicję wyjaławiania

A

P

d

2

Określić rodzaj filtrów służących do uzyskania
odpowiedniej klasy czystości powietrza i
pomieszczeń

A

P

b

3 Podać okres przechowywania kropli ocznych

A

P

b

4 Określić warunki izotoniczności kropli ocznych

C

P

d

5

Podać rozpuszczalniki stosowane w lekach ocznych z
antybiotykami

C

P

c

6

Określić warunki wyjaławiania kropli ocznych z
antybiotykami

A

P

d

7 Podać pH kropli ocznych

A

P

b

8

Podać przedział objętości w jakich stosowane są
iniekcje

B

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

9 Określić skrót ang. dobrej praktyki wytwarzania

B

P

b

10

Zidentyfikować najskuteczniejszą metodę
wyjaławiania

C

P

d

11

Określić warunki wyjaławiania naczyń szklanych
i porcelanowych w sterylizatorze powietrznym

B

P

b

12 Scharakteryzować wstrzyknięcia do oczu

C

PP

d

13 Zdefiniować Ocusert

A

P

c

14

Rozpoznać preparaty tłuszczowe do żywienia
pozajelitowego

C

PP

c

15

Scharakteryzować wielkość sączków membranowych
stosowanych do oceny zanieczyszczeń
mechanicznych

C

PP

c

16 Określić właściwości filtrów HEPA

B

P

b

17

Określić warunki wyjaławiania roztworów substancji
konserwujących

C

P

a

18 Zdefiniować czas wyjaławiania

B

P

b

19

Wymienić składniki mieszaniny I substancji
konserwujących

A

P

d

20 Określić średnicę porów sączków membranowych

B

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

4.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi

5.

Zapewnij uczniom odpowiednią atmosferę oraz możliwość samodzielnej pracy.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj instrukcję dla ucznia.

7.

Upewnij się, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych oraz karty odpowiedzi, podaj czas rozpoczęcia
i zakończenia rozwiązywania testu.

9.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

10.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

11.

Zbierz karty odpowiedzi i zestawy zadań testowych.

12.

Sprawdź odpowiedzi a wyniki wpisz do arkusza zbiorczego.

13.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

14.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

15.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, które będą miały na celu uniknięcie
niepowodzeń dydaktycznych w późniejszej pracy.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań dotyczących „Wykonywania jałowych leków recepturowych” Do
każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi i tylko jedna odpowiedź jest
prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Kolejność rozwiązywania zadań jest dowolna.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Po zakończeniu rozwiązywania zadań, sprawdź w KARCIE ODPOWIEDZI, czy dla
wszystkich zadań zaznaczyłeś odpowiedzi.

9.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

10.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wyjaławianie jest to

a)

postępowanie mające na celu zapobieganie zakażeniu przez stosowanie
wyjałowionych przedmiotów, roztworów itp. w wyjałowionym otoczeniu.

b)

postępowanie mające na celu zniszczenie drobnoustrojów na skórze, rękach,
narzędziach,

w

pomieszczeniach

za

pomocą

chemicznych

substancji

bakteriobójczych.

c)

postępowanie mające na celu przedłużenie trwałości materiału przez dodawanie
substancji niszczących lub stworzenie warunków zapobiegających rozwojowi
drobnoustrojów.

d)

postępowanie mające na celu zabicie lub usunięcie ze środowiska lub materiału
wszystkich

drobnoustrojów

zarówno

w

ich

formach

wegetatywnych

i przetrwalnikowych.

2.

Aby uzyskać powietrze o odpowiedniej klasie czystości, pomieszczenia do pracy
aseptycznej powinny być wyposażone w odpowiednie filtry
a)

HPMC.

b)

HEPA.

c)

SIP.

d)

GMP.

3.

Dopuszczalny okres przechowywania nienaruszonego opakowania recepturowych kropli
do oczu wynosi
a)

10 dni.

b)

1 miesiąc.

c)

7 dni.

d)

24 godziny.

4.

Jeżeli ilość wody potrzebna do uzyskania izotoniczności w kroplach ocznych nie
przekracza 20% przepisanej ilości kropli, to
a)

substancję leczniczą należy rozpuścić bezpośrednio w wodzie.

b)

substancję leczniczą należy rozpuścić w części roztworu izotonicznego i uzupełnić
wodą.

c)

substancję leczniczą należy rozpuścić w części wody i uzupełnić roztworem
izotonicznym.

d)

substancję leczniczą należy rozpuścić w roztworze izotonicznym pomijając wodę.

5.

Najczęściej stosowanymi rozpuszczalnikami w lekach ocznych z antybiotykami są
a)

roztwory izotoniczne.

b)

mieszaniny chlorku benzalkoniowego z alkoholem β-fenyloetylowym.

c)

roztwory buforujące.

d)

roztwory azotanu potasu 16g/l.

6.

Krople oczne z antybiotykami, za wyjątkiem kropli z Neomycyną wyjaławia się
a) w temp. 100ºC przez 30 minut.
b) w temp. 122ºC przez 20 minut.
c) w temp. 120ºC przez 20 minut.
d) metodą sączenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

7.

Dopuszczalne pH kropli ocznych, mieści się w granicach
a)

7,0 – 7,4.

b)

3,5 – 8,5.

c)

7,0 – 8,0.

d)

5,0 – 8,5.

8.

