background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

 
 
 
 
 

MINISTERSTWO EDUKACJI 
 

NARODOWEJ 

 
 
 
 
Sylwia Wośko 
 
 

 

 
 
 
 

Wykonywanie półstałych leków recepturowych 
322[10].Z3.05 
 

 
 
 
 
 
 

Poradnik dla nauczyciela 

 
 
 
 
 

 
 

 
 

 

 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy 
Radom 2007  

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

Recenzenci: 
dr n. farm. Elwira Telejko 
dr n. farm. Przemysław DroŜyński 
 
 
 
Opracowanie redakcyjne: 
mgr Alina Krawczak 
 
 
 
Konsultacja: 
dr hab. inŜ. Henryk Budzeń 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczną  programu  jednostki  modułowej  322[10].Z3.05 
„Wykonywanie  półstałych  leków  recepturowych”,  zawartego  w  modułowym  programie 
nauczania dla zawodu technik farmaceutyczny. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom  2007 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

SPIS TREŚCI 

 

1.  Wprowadzenie 

2.  Wymagania wstępne 

3.  Cele kształcenia 

4.  Przykładowe scenariusze zajęć 

5.  Ćwiczenia 

11 

5.1. Klasyfikacja i charakterystyka półstałych leków recepturowych 
 

Niezgodności w maściach 

11 

 

 

5.1.1. Ćwiczenia  

11 

5.2. Metody sporządzania, homogenizacja i opakowanie półstałych postaci leków 

oraz sposób zapisywania recept na maści 

14 

5.2.1. Ćwiczenia  

14 

6.  Ewaluacja osiągnięć ucznia 

16 

7.  Literatura 

32 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

1.

 

WPROWADZENIE

 

 

 
 

Przekazuję  Państwu  Poradnik  dla  nauczyciela,  który  mam  nadzieję  będzie  pomocny 

w prowadzeniu  zajęć  dydaktycznych  w  Medycznym  Studium  Zawodowym  kształcącym 
w zawodzie  technik  farmaceutyczny.  Poradnik  dla  nauczyciela  ma  na  celu  ułatwienie  pracy 
nauczycielowi jako organizatorowi procesu uczenia się. 
 

W poradniku zamieszczono: 

−−−−

 

wykaz literatury uzupełniającej wiedzę ucznia, 

−−−−

 

wykaz  umiejętności,  które  uczeń  powinien  mieć  opanowane  przystępując  do  realizacji 
jednostki modułowej, 

−−−−

 

wykaz umiejętności, które uczeń wykształtuje realizując temat jednostki modułowej, 

−−−−

 

propozycje  ćwiczeń  rozwijających  umiejętności  praktycznego  wykonywania  półstałych 
leków recepturowych, 
Zawiera  równieŜ  przykładowe  scenariusze  zajęć  dydaktycznych,  które  powinny  być 

prowadzone róŜnymi metodami aktywizującymi ucznia: 

−−−−

 

wykonywania ćwiczeń laboratoryjnych, 

−−−−

 

wykładu informacyjnego, 

−−−−

 

samokształcenia kierowanego, 

−−−−

 

tekstu przewodniego, 

−−−−

 

projekcji filmu poglądowego. 
Formy  organizacyjne  pracy  uczniów  powinny  być  zróŜnicowane,  począwszy  od 

indywidualnej działalności ucznia do pracy zespołowej. 

W  poradniku  dla  nauczyciela  zawarte  są  równieŜ  zestawy  zadań  testowych  w  celu 

sprawdzenia wiadomości i umiejętności ucznia, przykładowa karta odpowiedzi, instrukcja dla 
ucznia i nauczyciela oraz klucz odpowiedzi. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

 

 

 

Schemat układu jednostek modułowych

 

 

322[10].Z3.01 

Analizowanie i ocenianie zapisu leku 

recepturowego i aptecznego 

322[10].Z3.02 

Wykonywanie leków recepturowych 

i aptecznych z surowców roślinnych 

322[10].Z3.04 
Wykonywanie 

płynnych leków 

recepturowych 

322[10].Z3.05 

Wykonywanie 

półstałych leków 

recepturowych 

322[10].Z3.07 

Kontrolowanie  

i wydawanie 

gotowego leku 

 

322[10].Z3.06 
Wykonywanie 

jałowych leków 

recepturowych 

322[10].Z3 

Leki recepturowe i apteczne 

322[10].Z3.03 
Wykonywanie 

stałych leków 

recepturowych 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

2.

 

WYMAGANIA WSTĘPNE 

 
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej  uczeń powinien umieć: 

−−−−

 

przestrzegać  zasad  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  zasad  ergonomii  oraz  regulaminu 

 

porządkowego pracowni, 

−−−−

 

współpracować w grupie, 

−−−−

 

korzystać z FP i innych źródeł informacji, 

−−−−

 

organizować stanowisko pracy, 

−−−−

 

posługiwać się wagą i podstawowymi utensyliami uŜywanymi w recepturze, 

−−−−

 

czytać receptę, 

−−−−

 

oceniać prawidłowość jej wystawienia, 

−−−−

 

oceniać prawidłowość zapisu recepty, 

−−−−

 

identyfikować łacińskie nazwy substancji leczniczych, 

−−−−

 

interpretować łacińskie skróty zawarte w recepcie, 

−−−−

 

interpretować nazwy synonimowe substancji leczniczych, 

−−−−

 

przeliczać dawki, 

−−−−

 

korygować dawki przekroczone, 

−−−−

 

klasyfikować  substancje  w  zaleŜności  od  siły  działania  oraz  rozpoznawać  oznakowanie 

 

naczyń w których są przechowywane, 

−−−−

 

formułować ogólne zasady Dobrej Praktyki Wytwarzania, 

−−−−

 

prezentować efekt wykonanego zadania. 
 
 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

3.

 

CELE KSZTAŁCENIA

 

 
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: 

 

scharakteryzować półstałe postacie leków recepturowych, 

 

określić właściwości fizykochemiczne podłoŜy maściowych, 

 

wyjaśnić budowę i funkcje skóry, 

 

zróŜnicować etapy wchłaniania substancji leczniczych przez skórę, 

 

dobrać opakowanie do określonej postaci leku, 

 

wyjaśnić rolę i zastosowanie półstałych leków recepturowych, 

 

rozpoznać i poprawić niezgodności w lekach półstałych, 

 

zorganizować stanowisko pracy do wykonywania półstałych postaci leków, 

 

sporządzić maści farmakopealne i magistralne, 

 

sporządzić kremy i pasty kosmetyczne, 

 

scharakteryzować transdermalne systemy terapeutyczne, 

 

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ 

 

Scenariusz zajęć 1  

 
Osoba prowadząca  

…………………..…….…………. 

Modułowy program nauczania: 

Technik farmaceutyczny 322[10]  

Moduł: 

Leki recepturowe i apteczne 322[10].Z3 

Jednostka modułowa: 

Wykonywanie 

półstałych 

leków 

recepturowych 

322[10].Z3.05 

 

Temat:  Wykonywanie maści za pomocą Unguatora. 

Cel ogólny:  Kształtowanie  umiejętności  wykonywania  maści  w  unguatorze,  przygotowania 

podłoŜa  maściowego  i  substancji  leczniczej,  prawidłowego  wykorzystania 
unguatora oraz opakowania i opisania gotowej postaci leku. 

