„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Sylwia Wośko

Wykonywanie półstałych leków recepturowych
322[10].Z3.05

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr n. farm. Elwira Telejko
dr n. farm. Przemysław Drożyński



Opracowanie redakcyjne:
mgr Alina Krawczak



Konsultacja:
dr hab. inż. Henryk Budzeń










Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[10].Z3.05
„Wykonywanie półstałych leków recepturowych”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik farmaceutyczny.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

11

5.1. Klasyfikacja i charakterystyka półstałych leków recepturowych

Niezgodności w maściach

11

5.1.1. Ćwiczenia

11

5.2. Metody sporządzania, homogenizacja i opakowanie półstałych postaci leków

oraz sposób zapisywania recept na maści

14

5.2.1. Ćwiczenia

14

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

16

7. Literatura

32

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1.

WPROWADZENIE

Przekazuję Państwu Poradnik dla nauczyciela, który mam nadzieję będzie pomocny

w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w Medycznym Studium Zawodowym kształcącym
w zawodzie technik farmaceutyczny. Poradnik dla nauczyciela ma na celu ułatwienie pracy
nauczycielowi jako organizatorowi procesu uczenia się.

W poradniku zamieszczono:

−−−−

wykaz literatury uzupełniającej wiedzę ucznia,

−−−−

wykaz umiejętności, które uczeń powinien mieć opanowane przystępując do realizacji
jednostki modułowej,

−−−−

wykaz umiejętności, które uczeń wykształtuje realizując temat jednostki modułowej,

−−−−

propozycje ćwiczeń rozwijających umiejętności praktycznego wykonywania półstałych
leków recepturowych,
Zawiera również przykładowe scenariusze zajęć dydaktycznych, które powinny być

prowadzone różnymi metodami aktywizującymi ucznia:

−−−−

wykonywania ćwiczeń laboratoryjnych,

−−−−

wykładu informacyjnego,

−−−−

samokształcenia kierowanego,

−−−−

tekstu przewodniego,

−−−−

projekcji filmu poglądowego.
Formy organizacyjne pracy uczniów powinny być zróżnicowane, począwszy od

indywidualnej działalności ucznia do pracy zespołowej.

W poradniku dla nauczyciela zawarte są również zestawy zadań testowych w celu

sprawdzenia wiadomości i umiejętności ucznia, przykładowa karta odpowiedzi, instrukcja dla
ucznia i nauczyciela oraz klucz odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

322[10].Z3.01

Analizowanie i ocenianie zapisu leku

recepturowego i aptecznego

322[10].Z3.02

Wykonywanie leków recepturowych

i aptecznych z surowców roślinnych

322[10].Z3.04
Wykonywanie

płynnych leków

recepturowych

322[10].Z3.05

Wykonywanie

półstałych leków

recepturowych

322[10].Z3.07

Kontrolowanie

i wydawanie

gotowego leku

322[10].Z3.06
Wykonywanie

jałowych leków

recepturowych

322[10].Z3

Leki recepturowe i apteczne

322[10].Z3.03
Wykonywanie

stałych leków

recepturowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2.

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−−−−

przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, zasad ergonomii oraz regulaminu

porządkowego pracowni,

−−−−

współpracować w grupie,

−−−−

korzystać z FP i innych źródeł informacji,

−−−−

organizować stanowisko pracy,

−−−−

posługiwać się wagą i podstawowymi utensyliami używanymi w recepturze,

−−−−

czytać receptę,

−−−−

oceniać prawidłowość jej wystawienia,

−−−−

oceniać prawidłowość zapisu recepty,

−−−−

identyfikować łacińskie nazwy substancji leczniczych,

−−−−

interpretować łacińskie skróty zawarte w recepcie,

−−−−

interpretować nazwy synonimowe substancji leczniczych,

−−−−

przeliczać dawki,

−−−−

korygować dawki przekroczone,

−−−−

klasyfikować substancje w zależności od siły działania oraz rozpoznawać oznakowanie

naczyń w których są przechowywane,

−−−−

formułować ogólne zasady Dobrej Praktyki Wytwarzania,

−−−−

prezentować efekt wykonanego zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3.

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

scharakteryzować półstałe postacie leków recepturowych,

–

określić właściwości fizykochemiczne podłoży maściowych,

–

wyjaśnić budowę i funkcje skóry,

–

zróżnicować etapy wchłaniania substancji leczniczych przez skórę,

–

dobrać opakowanie do określonej postaci leku,

–

wyjaśnić rolę i zastosowanie półstałych leków recepturowych,

–

rozpoznać i poprawić niezgodności w lekach półstałych,

–

zorganizować stanowisko pracy do wykonywania półstałych postaci leków,

–

sporządzić maści farmakopealne i magistralne,

–

sporządzić kremy i pasty kosmetyczne,

–

scharakteryzować transdermalne systemy terapeutyczne,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………..…….………….

Modułowy program nauczania:

Technik farmaceutyczny 322[10]

Moduł:

Leki recepturowe i apteczne 322[10].Z3

Jednostka modułowa:

Wykonywanie

półstałych

leków

recepturowych

322[10].Z3.05

Temat: Wykonywanie maści za pomocą Unguatora.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności wykonywania maści w unguatorze, przygotowania

podłoża maściowego i substancji leczniczej, prawidłowego wykorzystania
unguatora oraz opakowania i opisania gotowej postaci leku.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−−−−

zaplanować kolejność wykonywania czynności przy sporządzaniu maści w unguatorze,

−−−−

omówić budowę i zasadę działania unguatora,

−−−−

przygotować odpowiednio podłoże maściowe,

−−−−

przygotować odpowiednio substancje lecznicze,

−−−−

wykonać maści w unguatorze,

−−−−

dobrać opakowanie, sygnaturę i etykiety do maści,

−−−−

wykonać pracę zgodnie z zasadami dobrej praktyki wytwarzania i przepisami BHP.