Iniekcje stosowane są w objętościach
a) 0,01 – 0,1 ml.
b) 100 – 4000 ml.
c) 20 – 100 ml.
d) 0,1 – 20 ml.

9.

Warunki w jakich odbywa się produkcja leków pozajelitowych muszą odpowiadać
wymaganiom dobrej praktyki wytwarzania, określanej skrótem
a)

WHO.

b)

GMP.

c)

LAL.

d)

PVA.

10.

Powszechnie uznaje się, że najskuteczniejszą metodą wyjaławiania (np. sprzętu) jest
a)

wyżarzanie.

b)

płukanie w wodzie utlenionej.

c)

spalanie.

d)

wyjaławianie nasyconą parą wodną pod ciśnieniem.

11.

Pojemniki i utensylia wykonane ze szkła lub porcelany należy wyjaławiać
w sterylizatorze powietrznym w temp.
a)

100ºC przez 1 godzinę.

b)

170ºC przez 1 godzinę.

c)

110ºC przez 30 minut.

d)

160ºC przez 1 godzinę.

12.

Wstrzyknięcia do oczu, wstrzykiwane są podspojówkowo i dokomorowo w objętości nie
przekraczającej
a)

10 ml.

b)

0,5 ml.

c)

5 ml.

d)

1 ml.

13.

Ocusert to przykład
a)

olejowych kropli do oczu.

b)

zawiesin do oczu.

c)

systemu terapeutycznego.

d)

soczewek kontaktowych.

14.

Preparaty do żywienia pozajelitowego zawierający emulsje tłuszczowe to
a)

Aminosteril 5%.

b)

Soluvit N.

c)

Intralipid 10%.

d)

Cernevit.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

15.

FP VI proponuje ocenę zanieczyszczeń mechanicznych w płynach do wlewów
kroplowych metodą sączenia przez sączki membranowe o średnicy porów
a)

1,2

µ

m.

b)

0,2

µ

m.

c)

0,45

µ

m.

d)

10

µ

m.

16.

Filtry HEPA zatrzymują
a)

9,9 % cząstek o średnicy 0,1

µ

m.

b)

99,99% cząstek o średnicy 0,3

µ

m.

c)

99,99% cząstek o średnicy 0,2 mm.

d)

9,9% cząstek o średnicy 0,3 mm

17.

Roztwory substancji konserwujących wyjaławia się w temp
a)

122º±2ºC przez 20 minut.

b)

100ºC przez 15 minut.

c)

110ºC przez 20 minut.

d)

100º±2ºC przez 10 minut.

18.

Czas wyjaławiania liczy się od momentu
a)

włączenia sterylizatora.

b)

osiągnięcia wymaganej temp. przez wyjaławiane przedmioty.

c)

umieszczenia wyjałowionych przedmiotów w sterylizatorze.

d)

osiągnięcia czasu dodatkowego.

19.

Mieszanina I roztworu substancji konserwujących składa się z
a)

chlorku benzalkoniowego z alkoholem β- fenyloetylowym.

b)

azotanu fenylortęciowego z alkoholem β- fenyloetylowym.

c)

boranu fenylortęciowego z alkoholem β- fenyloetylowym.

d)

chlorku benzalkoniowego z glukonianem chlorheksydyny.

20.

Do sączenia wyjaławiającego służą sączki membranowe o średnicy porów [

µ

m]

a)

5,0.

b)

0,8.

c)

0,45.

d)

0,2.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie jałowych leków recepturowych

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

7. LITERATURA

1. Farmakopea Polska IV. PZWL, Warszawa 1970
2.

Farmakopea Polska V. PTFarm., Warszawa 1995–1999

3.

Farmakopea Polska VI. PTFarm., Warszawa 2002

4.

Farmakopea Polska VII. PTFarm., Warszawa 2006

5.

Jachowicz R.: Receptura apteczna. PZWL, Warszawa 2005

6.

Janicki S., Szulc J., Woyczikowski B.: Zbiór recept. Gdańsk 2003

7.

Janicki S., Fiebig A., Sznitowska M.: Farmacja stosowana. PZWL, Warszawa 2006

8.

Krówczyński L.: Ćwiczenia z receptury. PZWL, Warszawa1996

9.

Krówczyński L.: Technologia postaci leku. PZWL, Warszawa 1969

10.

Krówczyński L.: Zarys technologii postaci leku. PZWL, Warszawa 1994

11.

Krówczyński L., Jachowicz R. (red.): „Ćwiczenia z receptury”. Wydawnictwo UJ,
Kraków 1998

12.

Mueller R.H., Hildebrand G.E. (red.): Technologia nowoczesnych postaci leku. PZWL,
Warszawa 1998

13.

Modrzejewski F.: Farmacja stosowana. PZWL, Warszawa 1997

14.

Nerlo H.: Aseptyczne przyrządzanie leków. PZWL, Warszawa 1979

Literatura metodyczna
1.

Figurski J., Symela K. (red.): Modułowe programy nauczania w kształceniu zawodowym.
Wyd. ITEE, Radom 2001

2.

Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Wydawnictwo Akademickie „śak”,
Warszawa 2003

3.

Plewka Cz.: Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych, cz. I i II.
Wyd. ITEE, Radom 1999

4.

Symela K.(red.): Skuteczność kształcenia modułowego w Polsce w systemie szkolnej
i pozaszkolnej edukacji zawodowej. Wyd. ITEE, Radom 2003