 
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: 

−−−−

 

zaplanować kolejność wykonywania czynności przy sporządzaniu maści w unguatorze, 

−−−−

 

omówić budowę i zasadę działania unguatora, 

−−−−

 

przygotować odpowiednio podłoŜe maściowe, 

−−−−

 

przygotować odpowiednio substancje lecznicze, 

−−−−

 

wykonać maści w unguatorze, 

−−−−

 

dobrać opakowanie, sygnaturę i etykiety do maści, 

−−−−

 

wykonać pracę zgodnie z zasadami dobrej praktyki wytwarzania i przepisami BHP. 

 
Metody nauczania–uczenia się:  

−−−−

 

metoda przewodniego tekstu, 

−−−−

 

pogadanka z instruktaŜem, 

−−−−

 

ć

wiczenia laboratoryjne. 

 
Formy organizacyjne pracy uczniów: 

−−−−

 

praca w zespołach 3-4 osobowych, 

−−−−

 

praca indywidualna. 

 
Czas: 6 godzin dydaktycznych
 
Środki dydaktyczne: 

−−−−

 

obowiązująca literatura fachowa, 

−−−−

 

loŜa (stół), taboret, szafki i półki na leki, 

−−−−

 

sprzęt:  moździerze,  pistle  róŜnych  rozmiarów,  łopatki  i  łyŜeczki  plastikowe,  unguator, 

 

kliszki celuloidowe, wagi apteczne, odwaŜniki, 

−−−−

 

opakowania do leków: pudełka winidurowe, 

−−−−

 

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze, leki gotowe, 

−−−−

 

zestawy oryginalnych recept na maści, 

−−−−

 

etykiety i sygnatury do leków, 

−−−−

 

poradnik dla nauczyciela, 

−−−−

 

poradnik dla ucznia, 

−−−−

 

zeszyt i przybory do pisania. 

 
 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

Przebieg zajęć: 
1.

 

Czynności  organizacyjno-porządkowe:  sprawdzenie  obecności,  podanie  tematu  zajęć, 
zapoznanie uczniów z celami kształcenia. 

2.

 

Omówienie  przez  nauczyciela  sposobu  realizacji  zajęć,  podział  uczniów  na  zespoły  3-4 
osobowe, 

sprawdzenie 

znajomości 

przepisów 

BHP 

przez 

zadawanie 

pytań 

poszczególnym osobom. 

3.

 

Zapoznanie  się  uczniów  z  materiałem  nauczania  przydzielonego  ćwiczenia,  z  poradnika 
dla ucznia. 

4.

 

Przeprowadzenie  instruktaŜu  w  zespołach  3-4  osobowych,  omówienie  budowy  i  zasady 
działania unguatora oraz toku postępowania przy sporządzaniu maści. 

5.

 

Wydanie recept na maści przeznaczone do indywidualnego wykonania przez uczniów. 

6.

 

Czytanie, analizowanie i opisywanie recept. 

7.

 

Samodzielne  wykonywanie  przez  uczniów  przydzielonych  recept:  (uczniowie 
przygotowują  odpowiedni  sprzęt,  utensylia,  podłoŜe  maściowe,  substancje  lecznicze, 
opakowanie do maści; sporządzają maści w unguatorze, dobierają odpowiednie sygnatury 
i etykiety oraz opisują gotowy preparat). 

8.

 

Nauczyciel monitoruje przebieg pracy, udziela rad i wskazówek w czasie wykonywanych 
czynności. 

9.

 

Prezentacja wykonanych preparatów (nauczyciel przyjmuje sporządzone maści, sprawdza 
opis wykonania recept, w zeszycie ćwiczeniowym ucznia). 

10.

 

Porządkowanie stanowiska pracy. 

 
Zakończenie zajęć 
Podsumowanie przez nauczyciela przebiegu zajęć: wskazanie nieprawidłowości i sposobu ich 
unikania,  zadawanie  pytań  problemowych  w  celu  sprawdzenia  stopnia  przyswojenia  przez 
uczniów wiedzy zdobytej na ćwiczeniach. Podanie przez nauczyciela tematu kolejnych zajęć. 
 
Praca domowa 
Narysować schemat i opisać budowę unguatora w zeszycie ćwiczeniowym. 
 
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach: 

−−−−

 

anonimowe  wypowiedzi  pisemne  uczniów  dotyczące  oceny  przebiegu  zajęć 
i zaangaŜowania prowadzącego oraz trudności podczas realizowania zadania. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

Scenariusz zajęć 2  

 
Osoba prowadząca  

…………………..…….…………. 

Modułowy program nauczania: 

Technik farmaceutyczny 322[10]  

Moduł: 

Leki recepturowe i apteczne 322[10].Z3 

Jednostka modułowa: 

Wykonywanie 

półstałych 

leków 

recepturowych 

322[10].Z3.05 

 

Temat: 

Rozpoznawanie i korekta niezgodności w maściach. 

Cel ogólny:  Kształtowanie umiejętności rozpoznawania niezgodności w receptach na maści 

oraz  dokonywania  w  nich  poprawy.  Ukształtowanie  umiejętności  poprawnego 
sporządzenia recept z niezgodnościami. 

 
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi: 

−−−−

 

przeczytać prawidłowo receptę, 

−−−−

 

rozpoznać niezgodności w półstałych lekach recepturowych, 

−−−−

 

dokonać korekty niezgodności występujących w receptach na półstałe postacie leków, 

−−−−

 

prawidłowo wykonać preparaty, 

−−−−

 

dobrać opakowanie i etykiety do maści.  

 
Metody nauczania–uczenia się:  

−−−−

 

wykład informacyjny, 

−−−−

 

ć

wiczenia laboratoryjne. 

 
Formy organizacyjne pracy uczniów: 

−−−−

 

praca w zespołach 2-3 osobowych, 

−−−−

 

praca indywidualna. 

 
Czas: 6 godzin dydaktycznych
 
Środki dydaktyczne: 

−−−−

 

poradnik dla ucznia, 

−−−−

 

obowiązująca literatura fachowa, 

−−−−

 

recepty na półstałe  leki recepturowe z niezgodnościami, 

−−−−

 

loŜa (stół), taboret, szafki i półki na leki, 

−−−−

 

sprzęt:  moździerze,  pistle  róŜnych  rozmiarów,  łopatki  i  łyŜeczki  plastikowe,  unguator, 

 

kliszki celuloidowe, wagi apteczne, odwaŜniki, 

−−−−

 

opakowania do leków: pudełka winidurowe, 

−−−−

 

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze, leki gotowe,  

−−−−

 

etykiety i sygnatury do leków, 

−−−−

 

zeszyt i przybory do pisania. 

 
Przebieg zajęć: 
1.

 

Czynności  wstępne:  sprawdzenie  obecności,  podanie  tematu  zajęć  i  zapoznanie  uczniów 
z celami kształcenia, podział na zespoły 2-3 osobowe. 

2.

 

Wprowadzenie do tematu: 

−−−−

 

nauczyciel  przeprowadza  wykład  informacyjny  na  temat  niezgodności  w  półstałych 
lekach recepturowych, 

−−−−

 

uczniowie  zapoznają  się  z  materiałem nauczania oraz treścią ćwiczenia z poradnika 
dla ucznia, 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

10 

3.  Realizacja ćwiczenia: 

−−−−

 

nauczyciel  wspólnie  z  uczniami  analizuje  wybrane  recepty  na  maści 
z niezgodnościami, 

−−−−

 

nauczyciel wydaje uczniom oryginalne recepty na półstałe postacie leku zawierające 
niezgodności, 

−−−−

 

uczniowie w zespołach 2-3 osobowych, analizują recepty, dokonują korekty i planują 
tok postępowania do poprawnego sporządzenia recept, ćwiczenie opisują w zeszycie, 

−−−−

 

uczniowie  samodzielnie  przygotowują  niezbędny  sprzęt  oraz  substancje  lecznicze 
i pomocnicze potrzebne do sporządzenia poprawionych recept na maści. 