Metody nauczania–uczenia się:

−−−−

metoda przewodniego tekstu,

−−−−

pogadanka z instruktażem,

−−−−

ć

wiczenia laboratoryjne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−−−−

praca w zespołach 3-4 osobowych,

−−−−

praca indywidualna.

Czas: 6 godzin dydaktycznych.

Środki dydaktyczne:

−−−−

obowiązująca literatura fachowa,

−−−−

loża (stół), taboret, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: moździerze, pistle różnych rozmiarów, łopatki i łyżeczki plastikowe, unguator,

kliszki celuloidowe, wagi apteczne, odważniki,

−−−−

opakowania do leków: pudełka winidurowe,

−−−−

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze, leki gotowe,

−−−−

zestawy oryginalnych recept na maści,

−−−−

etykiety i sygnatury do leków,

−−−−

poradnik dla nauczyciela,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Przebieg zajęć:
1.

Czynności organizacyjno-porządkowe: sprawdzenie obecności, podanie tematu zajęć,
zapoznanie uczniów z celami kształcenia.

2.

Omówienie przez nauczyciela sposobu realizacji zajęć, podział uczniów na zespoły 3-4
osobowe,

sprawdzenie

znajomości

przepisów

BHP

przez

zadawanie

pytań

poszczególnym osobom.

3.

Zapoznanie się uczniów z materiałem nauczania przydzielonego ćwiczenia, z poradnika
dla ucznia.

4.

Przeprowadzenie instruktażu w zespołach 3-4 osobowych, omówienie budowy i zasady
działania unguatora oraz toku postępowania przy sporządzaniu maści.

5.

Wydanie recept na maści przeznaczone do indywidualnego wykonania przez uczniów.

6.

Czytanie, analizowanie i opisywanie recept.

7.

Samodzielne wykonywanie przez uczniów przydzielonych recept: (uczniowie
przygotowują odpowiedni sprzęt, utensylia, podłoże maściowe, substancje lecznicze,
opakowanie do maści; sporządzają maści w unguatorze, dobierają odpowiednie sygnatury
i etykiety oraz opisują gotowy preparat).

8.

Nauczyciel monitoruje przebieg pracy, udziela rad i wskazówek w czasie wykonywanych
czynności.

9.

Prezentacja wykonanych preparatów (nauczyciel przyjmuje sporządzone maści, sprawdza
opis wykonania recept, w zeszycie ćwiczeniowym ucznia).

10.

Porządkowanie stanowiska pracy.

Zakończenie zajęć
Podsumowanie przez nauczyciela przebiegu zajęć: wskazanie nieprawidłowości i sposobu ich
unikania, zadawanie pytań problemowych w celu sprawdzenia stopnia przyswojenia przez
uczniów wiedzy zdobytej na ćwiczeniach. Podanie przez nauczyciela tematu kolejnych zajęć.

Praca domowa
Narysować schemat i opisać budowę unguatora w zeszycie ćwiczeniowym.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−−−−

anonimowe wypowiedzi pisemne uczniów dotyczące oceny przebiegu zajęć
i zaangażowania prowadzącego oraz trudności podczas realizowania zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………..…….………….

Modułowy program nauczania:

Technik farmaceutyczny 322[10]

Moduł:

Leki recepturowe i apteczne 322[10].Z3

Jednostka modułowa:

Wykonywanie

półstałych

leków

recepturowych

322[10].Z3.05

Temat:

Rozpoznawanie i korekta niezgodności w maściach.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności rozpoznawania niezgodności w receptach na maści

oraz dokonywania w nich poprawy. Ukształtowanie umiejętności poprawnego
sporządzenia recept z niezgodnościami.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

−−−−

przeczytać prawidłowo receptę,

−−−−

rozpoznać niezgodności w półstałych lekach recepturowych,

−−−−

dokonać korekty niezgodności występujących w receptach na półstałe postacie leków,

−−−−

prawidłowo wykonać preparaty,

−−−−

dobrać opakowanie i etykiety do maści.

Metody nauczania–uczenia się:

−−−−

wykład informacyjny,

−−−−

ć

wiczenia laboratoryjne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−−−−

praca w zespołach 2-3 osobowych,

−−−−

praca indywidualna.

Czas: 6 godzin dydaktycznych.

Środki dydaktyczne:

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

obowiązująca literatura fachowa,

−−−−

recepty na półstałe leki recepturowe z niezgodnościami,

−−−−

loża (stół), taboret, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: moździerze, pistle różnych rozmiarów, łopatki i łyżeczki plastikowe, unguator,

kliszki celuloidowe, wagi apteczne, odważniki,

−−−−

opakowania do leków: pudełka winidurowe,

−−−−

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze, leki gotowe,

−−−−

etykiety i sygnatury do leków,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

Przebieg zajęć:
1.

Czynności wstępne: sprawdzenie obecności, podanie tematu zajęć i zapoznanie uczniów
z celami kształcenia, podział na zespoły 2-3 osobowe.

2.