−−−−

 

uczniowie indywidualnie wykonują półstałe leki recepturowe, 

−−−−

 

nauczyciel obserwując pracę uczniów, na bieŜąco udziela rad i wskazówek, 

−−−−

 

uczniowie  prezentują  nauczycielowi  sporządzone  preparaty  i  opis  wykonania 
w zeszycie ćwiczeniowym oraz wymieniają się spostrzeŜeniami. 

 
Zakończenie zajęć 
Nauczyciel  podsumowuje  przebieg  zajęć,  wskazuje  jakie  waŜne  umiejętności  zostały 
kształtowane, jakie wystąpiły błędy i jak ich w przyszłości unikać. 
 
Praca domowa 
Odszukaj,  opisz  i  dokonaj  korekty  niezgodności  w  podanych  receptach,  (nauczyciel  wydaje 
xero dwóch recept na półstałe leki recepturowe z niezgodnościami). 
 
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach: 

−−−−

 

wypowiedzi  uczniów  na  końcu  zajęć,  na  temat  trudności  w  wykonaniu  ćwiczenia, 
sposobu przeprowadzenia i czasochłonności. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

11 

5.

 

Ćwiczenia 

 

5.1.  Klasyfikacja 

charakterystyka 

półstałych 

leków 

recepturowych  Niezgodności w maściach 

 

5.1.1. Ćwiczenia 

 

Ćwiczenie 1 

Sporządzanie past i kremów kosmetycznych. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i technikę wykonania ćwiczenia. Zaleca się aby uczniowie przeczytali rozdział z poradnika dla 
ucznia  na  temat  sporządzania  past  i  kremów  kosmetycznych  oraz  poszerzyli  wiadomości 
z literatury  uzupełniającej.  Zaleca  się  samodzielną  pracę  ucznia.  Efektem  pracy  ucznia 
powinno  być  prawidłowe  wykonanie,  opakowanie  i  opisanie  recept  na  pasty  i  kremy 
kosmetyczne.  

 
Sposób wykonania ćwiczenia  
 
Uczeń powinien:  

1)  przeczytać  materiał  nauczania  z  poradnika  dla  ucznia,  dotyczący  sporządzania  past 

i kremów kosmetycznych oraz poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej, 

2)  wykorzystać podane recepty lub zestawy recept przygotowane przez nauczyciela, 
3)  przeczytać poprawnie receptę, 
4)  przeanalizować receptę pod względem: 

−−−−

 

poprawności zapisu, 

−−−−

 

sposobu zapisu, 

5)  odszukać w FP monografię szczegółową poszczególnych składników recepty, (zwracając 

uwagę  na  postać  i  właściwości  substancji  leczniczej,  dawkę,  działanie  i  zastosowanie, 
sposób przechowywania oraz przynaleŜność do wykazu leków),  

6)  zaplanować tok postępowania, 
7)  przygotować sprzęt, substancje lecznicze, podłoŜa maściowe i substancje pomocnicze,  
8)  wykonać pasty i kremy kosmetyczne, 
9)  przełoŜyć gotowe preparaty do odpowiednich opakowań, 
10)  dołączyć odpis recepty oraz odpowiednią etykietkę z warunkami przechowywania leku, 
11)  sprzątnąć miejsce pracy, 
12)  opisać wykonanie recept w zeszycie ćwiczeniowym. 
 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−−−−

 

instruktaŜ z objaśnieniem, 

−−−−

 

ć

wiczenia praktyczne. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

12 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−−−−

 

loŜa (stół), taboret, szafki i półki na leki, 

−−−−

 

sprzęt:  moździerze,  pistle  róŜnych  rozmiarów,  łopatki  i  łyŜeczki  plastikowe  lub 
metalowe,  naczynia  do  przechowywania  substancji  leczniczych,  łaźnia  wodna, 
tubownica, unguator, parownice, wagi apteczne, odwaŜniki, 

−−−−

 

opakowania do leków: pudełka winidurowe, tuby aluminiowe, 

−−−−

 

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze, leki gotowe, 

−−−−

 

zestawy oryginalnych recept, etykiety i sygnatury do leków, 

−−−−

 

poradnik dla ucznia, 

−−−−

 

zeszyt i przybory do pisania. 

 
Ćwiczenie 2 

Rozpoznawanie i korekta niezgodności w lekach półstałych. 

 

Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  sposób 

wykonania  ćwiczenia  i  przeprowadzić  wykład  informacyjny  na  temat  niezgodności 
w półstałych lekach recepturowych. Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie 
powinni  przeczytać  odpowiedni  rozdział  z  poradnika  dla  ucznia  oraz  poszerzyć  wiadomości 
z literatury  uzupełniającej.  Wskazana  jest  praca  w  niewielkich  zespołach  podczas 
analizowania  recept  z  niezgodnościami  oraz  praca  indywidualna  w  czasie  sporządzania 
poprawionych  recept  wydanych  przez  nauczyciela.  NaleŜy  zwrócić  uwagę  na  sumienną 
i prawidłową analizę recept z niezgodnościami. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia  
 
Uczeń powinien:  

1)

 

przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia dotyczący niezgodności w maściach 
oraz poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej, 

2)

 

wykorzystać podane recepty lub zestawy recept przygotowane przez nauczyciela, 

3)

 

przeczytać poprawnie receptę, 

4)

 

przeanalizować receptę pod względem: 

−−−−

 

poprawności zapisu, 

−−−−

 

sposobu zapisu, 

−−−−

 

niezgodności, 

5)

 

odszukać w FP monografię szczegółową poszczególnych składników recepty, (zwracając 
uwagę  na  postać  i  właściwości  substancji  leczniczej,  dawkę,  działanie  i  zastosowanie, 
sposób przechowywania oraz przynaleŜność do wykazu leków),  

6)

 

zaplanować tok postępowania, 

7)

 

dokonać  rozpoznawania  i  korekty  niezgodności  w  receptach  przygotowanych  przez 
nauczyciela, 

8)

 

przygotować sprzęt, substancje lecznicze, podłoŜa maściowe i substancje pomocnicze,  

9)

 

wykonać  prawidłowo,  (po  uwzględnieniu  korekty  niezgodności),  maści  na  podstawie 
recept podanych przez nauczyciela, 

10)

 

przełoŜyć gotowe preparaty do odpowiednich opakowań, 

11)

 

dołączyć  odpis  recepty  i  naniesiony  zmiany  w  recepcie,  oraz  odpowiednią  etykietkę 
z warunkami przechowywania leku, 

12)

 

sprzątnąć miejsce pracy, 

13)

 

opisać wykonanie recept w zeszycie ćwiczeniowym. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

13 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−−−−

 

wykład informacyjny, 

−−−−

 

ć

wiczenia laboratoryjne. 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−−−−

 

loŜa (stół), taboret, szafki i półki na leki, 

−−−−

 

sprzęt:  moździerze,  pistle  róŜnych  rozmiarów,  łopatki  i  łyŜeczki  plastikowe  lub 
metalowe,  naczynia  do  przechowywania  substancji  leczniczych,  łaźnia  wodna, 
tubownica, unguator, parownice, wagi apteczne, odwaŜniki, 

−−−−

 

opakowania do leków: pudełka winidurowe, tuby aluminiowe, 

−−−−

 

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze, leki gotowe,  

−−−−

 

zestawy oryginalnych recept z niezgodnościami,  

−−−−

 

etykiety i sygnatury do leków, 

−−−−

 

poradnik dla ucznia, 

−−−−

 

zeszyt i przybory do pisania. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

14 

5.2.  Metody 

sporządzania, 

homogenizacja 

opakowanie 

półstałych  postaci  leków  oraz  sposób  zapisywania  recept  na 
maści 

 

5.2.1. Ćwiczenia 

 

Ćwiczenie 1 

Wykonywanie maści magistralnych. 