Wprowadzenie do tematu:

−−−−

nauczyciel przeprowadza wykład informacyjny na temat niezgodności w półstałych
lekach recepturowych,

−−−−

uczniowie zapoznają się z materiałem nauczania oraz treścią ćwiczenia z poradnika
dla ucznia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

3. Realizacja ćwiczenia:

−−−−

nauczyciel wspólnie z uczniami analizuje wybrane recepty na maści
z niezgodnościami,

−−−−

nauczyciel wydaje uczniom oryginalne recepty na półstałe postacie leku zawierające
niezgodności,

−−−−

uczniowie w zespołach 2-3 osobowych, analizują recepty, dokonują korekty i planują
tok postępowania do poprawnego sporządzenia recept, ćwiczenie opisują w zeszycie,

−−−−

uczniowie samodzielnie przygotowują niezbędny sprzęt oraz substancje lecznicze
i pomocnicze potrzebne do sporządzenia poprawionych recept na maści.

−−−−

uczniowie indywidualnie wykonują półstałe leki recepturowe,

−−−−

nauczyciel obserwując pracę uczniów, na bieżąco udziela rad i wskazówek,

−−−−

uczniowie prezentują nauczycielowi sporządzone preparaty i opis wykonania
w zeszycie ćwiczeniowym oraz wymieniają się spostrzeżeniami.

Zakończenie zajęć
Nauczyciel podsumowuje przebieg zajęć, wskazuje jakie ważne umiejętności zostały
kształtowane, jakie wystąpiły błędy i jak ich w przyszłości unikać.

Praca domowa
Odszukaj, opisz i dokonaj korekty niezgodności w podanych receptach, (nauczyciel wydaje
xero dwóch recept na półstałe leki recepturowe z niezgodnościami).

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−−−−

wypowiedzi uczniów na końcu zajęć, na temat trudności w wykonaniu ćwiczenia,
sposobu przeprowadzenia i czasochłonności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5.

Ćwiczenia

5.1. Klasyfikacja

i

charakterystyka

półstałych

leków

recepturowych Niezgodności w maściach

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządzanie past i kremów kosmetycznych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia. Zaleca się aby uczniowie przeczytali rozdział z poradnika dla
ucznia na temat sporządzania past i kremów kosmetycznych oraz poszerzyli wiadomości
z literatury uzupełniającej. Zaleca się samodzielną pracę ucznia. Efektem pracy ucznia
powinno być prawidłowe wykonanie, opakowanie i opisanie recept na pasty i kremy
kosmetyczne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia, dotyczący sporządzania past

i kremów kosmetycznych oraz poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej,

2) wykorzystać podane recepty lub zestawy recept przygotowane przez nauczyciela,
3) przeczytać poprawnie receptę,
4) przeanalizować receptę pod względem:

−−−−

poprawności zapisu,

−−−−

sposobu zapisu,

5) odszukać w FP monografię szczegółową poszczególnych składników recepty, (zwracając

uwagę na postać i właściwości substancji leczniczej, dawkę, działanie i zastosowanie,
sposób przechowywania oraz przynależność do wykazu leków),

6) zaplanować tok postępowania,
7) przygotować sprzęt, substancje lecznicze, podłoża maściowe i substancje pomocnicze,
8) wykonać pasty i kremy kosmetyczne,
9) przełożyć gotowe preparaty do odpowiednich opakowań,
10) dołączyć odpis recepty oraz odpowiednią etykietkę z warunkami przechowywania leku,
11) sprzątnąć miejsce pracy,
12) opisać wykonanie recept w zeszycie ćwiczeniowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

instruktaż z objaśnieniem,

−−−−

ć

wiczenia praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

loża (stół), taboret, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: moździerze, pistle różnych rozmiarów, łopatki i łyżeczki plastikowe lub
metalowe, naczynia do przechowywania substancji leczniczych, łaźnia wodna,
tubownica, unguator, parownice, wagi apteczne, odważniki,

−−−−

opakowania do leków: pudełka winidurowe, tuby aluminiowe,

−−−−

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze, leki gotowe,

−−−−

zestawy oryginalnych recept, etykiety i sygnatury do leków,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Rozpoznawanie i korekta niezgodności w lekach półstałych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób

wykonania ćwiczenia i przeprowadzić wykład informacyjny na temat niezgodności
w półstałych lekach recepturowych. Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie
powinni przeczytać odpowiedni rozdział z poradnika dla ucznia oraz poszerzyć wiadomości
z literatury uzupełniającej. Wskazana jest praca w niewielkich zespołach podczas
analizowania recept z niezgodnościami oraz praca indywidualna w czasie sporządzania
poprawionych recept wydanych przez nauczyciela. Należy zwrócić uwagę na sumienną
i prawidłową analizę recept z niezgodnościami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia dotyczący niezgodności w maściach
oraz poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej,

2)

wykorzystać podane recepty lub zestawy recept przygotowane przez nauczyciela,

3)

przeczytać poprawnie receptę,

4)

przeanalizować receptę pod względem:

−−−−

poprawności zapisu,

−−−−

sposobu zapisu,

−−−−

niezgodności,

5)

odszukać w FP monografię szczegółową poszczególnych składników recepty, (zwracając
uwagę na postać i właściwości substancji leczniczej, dawkę, działanie i zastosowanie,
sposób przechowywania oraz przynależność do wykazu leków),

6)

zaplanować tok postępowania,

7)

dokonać rozpoznawania i korekty niezgodności w receptach przygotowanych przez
nauczyciela,

8)

przygotować sprzęt, substancje lecznicze, podłoża maściowe i substancje pomocnicze,