 

Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  zajęć  nauczyciel  powinien  omówić  zakres  i  sposób 

wykonania ćwiczenia. Zaleca się aby uczniowie przeczytali rozdział z poradnika dla ucznia na 
temat  sporządzania  maści  magistralnych  oraz  poszerzyli  wiadomości  z  literatury 
uzupełniającej.  Efektem  pracy  ucznia  powinno  być  prawidłowe  wykonanie,  opakowanie 
i opisanie  w  zeszycie  ćwiczeniowym  recept  wydanych  przez  nauczyciela.  NaleŜy  zwrócić 
uwagę  na  staranne  wykonanie  maści  z  uwzględnieniem  zasad  dobrej  praktyki  wytwarzania. 
Zaleca się samodzielną pracę ucznia. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia  

 

Uczeń powinien:  

1)  przeczytać  materiał  nauczania  z  poradnika  dla  ucznia  dotyczący  sporządzania  róŜnych 

rodzajów maści magistralnych oraz poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej, 

2)  wykorzystać podane recepty lub zestawy recept przygotowane przez nauczyciela, 
3)  przeczytać poprawnie receptę, 
4)  przeanalizować receptę pod względem: 

−−−−

 

poprawności zapisu, 

−−−−

 

sposobu zapisu, 

5)  odszukać w FP monografię szczegółową poszczególnych składników recepty, (zwracając 

uwagę  na  postać  i  właściwości  substancji  leczniczej,  dawkę,  działanie  i  zastosowanie, 
sposób przechowywania oraz przynaleŜność do wykazu leków),  

6)  zaplanować tok postępowania, 
7)  przygotować sprzęt, substancje lecznicze, podłoŜa maściowe i substancje pomocnicze,  
8)  wykonać maści na podstawie recept podanych przez nauczyciela, 
9)  przełoŜyć gotowe preparaty do odpowiednich opakowań, 
10)  dołączyć odpis recepty oraz odpowiednią etykietkę z warunkami przechowywania leku, 
11)  sprzątnąć miejsce pracy, 
12)  opisać wykonanie recept w zeszycie ćwiczeniowym. 

 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−−−−

 

instruktaŜ z objaśnieniem, 

−−−−

 

ć

wiczenia praktyczne. 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−−−−

 

loŜa (stół), taboret, szafki i półki na leki. 

−−−−

 

sprzęt: moździerze, pistle róŜnych rozmiarów, bagietki, łopatki i łyŜeczki plastikowe lub 
metalowe,  naczynia  do  przechowywania  substancji  leczniczych,  łaźnia  wodna, 
tubownica, unguator, parownice, wagi apteczne, odwaŜniki, 

−−−−

 

opakowania do leków: pudełka winidurowe, tuby aluminiowe, 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

15 

−−−−

 

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze, leki gotowe,  

−−−−

 

zestawy oryginalnych recept, etykiety i sygnatury do leków, 

−−−−

 

poradnik dla ucznia, 

−−−−

 

zeszyt i przybory do pisania. 

 

Ćwiczenie 2 

Wykonywanie maści farmakopealnych 

 

Wskazówki do realizacji 
Podstawową  metodą  realizacji  zajęć  powinny  być  ćwiczenia  indywidualne.  NaleŜy 

zwrócić  uwagę  na  staranne  wykonanie  preparatów  zgodnie  z  zasadami  dobrej  praktyki 
wytwarzania, a w przypadku niedbałego lub błędnego sporządzenia leku przez ucznia naleŜy 
wydać mu receptę do powtórnego wykonania. NaleŜy udostępnić uczniom dostęp do literatury 
uzupełniającej-  Farmakopei  Polskiej  VI.  Efektem  pracy  uczniów  powinno  być  wykonanie 
wybranych przez nauczyciela maści farmakopealnych. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien:  

1)

 

przeczytać  materiał  nauczania  z  poradnika  dla  ucznia  dotyczący  sporządzania  maści 
i podłoŜy farmakopalnych oraz poszerzyć wiadomości z literatury uzupełniającej, 

2)

 

wyszukać w FP VI składy maści i podłoŜy maściowych, 

3)

 

przeczytać poprawnie skład maści i podłoŜy farmakopealnych, 

4)

 

odszukać  w  FP  monografię szczegółową poszczególnych składników, (zwracając uwagę 
na  postać  i  właściwości  substancji  leczniczej,  dawkę,  działanie  i  zastosowanie,  sposób 
przechowywania oraz przynaleŜność do wykazu leków),  

5)

 

zaplanować tok postępowania, 

6)

 

przygotować sprzęt, substancje lecznicze, podłoŜa maściowe i substancje pomocnicze,  

7)

 

wykonać maści i podłoŜa farmakopealne, 

8)

 

przełoŜyć gotowe preparaty do odpowiednich opakowań, 

9)

 

dołączyć odpis recepty oraz odpowiednią etykietkę z warunkami przechowywania leku, 

10)

 

sprzątnąć miejsce pracy, 

11)

 

opisać wykonanie preparatów w zeszycie ćwiczeniowym. 

 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−−−−

 

instruktaŜ z objaśnieniem, 

−−−−

 

ć

wiczenia praktyczne. 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−−−−

 

loŜa (stół), taboret, szafki i półki na leki, 

−−−−

 

sprzęt:  moździerze,  pistle  róŜnych  rozmiarów,  łopatki  i  łyŜeczki  plastikowe  lub 
metalowe,  naczynia  do  przechowywania  substancji  leczniczych,  łaźnia  wodna, 
tubownica, unguator, parownice, wagi apteczne, odwaŜniki, 

−−−−

 

opakowania do leków: pudełka winidurowe, tuby aluminiowe, 

−−−−

 

surowce farmaceutyczne, substancje lecznicze i substancje pomocnicze, leki gotowe, 

−−−−

 

etykiety i sygnatury do leków, 

−−−−

 

poradnik dla ucznia, 

−−−−

 

zeszyt i przybory do pisania. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

16 

6.

 

EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA 

 

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego 

 

Test  dwustopniowy  do  jednostki  modułowej

 

„Wykonywanie  półstałych 

leków recepturowych” 

Test składa się z 25 zadań wielokrotnego wyboru, z których: 

−−−−

 

zadania  1,  2,  5,  6,  7,  8,  9,  10,  11,  13,  14,  15,  16,  17,  18,  19,  20,  21,  22,  23,  25  są 
z poziomu podstawowego, 

−−−−

 

zadania 3, 4, 12, 24 są z poziomu ponadpodstawowego. 

 
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt 

 
Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak 

uczeń otrzymuje 0 punktów. 

 

Proponuje  się  następujące  normy  wymagań  –  uczeń  otrzyma  następujące 
oceny szkolne:  

−−−−

 

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego, 

−−−−

 

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 16 zadań z poziomu podstawowego,  

−−−−

 

dobry – za rozwiązanie 21 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,  

−−−−

 

bardzo  dobry  –  za  rozwiązanie  23  zadań,  w  tym  co  najmniej  3  z  poziomu 
ponadpodstawowego. 
 