9)

wykonać prawidłowo, (po uwzględnieniu korekty niezgodności), maści na podstawie
recept podanych przez nauczyciela,

10)

przełożyć gotowe preparaty do odpowiednich opakowań,

11)

dołączyć odpis recepty i naniesiony zmiany w recepcie, oraz odpowiednią etykietkę
z warunkami przechowywania leku,

12)

sprzątnąć miejsce pracy,

13)

opisać wykonanie recept w zeszycie ćwiczeniowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

wykład informacyjny,

−−−−

ć

wiczenia laboratoryjne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

loża (stół), taboret, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: moździerze, pistle różnych rozmiarów, łopatki i łyżeczki plastikowe lub
metalowe, naczynia do przechowywania substancji leczniczych, łaźnia wodna,
tubownica, unguator, parownice, wagi apteczne, odważniki,

−−−−

opakowania do leków: pudełka winidurowe, tuby aluminiowe,

−−−−

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze, leki gotowe,

−−−−

zestawy oryginalnych recept z niezgodnościami,

−−−−

etykiety i sygnatury do leków,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.2. Metody

sporządzania,

homogenizacja

i

opakowanie

półstałych postaci leków oraz sposób zapisywania recept na
maści

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonywanie maści magistralnych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji zajęć nauczyciel powinien omówić zakres i sposób

wykonania ćwiczenia. Zaleca się aby uczniowie przeczytali rozdział z poradnika dla ucznia na
temat sporządzania maści magistralnych oraz poszerzyli wiadomości z literatury
uzupełniającej. Efektem pracy ucznia powinno być prawidłowe wykonanie, opakowanie
i opisanie w zeszycie ćwiczeniowym recept wydanych przez nauczyciela. Należy zwrócić
uwagę na staranne wykonanie maści z uwzględnieniem zasad dobrej praktyki wytwarzania.
Zaleca się samodzielną pracę ucznia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia dotyczący sporządzania różnych

rodzajów maści magistralnych oraz poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej,

2) wykorzystać podane recepty lub zestawy recept przygotowane przez nauczyciela,
3) przeczytać poprawnie receptę,
4) przeanalizować receptę pod względem:

−−−−

poprawności zapisu,

−−−−

sposobu zapisu,

5) odszukać w FP monografię szczegółową poszczególnych składników recepty, (zwracając

uwagę na postać i właściwości substancji leczniczej, dawkę, działanie i zastosowanie,
sposób przechowywania oraz przynależność do wykazu leków),

6) zaplanować tok postępowania,
7) przygotować sprzęt, substancje lecznicze, podłoża maściowe i substancje pomocnicze,
8) wykonać maści na podstawie recept podanych przez nauczyciela,
9) przełożyć gotowe preparaty do odpowiednich opakowań,
10) dołączyć odpis recepty oraz odpowiednią etykietkę z warunkami przechowywania leku,
11) sprzątnąć miejsce pracy,
12) opisać wykonanie recept w zeszycie ćwiczeniowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

instruktaż z objaśnieniem,

−−−−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

loża (stół), taboret, szafki i półki na leki.

−−−−

sprzęt: moździerze, pistle różnych rozmiarów, bagietki, łopatki i łyżeczki plastikowe lub
metalowe, naczynia do przechowywania substancji leczniczych, łaźnia wodna,
tubownica, unguator, parownice, wagi apteczne, odważniki,

−−−−

opakowania do leków: pudełka winidurowe, tuby aluminiowe,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

−−−−

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze, leki gotowe,

−−−−

zestawy oryginalnych recept, etykiety i sygnatury do leków,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Wykonywanie maści farmakopealnych

Wskazówki do realizacji
Podstawową metodą realizacji zajęć powinny być ćwiczenia indywidualne. Należy

zwrócić uwagę na staranne wykonanie preparatów zgodnie z zasadami dobrej praktyki
wytwarzania, a w przypadku niedbałego lub błędnego sporządzenia leku przez ucznia należy
wydać mu receptę do powtórnego wykonania. Należy udostępnić uczniom dostęp do literatury
uzupełniającej- Farmakopei Polskiej VI. Efektem pracy uczniów powinno być wykonanie
wybranych przez nauczyciela maści farmakopealnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia dotyczący sporządzania maści
i podłoży farmakopalnych oraz poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej,

2)

wyszukać w FP VI składy maści i podłoży maściowych,

3)

przeczytać poprawnie skład maści i podłoży farmakopealnych,

4)

odszukać w FP monografię szczegółową poszczególnych składników, (zwracając uwagę
na postać i właściwości substancji leczniczej, dawkę, działanie i zastosowanie, sposób
przechowywania oraz przynależność do wykazu leków),

5)

zaplanować tok postępowania,

6)

przygotować sprzęt, substancje lecznicze, podłoża maściowe i substancje pomocnicze,

7)

wykonać maści i podłoża farmakopealne,

8)

przełożyć gotowe preparaty do odpowiednich opakowań,

9)

dołączyć odpis recepty oraz odpowiednią etykietkę z warunkami przechowywania leku,

10)

sprzątnąć miejsce pracy,

11)

opisać wykonanie preparatów w zeszycie ćwiczeniowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−−−−

instruktaż z objaśnieniem,

−−−−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

loża (stół), taboret, szafki i półki na leki,

−−−−

sprzęt: moździerze, pistle różnych rozmiarów, łopatki i łyżeczki plastikowe lub
metalowe, naczynia do przechowywania substancji leczniczych, łaźnia wodna,
tubownica, unguator, parownice, wagi apteczne, odważniki,

−−−−

opakowania do leków: pudełka winidurowe, tuby aluminiowe,

−−−−

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze, leki gotowe,

−−−−

etykiety i sygnatury do leków,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

zeszyt i przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

6.

EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Wykonywanie półstałych

leków recepturowych”

Test składa się z 25 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 25 są
z poziomu podstawowego,

−−−−

zadania 3, 4, 12, 24 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−−−−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 16 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dobry – za rozwiązanie 21 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−−−−

bardzo dobry – za rozwiązanie 23 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. c, 4. d, 5. c, 6. a, 7. a, 8. d, 9. c, 10. d, 11. a,
12. b, 13. a, 14. c, 15. c, 16. a, 17. c, 18. d, 19. a, 20. d, 21. b, 22. c, 23. a, 24. b,
25. a

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1 Identyfikować podłoża absorpcyjne bezwodne

B

P

b

2 Określić skład maści farmakopealnych

A

P

a

3 Określić właściwości fizykochemiczne maści

C

PP

c

4 Wyjaśnić budowę skóry

C

PP

d

5 Sporządzić maści recepturowe

A

P

c

6 Zdefiniować pasty

A

P

a

7 Identyfikować maści roztwory

B

P

a

8 Wskazać różnicę pomiędzy maścią a kremem

B

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

9

Określić właściwości fizykochemiczne podłoży
maściowych

A

P

c

10 Scharakteryzować maści diadermalne

B

P

d

11 Zidentyfikować maści przezskórne

B

P

a

12 Określić skład chemiczny podłoży maściowych

A

PP

b

13 Podać termin potoczny maści ochronnych

A

P

a

14 Scharakteryzować podłoża maściowe

C

P

c

15

Określić skrót transdermalnych systemów
terapeutycznych

A

P

c

16 Zastosować podłoża do maści magistralnych

C

P

a

17

Zróżnicować etapy wchłaniania substancji czynnych
przez skórę

B

P

c

18 Określić otrzymywanie podłoży maściowych

B

P

d

19 Scharakteryzować maści hydrofobowe

C

P

a

20 Zastosować homogenizację maści

C

P

d

21 Określić charakter maści kamforowej

B

P

b

22 Podać stężenie maści farmakopealnych

A

P

c

23 Określić otrzymywanie podłoży maściowych

B

P

a

24 Zastosować synonimy maści

C

PP

b

25

Scharakteryzować żele hydrofobowe jako półstałe
postacie leków

C

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

4.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi

5.

Zapewnij uczniom odpowiednią atmosferę oraz możliwość samodzielnej pracy.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj instrukcję dla ucznia.

7.

Upewnij się, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych oraz karty odpowiedzi, podaj czas rozpoczęcia

i zakończenia rozwiązywania testu.

9.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

10.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

11.

Zbierz karty odpowiedzi i zestawy zadań testowych.

12.

Sprawdź odpowiedzi a wyniki wpisz do arkusza zbiorczego.

13.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

14.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

15.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, które będą miały na celu uniknięcie

niepowodzeń dydaktycznych w późniejszej j pracy.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 25 zadań dotyczących „Wykonywania półstałych leków recepturowych”. Do
każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi i tylko jedna odpowiedź jest
prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Kolejność rozwiązywania zadań jest dowolna.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Po zakończeniu rozwiązywania zadań, sprawdź w KARCIE ODPOWIEDZI, czy dla
wszystkich zadań zaznaczyłeś odpowiedzi.

9.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

10.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Do podłoży absorpcyjnych bezwodnych zaliczamy
a)

olej rzepakowy i smalec wieprzowy.

b)

maść cholesterolową i wazelinę hydrofilową.

c)

maść zmiękczającą i lanolinę uwodnioną.

d)

maść z metylocelulozą i maść glicerolową.

2.

Maść o składzie Lanolinom anhydricum 50cz.

Vaselinum flavum

50cz., to

a)

maść miękka.

b)

maść biała.

c)

maść zmiękczająca.

d)

maść prosta.

3.

Liczbę potliwości określa się jako,
a)

stopień wiązania podłoża maściowego z substancją czynną.

b)

ilość wody, wyrażoną w gramach, związanej przez 100g podłoża.

c)

stopień wiązania fazy ciekłej i stałej węglowodorów.

d)

stosunek gęstości podłoża do gęstości substancji leczniczej.

4.

Grubość skóry właściwej wynosi średnio
a)

100 -150

µ

m.

b)

10 – 20

µ

m.

c)

100

µ

m.

d)

500 – 1000

µ

m.

5.

Maść Mikulicza zawiera jako jeden ze składników

a) kwas salicylowy.
b) riwanol.
c) azotan srebra.
d) mocznik.

6.

Pasty wg. FP VI, to półstałe preparaty na skórę zawierające nie mniej niż

a) 40% substancji stałych.
b) 40% podłoża.
c) 25% substancji leczniczych.
d) 25% podłoża maściowego.

7.

Przykładem maści roztworów jest

a) maść tranowa i maść z salicylanem metylu.
b) maść pięciornikowa złożona i maść majerankowa.
c) maść majerankowa i maść z zasadowym galusanem bizmutu.
d) maść siarkowa i maść tranowa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

8.

Różnica w nazewnictwie pomiędzy kremem w/o, a maścią w/o wynika z

a) ilości substancji leczniczej.
b) ilości podłoża.
c) metody sporządzania.
d) ilości zemulgowanej wody.

9.