Klucz odpowiedzi:  1. b, 2. a, 3. c, 4. d, 5. c, 6. a, 7. a, 8. d, 9. c, 10. d, 11. a
12. 
b, 13. a, 14. c, 15. c, 16. a, 17. c, 18. d, 19. a, 20. d, 21. b, 22. c, 23. a, 24. b
25. 
a 

 

Plan testu 

 

Nr 
zad. 

Cel operacyjny  
(mierzone osiągnięcia ucznia) 

Kategoria 

celu 

Poziom 

wymagań 

Poprawna 

odpowiedź 

1  Identyfikować podłoŜa absorpcyjne bezwodne 

P  

2  Określić skład maści farmakopealnych 

3  Określić właściwości fizykochemiczne maści 

PP 

4  Wyjaśnić budowę skóry 

PP 

5  Sporządzić maści recepturowe 

6  Zdefiniować pasty 

7  Identyfikować maści roztwory 

8  Wskazać róŜnicę pomiędzy maścią a kremem 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

17 

Określić właściwości fizykochemiczne podłoŜy 
maściowych 

10  Scharakteryzować maści diadermalne 

11  Zidentyfikować maści przezskórne 

12  Określić skład chemiczny podłoŜy maściowych 

PP 

13  Podać termin potoczny maści ochronnych 

14  Scharakteryzować podłoŜa maściowe 

15 

Określić skrót transdermalnych systemów 
terapeutycznych 

16  Zastosować podłoŜa do maści magistralnych 

17 

ZróŜnicować etapy wchłaniania substancji czynnych 
przez skórę 

18  Określić otrzymywanie podłoŜy maściowych 

19  Scharakteryzować maści hydrofobowe 

20  Zastosować homogenizację maści 

21  Określić charakter maści kamforowej 

22  Podać stęŜenie maści farmakopealnych 

23  Określić otrzymywanie podłoŜy maściowych 

24  Zastosować synonimy maści 

PP 

25 

Scharakteryzować Ŝele hydrofobowe jako półstałe 
postacie leków 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

18 

Przebieg testowania 

 

Instrukcja dla nauczyciela 

1.

 

Ustal  z  uczniami  termin  przeprowadzenia  sprawdzianu  z  wyprzedzeniem  co  najmniej 

jednotygodniowym. 

2.

 

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego. 

3.

 

Przygotuj odpowiednią liczbę testów. 

4.

 

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi 

5.

 

Zapewnij uczniom odpowiednią atmosferę oraz moŜliwość samodzielnej pracy. 

6.

 

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj  instrukcję dla ucznia. 

7.

 

Upewnij się, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij. 

8.

 

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych oraz karty odpowiedzi, podaj czas rozpoczęcia 

i zakończenia rozwiązywania testu. 

9.

 

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test. 

10.

 

Kilka  minut  przed  zakończeniem  testu  przypomnij  uczniom  o  zbliŜającym  się  czasie 

zakończenia udzielania odpowiedzi.  

11.

 

Zbierz karty odpowiedzi i zestawy zadań testowych. 

12.

 

Sprawdź odpowiedzi a wyniki wpisz do arkusza zbiorczego. 

13.

 

Przeprowadź  analizę  uzyskanych  wyników  sprawdzianu  i  wybierz  te  zadania,  które 

sprawiły uczniom największe trudności. 

14.

 

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności. 

15.

 

Opracuj  wnioski  do  dalszego  postępowania,  które  będą  miały  na  celu  uniknięcie 

niepowodzeń dydaktycznych w późniejszej j pracy. 

 

Instrukcja dla ucznia 

1.

 

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 

2.

 

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 

3.

 

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 

4.

 

Test zawiera 25 zadań dotyczących „Wykonywania półstałych leków recepturowych”. Do 
kaŜdego  zadania  dołączone  są  4  moŜliwości  odpowiedzi  i  tylko  jedna  odpowiedź  jest 
prawidłowa. 

5.

 

Udzielaj  odpowiedzi  tylko  na  załączonej  karcie  odpowiedzi,  stawiając  w  odpowiedniej 
rubryce  znak  X.  W  przypadku  pomyłki  naleŜy  błędną  odpowiedź  zaznaczyć  kółkiem, 
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową. 

6.

 

Kolejność rozwiązywania zadań jest dowolna. 

7.

 

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie 
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 

8.

 

Po  zakończeniu  rozwiązywania  zadań,  sprawdź  w  KARCIE  ODPOWIEDZI,  czy  dla 
wszystkich zadań zaznaczyłeś odpowiedzi. 

9.

 

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 

10.

 

Na rozwiązanie testu masz 45 minut. 

 

Powodzenia! 

Materiały dla ucznia: 

−−−−

 

instrukcja, 

−−−−

 

zestaw zadań testowych, 

−−−−

 

karta odpowiedzi. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

19 

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 
 

1.

 

Do podłoŜy absorpcyjnych bezwodnych zaliczamy 
a)

 

olej rzepakowy i smalec wieprzowy. 

b)

 

maść cholesterolową i wazelinę hydrofilową. 

c)

 

maść zmiękczającą i lanolinę uwodnioną. 

d)

 

maść z metylocelulozą i maść glicerolową. 

 

2.

 

Maść o składzie  Lanolinom anhydricum  50cz. 

 

 

 

 

 

 

Vaselinum flavum  

    50cz., to 

a)

 

maść miękka. 

b)

 

maść biała. 

c)

 

maść zmiękczająca. 

d)

 

maść prosta. 

 

3.

 

Liczbę potliwości określa się jako, 
a)

 

stopień wiązania podłoŜa maściowego z substancją czynną. 

b)

 

ilość wody, wyraŜoną w gramach, związanej przez 100g podłoŜa. 

c)

 

stopień wiązania fazy ciekłej i stałej węglowodorów. 

d)

 

stosunek gęstości podłoŜa do gęstości substancji leczniczej. 

 

4.

 

Grubość skóry właściwej wynosi średnio 
a)

 

100 -150 

µ

m. 

b)

 

10 – 20 

µ

m. 

c)

 

100 

µ

m. 

d)

 

500 – 1000 

µ

m. 

 

5.

 

Maść Mikulicza zawiera jako jeden ze składników 

a)  kwas salicylowy. 
b)  riwanol. 
c)  azotan srebra. 
d)  mocznik. 
 

6.

 

Pasty wg. FP VI, to półstałe preparaty na skórę zawierające nie mniej niŜ 

a)  40% substancji stałych. 
b)  40% podłoŜa. 
c)  25% substancji leczniczych. 
d)  25% podłoŜa maściowego. 
 

7.

 

Przykładem maści roztworów jest 

a)  maść tranowa i maść z salicylanem metylu. 
b)  maść pięciornikowa złoŜona i maść majerankowa. 
c)  maść majerankowa i maść z zasadowym galusanem bizmutu. 
d)  maść siarkowa i maść tranowa. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

20 

8.

 

RóŜnica w nazewnictwie pomiędzy kremem w/o, a maścią w/o wynika z 

a)  ilości substancji leczniczej. 
b)  ilości podłoŜa. 
c)  metody sporządzania. 
d)  ilości zemulgowanej wody. 
 

9.

 

Liczba wodna euceryny wynosi 

a)  10 – 30. 
b)  50 – 80. 
c)  ponad 300. 
d)  ponad 200. 
 

10.