Liczba wodna euceryny wynosi

a) 10 – 30.
b) 50 – 80.
c) ponad 300.
d) ponad 200.

10.

Maści diadermalne to takie, w których

a) miejscem wchłaniania substancji leczniczych jest skóra właściwa.
b) miejscem wchłaniania substancji leczniczych jest warstwa rogowa.
c) miejscem wchłaniania substancji leczniczych jest warstwa żywa naskórka.
d) miejscem wchłaniania substancji leczniczych jest tkanka mięśniowa.

11.

W postaci tzw. maści przezskórnych aplikowane są np.

a) leki nasercowe i hormony płciowe.
b) leki przeciwgrzybicze i antyseptyczne.
c) leki przeciwbakteryjne i keratolityczne.
d) leki antyseptyczne i antybiotyki.

12.

Lanolina pod względem chemicznym jest

a) mieszaniną węglowodorów.
b) mieszaniną estrów kwasów tłuszczowych z alkoholami sterolowymi.
c) mieszaniną triglicerydów.
d) mieszaniną lanocerytu ze składnikami lipidowymi.

13.

Maści ochronne określane są również terminem

a) „maści przemysłowe”.
b) „kremy pielęgnacyjne”.
c) „kremy lecznicze”.
d) „maści handlowe”.

14.

Wazelina charakteryzuje się

a) wzrostem lepkości wraz ze wzrostem jej masy cząsteczkowej.
b) dużą zawartością wolnych alkoholi sterolowych i alifatycznych.
c) bardzo małą zdolnością emulgowania i chłonięcia wody.
d) dużymi właściwościami emulgującymi.

15.

Transdermalne systemy terapeutyczne określane są skrótem

a) TSP.
b) STS.
c) TTS.
d) PST.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

16.

Jeżeli lekarz przepisze w recepcie „vehiculum”, to sporządzamy maści z użyciem

a) wazeliny żółtej.
b) lanoliny.
c) wazeliny białej.
d) euceryny.

17.

Kolejność przenikania leków przez skórę odbywa się w 4 etapach według kolejności

a) uwalnianie, penetracja, adsorpcja, resorpcja.
b) penetracja, uwalnianie, adsorpcja, resorpcja.
c) uwalnianie, adsorpcja, penetracja, resorpcja.
d) adsorpcja, penetracja, resorpcja, uwalnianie.

18.

Parafina ciekła jest produktem otrzymywanym

a) w procesie oczyszczania wełny owczej.
b) przez wytapianie z tkanek obrastających jelita i nerki zdrowych świń.
c) przez oczyszczanie wosku ziemnego.
d) po destylacji ropy naftowej.

19.

Do sporządzania maści hydrofobowych stosuje się

a) tłuszcze zwierzęce.
b) alkohole z lanoliny.
c) lanolinę.
d) monoglicerydy i alkohole tłuszczowe.

20. W trójwalcówce nie należy homogenizować

a) maści zawiesin.

b) maści cynkowej.
c) past.
d) maści emulsji.

21. Maść kamforowa zaliczana jest do

a) maści emulsji.
b) maści roztworów.
c) maści zawiesin.
d) past.

22. Farmakopealna maść z tlenkiem cynku jest

a) 50%.
b) 30%.
c) 10%.
d) 20%.

23. Wazelinę białą otrzymuje się

a) z pozostałości po destylacji ropy naftowej.
b) przez zmieszanie stopionej parafiny stałej i ciekłej.
c) przez zmieszanie estrów kwasów tłuszczowych z alkoholami sterolowymi.
d) po suchej destylacji węgla kamiennego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

24. Maść z olejem wątłuszowym jest synonimem

a) maści majerankowej.
b) maści tranowej.
c) maści kamforowej.
d) maści hydrofilowej.

25. śele hydrofobowe są to,

a)

preparaty zawierające podłoża złożone z ciekłej parafiny z dodatkiem polietylenu lub
olejów roślinnych, żelowanych za pomocą krzemionki koloidowej.

b)

preparaty zawierające podłoża złożone z wody, glicerolu lub glikolu propylenowego,
ż

elowane za pomocą substancji takich jak tragakanta czy skrobia.

c)

preparaty o charakterze emulsji, w których fazą zewnętrzną jest faza lipofilowa
i zawierają emulgatory typu o/w np. lanolinę, estry sorbitanu.

d)

preparaty o charakterze emulsji, w których fazą zewnętrzną jest faza wodna i zawierają
emulgatory typu o/w np. mydła sodowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie półstałych leków recepturowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

23

a

b

c

d

24

a

b

c

d

25

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Test 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Wykonywanie półstałych

leków recepturowych”

Test składa się z 25 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 4, 6, 7, 9, 10, 11, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25 są
z poziomu podstawowego,

−−−−

zadania 3, 5, 8, 14, są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−−−−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 16 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dobry – za rozwiązanie 21 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−−−−

bardzo dobry – za rozwiązanie 23 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. b, 4. b, 5. c, 6. b, 7. b, 8. c, 9. b, 10. a, 11. a,
12. d, 13. c, 14. b, 15. b, 16. c, 17. b, 18. b, 19. d, 20. a, 21. c, 22. d, 23. b, 24. c,
25. a

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Scharakteryzować kremy hydrofobowe jako półstałe
postacie leków recepturowych

C

P

c

2 Identyfikować podłoża hydrożelowe

B

P

d

3 Określić skład maści farmakopealnej

C

PP

b

4 Określić właściwości fizykochemiczne maści

A

P

b

5 Wyjaśnić budowę skóry

C

PP

c

6

Scharakteryzować półstałe postacie leków
recepturowych

A

P

b

7 Sporządzić pasty

A

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

8 Określić budowę skóry

C

PP

c

9 Rozpoznać nazwy synonimowe maści

A

P

b

10 Określić skład podłoży maściowych

B

P

a

11 Scharakteryzować maści endodermalne

B

P

a

12 Zastosować nazwy synonimowe podłoży maściowych

A

P

d

13 Sporządzić maści farmakopealne

C

P

c

14 Podać przykłady podłoży maściowych

C

PP

b

15 Określić otrzymywanie podłoży maściowych

A

P

b

16

Zróżnicować etapy wchłaniania substancji czynnych
przez skórę

B

P

c

17 Określić skład podłoży maściowych

B

P

b

18 Określić nazwy synonimowe podłoży maściowych

B

P

b

19

Określić skrót transdermalnych systemów
terapeutycznych

A

P

d

20 Scharakteryzować woski

B

P

a

21 Określić zastosowanie trójwalcówki

C

P

c

22 Wymienić wadę stosowania TTS

B

P

d

23 Sklasyfikować maści

B

P

b

24 Określić synonim lanoliny

A

P

c

25 Podać przykłady maści ochronnych

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

4.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi

5.

Zapewnij uczniom odpowiednią atmosferę oraz możliwość samodzielnej pracy.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj instrukcję dla ucznia.

7.

Upewnij się, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych oraz karty odpowiedzi, podaj czas rozpoczęcia
i zakończenia rozwiązywania testu.

9.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

10.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

11.

Zbierz karty odpowiedzi i zestawy zadań testowych.

12.

Sprawdź odpowiedzi a wyniki wpisz do arkusza zbiorczego.

13.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

14.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

15.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, które będą miały na celu uniknięcie
niepowodzeń dydaktycznych w późniejszej j pracy.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 25 zadań dotyczących „Wykonywania półstałych leków recepturowych”. Do
każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi i tylko jedna odpowiedź jest
prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Kolejność rozwiązywania zadań jest dowolna.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Po zakończeniu rozwiązywania zadań, sprawdź w KARCIE ODPOWIEDZI, czy dla
wszystkich zadań zaznaczyłeś odpowiedzi.

9.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

10.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Kremy hydrofobowe są to,

a)

preparaty zawierające podłoża złożone z ciekłej parafiny z dodatkiem polietylenu lub
olejów roślinnych, żelowanych za pomocą krzemionki koloidowej.

b)

preparaty zawierające podłoża złożone z wody, glicerolu lub glikolu propylenowego,
ż

elowane za pomocą substancji takich jak tragakanta czy skrobia.

c)

preparaty o charakterze emulsji, w których fazą zewnętrzną jest faza lipofilowa
i zawierają emulgatory typu o/w np. lanolinę, estry sorbitanu.

d)

preparaty o charakterze emulsji, w których fazą zewnętrzną jest faza wodna
i zawierają emulgatory typu o/w np. mydła sodowe.

2. Do podłoży hydrożelowych zaliczamy

a)

olej rzepakowy i smalec wieprzowy.

b) maść cholesterolową i wazelinę hydrofilową.
c) maść zmiękczającą i lanolinę uwodnioną.
d) maść z metylocelulozą i maść glicerolową.

3. Maść składająca się z Cholesterolum

3cz

Alkohol stearylicus

3cz

Cera alba

8cz

Vaselinum album

86cz, jest to

a)

maść cholesterolowa.

b)

wazelina hydrofilowa.

c)

euceryna.

d)

maść hydrofilowa.

4. Liczbę wodną określa się jako

a)

stopień wiązania podłoża maściowego z substancją czynną.

b) ilość wody, wyrażoną w gramach, związanej przez 100g podłoża.
c) stopień wiązania fazy ciekłej i stałej węglowodorów.
d) stosunek gęstości podłoża do gęstości substancji leczniczej.

5.

Grubość całego naskórka ocenia się na około

b)

100 -150

µ

m.

c)

10 – 20

µ

m.

d)

100

µ

m.

e)

500 – 1000

µ

m.

6.

ś

adna cząstka fazy rozproszonej w maściach nie powinna być większa niż

a)

20

µ

m.

b)

90

µ

m.

c)

25

µ

m.

d)

50

µ

m.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

7.

Pasta Lassara to

a)

pasta cynkowa.

b)

maść cynkowa z kwasem salicylowym.

c)

pasta cynkowa z sulfobituminianem amonowym.

d)

maść z hydrokortyzonem.

8.

W języku łacińskim corium oznacza

a)

naskórek.

b)

tkankę podskórną.

c)

skórę właściwą.

d)

warstwę rogową.

9.

Cold cream to nazwa

a)

maści hydrofilowej.

b)

maści zmiękczającej.

c)

maści białej.

d)

maści monostearynianowej.

10.

W praktyce farmaceutycznej stosuje się lanolinę uwodnioną, która stanowi mieszaninę

a)

3 cz. lanoliny bezwodnej i 1 cz. wody.

b)

3 cz. wody i 3 cz. lanoliny bezwodnej.

c)

3 cz. lanoliny bezwodnej i 1 cz. wazeliny białej.

d)

1 cz. lanoliny bezwodnej i 2 cz. wody.

11. Maści endodermalne to takie, w których

a) miejscem wchłaniania substancji leczniczych jest skóra właściwa.
b) miejscem wchłaniania substancji leczniczych jest warstwa rogowa.
c) miejscem wchłaniania substancji leczniczych jest warstwa żywa naskórka.
d) miejscem wchłaniania substancji leczniczych jest tkanka mięśniowa.