 

Maści diadermalne to takie, w których 

a)  miejscem wchłaniania substancji leczniczych jest skóra właściwa. 
b)  miejscem wchłaniania substancji leczniczych jest warstwa rogowa. 
c)  miejscem wchłaniania substancji leczniczych jest warstwa Ŝywa naskórka. 
d)  miejscem wchłaniania substancji leczniczych jest tkanka mięśniowa. 
 

11.

 

W postaci tzw. maści przezskórnych aplikowane są np. 

a)  leki nasercowe i hormony płciowe. 
b)  leki przeciwgrzybicze i antyseptyczne. 
c)  leki przeciwbakteryjne i keratolityczne. 
d)  leki antyseptyczne i antybiotyki. 
 

12.

 

Lanolina pod względem chemicznym jest 

a)  mieszaniną węglowodorów. 
b)  mieszaniną estrów kwasów tłuszczowych z alkoholami sterolowymi. 
c)  mieszaniną triglicerydów. 
d)  mieszaniną lanocerytu ze składnikami lipidowymi. 
 

13.

 

Maści ochronne określane są równieŜ terminem 

a)  „maści przemysłowe”. 
b)  „kremy pielęgnacyjne”. 
c)  „kremy lecznicze”. 
d)  „maści handlowe”. 
 

14.

 

Wazelina charakteryzuje się 

a)  wzrostem lepkości wraz ze wzrostem jej masy cząsteczkowej. 
b)  duŜą zawartością wolnych alkoholi sterolowych i alifatycznych. 
c)  bardzo małą zdolnością emulgowania i chłonięcia wody. 
d)  duŜymi właściwościami emulgującymi. 
 

15.

 

Transdermalne systemy terapeutyczne określane są skrótem 

a)  TSP. 
b)  STS. 
c)  TTS. 
d)  PST. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

21 

16.

 

JeŜeli lekarz przepisze w recepcie „vehiculum”, to sporządzamy maści z uŜyciem 

a)  wazeliny Ŝółtej. 
b)  lanoliny. 
c)  wazeliny białej. 
d)  euceryny. 
 

17.

 

Kolejność przenikania leków przez skórę odbywa się w 4 etapach według kolejności 

a)  uwalnianie, penetracja, adsorpcja, resorpcja. 
b)  penetracja, uwalnianie, adsorpcja, resorpcja. 
c)  uwalnianie, adsorpcja, penetracja, resorpcja. 
d)  adsorpcja, penetracja, resorpcja, uwalnianie. 
 

18.

 

Parafina ciekła jest produktem otrzymywanym  

a)  w procesie oczyszczania wełny owczej. 
b)  przez wytapianie z tkanek obrastających jelita i nerki zdrowych świń. 
c)  przez oczyszczanie wosku ziemnego. 
d)  po destylacji ropy naftowej. 
 

19.

 

Do sporządzania maści hydrofobowych stosuje się 

a)  tłuszcze zwierzęce. 
b)  alkohole z lanoliny. 
c)  lanolinę. 
d)  monoglicerydy i alkohole tłuszczowe. 
 

20. W trójwalcówce nie naleŜy homogenizować 
 

a)  maści zawiesin. 

b)  maści cynkowej. 
c)  past. 
d)  maści emulsji. 
 

21. Maść kamforowa zaliczana jest do 

a)  maści emulsji. 
b)  maści roztworów. 
c)  maści zawiesin. 
d)  past. 
 

22. Farmakopealna maść z tlenkiem cynku jest 

a)   50%. 
b)   30%. 
c)   10%. 
d)   20%. 
 

23. Wazelinę białą otrzymuje się 

a)  z pozostałości po destylacji ropy naftowej. 
b)  przez zmieszanie stopionej parafiny stałej i ciekłej. 
c)  przez zmieszanie estrów kwasów tłuszczowych z alkoholami sterolowymi. 
d)  po suchej destylacji węgla kamiennego. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

22 

24. Maść z olejem wątłuszowym jest synonimem 

a)  maści majerankowej. 
b)  maści tranowej. 
c)  maści kamforowej. 
d)  maści hydrofilowej. 
 

25.  śele hydrofobowe są to, 

a)

 

preparaty zawierające podłoŜa złoŜone z ciekłej parafiny z dodatkiem polietylenu lub 
olejów roślinnych, Ŝelowanych za pomocą krzemionki koloidowej. 

b)

 

preparaty  zawierające  podłoŜa  złoŜone  z  wody,  glicerolu  lub  glikolu  propylenowego, 
Ŝ

elowane za pomocą substancji takich jak tragakanta czy skrobia. 

c)

 

preparaty  o  charakterze  emulsji,  w  których  fazą  zewnętrzną  jest  faza  lipofilowa 
i zawierają emulgatory typu o/w np. lanolinę, estry sorbitanu. 

d)

 

preparaty o charakterze emulsji, w których fazą zewnętrzną jest faza wodna i zawierają 
emulgatory typu o/w np. mydła sodowe. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

23 

KARTA ODPOWIEDZI 

 

Imię i nazwisko.......................................................................................... 

 

Wykonywanie półstałych leków recepturowych 
 

Zakreśl poprawną odpowiedź. 

 

Nr 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

1

 

 

 

2

 

 

 

3

 

 

 

4

 

 

 

5

 

 

 

6

 

 

 

7

 

 

 

8

 

 

 

9

 

 

 

10

 

 

 

11

 

 

 

12

 

 

 

13

 

 

 

14

 

 

 

15

 

 

 

16

 

 

 

17

 

 

 

18

 

 

 

19

 

 

 

20

 

 

 

21

 

 

 

22

 

 

 

23

 

 

 

24

 

 

 

25

 

 

 

 

Razem: 

 

 

 
 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

24 

Test 2 

 

Test  dwustopniowy  do  jednostki  modułowej

 

„Wykonywanie  półstałych 

leków recepturowych” 

Test składa się z 25 zadań wielokrotnego wyboru, z których: 

−−−−

 

zadania  1,  2,  4,  6,  7,  9,  10,  11,  12,  13,  15,  16,  17,  18,  19,  20,  21,  22,  23,  24,  25  są 
z poziomu podstawowego, 

−−−−

 

zadania 3, 5, 8, 14, są z poziomu ponadpodstawowego. 
 

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt  

 
Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak 

uczeń otrzymuje 0 punktów. 

 

Proponuje  się  następujące  normy  wymagań  –  uczeń  otrzyma  następujące 
oceny szkolne:  

−−−−

 

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego, 

−−−−

 

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 16 zadań z poziomu podstawowego,  

−−−−

 

dobry – za rozwiązanie 21 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,  

−−−−

 

bardzo  dobry  –  za  rozwiązanie  23  zadań,  w  tym  co  najmniej  3  z  poziomu 
ponadpodstawowego. 
 

Klucz odpowiedzi:  1. c, 2. d, 3. b, 4. b, 5. c, 6. b, 7. b, 8. c, 9. b, 10. a, 11. a
12. 
d, 13. c, 14. b, 15. b, 16. c, 17. b, 18. b, 19. d, 20. a, 21. c, 22. d, 23. b, 24. c
25. 
a 

 

Plan testu 

 

Nr 

zad. 

Cel operacyjny  
(mierzone osiągnięcia ucznia) 

Kategoria 

celu 

Poziom 

wymagań 

Poprawna 

odpowiedź 

Scharakteryzować kremy hydrofobowe jako półstałe 
postacie leków recepturowych 

2  Identyfikować podłoŜa hydroŜelowe 

3  Określić skład maści farmakopealnej 

PP 

4  Określić właściwości fizykochemiczne maści 

5  Wyjaśnić budowę skóry 

PP 

Scharakteryzować półstałe postacie leków 
recepturowych 

7  Sporządzić pasty 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

25 

8  Określić budowę skóry 

PP 

9  Rozpoznać nazwy synonimowe maści 

10  Określić skład podłoŜy maściowych 

11  Scharakteryzować maści endodermalne 

12  Zastosować nazwy synonimowe podłoŜy maściowych 

13  Sporządzić maści farmakopealne 

14  Podać przykłady podłoŜy maściowych 

PP 

15  Określić otrzymywanie podłoŜy maściowych 

16 

ZróŜnicować etapy wchłaniania substancji czynnych 
przez skórę 

17  Określić skład podłoŜy maściowych 

18  Określić nazwy synonimowe podłoŜy maściowych 

19 

Określić skrót transdermalnych systemów 
terapeutycznych 

20  Scharakteryzować woski 

21  Określić zastosowanie trójwalcówki 

22  Wymienić wadę stosowania TTS 

23  Sklasyfikować maści 

24  Określić synonim lanoliny 

25  Podać przykłady maści ochronnych 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

26 

Przebieg testowania 

 

Instrukcja dla nauczyciela 

1.

 

Ustal  z  uczniami  termin  przeprowadzenia  sprawdzianu  z  wyprzedzeniem  co  najmniej 
jednotygodniowym. 

2.

 

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego. 

3.

 

Przygotuj odpowiednią liczbę testów. 

4.

 

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi 

5.

 

Zapewnij uczniom odpowiednią atmosferę oraz moŜliwość samodzielnej pracy. 

6.

 

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj  instrukcję dla ucznia. 

7.

 

Upewnij się, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij. 

8.

 

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych oraz karty odpowiedzi, podaj czas rozpoczęcia 
i zakończenia rozwiązywania testu. 

9.

 

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test. 

10.

 

Kilka  minut  przed  zakończeniem  testu  przypomnij  uczniom  o  zbliŜającym  się  czasie 
zakończenia udzielania odpowiedzi.  

11.

 

Zbierz karty odpowiedzi i zestawy zadań testowych. 

12.

 

Sprawdź odpowiedzi a wyniki wpisz do arkusza zbiorczego. 

13.

 

Przeprowadź  analizę  uzyskanych  wyników  sprawdzianu  i  wybierz  te  zadania,  które 
sprawiły uczniom największe trudności. 

14.

 

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności. 

15.

 

Opracuj  wnioski  do  dalszego  postępowania,  które  będą  miały  na  celu  uniknięcie 
niepowodzeń dydaktycznych w późniejszej j pracy. 

 

Instrukcja dla ucznia 

1.

 

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 

2.

 

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 

3.

 

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 

4.

 

Test zawiera 25 zadań dotyczących „Wykonywania półstałych leków recepturowych”. Do 
kaŜdego  zadania  dołączone  są  4  moŜliwości  odpowiedzi  i  tylko  jedna  odpowiedź  jest 
prawidłowa. 

5.

 

Udzielaj  odpowiedzi  tylko  na  załączonej  karcie  odpowiedzi,  stawiając  w  odpowiedniej 
rubryce  znak  X.  W  przypadku  pomyłki  naleŜy  błędną  odpowiedź  zaznaczyć  kółkiem, 
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową. 

6.

 

Kolejność rozwiązywania zadań jest dowolna. 

7.

 

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie 
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 

8.

 

Po  zakończeniu  rozwiązywania  zadań,  sprawdź  w  KARCIE  ODPOWIEDZI,  czy  dla 
wszystkich zadań zaznaczyłeś odpowiedzi. 

9.

 

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 

10.

 

Na rozwiązanie testu masz 45 minut. 

 

Powodzenia! 

Materiały dla ucznia: 

−−−−

 

instrukcja, 

−−−−

 

zestaw zadań testowych, 

−−−−

 

karta odpowiedzi. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

27 

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 

 

1.  Kremy hydrofobowe są to, 

a)

 

preparaty zawierające podłoŜa złoŜone z ciekłej parafiny z dodatkiem polietylenu lub 
olejów roślinnych, Ŝelowanych za pomocą krzemionki koloidowej. 

b)

 

preparaty zawierające podłoŜa złoŜone z wody, glicerolu lub glikolu propylenowego, 
Ŝ

elowane za pomocą substancji takich jak tragakanta czy skrobia. 

c)

 

preparaty  o  charakterze  emulsji,  w  których  fazą  zewnętrzną  jest  faza  lipofilowa 
i zawierają emulgatory typu o/w np. lanolinę, estry sorbitanu. 

d)

 

preparaty  o  charakterze  emulsji,  w  których  fazą  zewnętrzną  jest  faza  wodna 
i zawierają emulgatory typu o/w np. mydła sodowe. 

 

2.  Do podłoŜy hydroŜelowych zaliczamy 

a)

 

olej rzepakowy i smalec wieprzowy. 

b)  maść cholesterolową i wazelinę hydrofilową. 
c)  maść zmiękczającą i lanolinę uwodnioną. 
d)  maść z metylocelulozą i maść glicerolową. 

 

3.  Maść składająca się z Cholesterolum  

 

3cz 

 

 

 

 

 

 

 

Alkohol stearylicus 

3cz 

 

 

 

 

 

 

 

Cera alba   

 

 

8cz 

 

 

 

 

 

 

 

Vaselinum album   

86cz,  jest to 

a)

 

maść cholesterolowa. 

b)

 

wazelina hydrofilowa. 

c)

 

euceryna. 

d)

 

maść hydrofilowa. 

 

4.  Liczbę wodną określa się jako 

a)

 

stopień wiązania podłoŜa maściowego z substancją czynną. 

b)  ilość wody, wyraŜoną w gramach, związanej przez 100g podłoŜa. 
c)  stopień wiązania fazy ciekłej i stałej węglowodorów. 
d)  stosunek gęstości podłoŜa do gęstości substancji leczniczej. 
 

5.

 

Grubość całego naskórka ocenia się na około 

b)

 

100 -150 

µ

m. 

c)

 

10 – 20 

µ

m. 

d)

 

100 

µ

m. 

e)

 

500 – 1000 

µ

m. 

 

6.

 

ś

adna cząstka fazy rozproszonej w maściach nie powinna być większa niŜ 

a)

 

20 

µ

m. 

b)

 

90 

µ

m. 

c)

 

25 

µ

m. 

d)

 

50 

µ

m. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

28 

7.

 

Pasta Lassara to 

a)

 

pasta cynkowa. 

b)

 

maść cynkowa z kwasem salicylowym. 

c)

 

pasta cynkowa z sulfobituminianem amonowym. 

d)

 

maść z hydrokortyzonem. 

 

8.

 

W języku łacińskim corium oznacza 

a)

 

naskórek. 

b)

 

tkankę podskórną. 

c)

 

skórę właściwą. 

d)

 

warstwę rogową. 

 

9.

 

Cold cream to nazwa 

a)

 

maści hydrofilowej. 

b)

 

maści zmiękczającej. 

c)

 

maści białej. 

d)

 

maści monostearynianowej. 

 

10.

 

W praktyce farmaceutycznej stosuje się lanolinę uwodnioną, która stanowi mieszaninę 

a)

 

3 cz. lanoliny bezwodnej i 1 cz. wody. 

b)

 

3 cz. wody i 3 cz. lanoliny bezwodnej. 

c)

 

3 cz. lanoliny bezwodnej i 1 cz. wazeliny białej. 

d)

 

1 cz. lanoliny bezwodnej i 2 cz. wody. 