12. Cerezyną nazywamy również

a)

wazelinę żółtą.

b)

wazelinę sztuczną.

c)

parafinę ciekłą.

d)

parafinę stałą.

13. Maść siarkowa według FP VI jest

a)

50%.

b)

20%.

c)

30%.

d)

10%.

14.

Przykładem tradycyjnego podłoża maściowego o charakterze hydrożelu jest

a) maść zmiękczająca.
b) maść glicerolowa.
c) euceryna.
d) wosk biały.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

15. Olbrot otrzymywany jest z

a) wełny owczej.
b) masy wypełniającej jamy głowy waleni.
c) tłuszczu obrastającego jelita i nerki zdrowych świń.
d) ropy naftowej.

16. Kolejność przenikania leków przez skórę odbywa się w 4 następujących etapach:

a) uwalnianie, penetracja, adsorpcja, resorpcja.
b) penetracja, uwalnianie, adsorpcja, resorpcja.
c) uwalnianie, adsorpcja, penetracja, resorpcja.
d) adsorpcja, penetracja, resorpcja, uwalnianie.

17. Eucerynę otrzymuje się przez zmieszanie

a) 3 cz. eucerytu i 97 cz. wazeliny żółtej.
b) 94 cz. wazeliny białej i 6 cz. eucerytu.
c) 3 cz. lanoliny i 97 cz. eucerytu.
d) 3 cz. eucerytu i 97 cz. lanoliny.

18. Parafina ciekła nazywana jest również

a) cerezyną.
b) olejem parafinowym.
c) euceryną.
d) eucerytem.

19. Transdermalne systemy terapeutyczne określane są skrótem

a) PTS.
b) PST.
c) TST.
d) TTS.

20. Woski są

a) słabymi emulgatorami typu w/o, wchodzącymi w skład maści absorpcyjnych

i kremów.

b) silnymi emulgatorami typu w/o, wchodzącymi w skład maści lipofilowych.
c) słabymi emulgatorami typu o/w, wchodzącymi w skład maści lipofilowych.
d) silnymi emulgatorami typu o/w, wchodzącymi w skład maści absorpcyjnych i kremów.

21. Trójwalcówka jest urządzeniem służącym do

a) sporządzania maści emulsji.
b) mieszania maści roztworów.
c) homogenizacji maści.
d) pakowania maści.

22. Wadą stosowania transdermalnych systemów terapeutycznych jest

a) zmniejszenie działania niepożądanego.
b) zmniejszenie metabolizmu leku.
c) pominięcie przewodu pokarmowego.
d) działanie alergizujące promotorów wchłaniania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

23. Maść glicerolowa jest przykładem

a) pasty.
b) hydrożelu.
c) maści makrogolowej.
d) maści prostej.

24. Synonim lanoliny to

a) Adeps suillus.
b) Ceresinum.
c) Adeps lanae.
d) Unguentum leniens.

25. Przykładem maści ochronnych jest

a) maść silikonowa.
b) maść siarkowa.
c) dziegciowa.
d) maść majerankowa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie półstałych leków receptorowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

23

a

b

c

d

24

a

b

c

d

25

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

7.

LITERATURA

1.

Farmakopea Polska IV. PZWL, Warszawa 1970

2. Farmakopea Polska V. PTFarm., Warszawa 1995–1999
3. Farmakopea Polska VI. PTFarm., Warszawa 2002
4. Farmakopea Polska VII. PTFarm., Warszawa 2006
5.

Hudemowicz W., Piotrowska I., Sieradzki E.: Ćwiczenia z technologii postaci leku.
Maści. Transdermalne systemy terapeutyczne. Oficyna Wydawnicza AM, Warszawa
2006

6. Jachowicz R.: Receptura apteczna. PZWL, Warszawa 2005
7. Janicki S., Sznitowska M., Zieliński W.: Dostępność farmaceutyczna i dostępność

biologiczna leków. Polfa OIN, Warszawa 2001

8. Janicki S., Szulc J., Woyczikowski B.: Zbiór recept. Gdańsk 2003
9. Janicki S., Fiebig A., Sznitowska M.: Farmacja stosowana. PZWL Warszawa 2006.
10. Krówczyński L.: Ćwiczenia z receptury. PZWL, Warszawa1996
11. Krówczyński L.: Technologia postaci leku. PZWL, Warszawa 1969
12. Krówczyński L.: Zarys technologii postaci leku. PZWL, Warszawa 1994
13. Krówczyński L., Jachowicz R. (red.): „Ćwiczenia z receptury”. Wydawnictwo UJ,

Kraków 1998

14. Muelller R.H., Hildebrand G.E. (red.): Technologia nowoczesnych postaci leku. PZWL,

Warszawa 1998

15. Modrzejewski F.: Farmacja stosowana. PZWL, Warszawa 1997

Literatura metodyczna:
1.

Figurski J., Symela K. (red.): Modułowe programy nauczania w kształceniu zawodowym,
Wyd. ITEE, Radom 2001

2.

Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wydawnictwo Akademickie „śak”,
Warszawa 2003

3.

Plewka Cz.: Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych, cz. I i II,
Wyd. ITEE, Radom 1999

4.

Symela K.(red.): Skuteczność kształcenia modułowego w Polsce w systemie szkolnej
i pozaszkolnej edukacji zawodowej, Wyd. ITEE, Radom 2003