 

11. Maści endodermalne to takie, w których 

a)  miejscem wchłaniania substancji leczniczych jest skóra właściwa. 
b)  miejscem wchłaniania substancji leczniczych jest warstwa rogowa. 
c)  miejscem wchłaniania substancji leczniczych jest warstwa Ŝywa naskórka. 
d)  miejscem wchłaniania substancji leczniczych jest tkanka mięśniowa. 

 
12.  Cerezyną nazywamy równieŜ 

a)

 

wazelinę Ŝółtą. 

b)

 

wazelinę sztuczną. 

c)

 

parafinę ciekłą. 

d)

 

parafinę stałą. 

 

13. Maść siarkowa według FP VI jest 

a)

 

50%. 

b)

 

20%. 

c)

 

30%. 

d)

 

10%. 

 

14.

 

Przykładem tradycyjnego podłoŜa maściowego o charakterze hydroŜelu jest  

a)  maść zmiękczająca. 
b)  maść glicerolowa. 
c)  euceryna. 
d)  wosk biały.  

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

29 

15. Olbrot otrzymywany jest z 

a)  wełny owczej. 
b)  masy wypełniającej jamy głowy waleni. 
c)  tłuszczu obrastającego jelita i nerki zdrowych świń. 
d)  ropy naftowej. 
 

16. Kolejność przenikania leków przez skórę odbywa się w 4 następujących etapach: 

a)  uwalnianie, penetracja, adsorpcja, resorpcja. 
b)  penetracja, uwalnianie, adsorpcja, resorpcja. 
c)  uwalnianie, adsorpcja, penetracja, resorpcja. 
d)  adsorpcja, penetracja, resorpcja, uwalnianie.  
 

17.  Eucerynę otrzymuje się przez zmieszanie 

a)  3 cz. eucerytu i 97 cz. wazeliny Ŝółtej. 
b)  94 cz. wazeliny białej i 6 cz. eucerytu. 
c)  3 cz. lanoliny i 97 cz. eucerytu. 
d)  3 cz. eucerytu i 97 cz. lanoliny. 
 

18.  Parafina ciekła nazywana jest równieŜ 

a)  cerezyną. 
b)  olejem parafinowym. 
c)  euceryną. 
d)  eucerytem. 
 

19.  Transdermalne systemy terapeutyczne określane są skrótem 

a)  PTS. 
b)  PST. 
c)  TST. 
d)  TTS. 

 
20.  Woski są 

a)  słabymi  emulgatorami  typu  w/o,  wchodzącymi  w  skład  maści  absorpcyjnych 

i kremów. 

b)  silnymi emulgatorami typu w/o, wchodzącymi w skład maści lipofilowych. 
c)  słabymi emulgatorami typu o/w, wchodzącymi w skład maści lipofilowych. 
d)  silnymi emulgatorami typu o/w, wchodzącymi w skład maści absorpcyjnych i kremów. 
 

21.  Trójwalcówka jest urządzeniem słuŜącym do 

a)  sporządzania maści emulsji. 
b)  mieszania maści roztworów. 
c)  homogenizacji maści. 
d)  pakowania maści. 
 

22.  Wadą stosowania transdermalnych systemów terapeutycznych jest 

a)  zmniejszenie działania niepoŜądanego. 
b)  zmniejszenie metabolizmu leku. 
c)  pominięcie przewodu pokarmowego. 
d)  działanie alergizujące promotorów wchłaniania. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

30 

23.  Maść glicerolowa jest przykładem 

a)  pasty. 
b)  hydroŜelu. 
c)  maści makrogolowej. 
d)  maści prostej. 
 

24.  Synonim lanoliny to 

a)  Adeps suillus. 
b)  Ceresinum. 
c)  Adeps lanae. 
d)  Unguentum leniens. 
 

25.  Przykładem maści ochronnych jest 

a)  maść silikonowa. 
b)  maść siarkowa. 
c)  dziegciowa. 
d)  maść majerankowa. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

31 

KARTA ODPOWIEDZI 

 
Imię i nazwisko.......................................................................................... 

 

Wykonywanie półstałych leków receptorowych 

 

Zakreśl poprawną odpowiedź. 

 

Nr 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

1

 

 

 

2

 

 

 

3

 

 

 

4

 

 

 

5

 

 

 

6

 

 

 

7

 

 

 

8

 

 

 

9

 

 

 

10

 

 

 

11

 

 

 

12

 

 

 

13

 

 

 

14

 

 

 

15

 

 

 

16

 

 

 

17

 

 

 

18

 

 

 

19

 

 

 

20

 

 

 

21

 

 

 

22

 

 

 

23

 

 

 

24

 

 

 

25

 

 

 

Razem: 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 
 

32 

7.

 

LITERATURA

 

 

1.

 

Farmakopea Polska IV. PZWL, Warszawa 1970 

2.  Farmakopea Polska V. PTFarm., Warszawa 1995–1999 
3.  Farmakopea Polska VI. PTFarm., Warszawa 2002 
4.  Farmakopea Polska VII. PTFarm., Warszawa 2006 
5.

 

Hudemowicz  W.,  Piotrowska  I.,  Sieradzki  E.:  Ćwiczenia  z  technologii  postaci  leku. 
Maści.  Transdermalne  systemy  terapeutyczne.  Oficyna  Wydawnicza  AM,  Warszawa 
2006 

6.  Jachowicz R.: Receptura apteczna. PZWL, Warszawa 2005 
7.  Janicki  S.,  Sznitowska  M.,  Zieliński  W.:  Dostępność  farmaceutyczna  i dostępność 
 

biologiczna leków. Polfa OIN, Warszawa 2001 

8.  Janicki S., Szulc J., Woyczikowski B.: Zbiór recept. Gdańsk 2003 
9.  Janicki S., Fiebig A., Sznitowska M.: Farmacja stosowana. PZWL Warszawa 2006. 
10.  Krówczyński L.: Ćwiczenia z receptury. PZWL, Warszawa1996 
11.  Krówczyński L.: Technologia postaci leku. PZWL, Warszawa 1969 
12.  Krówczyński L.: Zarys technologii postaci leku. PZWL, Warszawa 1994 
13.  Krówczyński  L.,  Jachowicz  R.  (red.):  „Ćwiczenia  z  receptury”.  Wydawnictwo  UJ, 
 

Kraków 1998 

14.  Muelller  R.H.,  Hildebrand  G.E.  (red.):  Technologia  nowoczesnych  postaci  leku.  PZWL, 
 

Warszawa 1998 

15.  Modrzejewski F.: Farmacja stosowana. PZWL, Warszawa 1997 
 
Literatura metodyczna: 
1.

 

Figurski J., Symela K. (red.): Modułowe programy nauczania w kształceniu zawodowym, 
Wyd. ITEE, Radom 2001 

2.

 

Okoń W.:  Wprowadzenie  do  dydaktyki  ogólnej,  Wydawnictwo  Akademickie  „śak”, 
Warszawa 2003 

3.

 

Plewka Cz.:  Metodyka  nauczania  teoretycznych  przedmiotów  zawodowych,  cz.  I  i  II, 
Wyd. ITEE, Radom 1999 

4.

 

Symela K.(red.):  Skuteczność  kształcenia  modułowego  w  Polsce  w  systemie  szkolnej 
i pozaszkolnej edukacji zawodowej, Wyd. ITEE, Radom 2003